ONTHEEMD, VREEMD EN MINDERjARIG Het recht op ontwikkeling van de alleenstaande minderjarige vreemdeling in (internationale wet- en regelgeving PROEFSCHRIFT ter verkrijging van de graad van doctor aan de Universiteit van Tilburg op gezag van de rector magnificus, prof. dr. F.A. van der Duyn Schouten, in het openbaar te verdedigen ten overstaan van een door het College voor promoties aangewezen commissie in de aula van de Universiteit op woensdag 5 oktober 2005 om 16.15 uur door Coosen Cardol
Inhoudsopgave Afkortingen Inleiding xvii xxi Hoofdstuk 1 De persoon van de alleenstaande minderjarige vreemdeling 1.1 Opbouw 1 1.2 Vluchteling- en migratieproblematiek 3 1.2.1 Vluchtelingen 3 1.2.2 Migrant of vluchteling? 8 1.3 Minderjarige vreemdelingen 10 1.3.1 Minderjarige vluchtelingen 10 1.3.2 Alleenstaande minderjarige vluchtelingen of vreemdelingen? 11 1.4 Begripsbepaling 14 1.4.1 Intemationaal 14 1.4.2 Nederland 17 1.5 Voor, tijdens en na vertrek uit het land van herkomst 19 1.5.1 Motieven om het land teverlaten 19 1.5.1.1 Oorlogsgeweld 20 1.5.1.2 Andere oorzaken 22 1.5.1.3 Mensenhandel en mensensmokkel; intemationaal 26 1.5.1.4 Mensenhandel en mensensmokkel; Nederland 31 1.5.2 Risicofactoren 35 1.5.3 Lichamelijken psychisch welzijn 37 1.6 Cijfers 42 1.6.1 Algemeen 42 1.6.2 Nederland 46 1.7 Wennen aan de nieuwe samenleving 48 1.8 Conclusie 54
VIII Hoofdstuk 2 De betekenis van het IVRK voor alleenstaande minderjarige vreemdelingen 2.1 Opbouw 59 2.2 De minderjarige als drager van rechten in het IVRK 61 2.2.1 Constructies 61 2.2.2 Het IVRK als constructie 63 2.2.3 Het IVRK als rechtencatalogus 66 2.2.4 Het belang van non-gouvernementele organisaties 70 2.3 De verdragstekst 71 2.3.1 Algemeen 71 2.3.2 Artikel 2: non-discriminatie 72 2.3.3 Artikel 3: het belang van het kind 77 2.3.4 Artikel 6: het recht op leven en ontwikkeling 81 2.3.5 Artikel 12: het recht om gehoord te worden 85 2.3.6 Artikel 22: vluchtelingkinderen 89 2.3.6.1 Vier elementen uit artikel 22 89 2.3.6.2 Het Comit voor de Rechten van het Kind inzake artikel 22 94 2.3.6.3 Beperking van rechten 96 2.3.6.4 Duurzame oplossingen: adoptie 97 2.3.6.5 Detentie 98 2.3.6.6 Enkele andere relevante beschermingsbepalingen 99 2.4 Opmerkingen bij het IVRK 103 2.5 Nederland en het IVRK 107 2.5.1 Ratificatie 107 2.5.2 Rechtstreekse werking 108 2.5.3 Rapportageverplichting 110 2.5.4 Rechtspraak 112 2.6 Conclusie 115 Hoofdstuk 3 Het Vluchtelingenverdrag, de UNHCR en het Palermo-verdrag 3.1 Opbouw 121 3.2 Opmaat tot het Vluchtelingenverdrag 123 3.2.1 Het recht op asiel als mensenrecht 123 3.2.2 De totstandkoming van het Vluchtelingenverdrag 125 3.3 Relevante bepalingen uit het Vluchtelingenverdrag 127 3.3.1 Vluchtelingendefinitie 127 3.3.2 Uitsluitingsgronden 132 3.3.3 Het refoulementverbod 133
