Voorstelling project Het geheugen van de sport door Bregt Brosens, Sportimonium Op 16 oktober 2015 ging dit project officieel van start met een symposium. Dit is de volledige tekst bij de presentatie van het project Het geheugen van de sport. Inleiding Goede morgen dames en heren, Ook namens mij van harte welkom op dit symposium naar aanleiding van ons project Het Geheugen van de Sport. Als projectverantwoordelijke doet het mij bijzonder veel plezier dat jullie hier vandaag zo talrijk aanwezig zijn in het Sportimonium om samen met ons de aftrap te geven van ons project Het Geheugen van de Sport. In wat volgt, zal ik vooreerst kort stilstaan bij het Sportimonium zelf, om het project te kaderen. Vervolgens zal ik ons project uit de doeken doen en achtereenvolgens wat meer uitleg geven over de aanleiding, doelstellingen en aanpak van het project om te eindigen bij u en wat u kan doen. Sportimonium, meer dan een museum over sport U bent vanmorgen allemaal het Bloso-domein opgereden en hier het museum binnengelopen. En ik ben er vrijwel zeker van, verbeter mij als ik fout ben, dat zij die hier voor de eerste keer komen gedacht moet hebben: verdorie, wat een prachtig gebouw, wat een unieke locatie voor een museum. Dat is echter niet altijd zo geweest. De geschiedenis van het Sportimonium gaat immers al ver terug, meer bepaald tot 1985 toen het Sportimonium werd opgericht. Als museum, maar weliswaar zonder museumgebouw. In afwachting van een geschikt onderkomen werd de collectie gestaag uitgebouwd en werden tentoonstellingen opgezet op diverse locaties. Na een lange zoektocht viel de keuze in 2001 op dit intussen als monument geklasseerde strandgebouw als permanente museuminfrastructuur voor het enige Belgische museum van de sport in brede zin. Na renovatie en inrichting van het gebouw opende het Sportimonium uiteindelijk zijn deuren in 2004. Het Sportimonium is dus in de eerste plaats een museum, meer bepaald een museum van de sport en de bewegingscultuur. Het stelt zich dan ook tot doel om het sportpatrimonium / sporterfgoed van België te verzamelen, te bewaren, te bestuderen en te ontsluiten. Dit laatste doen we uiteraard via onze tentoonstellingen (die u na afloop van dit symposium kan bezoeken). Daarnaast wordt 1
momenteel de laatste hand gelegd aan de inrichting van ons gloednieuw depot, de Preservation Hall Victor Boin (opening 2016) en ons documentatiecentrum en bibliotheek (opening november 2015) waar we het sportierfgoed in uitstekende omstandigheden kunnen bewaren. Het Sportimonium is ook veel meer dan een museum; het is ook echt een kenniscentrum / expertisecentrum inzake het sportverleden van België. Het Sportimonium wil als het ware een forum vormen waar sport en erfgoed samenkomen en figuren uit beide sectoren elkaar ontmoeten. Zoals vandaag met dit symposium naar aanleiding van ons project Het Geheugen van de Sport dat dus perfect past binnen deze missie. Aanleiding Ons project, dat mogelijk wordt gemaakt dankzij de steun van het Fonds Baillet Latour, past perfect binnen die missie om de kloof tussen sport en erfgoed te verkleinen / sport en erfgoed dichter bij elkaar te brengen. Over het algemeen genomen bestaat er immers maar een beperkte interesse voor sporterfgoed in België, laat staan dat er een duidelijke en globale visie en strategie zou zijn. Zeker in vergelijking met de buurlanden (Frankrijk, Nederland, Duitsland, Groot-Brittanië) kampen we met een grote achterstand. Dat wilt natuurlijk niet zeggen dat er op geen initiatieven zijn op dit terrein. De laatste jaren is er zeker spraken van een kentering. Vooral op lokaal / gemeentelijk niveau worden sportverenigingen reeds gestimuleerd om zorg te dragen voor hun erfgoed via diverse projecten. Het betreft dus vooral kleinschalige en in hoofdzaak tijdelijke projecten veeleer dan een structurele aanpak. Dat er binnen sportverenigingen doorgaans weinig aandacht wordt besteed aan erfgoed is echter niet verwonderlijk. Sportfederaties en clubs beschikken over het algemeen niet over de know how omtrent het bewaren van archieven en erfgoed. Daarnaast is er ook vaak een geringe historische interesse. In de sportwereld geldt de toekomst en kijkt men vooruit., Sportclubs en atleten focussen op de volgende wedstrijd, of beter nog, de volgende overwinning. En met erfgoed win je nu eenmaal geen wedstrijden. Dat maakt wel dat op die manier heel wat waardevol erfgoed weinig aandacht krijgt, onbekend blijft en dreigt verloren te gaan. Dit is een probleem waar sportclubs zich doorgaans pas mee geconfronteerd zien bij de viering van een jubileum. Dat is bijzonder jammer want sport is een belangrijk sociaal fenomeen met impact op de (lokale) gemeenschap. Des te jammerder omdat er hoe langer hoe meer een bredere maatschappelijke interesse lijkt te bestaan voor het sportverleden. (vb: gigantische kijkcijfers programma Merci Merckx). 2
