Samenvatting Geschiedenis Regenten en vorsten

Samenvatting Geschiedenis Regenten en vorsten Samenvatting door M. 4137 woorden 29 april 2014 6,5 17 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats 1.1 In 1485 Kwam Hendrik Tudor (Hendrik de 7 e ) aan de macht in Engeland. Hij voerde een politiek van centralisatie. De macht van de adel en steden werden beperkt; De eigen legers van de adel werd afgeschaft Er kwam een koninklijke rechtbank, waardoor de adel minder invloed had op de rechtsspraak. De steden leverden een deel van hun zelfstandigheid in. De volksvertegenwoordiging, Het parlement, bestond uit; Hogerhuis: Hoge adel Lagerhuis: Steden & lage adel In 1461 werd Lodewijk de 11 e koning van Frankrijk. Ook Lodewijk voerde een centralisatiepolitiek. Het enige verschil tussen Engeland en Frankrijk was dat de Staten-Generaal, de volksvertegenwoordiging, in Frankrijk weinig te zeggen had. Sommige zeiden zelfs dat de koning de Absolute macht in handen had. In de 16 e eeuw kwam de reformatie op gang, het christendom werd verdeeld in de Rooms-Katholieke kerk en de Protestantse kerk. Hendrik de 7 e werd in 1509 opgevolgd door zijn zoon; Hendrik de 8 e. Hendrik de 8 e kreeg ruzie met de paus omdat de paus weigerde om de scheiding van Hendrik en een Spaanse schone ongedaan te maken. Uiteindelijk is dit huwelijk ongedaan verklaard door een Engelse bisschop. Hendrik zijn vrouwen: 1.Catherina van Aragorn divorced, schenkt hem Maria de 1e 2. Hofdame, deze liet Hendrik onthoofden, omdat zij hem alleen een dochter schonk. Anne Boleyn, schenkt hem Elisabeth de 1 e beheaded 3. Moeder van de kroonprins, gestorven in het kraam bed. Died Jane Seymour, schenkt hem Eduard de 6 e Pagina 1 van 10

4. Divorced. 5. Beheaded. 6. Survived. In 1534 riep het parlement de koning uit tot hoofd van de staatskerk, de Anglicaanse kerk. Ondanks de breuk met de kerk van Rome, bleven ketters toch op de brandstapel gegooid worden. Pas onder Eduard, de zoon van Hendrik de 8 e werd in 1547 de protestante kerk erkend. De Franse koningen bleven katholiek. In 1516 kreeg Frans 1 het recht van de Paus om belangrijke geestelijken te benoemen. Hierdoor hadden Franse koningen de macht over de kerk. Eerst was Frans 1 verdraagzaam over protestanten, maar na 1534 ging ook hij ketters vervolgen. 1.2. De Nederlanden bestonden uit losse gewesten of provincies. Elk gewest had een graaf of hertog, deze regeerde samen met de staten over de Nederlanden. De meeste Nederlandse gewesten behoorde in de 15 e eeuw tot het Bourgondische rijk. De Hertog van Bourgondië kreeg ook al snel Vlaanderen in handen. Ook Bourgondische vorsten voerde een politiek van centralisatie. In 1464 werden de Staten-Generaal gevormd, waarin alle gewesten zaten. In 1477 overleed de laatste Bourgondische vorst. Zijn dochter, Maria van Bourgondië, trouwde met Maximiliaan van Habsburg. De Nederlanden, Holland en Zeeland kwamen onder Habsburgs gezag terecht. Overijssel, Gelderland en Utrecht scheidden zich af. Friesland en Groningen hebben nooit bij het Bourgondische rijk gehoord. De zoon van Maximiliaan en Maria trouwde met de Spaanse kroonprinses. De kleinzoon van Maximiliaan, Karel de 5 e, erfde Habsburg inclusief Spanje. In 1515 werd Karel 5 de heer van de Nederlanden. In 1516 werd hij koning van Spanje. In 1519 werd hij keizer van Duitsland en aartshertog van Oostenrijk. Karel had zijn macht vooral te danken aan Spanje, en de Spaanse bezittingen in Italië( rijkdommen