Rekenkamercommissie Zoetermeer - Jaarplan 2019 Inleiding De rekenkamercommissie wil een bijdrage leveren aan de kwaliteit van het lokale bestuur en de raad goed in positie brengen. Zij streeft er naar onderzoeken uit te voeren die uitmonden in conclusies en aanbevelingen waar het gemeentebestuur daadwerkelijk mee aan de slag kan. Aanbevelingen van de rekenkamercommissie aan raad en/of college moeten concreet toepasbaar zijn en liefst ook een lerend effect hebben. Dan hebben raad, college, ambtelijke organisatie maar ook de Zoetermeerse gemeenschap (inwoners, ondernemers en organisaties), baat bij het onderzoek en de resultaten ervan. De rekenkamercommissie wil met haar onderzoeken aansluiten bij wat leeft binnen de raad. De rekenkamercommissie heeft in het najaar van 2018 input opgehaald bij raadsleden via fractiebezoeken. Hierbij zijn door de verschillende fracties in totaal enkele tientallen suggesties voor mogelijke onderzoeksthema s gedaan. Deze thema s heeft de rekenkamercommissie meegenomen in haar overweging voor te onderzoeken onderwerpen in 2019. De rekenkamercommissie heeft jaarlijks een budget van 79.000,- beschikbaar. De rekenkamercommissie verwacht dat dit budget toereikend is voor het uitvoeren van een vijftal grotere en kleinere onderzoeken. De rekenkamercommissie hanteert sinds 2017 een set criteria op basis waarvan zij de mogelijke onderzoeksonderwerpen afweegt en selecteert. Deze selectiecriteria toegevoegde waarde, maatschappelijk belang, financieel belang, risico voor doeltreffendheid en/of doelmatigheid, variatie worden in onderstaande tabel nader toegelicht. 1
1 Toegevoegde waarde De rekenkamercommissie wil leer- en verbeterprocessen stimuleren en aanbevelingen doen waardoor in het belang van de inwoners effectiever en efficiënter gewerkt kan worden. Het onderzoek levert daartoe toegankelijke, bruikbare en actuele informatie op waarover in deze vorm niet wordt beschikt en waarmee de raad en het college van Zoetermeer het functioneren van de gemeente kunnen verbeteren. Daarbij worden doublures met (lopende of voorgenomen) onderzoeken van de gemeente vermeden. 2 Maatschappelijk belang Het betreft een onderwerp dat het actuele of toekomstige functioneren van de samenleving als geheel sterk raakt (voorbeelden: veiligheid, goede en betaalbare huisvesting) of belangen van omvangrijke of bepaalde doelgroepen (bijv. sociaal zwakkeren). 3 Financieel belang Het betreft een onderwerp of een beleidsterrein waar de gemeente geld aan uitgeeft en financiële risico s kan lopen. 4 Mate van risico voor doeltreffendheid en/of doelmatigheid De mate waarin rond het onderwerp twijfels bestaan over de resultaten die met het gevoerde beleid worden bereikt en/of de mate waarin rond het onderwerp twijfels bestaan of de middelen op een goede wijze worden ingezet in relatie tot de gewenste resultaten. 5 Variatie De rekenkamercommissie streeft naar variatie in onderzochte onderwerpen (spreiding over beleidsterreinen) en onderzoeksvormen. Tabel 1: Richtinggevende selectiecriteria onderzoeken rekenkamercommissie Zoetermeer Jaarplan 2019 Het jaarplan is een levend document. De actualiteit en voortschrijdend inzicht kunnen aanleiding geven onderzoeken niet uit te voeren die wel in het jaarplan stonden en om onderzoeken wel uit te voeren die niet in het jaarplan zijn opgenomen. Daarnaast kunnen bepaalde onderzoeken jaargrenzen overschrijden. Verantwoording uitgaven armoedebeleid In 2017 heeft de rekenkamercommissie een onderzoek gedaan naar het gemeentelijk armoedebeleid. Eén van de conclusies was dat de verantwoording naar de raad van de uitgaven (ruim 10 miljoen euro per jaar) niet voldoende was. De rekenkamercommissie is van plan in 2019 een klein vervolgonderzoek te wijden aan de vraag of inmiddels wél alle uitgaven afdoende worden verantwoord. In 2019 af te ronden onderzoek: duurzame