Kwaliteitszorg in de voedingsindustrie Rob Van Deun Katholieke Hogeschool Kempen Instituut voor Professionele Vorming van de Voedingsnijverheid Wat is kwaliteit? "In de Verenigde Staten bestaat ongeveer één derde van het werk, uit het opnieuw doen van werk, dat reeds eerder werd gedaan." (Juran) "Fouten kosten altijd geld, want iemand heeft die fouten gemaakt en is daarvoor betaald." (Deming) "Het is altijd goedkoper de job van de eerste keer juist te doen." (Crosby) "80 % van de kwaliteitsproblemen zijn managementcontrollable, 20% worker- controllable." (Juran) "Machines maken producten, mensen maken kwaliteit." Rob Van Deun KHKempen, Geel 1
Wat is kwaliteit? "Kwaliteit is wat de consument zegt dat het is." (Feigenbaum) "Kwaliteit wordt bepaald en vereist door de consument en wordt geproduceerd en geleverd door de producent." "Kwaliteit is de geschiktheid voor het gebruik." (Juran) Wat is kwaliteit? "Kwaliteit is de geschiktheid voor het gebruik." (Juran) De gebruiker (consument) bepaalt wat kwaliteit is, niet de producent; Kwaliteit moet gemeten kunnen worden. Het begrip kwaliteit kan toegepast worden op: een product, iets tastbaars: bv. snoep, brood, groenten in blik,... een dienst, niet tastbaar: bv. een opleiding, personeelsdienst,... een proces, een aanéénschakeling van verschillende bewerkingen: bv. de productie van gelatinegommen, Rob Van Deun KHKempen, Geel 2
Wat is kwaliteit? Wat verwacht een klant? (Algemeen) Levering op het juiste tijdstip; Levering van de juiste hoeveelheid; Levering van het juiste type of soort; Levering van een product met de juiste eigenschappen en samenstelling; Levering in de juiste, in goede staat verkerende verpakking; Levering van de juiste begeleidende informatie; Levering van een correcte rekening; De mogelijkheid om klachten te uiten. Wat is kwaliteit? Wat verwacht een klant van levensmiddelen? Goede smaak en geur; Goede prijs; Mooi uiterlijk; Gemakkelijk te bereiden; Bekendheid; Beschikbaarheid; Gezondheidswaarde; Feestelijkheid; Calorische inhoud (dieet); Structuur; Eetgemak; Combinatiemogelijkheden; Houdbaarheid; Voedingswaarde; Rob Van Deun KHKempen, Geel 3
Hoge kwaliteit Wat is kwaliteit? Goede kwaliteit Lage kwaliteit Hoge kwaliteit Lage kwaliteit Slechte kwaliteit Goede kwaliteit "Als een product voldoet aan de wensen van de klant is het van goede kwaliteit. Kwaliteit moet meetbaar zijn. Wat is kwaliteit? De kwaliteit van een product wordt vastgelegd in meetbare normen. Normen moeten gebaseerd zijn op: Klantenwensen; Wensen van de onderneming; Eisen van de overheid. Rob Van Deun KHKempen, Geel 4
Klantenwensen: Voor welke klanten; Welke eisen; Welke distributie; Wat is kwaliteit? Wensen van de onderneming: Winst maken; Technische haalbaarheid; Verhogen van de productiviteit; Verminderen van de uitval; Fouten voorkomen; Eisen van de overheid: Voedselveiligheid; Milieu-eisen; Eerlijke handelspraktijken; Wat is kwaliteit? Rob Van Deun KHKempen, Geel 5
Wat is kwaliteitszorg? Kwaliteitszorg betekent: Op een beheersbare manier voldoen aan de wensen van de klanten; De kans op fouten en de gevolgen ervan beheersen. Wat is kwaliteitszorg? Kwaliteitszorg geeft een antwoord op drie vragen: Hoe gaan we om met kwaliteit? Kwaliteitsbeleid en -organisatie Hoe bereiken we kwaliteit? Kwaliteitsbeheersing en -borging Hoe kan het beter? Kwaliteitsverbetering Rob Van Deun KHKempen, Geel 6
Wat is kwaliteitszorg? Integrale kwaliteitszorg Integraal = volledig, geheel Zorg voor kwaliteit moet aanwezig zijn in alle geledingen van het bedrijf: in de lengte, in de breedte, in de hoogte. Wat is kwaliteitszorg? Integrale kwaliteitszorg In de lengte: In het hele productieproces, in alle deelprocessen, in de hele productieketen. In de breedte: Ook verpakking, info op verpakking, productontwikkeling, verkoop, personeelsmanagement,... In de hoogte: Niet alleen op de werkvloer, op alle niveaus: topmanagement, middenkader,... Rob Van Deun KHKempen, Geel 7
