Positief Opvoeden, Triple P in de transitie stelsel jeugd Jacqueline van Rijn Jolyn Berns www.nji.nl Marion van Bommel Sandra Hollander Oktober 2013 Triple P Triple P is een evidence based opvoedondersteuningsprogramma, ontwikkeld in Australië. Het programma biedt laagdrempelige en integrale hulp aan alle ouders (met kinderen in de leeftijd van 0-16 jaar) die vragen hebben over opvoeden of (ernstige) problemen ervaren in de opvoedsituatie. De doelen zijn het voorkomen of verminderen van (emotionele) gedragsproblemen bij kinderen en het bevorderen van competent ouderschap. Het programma wordt uitgevoerd door gecertificeerde beroepskrachten. 5 basisprincipes Triple P: 1.Een veilige en stimulerende omgeving bieden 2. Leren door positieve ondersteuning 3. Aansprekende discipline hanteren 4. Realistische verwachtingen hebben 5. Goed voor jezelf zorgen Van 2006 tot heden hebben 204 gemeenten in Nederland gekozen voor de invoering van (een deel) van het programma Triple P (Positief opvoeden). Ruim 11.000 professionals zijn getraind. Gemeenten kozen hiermee voor een evidence based programma, zowel preventief als curatief, met als doel het voorkomen of verminderen van gedragsproblemen bij kinderen en het verbeteren van de samenwerking tussen professionals door het werken vanuit één visie en het spreken van één taal. Op dit moment is er een nieuwe Jeugdwet in voorbereiding 1. Om de grote druk op gespecialiseerde zorg te verminderen en de versnipperde manier van werken binnen de zorg voor de jeugd tegen te gaan wordt het stelsel van de zorg voor jeugd grondig gewijzigd; de Transitie Jeugdzorg genoemd. De overheid is van plan per 2015 de gehele zorg voor jeugd onder te brengen bij de gemeenten; van het normale opvoeden tot gespecialiseerde jeugdzorg. Dit gaat gepaard met financiële, organisatorische en inhoudelijke veranderingen. De inhoudelijke verandering, de transformatie van het stelsel jeugd, is er op gericht de inzet van gespecialiseerde, kostbare zorg te verminderen en meer in te zetten op preventie, eerdere ondersteuning, integrale hulp, samenwerking tussen professionals en (mede)opvoeders en gebruik maken van de eigen kracht van ouders, gezinnen en hun sociale (opvoed)netwerken. De bedoeling is aan te sluiten bij al eerder ingezette veranderingen. De regering is van mening dat er een omslag nodig is in de ondersteuning, hulp en zorg aan jeugdigen en gezinnen 2 : - Preventie en uitgaan van eigen verantwoordelijkheid en mogelijkheden - Demedicaliseren, ontzorgen en normaliseren - Eerder de juiste hulp op maat bieden - Integrale hulp aan gezinnen volgens het uitgangspunt één gezin één plan, één regisseur - Meer ruimte voor de professional om de juiste hulp te bieden 1 www.rijksoverheid.nl 2 Transitie, memorie van toelichting, 2013 1
In deze factsheet vindt u informatie over het programma Triple P, de transitie stelsel jeugd en de meerwaarde van Triple P voor de transitie. De meerwaarde van Triple P voor de transitie stelsel jeugd Waarom gemeenten met Triple P goud in handen hebben Het programma Triple P levert een goede bijdrage aan het nieuwe jeugdstelsel. Er is sprake van gedeelde uitgangspunten. 1. Triple P is een getrapt programma en daarbij een verbindende schakel tussen organisaties en beroepskrachten Door het getrapte programma versterkt Triple P de samenwerking tussen basisvoorzieningen voor kinderen en hun ouders, wijkteams/generalisten, het CJG en de gespecialiseerde organisaties: professionals binnen verschillende organisaties werken met dezelfde methodiek, spreken hierdoor dezelfde taal naar ouders en sluiten goed bij elkaar aan door de eenduidige aanpak. Eén van de belangrijkste uitkomsten van de proefimplementatie van Triple P is: door de invoering van de verschillende niveaus van Triple P groeit de samenwerking tussen de instellingen. Men is beter op de hoogte van ieders