uit het oosten) en Amerika(Zilver). Karel zette wel de centralisatiepolitiek van de Bourgondiërs door. Hij vormde drie nieuwe bestuursinstellingen: De Raad van State: belangrijkste edelen, hoogste adviescollege De Geheime Raad: hoge ambtenaren en rechtsgeleerden, wetten op stellen, toezicht houden op gewesten. De Raad Van Financiën: houdt de financiële situatie van een land bij. Karel was vaak niet in Nederland en hij stelde een plaatsvervanger, een stadhouder aan. Dit waren meestal mensen van hoge adel. Karel voerde voortdurend oorlog en moest dus de belastingen verhogen om dit te kunnen betalen. In 1555 doet Karel afstand van de troon, zijn zoon, Filips de 2 e werd heer van de Nederlanden en koning van Spanje. De broer van Karel, Ferdinand, werd keizer van Duitsland en hertog van Oostenrijk. 1.3. In Duitsland ergerde al veel christenen zich aan de rijkdom van de kerk. De ergernis werd erger door de aflaat verkopen van de kerk, dit was een briefje waarmee je zonden werden vergeven. De Duitse monnik Luther vond dat dit niet kon en in 1517 begon hij een actie tegen de aflaten handel. Hij kreeg snel Pagina 2 van 10

veel aanhangers die ook vonden dat het ware geloof alleen in de bijbel te vinden was. Deze ideeën van de reformatie leidden tot grote onrust in het Duitse rijk. Er braken opstanden uit, maar Luther moest hier niets van hebben. Luther riep hierdoor de Duitse vorsten op om de leiding te nemen. Karel dacht dat als er geen eenheid van geloof zou zijn dat er enorme chaos zou zijn. Daarom voerde hij jarenlang oorlog tegen de protestanten. Dit werkte niet en in 1555 werd bij de Vrede van Augsburg bepaald dat elke Duitse vorst het geloof van zijn volk mocht bepalen. Hierdoor werd Duitsland verdeeld in Lutherse en Katholieke gebieden. Ook in Nederland trad Karel 5 hard op tegen de protestanten. Er werden openbare boekverbrandingen gehouden. Karel vormde ook de keizerlijke inquisitie: een speciale rechtbank die ketters deden opsporen en bestraffen. Dit leidde tot vele executies. Na het aftreden van Karel in 1555 bleek het rustig, de grote meerderheid had zich aangepast. Toen later toch het protestantisme weer opbloeide, volgde de burgers niet meer het Lutheranisme, maar het Calvinisme. Johannes Calvijn was een Franse geleerde. Hij had een nieuwe geloofsleer ontwikkeld waarbij hij nog meer de nadruk op de bijbel legde. De mens kon zich zelf niet meer redden, God had bepaald wie naar de hemel of de hel ging. Net als Luther vond ook Calvijn dat gelovigen wel de overheid moesten gehoorzamen. Als de overheid de ware godsdienst ging vervolgen mochten de gelovigen wel in opstand komen vond Calvijn. Dit gebeurt ook in de Nederlanden. 1.4 In 1477 waren Vlaanderen en Brabant de rijkste Nederlandse gewesten. Deze gewesten hadden al eeuwen een vooraanstaande positie in de internationale handel. Hun handelssteden waren verbonden met een netwerk waar Duitsland, Italië, Engeland, Frankrijk en het Oostzeegebied bij hoorden. Na de 15 e eeuw waren Gent, Brugge en Antwerpen de belangrijkste handelssteden. In 1498 ontdekten de Portugezen een zeeroute naar Indië, hierdoor was de Arabische tussenhandel niet meer nodig. Hierdoor werden de Portugezen de grootste leveranciers van Aziatische producten. Zij brachten dit naar Antwerpen, hierdoor werd Antwerpen het centrum van de wereldhandel. Holland had de meeste inwoners in 1477, maar dit veranderde in de 15 e en 14 e eeuw. Veel mensen verhuisde weg uit de stad