Wat is kwaliteitszorg? Een productieproces kan voorgesteld worden als een opéénvolging van een aantal schakels. Elke schakel is een: Afnemer van het product van de vorige schakel; Processor doet iets met het product; Leverancier van de volgende schakel in de keten. Wat is kwaliteitszorg? Een productie-operator is: afnemer processor leverancier Een productie-operator heeft binnen het bedrijf, binnen de afdeling ook klanten; Collega's zijn klanten, interne klanten; "Een ketting is zo sterk als zijn zwakste schakel" Rob Van Deun KHKempen, Geel 8
Wat is kwaliteitszorg? Kwaliteitsbeheersing zorgt voor behoud van kwaliteit. Wanneer men er in slaagt de kwaliteit te beheersen, dan kan men proberen de kwaliteit te verbeteren: kwaliteitsverbetering. Wat is kwaliteitszorg? Kwaliteitsverbetering kan gerealiseerd worden door het doorlopen van de "verbeteringsspiraal". De verbeteringsspiraal wordt ook wel de Deming-cirkel of de PDCA-cyclus genoemd. PDCA staat voor: Plan: plannen Do: uitvoeren Check: toetsen, controleren Act: actie Rob Van Deun KHKempen, Geel 9
Wat is kwaliteitszorg? Plannen: Welk probleem wordt aangepakt? Wat is juist het probleem? Welke zijn de oorzaken van het probleem? Welke zijn mogelijke oplossingen? Hoe kunnen de oplossingen gerealiseerd worden? Uitvoeren: Het plan wordt uitgevoerd. De oplossingen worden uitgevoerd. Toetsen: De beoordeling: hebben de oplossingen effect? Wordt het vooropgestelde doel bereikt? Actie: Bijsturing. Er worden verbeteringen uitgewerkt en de cirkel wordt opnieuw doorlopen: plannen, uitvoeren, toetsen en actie. Taken in de kwaliteitszorg Topmanagement Middenkader Productie-operatoren Kwaliteitsdienst Rob Van Deun KHKempen, Geel 10
Taken in de kwaliteitszorg Topmanagement: Top-management bepaalt het kwaliteitsbeleid. Doelstellingen de juiste dingen goed te doen! de juiste technische voorwaarden; de juiste organisatorische voorwaarden; de juiste sociaal-psychologische voorwaarden. Taken in de kwaliteitszorg Middenkader: afdelingshoofden, ploegoversten, Duidelijke instructies, aangepaste product- en processpecificaties; Gepaste machines en middelen; Geschikte controlemogelijkheden, meetinstrumenten; Mogelijkheden tot procesregeling. Rob Van Deun KHKempen, Geel 11
Taken in de kwaliteitszorg Productie-operatoren Tegenover de "rechten" van een productie-operator, staan een aantal "plichten. Stipt naleven van specificaties en instructies; Betrokkenheid bij het werk; Open staan voor opleiding; Samenwerking en collegialiteit. Taken in de kwaliteitszorg Kwaliteitsdienst Vroeger: controle-afdeling, inspectie-afdeling; Vroeger: producten goed- of afkeuren. Nu: ondersteunende afdeling. Nu: zorgen dat kwaliteit in alle afdelingen van het bedrijf wordt ingebouwd. Rob Van Deun KHKempen, Geel 12
Taken in de kwaliteitszorg Taken van de kwaliteitsdienst: Uitvoeren van audits, doorlichten van processen; Kwaliteitsgegevens verzamelen en verwerken in verstaanbare rapporten; Uitwerken van keuringsplannen; Kwaliteitsverbeteringen voorstellen; Kwaliteitsborging verifiëren;... Waarom kiezen voor kwaliteit? Afkeuring van producten door eindcontrole, kosten door: afgekeurde grondstoffen, halffabrikaten, producten, verpakkingsmaterialen; klachtenuren; controles; afvoeren van afval; herverwerken van uitval; vertraging in de aflevering; enzovoort... Rob Van Deun KHKempen, Geel 13