schaalsprong Eind 2018 is gestart met het onderzoek Duurzame schaalsprong. De gemeente heeft besloten tot een groei met 10.000 woningen, met een zoekopgave tot 16.000 woningen. Doel van het onderzoek is de raad handvatten te meegeven om een succes te maken van de ambitie van een duurzame, kwalitatief hoogwaardige gebiedsontwikkeling. Daarbij wordt ingezoomd op een drietal cases: Entreegebied, Meerzicht en Palenstein. Daarnaast wordt een vergelijking gemaakt met de betrokkenheid van de raad bij gebiedsontwikkeling in een aantal andere gemeenten. Samenspraak zal hierbij de nodige aandacht krijgen. Het onderzoek zal naar verwachting vóór het zomerreces in 2019 zijn afgerond. 2
In 2019 te beginnen onderzoeken In 2019 wil de rekenkamercommissie onderzoek gaan doen naar vier of vijf nieuwe onderwerpen. Daarbij wil de commissie een keuze maken uit de volgende onderwerpen. Voor elk van de genoemde onderwerpen vullen wij bovenstaande matrix in; deze ingevulde matrix vindt u aan het einde van dit jaarplan. 1. Jeugdhulp Een onderzoek over jeugdhulp staat al enige tijd op de agenda van de rekenkamercommissie. De commissie is vast van plan in de loop van 2019 met een rapportage te komen. Gelet op de uitgavenoverschrijdingen gaat het om een actueel vraagstuk dat raadsbreed leeft. Tot nu toe bleek het lastig om tot een concrete onderzoeksvraag te komen, die de raad daadwerkelijk verder helpt. Doel is om de raad inzicht te geven in hoeverre de doelen, zoals beoogd met de decentralisatie jeugdhulp, zijn bereikt. Daartoe worden het beleid, de kaderstelling, de inrichting en uitvoering van de jeugdhulp nader onderzocht. Daarbij zal onderscheid worden gemaakt naar verschillende (lichtere en zwaardere) vormen van jeugdhulp. Waar mogelijk wil de rekenkamercommissie aansluiten bij het proces dat de raad voorbereidt om te komen tot een leeragenda sociaal domein. Aandachtspunt is ook de regionale inkoop via de H10. Voor de rekenkamercommissie vormt dit onderwerp een goede aanleiding om de samenwerking met rekenkamer(commissie)s in de regio op te zoeken. 2. Begroting Om hun rol naar behoren te kunnen vervullen, is het essentieel dat raadsleden goed inzicht hebben in de begroting. De rekenkamercommissie is van mening dat een gemiddeld raadslid binnen een paar uur de begroting moet kunnen doorgronden. Beleidsuitgangspunten en de manier waarop de prestaties worden bijgehouden moeten duidelijk verwoord en weergegeven zijn. De rekenkamercommissie wil concrete handreikingen doen hoe de meest relevante financiële informatie op een compacte en toegankelijke wijze kan worden gepresenteerd. Daarbij wordt ook aandacht gegeven aan de vertaling van het bestuursakkoord in de begroting. Daarnaast wordt bekeken op welke wijze de raad kaders kan geven aan de begroting en vervolgens via de begroting haar controlerende rol kan vervullen. Op die manier kan het onderzoek bijdragen aan het versterken van de positie van de raad door deze te ondersteunen bij het effectiever inzetten van de instrumenten die de raad heeft om de kaderstellende en controlerende rol te vervullen. Bij dit alles laat zij zich inspireren door het dashboard dat de Rekenkamer Breda onlangs heeft ontwikkeld. 3. Veiligheid Veiligheid is een belangrijk onderwerp binnen een gemeente en draagt in hoge mate bij aan de leefbaarheid. Het is daarnaast een actueel thema. In het coalitieakkoord bijvoorbeeld staat de wens zeven extra BOA s (handhavers) in te zetten. Daarnaast wordt landelijk de discussie gevoerd over het al dan niet instellen van vuurwerkvrije zones. Eind 2018 wordt de herziene kadernota Veiligheid in de raad behandeld. De rekenkamercommissie grijpt dit moment graag aan om het thema veiligheid onder de loep te nemen. Daarbij kan een verband worden gelegd met de Smart City ambitie van Zoetermeer. Het City Rhythm project waarbij ook Zoetermeer was betrokken laat zien hoe een analyse van leefpatronen van wijkbewoners kan helpen bij beleid om de veiligheidsbeleving en sociale cohesie te vergroten. 3