expertise. De lijnen tussen de instellingen zijn korter geworden 3. Dit sluit aan bij de ervaringen die zijn opgedaan in de ruim 200 gemeentes die al werken met Triple P. In regio s waar Triple P is geïmplementeerd zal er daardoor wellicht niet veel meer nodig zijn om goede aansluiting te realiseren. Daarnaast biedt Triple P een aantal modules voor specifieke doelgroepen/gezinssituaties. Voorbeelden zijn Family Transitions (voor ouders die gescheiden zijn) en Stepping Stones (voor ouders van kinderen met een ontwikkelingsstoornis of achterstand). Ook disciplines gericht op deze doelgroepen werken hierdoor volgens dezelfde principes. 3 Triple-P: Proefimplementatie van een programma voor Opvoedingsondersteuning, Ireen de Graaf & Ernst Bohlmeijer. 2
2. Triple P draagt bij aan het versterken van basisvoorzieningen Het versterken van de basisvoorzieningen voor kinderen en hun ouders is een belangrijke prioriteit in de stelselwijziging. Met de inzet van Triple P in de basisvoorzieningen wordt de ondersteuning aan ouders versterkt. Competenties van ouders worden met Triple P vergroot zodat zij problemen van hun kinderen goed kunnen begeleiden en het ontstaan van ernstigere problemen zo veel mogelijk kunnen voorkomen. Dit kan enerzijds door professionals die werkzaam zijn in de basisvoorzieningen (pedagogisch medewerker in de kinderopvang) te trainen in Triple P (dit is veelal om informatie en tips op maat te kunnen geven) en anderzijds door de inzet van professionals (als generalisten, wijkteammedewerkers, schoolmaatschappelijk werkers etc) een plek te geven binnen de basisvoorzieningen. 3. Bij de interventies van Triple P ligt de verantwoordelijkheid en regie bij ouders en wordt de eigenkracht versterkt Triple P heeft Zelfregulatie als leidend principe. Zelfregulatie is een proces waarbij ouders vaardigheden verwerven om in de loop der tijd bij wisselende omstandigheden hun eigen gedrag te sturen en aan te passen met minimale hulp van anderen (Sanders, 2011). De vraag van de ouder staat centraal, de ouder heeft de regie en wordt gestimuleerd tot eigen oplossingen te komen. De doelen voor verandering zijn door de ouders zelf geformuleerd. Het programma sluit daarmee goed aan bij het uitgangspunt van één gezin, één plan, één regisseur. 4. Triple P draagt bij aan het normaliseren van opvoedvragen Triple P biedt een populatiegerichte aanpak waarbij het normaliseren van opvoedvragen een belangrijk middel is om gedragsproblemen te voorkomen of verminderen. Een normale manier van opgroeien en opvoeden wordt gestimuleerd. Het gaat om het behoud of herstel van het gewone leven. Publiciteitscampagnes en de website www.positiefopvoeden.nl (onderdelen van niveau 1 van Triple P) stimuleren ouders om te praten over opvoeden en maken zichtbaar dat elke ouder soms een vraag of moeilijkheden heeft. Uit onderzoek (Trimbosinstituut, 2010) blijkt dat Triple P niveau 1 bijdraagt aan het normaliseren en destigmatiseren van het hebben van opvoedvragen. 5. Triple P is gericht op ontproblematiseren Triple P is een getrapt programma waarbij niet meer ondersteuning geboden wordt dan nodig is. Er wordt aangesloten bij de eigen mogelijkheden van ouders en het uitgangspunt is wat de ouders zelf kunnen. Een enkele opvoedvraag van een ouder wordt beantwoord met informatie of een lichte, korte interventie. Kleine veranderingen bieden grote successen! 6. Triple P heeft als uitgangspunt kinderen een veilige en stimulerende omgeving bieden Triple P biedt ouders vaardigheden om hun kinderen een veilige en stimulerende omgeving te bieden. Het vergroten van het competentiegevoel van ouders en het toepassen van opvoedvaardigheden levert een positieve bijdrage aan een positief en stimulerend opvoedklimaat voor kinderen. 3