omdat de grond verveende. Vele zochten werk in handel en nijverheid, hierdoor kon nieuwe welvaart ontstaan. De belangrijkste handel was de moedernegotie, de handel op de Oostzee. Hun graan werd gekocht in Noord-Oost- Europa. De vraag naar het Oostzeegraan was groot. De Hollandse kooplieden gingen hun graan verder verkopen. Ook haalden de Hollanders hout, teer en pek uit het Oostzeegebied, hierdoor konden ze betere schepen bouwen. De landbouw trok ook weer aan, de watermolens werden uitgevonden en daardoor kon de grond weer gebruikt worden. De Hollanders die van de landbouw leefde verkochten hun handel in andere steden. Ze konden zich ook beter specialiseren. Door deze commercialisering werd de landbouw winstgevend. Door deze toenemende konden Hollanders meer belasting betalen. In ruil voor deze belastingen mocht Holland zelf veel zaken regelen. 2.1 Pagina 3 van 10

In 1547 kreeg de Anglicaanse kerk een protestantse leer. De vijftienjarige koning overleed en werd opgevolgd door Maria, zij was streng katholiek. Zij voerde het Rooms-Katholicisme weer in. Ze liet alle protestanten verbranden en werd ook bloody mary genoemd. In 1558 overleed Maria. Elisabeth volgde haar op, zij trouwde nooit en werd daarom virgin Queen genoemd. Elisabeth voerde het protestantisme weer in, ze verbood alle kerken, maar liet niemand vervolgen. Als mensen niet bij de Anglicaanse dienst waren moesten ze alleen een kleine boete betalen. De Paus en Filips de 2 e probeerde haar van de troon te stoten. Filips wilde militairen naar Engeland sturen, hierdoor stuurde Elisabeth in 1585 hulptroepen naar de Nederlandse opstandelingen. Deze opstand is gewonnen door de Engelse. In Frankrijk nam vanaf 1555 het Calvinisme toe. De hugenoten hielden vaak beeldenstormen in katholieke kerken. Dit leidde tot een burgeroorlog tussen katholieken en protestanten die in 1562 begon. In 1572 ging de leider van calvinisten, Hendrik van Navarra, trouwen met een zus van de koning. De katholieken waren hier woedend over. Een andere calvinistische leider, Gaspard de Colligny, raakte 4 dagen na de bruiloft gewond bij een aanslag. Hierdoor dreigde de hugenoten met wraak. Hierna volgde de bloedbruiloft. In Parijs werden duizenden hugenoten vermoord, inclusief bijna alle leiders. Hendrik van Navarra bekeerde zich tot het katholieke geloof en werd niet vermoord. In 1584 werd Hendrik de 3 e koning, Hendrik van Navarra werd zijn opvolger. Hendrik van Navarra was weer hugenoot geworden. 2.2 Filips 2 was vaak in Madrid. Zijn halfzus Margaretha van Parma was de landvoogdes van de Nederlanden. Er kwam onder haar gezag veel onvrede in de Nederlanden. Vanaf 1559 kwamen de calvinisten vanuit Frankrijk naar de Nederlanden. Filips de 5 e gaf opdracht om daar hard tegen op te treden. In 1566 overhandigden edelen hun smeekschrift aan Margaretha, daarin stond dat de kettervervolgingen minder moesten. In Augustus begonnen er enorme beeldenstormen. Filips wilde iedereen straffen, ook hoge edelen die de rust hadden moeten bewaren. Filips dacht dat Margaretha niet sterk genoeg was en stuurde dus Alva, de ijzeren hertog naar de Nederlanden. Willem van Oranje vluchtte naar Duitsland. Alva stelde een speciale rechtbank in, de bloedraad, die mensen liet executeren. Alva kondigde ook nieuwe belastingen aan, zoals de tiende penning. Dit alles leidde tot meer onvrede en verzet. Veel Nederlandse calvinisten vluchtte naar Duitsland en Engeland. Deze geuzen wilde samen met