Doelstellingen Met ons project willen wij daarom het sportieve geheugenverlies tegen gaan. Vooreerst stellen we ons tot doel om het sporterfgoed van België in kaart te brengen. Het is met andere woorden onze bedoeling om een overzicht te krijgen van het rijke Belgische sporterfgoed dat nog aanwezig is. We willen als het ware een soort van overzichtskaart maken, een zicht krijgen op welk materiaal en welke bronnen nog voorhanden zijn, in welke staat ze zich bevinden en in hoeverre ze toegankelijk zijn. Daarnaast willen we de sportfederaties, -clubs, archiefdiensten etc. ook sensibiliseren en informeren. Cruciaal is de sportclubs en sportverantwoordelijken bewust te maken te maken van het belang van hun erfgoed en en hen warm maken om er zelf mee aan de slag te gaan. Kennis verschaffen is een ander belangrijk element omdat blijkt dat er vaak de knowhow niet is om zorg te dragen voor hun erfgoed. Zo willen we uiteindelijk een visie, methodiek en (samenwerkings)strategie ontwikkelen die toelaat om op een gestructureerde wijze met sporterfgoed om te gaan in de toekomst. Aanpak Hoe gaan wij onze doelstellingen dan realiseren? Laat mij beginnen met te zeggen wat we niet willen doen. Zoals ik reeds gezegd heb, werden er reeds interessante initiatieven opgezet rond sporterfgoed in binnen- en buitenland. We hebben dan ook niet de bedoeling om het warm water opnieuw te gaan uitvinden. Wel integendeel, we willen juist leren van die andere projecten en hun aanbevelingen meenemen voor ons project en samenwerken daar waar mogelijk. We zijn dan ook zeer vereerd dat we de bezielers van dergelijke projecten hier vandaag hebben kunnen samenbrengen. Verder is het niet onze bedoeling om zelf zoveel mogelijk sporterfgoed te gaan verzamelen om het vervolgens in ons museum, bibliotheek of depot te gaan bewaren. Uiteraard zijn wij een museum, maar ik kan duidelijk stellen dat het niet onze bedoeling is om sporterfgoed massaal te gaan verzamelen en centraal te bewaren. Zelfs met ons nieuwe depot is het bovendien onmogelijk om het erfgoed van elke club te gaan bewaren. Voor de archieven en erfgoed van nationale actoren zoals de sportfederaties, voor archieven van belangrijke sportfiguren of in sommige noodgevallen kan het Sportimonium natuurlijk wel een geschikte thuishaven worden. Wat we wel willen doen is het waardevolle erfgoed in kaart brengen en een ervoor zorgen dat het in de toekomst goed bewaard wordt, hetzij binnen de federatie of de club, het gemeentearchief, het 3
lokale museum of de heemkundige kring. Bij voorkeur op een niveau dat kort bij de plek staat waar de actie zich afspeelt en afspeelde. Het codewoord van onze aanpak is dan ook samenwerking. Het spreekt voor zich dat het voor mij onmogelijk is om binnen de tijdsspanne van het project elke sportclub in België afzonderlijk te gaan bezoeken en hun erfgoed en/of archief te gaan inventariseren. Het is dan ook veeleer onze bedoeling om samenwerkingsverbanden op te zetten, zowel met onze partners zoals Archiefbank Vlaanderen, als met lokale spelers zoals sportclubs, erfgoedcellen, archiefinstellingen, sportraden, collega musea, heemkundige kringen etc. Met het project kunnen we vanuit een centrale rol geïnteresseerden met elkaar in contact brengen, initiatieven op elkaar afstemmen, goede voorbeelden opsporen en bekend maken, sporterfgoedprojecten oplijsten en ruimere ruchtbaarheid geven. Verder zien wij onze rol als die van een begeleider of adviseur. Wij willen federaties, clubs, etc. begeleiden en advies verlenen bij het maken van keuzes en bij de zorg voor hun archief en erfgoed. Daarom zullen we de boer op gaan en ter plaatse een bezoek brengen aan federaties, lokale clubs, sportraden, etc. om op die manier na te gaan welk erfgoed er voorhanden is, hoe dit bewaard wordt, hoe we hier kunnen helpen en wat er mogelijk is in termen van samenwerking etc. We kiezen hier met andere woorden ook voor een individuele aanpak / advies op maat. We need you! Zoals ik heb gezegd is de samenwerking met lokale partners dus noodzakelijk. Dat betekent met andere woorden dat het succes van ons project in grote mate mee bepaald wordt door jullie medewerking. Wij trekken de boer op, maar het spreekt voor zich dat u ons werk kan vergemakkelijken, in de eerste plaats door jullie schouders mee onder ons project te zetten. We hopen erop dat jullie federaties mee ons project bekend maken en ondersteunen. Zelf zijn we uiteraard steeds bereid om ons project nader te komen toelichten. Daarnaast wil ik hier vandaag een duidelijke oproep lanceren aan alle sportfederaties, clubs, atleten en eenieder die in het bezit is van sporterfgoed: maak jullie bekend. Viert jouw club of vereniging een verjaardag of een jubileum en ga je aan de slag met je verleden, laat het ons weten. Ook als je over sporterfgoed beschikt, maar nog niet concreet weet wat te ondernemen, laat het ons dan weten. Dan bekijken we samen wat de mogelijkheden zijn. 4
Wat zit er in voor u? Wij stellen onze expertise op het vlak van erfgoedbeheer ter beschikking. Als museum hebben we uiteraard ook ervaring met het ontsluiten van dat erfgoed dus ook met een tentoonstelling of publicatie kunnen wij je helpen. Binnenkort beschikt jouw club of sport dan ook over een project, tentoonstelling, publicatie het geheugen van jouw eigen sport, jouw eigen club. Het project dient finaal bovendien te resulteren in een internationale publicatie en een symposium dus wie weet sta jij dan hier je eigen project uit de doeken te doen. Slot Bedankt! Houdt onze website, nieuwsbrief en facebookpagina in het oog. 5