1 Les 4 Leiders & Bazen Duur 50 Vakken Deze les kan gegeven worden in de levensbeschouwelijke vakken, cultuurwetenschappen en PAV. Doelstellingen De leerlingen kunnen leiders herkennen. De leerlingen kunnen voorbeelden geven van goede en slechte leiderschapskwaliteiten. Algemeen De leerlingen zien het verband tussen leiderschapstrainingen en het opstarten en runnen van een onderneming. De leerlingen kunnen in eigen woorden uitleggen hoe deze les past binnen het project van YOUCA. Gemeenschappelijke stam 1. De leerligen brengen belangrijke elementen van communicatief handelen in praktijk. 13. De leerlingen kunnen onderwerpen benaderen vanuit verschillende invalshoeken. Context 3: Socio-relationele ontwikkeling sociale vaardigheden Vakoverschrijdend 2. De leerlingen erkennen het bestaan van gezagsverhoudingen en het belang van gelijkwaardigheid, afspraken en regels in relaties. Context 6: Socio-economische samenleving 2. De leerlingen toetsen de eigen opvatting aan de verschillende opvattingen over welzijn en verdeling van welvaart.
2 9. De leerlingen lichten de rol toe van ondernemingen, werkgevers - en werknemersorganisaties in een nationale en internationale context. Praktische Info Werkvormen Materialen spelvorm, groepswerk, klasgesprek bord, post-its (drie kleuren) Bijlagen /
3 Duiding voor de leerkracht Trias ontwikkelde een leiderschapstraining voor diverse partners in Latijns-Amerika, Afrika en de Filipijnen waarmee zij samenwerken (zie https://www.trias.ngo/nl/wereldwijd). Trias werkt wereldwijd samen met ledenorganisaties. Om de verschillende niveau s binnen deze organisaties (op het gebied van bestuur, afdelingen, etc.) te versterken en te ondersteunen werd een training ontwikkeld omtrent het vormen van leiders en bewustwording rond leiderschap. De training omvat 13 modules en richt zich op het creëren van transformationele leiders. Transformationele leiders onderscheiden zich op verschillende vlakken van gewone leiders als duidelijke communicatie, proactiviteit en integriteit. Een volledige lijst van eigenschappen vind je op pagina 7. Aan het einde van het traject hebben de deelnemers volgende leiderschapskenmerken verworven. De deelnemers: 1. beschikken over de kennis en vaardigheden om mensen effectief te leiden in hun organisatie 2. beseffen het belang van verantwoording aan hun leden omtrent beslissingen en resultaten 3. hebben het zelfvertrouwen ontwikkeld om inspirerende visies en ideeën te ontwikkelen, personeel te motiveren, conflicten te managen, te motiveren en te communiceren 4. zijn in staat andere leden, zowel mannen, vrouwen en jongeren, te motiveren en te ontwikkelen in sterk en ethisch leiderschap, die op hun beurt zullen dienen als rolmodel 5. besturen op een manier die participatief, consensusgericht, toerekenbaar, transparant, responsief, effectief en efficiënt, rechtvaardig, inclusief en in overeenstemming met de rechtsstaat 6. zorgen ervoor dat corruptie wordt geminimaliseerd, rekening wordt gehouden met de opvattingen van minderheden en dat de stemmen van de meest kwetsbaren in de samenleving worden gehoord in de besluitvorming. Deze trainingen staan ten dienste van de partnerorganisaties van Trias en bieden een antwoord op een lacune in de (on)bestaande trainingen in de diverse landen. In landen waar jongeren geconfronteerd worden met hoge werkloosheid en weinig arbeidskansen is het belangrijk hen te overtuigen van hun mogelijkheden en capaciteiten om binnen hun organisatie een leider en een voorbeeld voor anderen te zijn. Guinee kent een cultuur waarin heel veel respect is voor ouderen, wat maakt dat er maar weinig naar jongeren geluisterd wordt en ze sociaal en economisch als minderwaardig beschouwd worden. Heel wat jongeren kiezen er onder andere daarom voor om hun toekomst ergens anders op te bouwen. Om jongeren een toekomst in hun land aan te bieden zijn extra middelen en opleidingen een absolute meerwaarde. Door de steun van de YOUCA Action Day kunnen jongeren in Guinee deelnemen aan deze trainingen en verwerven ze extra vaardigheden om een volwaardige rol op te nemen in hun organisatie. Deze les biedt een introductie van deze leiderschapstraining. De leerlingen denken na over welke leiderseigenschappen voor hen belangrijk zijn.