Willem van Oranje Alva gaan verslaan. In 1568 vielen ze de Nederlanden binnen. Dit is het begin van de tachtigjarige oorlog of de Nederlandse opstand. In 1572 wist Willem van Oranje een groot deel van Holland en Zeeland in handen te krijgen. Oranje werd herkent als hun leider. Filips voerde niet alleen oorlog in de Nederlanden, maar ook tegen de Turken. Hierdoor kon Filips zijn troepen niet meer betalen. In 1576 braken daardoor in het Spaanse leger muiterijen uit. De Spanjaarden gingen in Vlaanderen en Brabant plunderen. Ook maakte ze zich meester van Antwerpen. De vredesbesprekingen tussen Antwerpen en Willem van Oranje vonden plaats in Gent, dit leidde tot de Pacificatie Pagina 4 van 10

van Gent. In Holland en Zeeland werd het calvinisme toegestaan, en in andere gewesten het katholicisme. Overal was gewetensvrijheid. 2.3 Na 1576 rukte het calvinisme weer op, ze grepen de macht in Gent, Brugge en Antwerpen. Ze deden allemaal dingen die in strijd waren met de pacificatie van Gent. In 1579 besloten de zuidelijke gewesten om met de landvoogd, Parma (zoon van Margaretha), om de Unie van Atrecht op te stellen. De noordelijke gewesten wilde zich hiertegen weren en sloten de Unie van Utrecht. De Nederlanden begonnen in twee delen uiteen te vallen. De breuk tussen Filips en de gewesten werd definitief toen de koning Willem van Oranje vogelvrij verklaarde in 1580. In 1581 zegde de opstandige gewesten hun trouw aan Filips op. In het plakaat van verlatinghe werd gezegd dat ze vorst kon worden afgezet. De opstandige gewesten stelden de Hertog van Anjou aan als nieuwe vorst. Na de moord op Willem van Oranje, en de dood van Anjou werd in 1585 graf van Leicester landsheer. De Staten/Generaal besloot na 1588 geen vorst meer te hebben, de opstandige gewesten werden een republiek. De republiek was aan alle kanten omsingeld. De Spanjaarden hadden het plan om Engeland binnen te vallen, Parma had daarvoor Nederlanders nodig. Hierdoor kreeg de republiek de tijd om een goede verdediging klaar te maken. Willem van Oranje vond dat verschillende godsdiensten in een land mogelijk moest zijn. Willem van Oranje was afhankelijk van de gereformeerde (calvinisten). Maar de gereformeerden eisten godsdienstvrijheid. Oranje stond de katholieke mis in Delft weer toe, maar er braken rellen uit. Hierna legde Oranje zich neer bij een verbod op de katholieke kerk. Toen de Unie van Utrecht werd gesloten waren Holland en Zeeland gereformeerd. Er was overal gewetensvrijheid, maar in Holland en zeeland mochten nog steeds alleen gereformeerde diensten gehouden worden. Dit kregen de calvinisten ook in andere steden voor elkaar, maar ze wilde dat het calvinisme de staatsgodsdienst zou worden. De gereformeerde kerk werd alleen de publieke kerk. Voor de rest was het in elke staat verschillend hoe er met andere geloven omgegaan werd. Het gevolg was dat de republiek een godsdienstig verdeeld land bleef. 2.4 In het begin van de tachtigjarige oorlog hadden Holland en Zeeland het meeste te lijden onder het geweld, maar in 1576 kregen vooral het Zuiden en het oosten last van het geweld. In het noorden begon een periode van groei en welvaart, de Gouden Eeuw. Holland groeide uit tot het centrum van de Europese handel. De oorzaken van deze Gouden Eeuw waren: De Spanjaarden heroverden Antwerpen in 1585, hierdoor vertrokken veel mensen uit Antwerpen naar Leiden en Amsterdam. Er was veel verbetering in de economie van Holland en Zeeland. Er kwam eenheid in het economisch beleid. Weinig concurrentie van Engeland en Frankrijk. In Frankrijk en Engeland bleef de landbouw de belangrijkste bron van inkomsten. In de Nederlanden waren de steden en gewesten grotendeels zelfstandig. Het bestuur werd geleid door koopliedenregenten. 3.1 Pagina 5 van 10