Waarom kiezen voor kwaliteit? Veel goedkoper om fouten te voorkomen: Kwaliteitsbeheersing Vroeger: kwaliteitscontrole Komt vaak te laat, fout is reeds gemaakt; Alleen de gevolgen van de problemen worden weggenomen. Nu: kwaliteitsbeheersing Voorkomen van fouten; Voorkomen van herhaling van fouten; De oorzaken van problemen worden weggenomen. Kwaliteitscontrole is een onderdeel van kwaliteitsbeheersing. Waarom kiezen voor kwaliteit? Normen, specificaties, Beoordeling (eventueel) Bijsturing Beheersing 3 soorten kwaliteitskosten 1. Preventiekosten 2. Beoordelingskosten 3. Foutenkosten Som = Totale kwaliteitskosten Rob Van Deun KHKempen, Geel 14
Waarom kiezen voor kwaliteit? Waarom kiezen voor kwaliteit? Preventiekosten voortdurend opvoeren, is zinloos Rob Van Deun KHKempen, Geel 15
Wetgeving en kwaliteit Europese regelgeving Verordeningen Richtlijnen Europese verordening nr. 178/2002 tot vaststelling van de algemene beginselen en voorschriften van de levensmiddelenwetgeving, (General Food Law) Toepassingsgebied Landbouw, tuinbouw, voedingsindustrie, distributie Risico-analyse Voedselveiligheid bewaken via preventie- en beheersmaatregelen Traceerbaarheid Wetgeving en kwaliteit Belgische regelgeving Basis reglementering; Horizontale reglementering; Verticale reglementering. Basis reglementeringen Stellen geen eisen aan voedingsmiddelen, zij leggen enkele basisregels en procedures vast. Rob Van Deun KHKempen, Geel 16
Wetgeving en kwaliteit Horizontale reglementering De horizontale reglementering heeft een algemeen karakter. De reglementen zijn van toepassing op alle of op de meeste voedingsmiddelen en voedingsmiddelenbedrijven. Additieven Bestralen van voedingsmiddelen Bewaring Bijzondere voedingsmiddelen Etikettering Genetisch Gemodificeerde Organismen GMO's Gewichts- en volumecontrole Hygiëne en voedselveiligheid Monstername Novel Foods Oorsprongsbenamingen Producten in contact met voedingsmiddelen Residuen Wetgeving en kwaliteit Verticale reglementering Deze reglementen handelen over een bepaald soort voedingsmiddel of over bepaalde groepen van voedingsmiddelen. Definities en productomschrijvingen, toepassingsdomein: Samenstellings- of kwaliteitseisen: Verkoopbenamingen: Etiketterings- en reclamevoorschriften. Andere eisen: vergunningen, registraties, notificaties,... Bijkomende eisen of afwijkingen die de bevoegde minister kan vastleggen. Rob Van Deun KHKempen, Geel 17
Wetgeving en kwaliteit Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen Voedselagentschap is verantwoordelijk voor het toezicht tijdens alle schakels van de voedselketen. Analyse van de risico's in de voeding; Controle van de volledige voedselketen; Advies verlenen aan de bevoegde overheden m.b.t. de bestaande en toekomstige regelgeving. Wetgeving en kwaliteit Wet op de productaansprakelijkheid De producent is aansprakelijk voor de schade veroorzaakt door een gebrek in zijn product. Producent: Fabrikant van een eindproduct; Fabrikant van een onderdeel van een eindproduct; Fabrikant of producent van een grondstof; Eenieder die zich aandient als producent; Eenieder die een product invoert met het oogmerk het te verkopen. Rob Van Deun KHKempen, Geel 18
Wetgeving en kwaliteit De producent is niet aansprakelijk: Hij heeft het product niet in verkeer gebracht; Gebrek is ontstaan na het in verkeer brengen door producent; Product was niet bestemd voor verkoop; Gebrek is het gevolg van overheidsvoorschriften; Pas later komt het gebrek door nieuwe wetenschappelijke onderzoeken aan het licht; Producent van grondstof: indien de grondstof verkeerd werd gebruikt. Vroeger: de consument moest bewijzen dat de producent een fout had gemaakt. Nu: mogelijke schadeclaim indien het voedingsmiddel een gebrek vertoont dat rechtstreeks tot de schade geleid heeft. Schade: materiële, lichamelijke, psychologische schade of gemiste kansen. Wetgeving en kwaliteit KB betreffende autocontrole, meldingsplicht en traceerbaarheid in de voedselketen. Toepassingsgebied: Hele keten, inclusief leveranciers van primaire sector, verpakkers, transporteurs, onderaannemers. Vereisten: Autocontrolesysteem; Traceerbaarheid; Meldingsplicht. Rob Van Deun KHKempen, Geel 19
