Samenvatting Valongevallen en eenzaamheid bij ouderen
Deel I Gezondheidsprofiel regio Nieuwe Waterweg Noord, 2005-2008 Samenvatting rapport Valongevallen en eenzaamheid bij ouderen Regio Nieuwe Waterweg Noord ISBN: 90-806583-7-5 Uitgever: GGD Nieuwe Waterweg Noord*, Vlaardingen Datum: Juni, 2006 Auteurs: Ir. E.A. van Lier (epidemioloog) Dr. ir. F.G. de Waart (epidemioloog) Afdeling Gezondheidsbevordering, GGD Nieuwe Waterweg Noord*, Vlaardingen * Vanaf 1 januari 2007 GGD Rotterdam-Rijnmond
VOORWOORD De gezondheidssituatie van bepaalde groepen personen in de regio Nieuwe Waterweg Noord geeft aanleiding tot het formuleren en realiseren van gericht gezondheidsbeleid. In dit kader zijn ouderen een belangrijke doelgroep. Het rapport Valongevallen en eenzaamheid bij ouderen. Regio Nieuwe Waterweg noord is een aanvulling op deel IV van het gezondheidsprofiel 2001-2004 regio Nieuwe Waterweg Noord met de titel Zelfstandig wonende ouderen in de regio Nieuwe Waterweg Noord: Aantallen en gezondheidssituatie in beeld. In deze samenvatting wordt de definitie van de doelgroep ouderen en enkele demografische gegevens gepresenteerd. De resultaten van het onderwerp valongevallen en het onderwerp eenzaamheid worden nader besproken. In het rapport wordt met betrekking tot deze onderwerpen uitgebreid stilgestaan bij de vragen: hoe vaak komt het bij ouderen voor, wat zijn de gevolgen, achterliggende oorzaken en welke mogelijkheden voor preventie zijn er? In de aanbevelingen wordt de betekenis van de resultaten uit het regionale onderzoek en de literatuur voor het gemeentelijk gezondheids- en ouderenbeleid geschetst. Dit is een beknopte samenvatting van het rapport Valongevallen en eenzaamheid bij ouderen. Regio Nieuwe Waterweg Noord. Voor gedetailleerde informatie wordt u verwezen naar het rapport zelf. 3
SAMENVATTING EN AANBEVELINGEN Algemeen In het rapport Valongevallen en eenzaamheid bij ouderen: regio Nieuwe Waterweg Noord zijn landelijke en regionale gegevens over valongevallen en eenzaamheid bij ouderen weergegeven. Door middel van literatuuronderzoek is een overzicht gegeven van de landelijke gegevens over valongevallen en eenzaamheid bij ouderen. De regionale gegevens zijn afkomstig uit de gezondheidsenquêtes van 2000 en 2005. De definitie voor ouderen die in dit rapport gehanteerd wordt is een persoon van 55 jaar of ouder. Op basis van veranderingen op lichamelijk, psychisch en sociaal gebied kunnen binnen deze groep vier leeftijdscategorieën onderscheiden worden, namelijk: 1. Ouderen van 55-64 jaar: er is nog deelname aan het arbeidsproces, gezondheidsproblemen spelen nog geen grote rol. 2. Ouderen van 65-74 jaar: het betaald-productieve leven is beëindigd, maar de gezondheid is nog relatief goed. 3. Ouderen van 75-84 jaar: in deze groep neemt de gezondheid af. 4. Ouderen van 85 jaar en ouder (de oudste ouderen ): deze groep kenmerkt zich door complexe gezondheidsproblemen. Het aandeel ouderen in de bevolking neemt toe. In 2005 telde de regio Nieuwe Waterweg Noord 51.379 mensen van 55 jaar en ouder (28% van de totale bevolking). De verwachting is dat de groep 55-plussers in het jaar 2030 maar liefst 35% van de totale bevolking in de regio Nieuwe Waterweg Noord zal gaan uitmaken. Valongevallen De Stichting Consument en Veiligheid schat dat in de regio Nieuwe Waterweg Noord jaarlijks 1.500 ouderen van 55 jaar en ouder op een Spoedeisende Eerste Hulpafdeling worden behandeld vanwege een valongeval. In deze schatting zijn alleen die valongevallen meegenomen waarvoor medische behandeling noodzakelijk was. Niet na elk valongeval is echter medische behandeling noodzakelijk, maar elke val brengt natuurlijk wel risico op letsel met zich mee. De gezondheidsenquête van de GGD Nieuwe Waterweg Noord wijst uit dat er bijna 10x zoveel ouderen vallen. Bijna één op de vier ouderen van 55 jaar en ouder (ruim 12.000 in de regio NWN) is in een periode van 12 maanden minimaal één keer gevallen en loopt daarmee dus risico op letsel. 4
Eenzaamheid Volgens de gezondheidsenquête 2005 van de GGD Nieuwe Waterweg Noord zijn twee op de vijf ouderen van 55 jaar en ouder (ruim 20.000 in de regio NWN) matig tot zeer ernstig eenzaam. De ouderen die eenzaam zijn, geven vooral aan matig eenzaam te zijn. In 2005 is één op de tien ouderen (ruim 5.000 in de regio NWN) ernstig of zeer ernstig eenzaam. In de gezondheidsenquête van 2000 is de vraag anders gesteld en daarom niet vergelijkbaar. Toen rekende één op de vijf ouderen van 55 jaar en ouder in de regio Nieuwe Waterweg Noord zichzelf tot de groep eenzamen. 5
