WATERKRACHT BIJ STUW VOORSTE DIEP BIJ BORGER In de gekanaliseerde beek Voorste Diep bij Borger liggen 5 stuwen tussen Bronneger en Borger. De werkgroep Watermolen Bronneger is voornemens om in het kader van het beekherstel van het Voorste Diep een oude watermolen te herstellen die in de 10e en 11e eeuw ter hoogte van Bronneger was gelegen. Uit overleg met Waterschap Hunze en Aa s is gebleken dat 4 van de 5 stuwen verdwijnen in het kader van het beekherstel. Alleen de meest zuidelijke stuw bij Borger blijft intact. Het verval bij deze stuw is 2,5 meter en het debiet varieert tussen de 2,5 m3 in de winter en 0,6 m3/sec in de zomer. Jaarrond kan in een gemiddeld jaar een stabiel debiet van 0,6 m3 per seconde gegeneerd worden. Uitsnede kaart Waterkracht, betreffende stuw gemarkeerd. 1
VRAAG VAN DE GEMEENTE Gemeente Borger Odoorn wil weten of het haalbaar is om het herstel van de oude watermolen te combineren met een waterkrachtcentrale bij de stuw of stuwen bij Borger. STAKEHOLDERS Gemeente Borger Odoorn. Waterschap Hunze en Aa s als waterbeheerder en eigenaar van de het Voorste Diep. Werkgroep Watermolen Bronneger als initiatiefnemer van het herstel van de oude watermolen. BUSINESSCASE/FINANCIËLE HAALBAARHEID Door ROM3D zijn, ten behoeve van de financiële haalbaarheid van een waterkrachtcentrale bij de stuw die behouden blijft in het Voorste Diep, drie technieken voor de winning van waterkracht op hoofdlijnen bekeken: een vijzelschroeftechniek, een techniek met een verticale schoep en een draaikolktechniek (vortex). De draaikolktechniek lijkt het meest haalbaar voor een relatief kleine installatie zoals bij Borger past. De investeringen voor de vijzelschroef en de verticale schoep zijn hoger per kw opgesteld vermogen. De vortex techniek met het draaikolk principe kost volgens opgave van de producent Turbulent zo n 4.000 euro per kw opgesteld vermogen. De verticale schoep vraagt om een zeker en groter vermogen om economisch interessant te zijn. De vijzelschroef is ook doorgerekend. Hiervoor is de investering wel aanzienlijk hoger, zijn de opbrengsten hoger en lijkt de business case ook net rendabel. De vortex techniek is vanaf 5 kw aan vermogen beschikbaar en leent zich bij uitstek voor beken met een relatief klein vermogen. De investering ten behoeve van de draaikolkinstallatie bedraagt 62.000 euro op basis van 15 kw aan opgesteld vermogen en enkele kosten voor aansluiting op het netwerk. We hanteren een WACC vergelijkbaar op basis van de uitgangspunten van ECN en DNV-GL in hun notitie Financiering SDE+ 2018 met een WACC van 4,5%. Voor waterkracht gaat men uit van 70% vreemd vermogen tegen 2% en een eigen vermogen van 30% tegen 14,5% rendement. Als een lening voor 15 jaar wordt afgesloten met een rente van 2% dan bedragen de kapitaalslasten 5.753 euro per jaar. Bij een opbrengst van 66.000 kwh bedragen de inkomsten 8.250 euro per jaar als uitgegaan wordt van 12,5 cent SDE+ subsidie per kwh. Dit is de fase 3 van de waterkracht installaties in de SDE najaarsronde van 2018. De installatie levert voldoende elektriciteit voor 20 gemiddelde huishoudens. Het voorgestelde SDE+ bedragen voor 2019 (voorjaar) zijn nog niet bekend. Op de volgende pagina is de businesscase weergegeven uitgaande van een SDE+ tarief van 12,5 cent per kwh in 2019. Omdat het project van beperkte omvang is lijkt een postcoderoos met 10 a 20 huishoudens of MKB ondernemingen die kunnen deelnemen ook goed realiseerbaar. Bij de postcoderoos is 15 ct per kwh in praktijk haalbaar. 2