Engeland voerde oorlog met Spanje, dit deden ze in Frankrijk en op zee. Filips de 2 e stuurde in 1596 een nieuwe Armada naar Engeland. Hierdoor besloot Elisabeth om een drievoudig Verbond te sluiten met Frankrijk en de Republiek. De Franse koning, Hendrik de 4 e sloot vrede met Spanje, en de opvolger van Elisabeth, Jacobus de 1 e sloot in 1604 ook vrede met Spanje. Jacobus, en zijn opvolger, Karel de 1 e, wilde niet meer afhankelijk zijn van het parlement. Karel had hulp van het parlement nodig maar kreeg dit niet. Hierdoor besloot hij zijn dochter te laten trouwen met de zoon van de stadhouder van de Republiek. Hier schoot hij ook niks mee op. Een woedende menigte dwong Karel om weg te gaan. In 1649 werd Karel ter dood verklaard. Engeland werd een republiek onder leiding van de calvinist, Cromwell. In Frankrijk liet Hendrik de 2 e alle katholieke leiders vermoord. In 1589 werd hij doodgestoken door een monnik. Hendrik van Navarra werd koning Hendrik de 4 e. Veel katholieken wilde hem niet als koning, maar konden ook geen betere vinden. Hendrik de 4 e deed daarom in 1593 afstand van zijn geloof. Hij werd nu wel erkend als koning. In 1598, stelde Hendrik het edict van Nantes op. Hierin stond dat Frankrijk katholiek was, maar hugenoten hadden ook rechten. Alleen in Parijs en omgeving bleef het protestantisme verboden. Hendrik de 4 e werd in 1610 vermoord door een katholieke fanaticus. De nieuwe koning, Lodewijk de 13 e liet de regering over aan Richelieu. Hij sloeg de opstand neer. Richelieu steunde de dertigjarige oorlog in Duitsland om Spanje dwars te zitten. Spanje kreeg grote gebieden in Duitsland, de zuidelijke Nederlanden en Noord-Italië in handen. Hierdoor was Richelieu bang dat Frankrijk omsingeld werd. In 1653 liet hij Frankrijk meevechten in de oorlog. Uiteindelijk kreeg Frankrijk gebieswinst ten koste van het Duitse rijk. 3.2. In 1581 hadden de Staten Filips de 2 e afgezet. Hierdoor kregen ze hun soevereine macht terug. De Republiek was een statenbond van zelfstandige staten. De belangrijkste centrale bestuur instelling waren de Staten-Generaal. De Staten-Generaal zorgde voor de buitenlandse politiek, defensie en het leger. In feite hadden alle gewesten 1 stem, maar Holland was in praktijk overheersend. De Republiek kon stand houden tegen de Spanjaarden door: Het Spaanse leger had weinig geld Het Spaanse leger moest ook oorlog voeren tegen Frankrijk Onze militaire macht is versterkt door Prins Maurits. We kregen een sterke handspositie door Johan van Oldenbarnevelt. De Republiek heette de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden: Holland, Zeeland, Utrecht, Overijssel, Gelderland, Friesland en Groningen. Spanje en de Nederlanden wilde over vrede spreken, dit is echt niet gelukt. Wel is het twaalfjarig bestand er gekomen. In 1609 werd afgesproken om de oorlog voor 12 jaar stil te leggen. De twee machtigste figuren waren: Stadhouder, prins Maurits Landsadvocaat, Johan van Oldenbarnevelt. Pagina 6 van 10