4 Deel 1: inleiding koppeling aan YOUCA Action Day 5 minuten Je leidt de les in met een korte oefening over de YOUCA Action day. Je kan verschillende dingen doen: Laat je leerlingen zelf een rij vormen. Vooraan (of links) staan de leerlingen die al het meest gesolliciteerd hebben, achteraan (of rechts) de leerlingen met het minst aantal sollicitaties. Laat ze deze rij zelf vormen. Brainstormspin op het bord: Schrijf het woord netwerk in het midden op je bord. Vraag je leerlingen wie zij binnen hun netwerk al gevraagd hebben om bij hen te mogen werken op de YOUCA Action Day. Vul aan op het bord. Brainstormspin op het bord: Schrijf werkgevers in de buurt in het midden op je bord. Hier moeten de leerlingen mogelijke werkgevers (winkels, banken, organisaties, ) bij aanvullen waar ze zouden kunnen gaan werken op de YOUCA Action Day. Vul aan op het bord. Na één van deze oefeningen leg je hen nog eens uit dat het loon dat ze die dag verdienen op de YOUCA Action Day naar een jongerenproject in Guinee gaat dat rond ondernemen draait. Je legt hen kort uit wat ondernemen is (jongeren die zelf een bedrijfje oprichten), en dat YOUCA ondernemerschap wil stimuleren op verschillende manieren. Een eigen bedrijf opstarten en runnen is niet gemakkelijk. Hier komt erg veel bij kijken, en daar moet je als starter op voorbereid worden. Daarom gaat een deel van de opbrengst van de YOUCA Action Day naar het uitbreiden van leiderschapstrajecten en opleidingen voor jongeren in Guinee. Binnen deze trajecten werken de jongeren aan de nodige kennis en vaardigheden die ze nodig hebben om een eigen zaak op te starten en te runnen, werken ze aan hun zelfvertrouwen, leren ze motiverend communiceren, en nog veel meer. Je legt je leerlingen uit dat jullie vandaag in de les één van die trainingen gaan doen, namelijk de allereerste les. Eigenlijk is de les die ze nu gaan volgen de inleidingsles die de Guineese jongeren krijgen wanneer ze starten met het leiderschapstraject van Trias. Deel 2: leiders en bazen herkennen 5 min Verdeel de leerlingen in duo s. Elk duo beschikt over verschillende (grote) post-its waar zij op kunnen schrijven. Geef hen aan dat ze groot schrijven, liefst in stift zodat het goed leesbaar is. Laat de leerlingen eerst nadenken en voorbeelden geven waar zij in contact komen met leiders of leidinggevende personen, bijvoorbeeld jeugdbeweging, sportvereninging, stageplaatsen, school, politiek,
5 Je kan zelf een voorbeeld geven: De directeur op school is niet alleen een leidinggevende voor jullie, maar hij/zij is ook mijn baas. Ik zit zelf in een volleybalclub, en daar is mijn trainer zowel een vriend als een leidinggevende. Geef hen enkele minuten. Vraag aan twee duo s om hun antwoorden voor te lezen. Je neemt ze van hen aan en hangt ze aan de linkerhelft van je bord. Je hangt ze ver genoeg van elkaar af. Wanneer je twee keer dezelfde antwoorden tegenkomt (bv. elk duo heeft school, leerkracht, of klas aangeduid) hang je deze samen. Wanneer je de antwoorden van de twee duo s hebt opgehangen, vraag je aan de rest van je leerlingen om hun antwoorden erbij te komen hangen, en wanneer ze dezelfde antwoorden hebben, hangen ze deze ook dicht bij elkaar. Zo ontstaan er verschillende groepen post-its op het bord. Tijdens dit moment controleer je zelf of er nieuwe groepen gevormd kunnen worden en verplaats je de post-its waar nodig. Nadat iedereen hun post-its heeft opgehangen kan je kort stilstaan bij wat je ziet. Zijn er grote groepen post-its (bv. Heeft iedereen leerkracht ) aangeduid, welke kleinere groepjes zijn er,. Deel 3: eigenschappen van een goede leider 10 min Voor dit deel zet je de leerlingen in groepjes van vier tot zes personen. Aan de hand van de voorbeelden die nu op het bord hangen, kunnen de leerlingen in de kleine groepen verder nadenken over goede en slechte eigenschappen van leiders. Deze eigenschappen worden opnieuw op post its geschreven. Goede eigenschappen op één kleur (bv. groen), slechte eigenschappen op een andere (bv. roze). Geef hen een 5-tal minuten hiervoor. Ondertussen maak je op de rechterkant van het bord een tweedeling: positieve eigenschappen/negatieve eigenschappen. Elk groepje mag afwisselend één post-it ophangen. Laat telkens één leerling per groepje naar voor komen om de eigenschap aan de juiste kant van het bord te hangen. Wanneer ze een eigenschap ophangen, geven ze hier een korte uitleg bij. Hebben andere groepjes dezelfde eigenschap, kunnen ze die er op hun beurt gewoon bijhangen. Jij kan doorvragen naar voorbeelden en eigen ervaringen. Na deze oefening heb je weer een overzicht op het bord hangen. Zijn er goede eigenschappen die erg vaak terugkomen? Zijn er negatieve eigenschappen die vaak terugkomen? Zijn er goede eigenschappen die soms negatief kunnen zijn, of andersom?