Wetgeving en kwaliteit Autocontrole: Gebaseerd op toepassing van de HACCP-methode; Primaire sector: Goede Hygiënische Praktijken + registers. Validatie autocontrolesysteem: FAVV; geaccrediteerde certificeringsinstelling (op basis van «gids»). Gidsen: Opgesteld door een (deel)sector en door het FAVV zijn goedgekeurd; Het KB beschrijft waaraan dergelijke gidsen moeten voldoen; Wenselijk, niet verplicht. Gevalideerd autocontrolesysteem minder risicovol bedrijf minder controles door FAVV minder betalen. Wetgeving en kwaliteit Traceerbaarheid: Beschikken over systemen waarmee de ontvangen producten worden geregistreerd; Beschikken over systemen waarmee de afgevoerde producten worden geregistreerd; Beschikken over systemen waarmee het verband tussen de aangevoerde en afgevoerde producten kan worden gelegd en waarmee ze in alle stadia van productie, verwerking en distributie traceerbaar zijn. Rob Van Deun KHKempen, Geel 20
Wetgeving en kwaliteit Traceerbaarheid: Registratie aard; identificatie; hoeveelheid; datum ontvangst of leveringsdatum; identificatie leverancier of afnemer; alle andere zaken door de minister opgelegd. Wetgeving en kwaliteit Meldingsplicht: Wie? Elke exploitant, laboratorium, inspectie- of certificatieorganisme; Wanneer een ingevoerd, geproduceerd, gekweekt, geteeld, verwerkt, vervaardigd of gedistribueerd product schadelijk kan zijn voor de gezondheid van mens, dier of plant ; FAVV waarschuwen; Onmiddellijk procedures opstarten om het product terug te roepen (recall-procedure). MB van 22 januari 2004 betreffende de modaliteiten voor de meldingsplicht in de voedselketen Meldingslimieten «Elke melding het resultaat moet zijn van een voorafgaande evaluatie van het risico voor de gezondheid van mens, dier of plant.» Rob Van Deun KHKempen, Geel 21
Wetgeving en kwaliteit KB treedt in werking: Autocontrole en traceerbaarheid: 1 januari 2005; Meldingsplicht: 1 maart 2004. Kwaliteitszorgsystemen Definitie van een kwaliteitssysteem volgens ISO 8402: "Een kwaliteitssysteem bestaat uit de organisatorische structuur, verantwoordelijkheden, procedures, processen en voorzieningen die nodig zijn voor het ten uitvoer berengen van kwaliteitszorg." Een kwaliteitssysteem beschrijft: Wie, waar, op welk moment voor verantwoordelijk is; Hoe alle taken uitgevoerd dienen te worden Rob Van Deun KHKempen, Geel 22
Kwaliteitszorgsystemen Opbouw van een kwaliteitssysteem: Kwaliteitsbeleid: Wat is de doelstelling van kwaliteitszorg binnen het bedrijf? Kwaliteitsorganisatie: Hoe wordt kwaliteit ingebed in het bedrijf? Welke medewerkers krijgen welke taken? Algemene procedures: Kwaliteitsprocedures die algemeen toepasbaar zijn. Specifieke procedures: Procedures die horen bij bepaalde, specifieke opdrachten. Werkinstructies, registratieformulieren, specificaties, normen,... Kwaliteitszorgsystemen Instructies, specificaties, registratieformulieren, Kwaliteitsbeleid Organisatie, verantwoordelijkheden Procedures Rob Van Deun KHKempen, Geel 23
Kwaliteitszorgsystemen Kwaliteitsdocumentatie : Kwaliteitssysteem aantoonbaar maken voor derden; Iedereen kan lezen wat hem of haar te doen staat. Kwaliteitshandboek Procedures Werkhandboeken Kwaliteitszorgsystemen Kwaliteitshandboek: Kwaliteitsbeleid en doelstellingen van het bedrijf; Organisatorische gegevens (naam, adres, organigram, ) Lijst van procedures. Procedures: Afspraken tussen medewerkers van verschillende afdelingen betreffende routinetaken; Zorgen voor coördinatie tussen afdelingen. Werkhandboeken: Horen bij een werkplek; Instructies, specificaties, keuringsplannen, registratieformulieren. Rob Van Deun KHKempen, Geel 24