Eerst werkte Maurits en Johan samen, Maurits leidde het leger, en Johan de politiek. Toch ontstond er een machtstrijd tussen deze twee. 3.3 Tijdens het Twaalfjarig Bestand kwamen er weer enorme godsdienstige en politieke conflicten. Johan van Oldenbarnevelt en prins Maurits kwamen tegenover elkaar de staan. Johan van Oldenbarnevelt: Koos partij voor de vrijzinnige richting van het protestantisme Had de meeste steden in Holland achter zich Vond samen met Holland dat de Staten-Generaal zich niet moest bemoeien met de godsdienstige zaken van de afzonderlijke gewesten. Stelde voor dat Holland hun eigen leger mochten inhuren, dit gebeurde ook Prins Maurits: Koos partij voor de orthodoxe prostestanten Had steun in de andere gewesten (min Holland) Vond dat de Staten-Generaal moest beslissen dat de strenge godsdienst leer de juiste was. Had het leger van de andere gewesten achter zich staan. Maurits zorgde ervoor dat Johan van Oldenbarnevelt in 1619 werd onthoofd. In 1621 liep het Twaalfjarig bestand af. Maurits en de Staten-Generaal wilde de oorlog tegen Spanje hervatten. De Spanjaarden boekte grote overwinningen, in 1625 kregen ze zelfs Breda in handen. Spanje kreeg weer financiële problemen, en Frederik Hendrik (opvolger Maurits) versterkte het Staatse leger. Hierdoor werden de Nederlanden weer terug in genomen door Frederik Hendrik. Vanaf 1635 vocht Spanje in de Nederlanden, Duitsland en Frankrijk. Er kwamen opstanden tegen de hoge belastingen in Portugal en Catalonie. In 1648 besloten de Republiek en Spanje tot de vrede van Munster. Er kwam ook een eind aan de Dertigjarige Oorlog. De Republiek was verdeel in de Spaanse Nederlanden en Generaliteitslanden (Nederlandse die door de Staten- Generaal werden bestuurd). 3.4 De eerste eeuw van de Republiek stond Holland economisch aan de top. De Republiek handelde met Europa, maar ook met Azië, Afrika en Amerika. Amsterdam trok hierdoor veel mensen aan. Engeland en Frankrijk bleven achter op de republiek. In 1602 werd de Verenigde Oost-Indische Compagnie opgericht (VOC). De Nederlanden hadden Java in 1596 voor het eerst bereikt en werden daarom de belangrijkste handelaren in Oost-Indische specerijen. De concurrentie tussen Nederlanders onderling liep zo hoog op dat de Staten-Generaal de VOC oprichtte. Dit waren de enige die naar Oost-Indië voeren. Ze haalde hier vooral peper en specerijen, later ook koffie en katoen. De Nederlanders gingen ook handel drijven met Afrika en Amerika. Hier haalde ze vooral goud en ivoor. Voor deze handel werd de West-Indische Compagnie opgericht (WIC). Deze WIC zette een driehoekshandel op tussen Europa, Afrika en Amerika. Wapens gingen naar Afrika, daar werden slaven gekocht en die gingen naar Amerika, en vanuit Amerika kwam Pagina 7 van 10

suiker, tabak en koffie naar de Republiek. 4.1 In 1643 overleed,in Frankrijk, koning Lodewijk de 13e. Lodewijk de 14 e volgde hem op. Hij werd de langst regerende koning uit de geschiedenis. Lodewijk was een Absolute koning. Wat Frankrijk tot een absolute monarchie maakte. Hij werd de zonnekoning genoemd, alles op aarde draaide om Lodewijk, zoals de planeten om de zon draaien. Lodewijk zorgde voor een groot ambtenarenapparaat en een sterk leger. Frankrijk werd het sterkste land van Europa. Om het leger te betalen voerde Lodewijk een politiek van mercantilisme. De staat steunt de handel en nijverheid met subsidies, en vraagt juist hoge invoerrechten op buitenlandse producten. Lodewijk vond dat hij het ware katholieke geloof moest verspreiden. Hij trok het Edict van Nantes in 1685 in. In 1649 was, in Engeland, Karel 1 onthoofd. Engeland was een