De terugverdientijd van het project is 7,5 jaar met SDE+ en 6,3 jaar met de postcoderoos. Volgens opgave van de bouwer Turbulent gaat de betonnen basisconstructie van de waterkrachtcentrale 100 jaar mee. Het is niet duidelijk hoe lang de draaiende delen mee gaan. Gesteld wordt dat deze minder onderhoud nodig hebben dan andere waterkrachtopties. Als aanname hebben we gerekend met 2.000 euro aan onderhoud en andere kosten per jaar. HAALBAARHEID RUIMTELIJKE ORDENING Een waterkrachtcentrale in de vorm van een draaikolk heeft beperkt impact op de omgeving en ook niet op de waterstroom. Ook is de techniek visvriendelijk. De installatie kan lokaal aangesloten worden op het elektriciteitsnetwerk in de nabijgelegen woonwijk of op een recreatieonderneming die fluisterboten nabij de stuw wil exploiteren. De voor de aansluiting benodigde kabel moet een korte afstand overbruggen en heeft derhalve weinig impact heeft op de omgeving. Foto waterkrachtinstallatie Turbulent. JURIDISCHE ASPECTEN Tussen de waterbeheerder/eigenaar van de beek Waterschap Hunze en Aa s en de exploitant van de waterkrachtcentrale dienen goede afspraken gemaakt te worden over zaken die de werking van de installatie beïnvloeden. Het waterbeheer moet bijvoorbeeld een jaarrond voldoende debiet niet in de weg staan. 3
CONCLUSIE EN VERVOLG Een waterkrachtinstallatie in de vorm van een draaikolk bij de stuw in Borger lijkt financieel haalbaar. Daarbij is het van belang dat het debiet bij de stuw jaarrond meer van 0,6 m 3 /sec bedraagt. De waterkrachtinstallatie kan niet direct gekoppeld worden aan de doelen van de werkgroep Watermolen Bronneger. De locatie van de oude watermolen ligt enkele kilometers verderop. Het zou wel passen in een groter verhaal over water met bijvoorbeeld het natuurlijk beekherstel, de historische watermolen en een moderne watermolen. Bijvoorbeeld door met de recreatieondernemer met de fluisterboten deze onderdelen met elkaar te verbinden. De bouw van de waterkrachtcentrale zou gecombineerd kunnen worden met het beekherstelproject van Waterschap Hunze en Aa s voor het Voorste Diep. Mogelijk ligt daar nog een synergie in de uit te voeren werkzaamheden aangezien vlakbij ook grondverzet gepleegd moet gaan worden. Waterschap Hunze en Aa s heeft laten weten de waterkrachtcentrale niet zelf te willen gaan exploiteren. De gemeente verkent nu de mogelijkheden om de bewoners van de naastgelegen wijk gemotiveerd te krijgen om het project te realiseren en daarmee hun woningen energieneutraal te maken. Wellicht is het project ook interessant voor recreatiebedrijven in de omgeving. Als er een goede trekker gevonden is, lijkt het interessant om van de vortex techniek en eventueel de vijzeltechniek een gedetailleerde offerte van de aanbieders op te vragen en uit te werken. 4
BUSINESSCASE HAALBAARHEID WATERKRACHT BIJ STUW IN VOORSTE DIEP Invoerparameters Stuwgegevens Debiet Q m 3 /sec 0,62 Verval h m 2,4 Resultaat Vermogen Potentieel vermogen P kw 15 Gekozen vermogen P kw 15 Energetisch g = m/sec 2 10 RHO = kg/m 3 980 Opbrengst per jaar Qe kwhe 66.000 Aantal woningen # 19 Netto investering per kw E / kw 4.000 Rendement % 55% Vollasturen uur 8.000 Investering Bouwkosten per kw Vortex Turbulent 4.000 Investeringen Bouw 60.000 Overig 7.000 Subsidie -5.000 Netto Investering 62.000 Aansluiting netwerk Enexis 1.000 Bouwverzekering 1.000 Ontwikkelkosten 5.000 Subsidie Gemeente 5.000 Jaarlijkse kosten Huur 400 Onderhoud 2.000 Rente en aflossing 5.753 Jaarkosten Onderhoud 2.000 Huur lokatie 40 Financieel SDE+ tarief cent per kwh 12,5 Stroomtarief cent per kwh 3 Afschrijving in jaren 15 Vreemd vermogen aflossing 15 Financiering Eigen vermogen 30% Vreemd vermogen 70% Rente eigen vermogen 11,1% Rente vreemd vermogen 2,0% Looptijd 15 Vennootschapsbelasting 20% Omzet SDE+ Opbrengst sde 8.250 Netto totale jaarkosten 8.153 Kosten per kwh 0,12 Winst per jaar - SDE+ 97 Eenvoudige terugverdientijd jaren 7,5 WACC 4,5% Annuiteit 9,28% Omzet Postcoderoos Opbrengst postcoderoos 9.900 Winst per jaar - postcoderoos 1.747 Eenvoudige terugverdientijd jaren 6,3 WACC 4,5% Annuiteit 9,28% Postcoderoos tarief cent per kwh 15,0 De resultaten zijn gebaseerd op kengetallen en geven een richting van de haalbaarheid van het project. ROM3D en Inenergie zijn niet verantwoordelijk voor de gevolgen voor de uitkomsten van dit model. Voor de haalbaarheid van een concreet project wordt verzocht contact op te nemen met ROM3D/ Inenergie voor een nadere uitwerking. 5