Auditing Kwaliteitszorgsystemen Een audit is een beoordeling of evaluatie om na te gaan in welke mate het kwaliteitssysteem aan de vastgelegde eisen voldoet. Wordt het kwaliteitssysteem op de juiste wijze beheerd en beheerst? Kwaliteitszorgsystemen Kwaliteitsborging Wanneer via regelmatige audits wordt aangetoond dat het kwaliteitssysteem aan de vastgelegde eisen voldoet, spreekt men van kwaliteitsborging. Wie beoordeelt? Kwaliteitsdienst van het bedrijf (interne kwaliteitsborging); Klanten; Onafhankelijke instelling (externe kwaliteitsborging); (Bijvoorbeeld certificaat volgens de ISO 9000-normen). Rob Van Deun KHKempen, Geel 25
ISO 9000-normen ISO = International Organisation for Standardization ISO is een niet-gouvernementele organisatie (ngo), opgericht in 1947. Doel: het ontwikkelen van normen om het internationaal uitwisselen van goederen en diensten te vereenvoudigen. Voorbeelden: Formaat van kredietkaarten, bankkaarten; SI-eenheden: meter, kilogram, joule,...; Afmetingen van vrachtcontainers; Papierformaten: A4, A3,...... ISO 9000-serie: eisen die moeten gesteld worden aan een doeltreffend kwaliteitssysteem. ISO 9000-serie IS0 9000-normen Internationale afspraken over de kenmerken van een doeltreffend kwaliteitssysteem. Het doel van dit kwaliteitssysteem: garanderen dat een organisatie steeds producten of diensten aflevert die overeenstemmen met de kwaliteitseisen van de klant. De ISO 9000-normen zorgen ervoor dat producten of diensten worden geleverd zoals afgesproken met de klanten. Rob Van Deun KHKempen, Geel 26
ISO 9000-normen ISO 9000:1994 ISO 9000 bevat de richtlijnen voor de keuze en de toepassing van 9001 t.e.m. 9003. ISO 9001, ISO 9002, ISO 9003 bevatten de kwaliteitssysteemeisen waaraan moet worden voldaan om een externe kwaliteitsborging (certificatie) te kunnen bekomen. De drie normen hebben een verschillende reikwijdte. ISO 9004 biedt een leidraad voor kwaliteitszorg en de elementen van een kwaliteitssysteem. ISO 9000-normen ISO 9001, ISO 9002, ISO 9003 productontwikkeling fabricage keuring/eindcontrole leveren ISO 9001 ISO 9002 ISO 9003 Rob Van Deun KHKempen, Geel 27
ISO 9000-normen Kwaliteitssysteemeisen volgens ISO 9001 Directieverantwoordelijkheid Kwaliteitssysteem Contractbeoordeling Ontwerpbeheersing (van te ontwikkelen producten) Document- en gegevensbeheer Inkoop Door klant verstrekte materialen Identificatie en naspeurbaarheid Procesbeheersing Keuring en beproeving Keurings- meet- en beproevingsmiddelen Keurings- en beproevingsstatus Producten met afwijkingen Corrigerende en preventieve maatregelen Behandeling, opslag, verpakking, conservering en aflevering Kwaliteitsregistraties Interne kwaliteitsaudits Opleiding Nazorg Statistische technieken ISO 9000-normen De producent bepaalt op basis van de richtlijnen in de ISO- 9000 welke norm zal worden gekozen (ISO 9001, ISO 9002 of ISO 9003), eventueel na overleg met klanten. De producent voert in het bedrijf een kwaliteitssysteem in, dat voldoet aan de voorwaarden gesteld in de gekozen norm. Het kwaliteitssysteem kan dan getoetst worden aan de norm (kwaliteitsborging): een onafhankelijke organisatie zal de beoordeling uitvoeren (externe kwaliteitsborging) en eventueel een certificaat uitreiken. Rob Van Deun KHKempen, Geel 28