INHOUDSOPGAVE IX 3.4 Analyse van de verdragsbepalingen 136 3.4.1 Vluchtelingendefinitie 136 3.4.1.1 Algemeen 136 3.4.1.2 Gegronde vrees voor vervolging 139 3.4.1.3 Het behoren tot een bepaalde sociale groep 143 3.4.1.4 Mogelijke oplossing 148 3.4.2 Uitsluitingsgronden 150 3.4.3 Het refoulementverbod 154 3.4.4 Enkele afsluitende opmerkingen 158 3.5 DeUNHCR 160 3.5.1 Takenen bevoegdheden vandeunhcr 160 3.5.2 Richtlijnen en rapportage 165 3.6 Het Palermo-verdrag 170 3.7 Conclusie 174 Hoofdstuk 4 De betekenis van de Raad van Europa en de EU voor alleenstaande minderjarige vreemdelingen 4.1 Opbouw 181 4.2 HetEVRM 183 4.2.1 Relevante bepalingen uit het EVRM 183 4.2.2 Artikel 5 EVRM 184 4.2.3 Artikel 8 EVRM 186 4.2.4 Artikell4EVRM 196 4.2.5 Afsluitende opmerkingen bij het EVRM 196 4.3 Rapportage Raadgevende Vergadering van Raad van Europa 197 4.4 De Europese Unie 199 4.4.1 Minderjarigen en de EU 199 4.4.2 Het Europese asiel- en immigratiebeleid 205 4.4.3 Richtlijnen 208 4.4.3.1 Definitierichtlijn 208 4.4.3.2 Procedurerichtlijn 211 4.4.3.3 Opvangrichtlijn 213 4.4.3.4 Gezinshereningingsrichtlijn 214 4.4.3.5 Mensenhandelrichtlijn 218 4.4.3.6 Analyse 221 4.5 Conclusie 223
Hoofdstuk 5 Beleid en praktijk inzake alleenstaande minderjarige vreemdelingen in Nederland 5.1 Opbouw 5.2 Het Nederlandse ama-beleid 5.2.1 Opmaat tot het huidige ama-beleid 5.2.2.1 De huidige procedure: vergunningen 5.2.2.2 De huidige procedure: rechtsmiddelen 5.2.2.3 De huidige procedure: het indienen van de asielaanvraag 5.2.2.4 Het eerste gehoor en het nader gehoor 5.2.2.5 Afwijzingvan het asielverzoek 5.3 Onderdelen uit de asielprocedure nader belicht 5.3.1 Zaakwaameming 5.3.2 Voogdij 5.3.3 Begeleide alleenstaande minderjarige asielzoekers 5.3.4 Het eerste gehoor en het nader gehoor 5.3.4.1 Juridisch kader 5.3.4.2 Onderzoek Katholieke Universiteit Nijmegen 5.3.4.3 Kanttekeningen bij de praktijk van het hören 4.3.4.4 De AC-procedure 5.3.5 Leeftijdsonderzoek 5.3.5.1 Ontwikkeling 5.3.5.2 Informed Consent 5.3.5.3 Stralingsbelasting 5.3.5.4 Betrouwbaarheid 5.3.5.5 Procedure 5.3.6 Detentie 5.3.7 Adequate opvang 5.3.8 Objectieve zelfstandigheid 5.3.9 Kindgezinnen 5.3.10 Gezinshereniging 5.4 Illegaal in Nederland verblijvende alleenstaande minderjarige vreemdelingen 5.4.1 Algemeen 5.4.2 Slachtoffers van mensenhandel en mensensmokkel 227 230 230 234 240 244 249 254 258 258 260 265 268 268 269 272 279 281 281 285 287 288 290 294 299 301 303 305 311 311 313 5.5 Conclusie 318
INHOUDSOPGAVE XI Hoofdstuk 6 Enkele juridische aspecten van het verblijf van de alleenstaande minderjarige vreemdeling in Nederland 6.1 Opbouw 325 6.2 Opvang 327 6.3 Jeugdbescherming 335 6.3.1 Wel of geen kinderbeschermingsmaatregel? 335 6.3.2 Wet op de jeugdzorg 339 6.3.3 Raad voor de Kinderbescherming 345 6.3.4 Belangenafweging 348 6.4 Jeugdstrafrecht 353 6.4.1 Nieuwe etnische groepen in de jeugdcriminaliteit 353 6.4.2 De alleenstaande minderjarige vreemdeling in de jeugdstrafrechtsketen 358 6.5. Onderwijs 362 6.5.1 Koppelingswet 362 6.5.2 Ervaringen 367 6.6 Gezondheidszorg 371 6.6.1 Beleving van lichamelijke en psychische problemen 371 6.6.2 Illegaal in Nederland verblijvende minderjarigen 373 6.7 Conclusie 376 Hoofdstuk 7 Conclusie 7.1 Inleiding onderzoeksvraag en achtergronden 381 7.2 Ontwikkelingstaken 383 7.3 Beantwoording onderzoeksvraag 386 7.3.1 Intemationaal kader 389 7.3.2 Nationaal kader 392 7.4 Onvoldoende evenwicht 398 7.5 Aanbevelingen 399 Summary 405 Literatuur 421 Jurisprudentie 445 Begrippenlijst 451
XII Namenregister 457 Relevante Websites 463 Bijlagen 465