In de Verenigde Staten is een populatieonderzoek uitgevoerd naar het effect van het volledige Triple P programma (Prinz, 2007). De resultaten van het invoeren van het hele Triple P systeem zijn positief. Als de uitkomsten van het onderzoek worden vertaald naar een populatie van 100.000 kinderen jonger dan 8 jaar, dan zouden met deze resultaten per jaar 688 minder kinderen mishandeld worden, 240 kinderen minder uit huis geplaatst worden en 60 minder kinderen worden opgenomen of behandeld in het ziekenhuis met letsel als gevolg van mishandeling. Amerika is niet direct vergelijkbaar met Nederland. De resultaten zijn niet generaliseerbaar, maar het onderzoek laat wel zien dat de invoering van het Triple P systeem mogelijkheden biedt om op populatieniveau betere uitkomsten voor kinderen te realiseren. Pathways is een aanvullende module van Triple P en is geschikt voor ouders die moeite hebben met het omgaan met hun boosheid en/of negatieve gedachten hebben over hun kind ( hij doet het expres ). De module draagt bij aan het vergroten van de mate van veilig opgroeien in gezinnen. 7. Triple P heeft een doeltreffend systeem van monitoring Monitoring is een belangrijk onderdeel van Triple P; zowel voor ouders als voor professionals en organisaties. Er wordt gebruik gemaakt van diverse gevalideerde vragenlijsten om de resultaten van de interventie te meten. Steeds meer instellingen verzamelen deze data door middel van het systeem BergOp (een webbased programma voor monitoring en praktijkgestuurd effectonderzoek), waarin de vragenlijsten van Triple P zijn opgenomen. Een landelijke monitor is beschikbaar voor het samenvattend weergeven van de verzamelde data. Per regio of instelling en voor heel Nederland worden de resultaten van Triple P zichtbaar. Er wordt gemeten op indicatoren als tevredenheid ouders en partnerrelatie. Ook worden gezinsgegevens, niveau van interventie en duur van de interventie zichtbaar. 8. Triple P is een theoretisch en wetenschappelijk goed onderbouwd programma met goede resultaten Triple P is een evidence based programma. Professionals die het programma uitvoeren zijn gecertificeerd. Uit meer dan 140 studies in binnen- en buitenland blijkt dat Triple P werkt 4. De doelstellingen van het programma worden gehaald: het versterken van competent ouderschap, het verminderen van risicofactoren en daarmee uiteindelijk het voorkomen of verminderen van emotionele en gedragsproblemen bij kinderen. 4 Geen twijfels over effect van Triple P, Okma & van Rijn. 4
9. Triple P draagt bij aan kosteneffectiviteit Kosteneffectiviteit wordt behaald door aan te sluiten bij wat ouders al zelf weten en kunnen en niet meer te bieden dan nodig is. Een kleine vraag vereist een kleine interventie. Conclusie onderzoek Trimbos: zowel care as usual (gebruikelijke zorg) als Triple P leidden tot verbetering in kindgedrag en opvoedcompetenties van ouders, maar de resultaten werden sneller gehaald met Triple P. Care as usual had gemiddeld 30 sessies, waar Triple P 20 sessies nodig had. Rapport Actiz: De preventie van gedrags- en opvoedproblemen door middel van Triple P leidt op langere termijn tot een vermindering van maatschappelijke uitval als gevolg van mishandeling in de jeugd en een vermindering van zorgkosten. Dit geeft een positief resultaat van 400 euro per kind. 5 Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Jacqueline van Rijn, projectleider Triple P, NJi, (j.vanrijn@nji.nl, 030-2306728) Het Nederlands Jeugdinstituut Het Nederlands Jeugdinstituut (NJi) is het landelijk kennisinstituut voor jeugd- en opvoedingsvraagstukken. Het helpt organisaties in de jeugdsector de kwaliteit van de dienstverlening te verbeteren. Het NJi is verantwoordelijk voor de implementatie van Triple P in Nederland: het ondersteunt gemeenten bij de implementatie van het programma en leidt professionals op om ouders te kunnen ondersteunen via het Triple P programma. 5 Investeren in opvoeden en opgroeien loont, Actiz, 2013. 5