RAPPORT VAN BEVINDINGEN THEMAONDERZOEK FRIES BIJ O.B.S. "DE UTSKOAT" Plaats: Witmarsum BRIN-nummer: 08FI Onderzoeksnummer: 116890 Onderzoek uitgevoerd op: 22 en 23 juni 2009 Conceptrapport verzonden op: 1 juli 2009 Rapport vastgesteld te Groningen op: 11 september 2009 Reproductie van het rapport zonder toestemming van de inspectie of de school/instelling vindt niet plaats anders dan in zijn volledige vorm.
1 Inleiding De Inspectie van het Onderwijs heeft op 22 en 23 juni 2009 een onderzoek uitgevoerd op o.b.s. "De Utskoat" in het kader van het themaonderzoek Fries. Daarbij heeft een onderzoek plaatsgevonden naar de kernindicatoren van de volgende kwaliteitsaspecten: kwaliteitszorg, aanbod Friese taal, tijd, didactisch handelen, afstemming, actieve rol van leerlingen, toetsing en wet- en regelgeving. Aanleiding In 2006 heeft de inspectie onderzoek gedaan naar de positie van het Fries in het primair en voortgezet onderwijs. De bevindingen heeft zij gepubliceerd in het rapport De kwaliteit van het vak Fries in po en vo in Fryslân (september 2006). Het onderzoek was een vervolg op eerder onderzoek van de inspectie naar het Fries in het basisonderwijs (2001) en voortgezet onderwijs (1999). De minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft de inspectie opdracht gegeven de kwaliteit van het onderwijs in het Fries in haar toezicht op te nemen (Handelingen EK, 29-1408, 21 juni 2005). Afgesproken is dat de inspectie regelmatig bij diverse scholen in Fryslân onderzoek doet en hierover aan de minister rapporteert. In 2010 zal opnieuw een rapport verschijnen. De resultaten van het themaonderzoek, dat in 2009 op een aantal scholen voor po en vo is uitgevoerd, vormen daarvoor de basis. Onderzoeksopzet Het themaonderzoek Fries bestond uit de volgende activiteiten: Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Schoolbezoek, waarbij de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Friese taal. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen 1/2, 5/6 en 7/8. Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de kernindicatoren gesprekken gevoerd met de leraren, leerlingen en de directie. Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de kwaliteitsoordelen en de conclusies van het schoolbezoek besproken met de directie. Daarbij was een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag aanwezig. Waarderingskader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek gebaseerd op het waarderingskader Fries po. Het waarderingskader Fries is eerder gehanteerd bij de pilot themaonderzoeken po in 2007 en vo in 2008. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften weergegeven. Deze worden gevolgd door een beschouwing waarin de beoordeling wordt toegelicht. pagina 3 van 7
2 Bevindingen 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabel verwijst naar het waarderingskader Fries <po><vo>. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. De inspectie heeft daarnaast onderzocht of wordt voldaan aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed Kwaliteitszorg 1.1 De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie op het gebied van Friese taal. 1.2 De school evalueert systematisch de kwaliteit van de opbrengsten van het Fries. 1.3 De school evalueert systematisch de kwaliteit van het onderwijs in de Friese taal en cultuur. 1.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten ten behoeve van de Friese taal. 1.5 De school borgt de kwaliteit van het onderwijs in de Friese taal en cultuur. 1.6 De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van het Fries. Aanbod Friese taal 2.1 Het aanbod voor Fries is dekkend voor de kerndoelen. 2.2 De leerinhouden Friese taal in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 2.3 De school biedt leerlingen met verschillende taalachtergronden leerinhouden aan voor Fries die passen bij de onderwijsbehoeften van die leerlingen. Tijd 3.1 Er wordt voldoende onderwijstijd gepland voor Fries. Didactisch handelen 4.1 De leraren realiseren bij Fries een taakgerichte werksfeer. 4.2 De leraren leggen in de lessen Fries duidelijk uit. 4.3 De leraren geven in de lessen Fries expliciet onderwijs in strategieën voor het begrijpen van Friese woorden en teksten. 4.4 De leraren dragen in de lessen Fries met behulp van leer- en hulpmiddelen bij aan een uitdagende leeromgeving. pagina 5 van 7
Afstemming 5.1 De leraren volgen de taal- en leesvorderingen Fries van hun leerlingen systematisch. 5.2 De leraren stemmen de instructie en verwerking bij Fries af op de onderwijsbehoeften van de leerlingen. 5.3 Het taalgebruik van de leraren past bij de taalbehoefte van de leerlingen. Actieve rol leerlingen 6.1 De leerlingen zijn tijdens de lessen Fries actief betrokken bij onderwijsactiviteiten. Toetsing 7.1 De leraren gebruiken methodeonafhankelijke toetsen voor het bepalen van de vorderingen op het gebied van de Friese taal Wet- en regelgeving Alle leraren die onderwijs in de Friese taal geven beschikken over een akte van bekwaamheid. In de schoolgids staan de doelen ten aanzien van het Fries beschreven. In het schoolplan staat een beschrijving van het aanbod Fries. 2.2 Beschouwing Algemeen beeld ja nee De inspectie concludeert dat de meeste indicatoren uit het waarderingskader Fries op De Utskoat van onvoldoende kwaliteit zijn. Toelichting Context De Utskoat heeft op het moment van het schoolbezoek 79 leerlingen. Van het aantal leerlingen is 40% Friestalig en 59% is Nederlandstalig. Ongeveer 1% van de leerlingen is anderstalig. Het onderwijs van het Fries heeft voor de school geen prioriteit. De afspraak op school is dat de leraren regelmatig aandacht besteden aan het Fries. De voertaal op school is Nederlands. De school is voornemens om volgend schooljaar taalbeleid te ontwikkelen en een nieuwe methode Fries in te voeren. Kwaliteitszorg Het Fries maakt geen onderdeel uit van het kwaliteitsbeleid van de school. De school heeft wel zicht op de onderwijsbehoeften van de leerlingpopulatie, maar verbindt hier geen consequenties aan voor het Fries. Tenslotte hebben niet alle leraren de bevoegdheid om onderwijs in het Fries te verzorgen en zijn de doelen en het aanbod Fries niet beschreven in het schoolplan en/of de schoolgids. Leerstofaanbod en tijd pagina 6 van 7
De inspectie constateert dat er geen sprake is van een beredeneerde en doorgaande lijn in het aanbod Fries. Het aanbod is vrijblijvend en sterk afhankelijk van de betreffende leraar. Ook is er onvoldoende tijd gepland voor het Fries. Didactisch handelen en afstemming Omdat het aanbod en daarmee ook de activiteiten vrijblijvend zijn, is de instructie weinig doelgericht en gestructureerd. Daarom is indicator 4.2 als onvoldoende beoordeeld. Lesactiviteiten zijn vooral gericht op woordenschatontwikkeling en versterken van de positieve attitude ten aanzien van het Fries. De methode die de school gebruikt, is gedateerd en weinig uitdagend. Tijdens de geobserveerde lessen werd wel, op een interactieve wijze, aandacht besteed aan het onderwijs in strategieën voor het begrijpen van Friese woorden. De vorderingen van de leerlingen worden niet systematisch gevolgd. De geobserveerde lessen Fries kenmerken zich door een klassikale aanpak: alle leerlingen krijgen dezelfde instructie en verwerkingsstof aangeboden. De meeste leraren stemmen hun taalgebruik wel af op de verschillen in taalbeheersing Fries van de leerlingen. Toetsing De vorderingen worden niet getoetst middels een methodeonafhankelijke toets. pagina 7 van 7