republiek onder Cromwell. Er braken opstanden uit in het leger. Cromwell werd een dictator. In 1653 stuurde hij het parlement naar huis en werd alleenheerser, Lord Protector (beschermheer). Cromwell was een puritein (calvinist). Cromwell maakt zich nog minder populair door alle entertainment af te schaffen. In 1658 overlijdt hij. Zijn zoon volgt hem op, maar wordt na een jaar afgezet. Het parlement werd bijeen geroepen om de monarchie te herstellen, dit is de restauratie. In 1660 komt Karel 2 als koning aan de macht (zoon van Karel 1). Karel 2 bewonderde Lodewijk de 14 e. Hij wilde ook een absolute koning worden. Karel 2 was afhankelijk van het parlement en moest beloven om hun te respecteren. Karel werd kort gehouden en besloot om samen te gaan werken met Lodewijk de 14 e. In 1667 viel Lodewijk de 14 e de Spaanse zuidelijke Nederlanden binnen. De Republiek dwong hem om te stoppen samen met Engeland en Zweden. Als Lodewijk geen vrede met Spanje zou sluiten zouden die drie hem de oorlog verklaren. Lodewijk accepteerde dit maar kocht Karel 2 om in een geheim verdrag. Lodewijk zou Kral veel geld geven en samen zouden ze de Republiek aanvallen. Het Britse parlement wist hier niks van. 4.2. Stadhouder Frederik Hendrik was overleden en zijn zoon Willem 2 volgde hem op. Willem wilde een sterk leger, terwijl de machtigste regenten het leger juist wilde verkleinen. Hij liet zijn grootste tegenstanders arresteren. Hij overleed voordat zijn zoon Willem 3 geboren werd. De Hollandse Staten riep alle regenten bij een en zij besloten tot het Eerste Stadhouderloze Tijdperk. Dit duurt tot 1672. Er kwamen in die tijd twee regentengroepen tegenover elkaar te staan: de Staatsgezinden en de Oranjegezinden. Staatsgezinden: Onder leiding van Johan De Witt Vonden een bestuur zonder stadhouder het beste Een erfelijke machthebber kon een gevaar worden voor de vrijheid Kwaliteit, niet geboorte, moest bepalen wie de republiek zou leiden. De Staten van de afzonderlijke gewesten zouden soeverein moeten zijn Oranjegezinden: Beperkte soevereiniteit van gewesten Een eminent hoofd dat leiding gaf aan de staat en het leger Alleen de Oranjes konden ervoor zorgen dat de republiek niet uit elkaar viel. Pagina 8 van 10

Het volk en de adel was vooral Oranjegezind, maar diegene die beslisten waren vooral de kapitaalkrachtige burgers. Deze regentenfamilies waren rijk geworden met de handel. Deze regenten handhaafden de orde. Er was in de Republiek veel tolerantie, je werd niet meer vervolgd om je godsdienst. De regenten wilden gewetensvrijheid. In Amsterdam was helemaal veel toegestaan, daarom gingen buitenlandse wetenschappers en schrijvers naar Amsterdam. Johan De Witt: Gaf leiding aan de buitenlandse politiek Hij had het meeste oog voor Holland Hij was voor een sterke vloot. Het leger werd verwaarsloosd. Johan de Witt probeerde Engeland en Frankrijk tegen elkaar uit te spelen. In 1662 beloof hij aan frankrijk om elkaar te steunen in een oorlog. De grootste vijand was Engeland omdat die een belangrijke concurrent in de handel was. In 1651 nam Engeland de Acte van Navigatie aan. Dit hield in dat buitenlandse schepen alleen goederen naar Engeland mochten brengen die in het eigen land waren geproduceerd. Dit was een sneer naar de Hollanders. Engeland enterden daarna Hollandse en Zeeuwse schepen. In 1652 begon hierdoor de eerste Engelse zeeoorlog. De Nederlanders verloren veel schepen, maar brachten de Engelsen ook schade toe. In 1654 stopte de oorlog. In 1665 brak de tweede handelsoorlog uit, omdat de Engelsen New Amsterdam hadden ingenomen en New York genoemd. De Nederlanders haalde nu wel een overwinning, maar in 1667 werd in vrede besloten dan Engeland New York mocht houden, in ruil daarvoor kregen de Nederlanders Suriname. 