AANBEVELINGEN In dit rapport zijn een tweetal (gezondheids)problemen van ouderen gesignaleerd, de aanbevelingen sluiten hierbij aan. Aanbeveling 1 Specifieke (beleids)aandacht is nodig om de gezondheidssituatie en kwaliteit van leven, op het gebied van valongevallen en eenzaamheid, van de groeiende bevolkingsgroep van ouderen te bewaken, te bevorderen en te beschermen. Hierbij valt te denken aan: Het organiseren van een discussiebijeenkomst naar aanleiding van de uitkomsten van dit rapport met de ambtenaren Volksgezondheid en Ouderenbeleid en de hoofden Welzijn uit de regio NWN. Doel van deze bijeenkomst is het formaliseren en concretiseren van de aanbevelingen uit het rapport. Het organiseren van discussiebijeenkomsten voor belangen- en patiëntenverenigingen uit de regio NWN naar aanleiding van de uitkomsten van dit rapport. Doel van deze bijeenkomsten is om deze organisaties op de hoogte te stellen van de belangrijkste bevindingen uit het rapport en deze te bediscussiëren. De belangen- en patiëntenverenigingen betrekken en stimuleren om een bijdrage te leveren in de aanpak van de belangrijkste problemen. Het organiseren van discussiebijeenkomsten voor personen of organisaties die beroepsmatig werkzaam zijn met of voor ouderen in de regio NWN op het gebied van gezondheid(zorg). Doel van deze bijeenkomsten is de inhoud van het rapport onder de aandacht te brengen en te bediscussiëren. De organisaties stimuleren de inhoud van het rapport te gebruiken bij het formuleren van nieuw beleid en het ontwikkelen van activiteiten. Brede verspreiding van dit rapport. De specifieke beleidsaandacht, zoals genoemd in aanbeveling 1, zou zich moeten richten op: Aanbeveling 2 Bevorderen van factoren ter preventie van valongevallen bij ouderen Hierbij valt te denken aan: Implementatie van een preventieproject met een multifactoriële aanpak in de regio Nieuwe Waterweg Noord. In een dergelijk project zou aandacht besteed moeten worden aan de volgende factoren ter preventie van valongevallen bij ouderen: - verbeteringen in de woninginrichting - gebruik van handige producten en hulpmiddelen - het beperken van risicovolle handelingen 6
- meer bewegen - verantwoord medicijngebruik - veiliger maken van de openbare ruimte De regionaal ontwikkelde projecten Veilig gevoel in elk geval en Opvallend Veilig en het landelijk ontwikkelde project Halt! U valt van Stichting Consument en Veiligheid zijn voorbeelden van dergelijke projecten. Uit de evaluatie van de eerste fase van het project Halt! U valt is naar voren gekomen dat de effectiviteit verhoogd wordt waneer de regionale GGD de regiefunctie van het project op zich neemt. Aanbeveling 3 Bevorderen van factoren ter preventie van eenzaamheid bij ouderen Hierbij valt te denken aan: Implementatie van een project waarbij op individueel niveau wordt achterhaald wat de specifieke oorzaken van eenzaamheid zijn (bijvoorbeeld tijdens een huisbezoek), zodat vervolgens een gerichte aanpak kan worden ingezet. In het algemeen stimuleren van maatschappelijke participatie van ouderen en het voorkomen van sociaal isolement. Bijvoorbeeld door het stimuleren van lidmaatschap van (sport)verenigingen en versterking van de steunpunten mantelzorg. Volgens ouderen zelf zijn de volgende drie oplossingsrichtingen het belangrijkst: bevorderen van de betaalbaarheid en toegankelijkheid van het (openbaar) vervoer, het uitvoeren van huisbezoeken en een goed activiteitenaanbod voor ouderen. Aanbeveling 4 Inventarisatie van in de regio Nieuwe Waterweg Noord reeds lopende projecten op het gebeid van valongevallen en eenzaamheid bij ouderen Hierbij valt te denken aan: Op dit moment is er bij de GGD Nieuwe Waterweg Noord geen overzicht van reeds lopende regionale projecten op het gebied van valongevallen en eenzaamheid bij ouderen. Voordat wordt overgegaan tot de ontwikkeling of inzet van nieuwe preventieve maatregelen is het goed eerst bij lokale organisaties te inventariseren of en op welke wijze reeds aandacht wordt besteed aan deze onderwerpen. 7