4. Cliëntondersteuning Alle cliënten van de Wmo hebben wettelijk recht op gratis en onafhankelijke ondersteuning. Deze ondersteuning wordt gegeven bij het verduidelijken van de hulpvraag, bij het maken van keuzes en bij het organiseren en op elkaar afstemmen van de juiste hulp. De onafhankelijke cliëntondersteuning is momenteel in handen gelegd van ZoSamen. De rekenkamercommissie overweegt een onderzoek naar de doeltreffendheid en doelmatigheid van de cliëntondersteuning. In deze overweging speelt ook mee dat het college heeft aangekondigd de cliëntondersteuning onderdeel te willen maken van een bredere visie op wijkgerichte ondersteuning. 5. Smart City De openbare ruimte in steden wordt steeds meer digitaal. Deze ontwikkeling roept vragen op over de rol van de overheid, gelet op de taak die de gemeente heeft om te zorgen voor een toegankelijke en veilige stad. Tijdens het najaarsdebat in 2017 is de motie Zoetermeer Smart City aangenomen. In reactie daarop geeft het college als visie dat het inzetten van slimme toepassingen steeds als doel moet hebben het makkelijker, beter en/of efficiënter maken van het dagelijks leven van de inwoners en ondernemers van Zoetermeer. In het kader van de bezuinigingen zal de gemeente nu echter geen actieplan en begroting voor investeringen in Smart City opstellen. De gemeente blijft wel verantwoordelijk voor de openbare ruimte en wil daarom altijd betrokken blijven bij Smart City initiatieven vanuit marktpartijen. De rekenkamercommissie wil onderzoeken hoe het beleid van de gemeente zich verhoudt tot de uitdagingen die de snelle digitalisering van de openbare ruimte stelt. De voorzitter van de rekenkamercommissie Zoetermeer, Marko Bos 4
Toegevoegde waarde Jeugdbeleid Begroting Veiligheid Cliënt-ondersteuning Smart city In Zoetermeer wordt een relatief groot beroep gedaan op jeugdzorg. Het inzicht in de achtergronden daarvan is onvolledig. Maatschappelijk belang Jeugdbeleid is belangrijk, de jeugd heeft tenslotte de toekomst. Kinderen en jongeren waarbij preventief, of in een vroeg stadium, wordt ingegrepen bij (dreigende) problemen hebben een grotere kans om later goed in de maatschappij Financieel belang Mate van risico voor doeltreffendheid en/of doelmatigheid te kunnen functioneren. In 2018 bleek er een groot tekort te zijn ontstaan op jeugdhulp, zodat de gemeente voor een bezuinigings-opgave staat. Grip op de financiën is daardoor in het belang van de hele gemeente. Een mogelijke verhoging van de effectiviteit van het jeugdbeleid heeft een relatief hoog maatschappelijk rendement. Om als raad de controlerende functie naar behoren uit te kunnen oefenen is goed inzicht in de begroting essentieel. Daarnaast wordt bekeken in hoeverre de kaderstellende rol kan worden verstevigd in relatie tot de begroting. Goed inzicht in de begroting en helder gestelde kaders helpen bij het maken van keuzes. Betreft gehele begroting. Onduidelijkheid over de begroting vermindert het gevoel van grip. Nagaan of de raad voldoende meegenomen wordt in het veiligheidsbeleid, dat een vierjaarlijkse herziening is van de kadernota uit 2011. Veiligheid draagt bij aan leefbaarheid en woongenot. Veiligheid: 0,5 mln per jaar (coalitieakkoord). Voor cliënten en met het oog op toekomstige visie op wijkgerichte ondersteuning, waarvan onafhankelijke cliëntondersteuning onderdeel uitmaakt. Taak van gemeente om goede en onafhankelijke cliëntondersteuning te regelen. Niet groot. Variatie Sociaal domein Raad in positie brengen Veiligheid Sociaal Domein Klein onderzoek Grip krijgen op snel toenemende digitalisering van openbare ruimte. Grip krijgen op snel toenemende digitalisering van openbare ruimte. Niet groot. Digitaal 5