6 Deel 5: klasgesprek 10 minuten Vragen voor verder klasgesprek: Zijn deze lijsten volledig? Dienen we nog iets toe te voegen of te veranderen? Wie kennen jullie in je directe omgeving die volgens deze eigenschappen een goede leider is? Waarom vind je deze leider een goede leider? Ken je ook jongeren en vrouwen (indien niet aan bod gekomen in voorgaande vraag) die goede leiders zijn? Wie zou je eerder als een slechte leider karakteriseren? Wil jij een (goede) leider zijn? Deel 6: voorbeelden: goede leider of slechte leider? 20 minuten In dit deel toon je enkele bekende hedendaagse leiders, en leiders uit de geschiedenis. Je vraagt je leerlingen aan de hand van de eigenschappen die ze zien op het bord of deze personen volgens hen beschouwd kunnen worden als een goede of een slechte leider. Vraag hen ook steeds om een woordje uitleg. Donald Trump Premier Michel Marc Zuckerberg (eigenaar Facebook) Koning Filip Jeff Bezos (oprichter Amazon) Marc Coucke (Eigenaar Anderlecht/Bekende CEO) Barack Obama Directeur van je school Burgemeester van je gemeente/stad Steve Jobs Ghandi Putin Kim Jong-un.
7 27 eigenschappen die transformationele leiders onderscheiden van gewone leiders 1. houdt beloften 2. behandelt mensen eerlijk. Misschien niet altijd gelijk, maar eerlijk 3. richt zich op het bereiken van de belangrijkste doelen zonder afgeleid te worden 4. toont enthousiasme en energie voor wat het team doet 5. helpt ons het 'waarom' achter grote beslissingen te begrijpen 6. toont oprechte zorgen voor de mensen met wie ze werken 7. heeft hoge standaarden en houdt iedereen eraan 8. genereert enthousiasme over belangrijke initiatieven 9. is duidelijk in alle communicatie 10. overweegt de behoeften van de hele organisatie 11. bevordert creatief en strategisch denken 12. handhaaft (zijn / haar) focus; Geen multitasking 13. besteedt veel tijd aan gerichte coaching 14. behandelt iedereen met respect en waardigheid 15. bindt de doelstellingen van mensen en teams aan de algemene organisatiestrategie 16. heeft een echte team-oriëntatie. 17. neemt de tijd om succes te vieren en moedigt anderen aan om op koers te blijven 18. toont veel energie en is een positieve denker 19. begrijpt echt de behoeften van klanten en zorgt ervoor dat alle beslissingen daaruit voortvloeien 20. deelt ideeën en zoekt actief naar input 21. daagt ideeën respectvol uit en moedigt anderen aan om hun mening te geven 22. heeft uitstekend werk geleverd door zijn/haar team rond een visie te richten 23. alles wat (hij / zij) vraagt om te doen, heft (hij / zij) al gedaan of is bereid om dat zelf ook te doen 24. proactief 25. heeft veel integriteit 26. laat mensen verder kijken dan hun eigenbelang 27. zeer openhartig. Wil niet altijd populair of geliefd zijn, als gevolg hiervan heeft iedereen vertrouwen in hem/haar