4.3. In 1672 verklaarde Frankrijk en Engeland de oorlog aan de Republiek. De Fransen kwamen via Duitsland de Republiek binnen, en op zee werd de Republiek aangevallen door de Franse en Engelse oorlogsvloot. De Nederlandse vloot, olv Michiel de Ruyter, hield toch stand. Op het land was het leger kansloos. Gelderland, Overijsel en Utrecht werden onder de voet gelopen. De Staatsgezinden kregen de schuld, de Oranjegezinden maakte gebruik van de volkswoede. De Witt nam ontslag en werd vermoord. Willem de 3 e werd legeraanvoerder. Willem 3 sloot bondgenootschap met Oostenrijk, Spanje en Pruisen. Hierdoor kon hij de fransen in 1674 verjagen. Willem 3 wilde niet de absolute macht en de soevereiniteit bleef in handen van de Staten. Willem 3 was de grootste vijand van Lodewijk de 14 e. Hij voerde verschillende coalitieoorlogen om te voorkomen dat het Katholieke Frankrijk de macht in Europa kreeg. In 1674 ging de oorlog tegen Frankrijk verder, weer in de Zuidelijke Nederlanden. Willem trouwde met Mary Stuart om Engeland aan zijn kant te krijgen. De Hollandse Staten dwongen Willem om vrede te sluiten met Frankrijk. In 1685 maakte Lodewijk een einde aan de rechten van de hugenoten. Jacobus de 2 e werd koning van Engeland, maar hij was een bewonderaar van Lodewijk en katholiek. Het leek of er een Frans/Engelse aanval op de republiek kwam. Willem maakte met de engelse protestanten een plan om Jacobus te verjagen. Hij kon zo in Engeland aan wal, en het Nederlandse leger viel Londen binnen. Het Engelse parlement riep in 1689 Willem en Mary uit tot de Engelse koning en koningin. Engeland werd een parlementaire Pagina 9 van 10

monarchie. Engeland en de Nederlanden vormden een coalitie tegen Frankrijk. Zij vochten samen met Oostenrijk en Spanje. In 1697 eindigde de oorlog met de Vrede van Rijswijk. Lodewijk moest Luxemburg en de Zuidelijke Nederlanden terug geven aan de Republiek, maar in 1701 brak opnieuw oorlog uit. Het werd vrede in 17713. 4.4 Na het rampjaar 1672 verloor de Republiek zijn economische voorsprong. Engeland werd het rijkste en meest ontwikkelde land. De Nederlanden werden getroffen door de beschermende maatregelen die andere landen namen. Er werden minder schepen gebouwd, en alle handel en alle andere sectoren liepen terug. Ook de VOC ging verlies lijden. Door alle oorlogsvoeringen hadden de Nederlanden ook veel kosten. De belastingen werden hoger, en dat was weer slecht voor de economie. Holland moest veel geld lenen. En kreeg dus een hoge staatsschuld. Dat zorgde ervoor dat de Republiek in 1715 failliet was. Na de dood van Willem 3 kwam er geen nieuwe stadhouder. Dit werd het tweede stadhouderloze tijdperk. In de 18 e eeuw was de Republiek al geen grote mogendheid meer. In 1747 viel Frankrijk het Zuiden van de Republiek binnen, de Republiek kon zich niet verdedigen (geen geld) en Zeeuws-Vlaanderen en Bergen op Zoom werden ingenomen. Dit zorgde voor een oproer waardoor er een eind kwam aan het stadhouderloze tijdperk. In 1780 was de Republiek kansloos in een nieuwe zeeoorlog tegen Engeland. En in 1795 ging de Republiek ten onder toen ze werden bezet door de Franse troepen. Pagina 10 van 10