ISO 9000-normen Een ISO-9000 certificaat wordt uitgereikt door een erkende certificatie-instelling. Certificatie-instelling beoordeelt of: het kwaliteitssysteem bestaat en gedocumenteerd is; het kwaliteitssysteem in werking is, doeltreffend is en in stand wordt gehouden. De beoordeling gebeurt via een registratie-audit : Beoordeling van het kwaliteitshandboek (bestaat het kwaliteitssysteem op papier, digitaal); Audit in het bedrijf (wordt het kwaliteitssysteem werkelijk toegepast). In een audit-rapport worden eventuele afwijkingen of tekortkomingen vastgelegd (non-compliance notes of non-conformance notes). ISO 9000-normen Indien het kwaliteitssysteem voldoet aan de norm, wordt een certificaat uitgereikt. Het certificaat heeft een geldigheidsperiode van 3 jaar. Gedurende deze periode zal de certificatie-instelling na afspraak met het bedrijf, ongeveer elke 6 maanden een tussentijdse audit uitvoeren. Rob Van Deun KHKempen, Geel 29
ISO 9000-normen ISO 9000:2000-serie Verdwijnen van de ISO 9002 en ISO 9003 Er blijft één norm over waarop kan worden gecertificeerd: ISO 9001. Een bedrijf kan op basis van bepaalde argumenten een aantal eisen uit hoofdstuk 7 uitsluiten 'Productrealisatie'. Nieuwe paragraafindeling voor ISO 9001 Bestaande structuur van ISO 9001:1994 (20 paragrafen) wordt vervangen door 5 hoofdstukken: hoofdstuk 4: Kwaliteitsmanagementsysteem hoofdstuk 5: Directieverantwoordelijkheid hoofdstuk 6: Middelenmanagement hoofdstuk 7: Realisatie van het product hoofdstuk 8: Meten, analyseren en verbeteren. ISO 9000-normen Procesgerichte benadering De rol van het management Continu verbeteren Belang van klanteneisen en klantentevredenheid Terminologie Minder procedures Inhoud ISO 9001:2000 1. Onderwerp en toepassingsgebied 2. Normatieve verwijzingen 3. Termen en definities 4. Eisen aan het kwaliteitsmanagementsysteem 5. Verantwoordelijkheid van het management 6. Management van middelen 7. Productrealisatie 8. Meting, analyse en verbetering Rob Van Deun KHKempen, Geel 30
ISO 9000-normen Invoeren van een ISO 9001:2000 kwaliteitsmanagementsysteem Informatie inwinnen. Beoordeel het opzet en de werking van het huidige kwaliteitsmanagementsysteem. Bepaal de volgorde en wisselwerking van processen in het bedrijf. Controleer de beschreven processen. Toets de manier van werken (processen) aan de vereisten van de norm. Stel de vereiste kwaliteitsdocumentatie samen. Maak de werknemers bewust van het kwaliteitssysteem en de vereisten. Voer regelmatig interne audits uit. (Indien gewenst) Kwaliteitsborging door externe organisatie (certificatie). Zorg voor voortdurende verbetering. ISO 9000-normen Food Safety Management Systems Requirements ISO 22000 Alleen voedselveiligheid Elementen : HACCP-principes Codex Alimentarius QMS aspecten relevant voor voedselveiligheid Minimale GMP / GAP / GDP eisen ( in overeenstemming met eisen van GFSI) Scope : gehele voedselketen en toeleveranciers GMP-lijst per sector in bijlagen + eventueel voor toeleveranciers Rob Van Deun KHKempen, Geel 31
BRC BRC = British Retail Consortium Vertegenwoordigt 90% van de Britse retailers (kleinhandel, winkelketens, hypermarkten). Neemt sleutelpositie in tussen producent, retailer en consument. Woordvoerder voor de Britse retail-sector; Prestaties van de retail-sector verbeteren: Opstellen van standaarden, normen; Marktonderzoek; Publicaties; Waarom een BRC-standaard? BRC 50% van alle levensmiddelen in GB is 'private label', 'huismerk'; Food Safety Act 1990: "Due diligence", "we hebben gedaan wat we moesten doen"; Consumenten stellen steeds hogere eisen; De groeiende dreiging van schadeclaims. Gevolg: Elke retailer die huismerken verkoopt moet: - een lastenboek opstellen voor zijn huismerken; - de producenten van de huismerken auditeren en controleren. Rob Van Deun KHKempen, Geel 32
Waarom een BRC-standaard? BRC Om te voorkomen dat: - elke retailer eigen, specifieke eisen stelt aan producenten; - onnodige kosten worden gemaakt door retailers; - producenten door meerdere instanties, bedrijven geauditeerd worden; BRC standaard en protocol (BRC Food Technical Standard) Doel van de BRC-inspectie BRC Retailers krijgen een objectief oordeel over de manier waarop producenten van huismerken de kwaliteit en veiligheid van de producten beheersen; Een BRC-inspectie zal de producent aanzetten tot continue verbetering; Een BRC-inspectie zal kostenbesparend werken, zowel voor retailer als producent. Rob Van Deun KHKempen, Geel 33
Inhoud van de BRC-standaard BRC De criteria in de BRC-standaard zijn een opsomming van de eisen die door de afnemers (retailers) aan de leveranciers worden gesteld. Samengevat omvat de BRC-standaard volgende domeinen: Het toepassen van de HACCP-principes en de toepassing in de praktijk; Een gedocumenteerd kwaliteitssysteem; Richtlijnen voor de productieomgeving, de processen, de producten en het personeel. BRC Principe van de BRC-standaard Elke paragraaf uit de BRC-standaard bevat: het uitgangspunt, een omschrijving van de minimale eisen; drie niveaus met specifieke verplichtingen: Basis niveau (Foundation level); Hoger niveau (Higher level); Aanbevelingen (Recommendations). De verschillende niveaus zijn bedoeld om de leverancier te stimuleren, uiteindelijk te voldoen aan alle criteria in de standaard. Rob Van Deun KHKempen, Geel 34
BRC Uitgangspunt: Aan deze criteria moet men minimaal voldoen om in aanmerking te komen voor goedkeuring. Paragraaf 6.4. Training De organisatie moet erin voorzien dat alle werknemers adequaat getraind en geïnstrueerd zijn en in overeenstemming met hun activiteiten onder toezicht staan. Basis niveau: BRC Aan alle criteria moet zijn voldaan om een inspectierapport en certificaat op basis niveau te krijgen. Daarnaast is het wenselijk om zoveel mogelijk te voldoen aan de eisen op hoger niveau. Paragraaf 6.4. Training Basis niveau: 6.4.1. Al het personeel, inclusief tijdelijke krachten en contractanten, wordt op gepaste wijze getraind voor aanvang van hun werkzaamheden en wordt tevens op een adequate wijze begeleid tijdens het werk. 6.4.2. De organisatie moet over een volledige registratie beschikken van gehouden trainingen. Rob Van Deun KHKempen, Geel 35
BRC Hoger niveau: Aan alle criteria op basis niveau en hoger niveau moet zijn voldaan om in aanmerking te komen voor een inspectierapport en certificaat op hoger niveau. Daarnaast is het wenselijk om zoveel mogelijk te voldoen aan de aanbevelingen. Paragraaf 6.4. Training Hoger niveau: 6.4.3. De organisatie moet over schriftelijk vastgelegde trainingsprocedures beschikken. Aanbevelingen: BRC Bij het voldoen aan deze criteria wordt geen certificaat afgegeven maar het rapport krijgt wel extra waarde. De aanbevelingen hebben geen invloed op de beoordeling. Paragraaf 6.4. Training Aanbevelingen: 6.4.4. De organisatie moet routinematig de doeltreffend-heid van de trainingsprocedures beoordelen en past de inhoud, methoden en toegepaste technieken zo nodig aan. Rob Van Deun KHKempen, Geel 36
BRC BRC-inspectie De inspecties of audits worden uitgevoerd door een inspectieinstelling die door een nationale accreditatie-instelling is geaccrediteerd Voorbereiding van de inspectie; De pre-inspectie; De inspectie; Niveaubepaling. Voorbereiding van de inspectie BRC BRC Service Protocol (inleiding op BRC-standaard), de BRC-standaard en een aanvraagformulier worden toegestuurd. Het aanvraagformulier bevat een vragenlijst over het bedrijf en aanwezige documenten. Op basis hiervan kan men bepalen of het bedrijf klaar is voor een BRC-inspectie. Rob Van Deun KHKempen, Geel 37
BRC Pre-inspectie De status van het bedrijf wordt doorgelicht aan de hand van de BRC-standaard, het bedrijf krijgt een beeld van de actuele situatie. Voorbereiding op de officiële inspectie. Inspectie BRC De inspectie of audit bevat normaal tenminste volgende elementen: Controle van de documentatie betreffende het kwaliteitssysteem; Inspectie van de fabriek; Opstellen van de voorlopige bevindingen van de inspecteur; Presentatie van de bevindingen en bespreking van de afwijkingen en het verbeterplan. Een definitief inspectierapport (en eventueel certificaat) wordt opgemaakt na ontvangst van het verbeterplan van het geauditeerde bedrijf. Rob Van Deun KHKempen, Geel 38
Niveaubepaling BRC Kritische afwijking (critical): Er wordt op een kritisch punt niet voldaan aan de eisen voor voedselveiligheid of een wettelijke eis. Afgekeurd, geen certificaat. Grote afwijking (major): Er wordt niet voldaan aan de minimale eisen van de uitgangspunten of er wordt een significante afwijking geconstateerd op de omschreven criteria. Afgekeurd, geen certificaat. Kleine afwijking (minor): Er wordt een afwijking vastgesteld op één van de omschreven criteria, maar de overige onderdelen van de paragraaf of het hoofdstuk zijn wel gerealiseerd. Kleine afwijking op basis niveau: Goedgekeurd op basis niveau, certificaat op basis niveau. Kleine afwijking op hoger niveau: Goedgekeurd op hoger niveau, certificaat op hoger niveau. Vastgestelde afwijking BRC Status Actie Rapportagevorm Certificaat Kritische afwijking Afgekeurd Acties en herhalingsinspectie in overleg Rapport geeft de status weer Nee Grote afwijking Afgekeurd Opsturen verbeterplan binnen 2 weken na ontvangst van het voorlopig rapport, vervolginspectie na max. 6 maanden Rapport inclusief verbeterplan geeft status weer Nee Kleine afwijking op basis niveau Goedgekeurd op basis niveau na ontvangst verbeterplan Opsturen verbeterplan binnen 2 weken na ontvangst van het voorlopig rapport Rapport inclusief verbeterplan geeft status weer Ja, certificaat op basis niveau Kleine afwijking op hoger niveau Goedgekeurd op hoger niveau na ontvangst verbeterplan Opsturen verbeterplan binnen 2 weken na ontvangst van het voorlopig rapport Rapport inclusief verbeterplan geeft status weer Ja, certificaat op hoger niveau Rob Van Deun KHKempen, Geel 39
BRC Grote afwijkingen betekenen niet automatisch dat de producent niet meer kan leveren. De afnemer kan zich baseren op het inspectierapport én op het verbeterplan om toch te blijven aankopen bij de betreffende producent. BRC Inspectiefrequentie De inspectiefrequentie is afhankelijk van de productclassificatie van de BRC-standaard. Rob Van Deun KHKempen, Geel 40
BRC Verbeterplan Het verbeterplan bevat corrigerende én preventieve maatregelen. Corrigerende maatregel: het probleem oplossen; Preventieve maatregel: voorkomen dat het probleem zich in de toekomst nog zal voordoen. IFS IFS = International Food Standard 2002: Duitse distributiesector IFS; 2003: Franse distributiesector sluit aan bij deze norm. Inhoud 1. Eisen aan het kwaliteitssysteem 2. Verantwoordelijkheid van het management 3. Management van resources, management van middelen 4. Productbeheersing 5. Metingen, analyses en verbeteringen Rob Van Deun KHKempen, Geel 41
IFS Principe Uitgangspunten Basis niveau Hoger niveau Aanbevelingen 5 KO-criteria "afgekeurd 1. HACCP: beheersbaar aantal relevante CCP's; 2. HACCP: systemen voor de bewaking, documentatie en controle van CCP's; 3. Verantwoordelijkheid van het management: medewerkers moeten hun plichten kennen en begrijpen; de bedrijfsleider moet efficiënt superviseren; 4. Traceerbaarheid; 5. Tijdig uitvoeren van correctieve maatregelen. Niveaubepaling IFS Puntensysteem leidt tot de berekening van een percentage. A: criterium voldoet voor 100% aan de eisen in de standaard; B: kleine afwijkingen t.a.v. de eisen in de standaard, bijna volledig in overeenstemming; C: slechts aan een klein gedeelte van de eisen wordt voldaan; D: aan de eisen in de standaard wordt niet voldaan. De auditor kan besluiten dat een bepaald criterium niet van toepassing is. Het toegekend aantal punten varieert afhankelijk van het niveau waar het criterium is geplaatst. Rob Van Deun KHKempen, Geel 42