2 0 0 9 nummer 16 Meer over Meren Magazine over Het Friese Merenproject Zicht op de Meer feestelijk geopend! Voor actuele informatie over Het Friese Merenproject en de werkzaamheden, kijk op www.friesemeren.nl
ruimte voor rust en recreatie Bouw passantenhaven Driewegsluis gestart Op donderdag 5 maart hebben Jannewietske de Vries, gedeputeerde provincie Fryslân en Wim Plekkenpol, wethouder gemeente Weststellingwerf, de starthandeling verricht voor de aanleg van een passantenhaven vlakbij de Driewegsluis te Nijetrijne. Met behulp van een heimachine gaven zij het startsein. Om te zorgen voor meer kwaliteit en een aangenaam verblijf voor de watersporter wordt de passantenhaven uitgerust met sanitaire voorzieningen (toilet- en douchegebouw, wasserette en een ruimte voor de beheerder), een vuilwaterinnamestation en kampeermogelijkheid. De passantenhaven moet ruimte gaan bieden aan 40 à 45 boten. De vaarverbinding tussen Fryslân en Overijssel wordt hiermee nóg aantrekkelijker. Vanaf eind juli kan de watersporter gebruik maken van de nieuwe voorzieningen. Ontdek Fryslân met vijf nieuwe vaarroutefolders Op Boot Holland presenteerde Het Friese Merenproject vijf nieuwe vaarroutefolders, die in samenwerking met Fryslân Marketing zijn ontwikkeld. In de routefolders komen de Middelseerûte, Staandemastroute, Lits- Lauwersmeerroute, Aquaductenroute en de Turfroute aan bod. Op elke routefolder staat een overzichtskaart van Fryslân met de vijf routes, waarop brughoogten en vaardieptes staan aangegeven. Nieuw is de Aquaductenroute. Op deze voor Nederland unieke route vaart de watersporter over vijf aquaducten. In plaats van wachten voor bruggen, is het nu in één keer doorvaren door het zuidwestelijke deel van de Friese meren. De aquaducten zijn niet alleen winst voor de watersporter en de automobilist. De uitwisselingsmogelijkheden voor flora en fauna nemen ook toe. Het Galamadammen akwadukt is uitgerust met een speciale ecologische verbindingszone langs de wateroever voor zowel land- Agenda opleveringen Friese Merenprojecten Opening projecten gemeente Wûnseradiel Opening projecten gemeente Nijefurd Symposium Ruimtelijke kwaliteit Waterfronten Opening project Noarder Alde Wei Opening Staandemastroute van Grou naar Leeuwarden 15 mei 4 juni 22 juni 25 juni n.t.b. als waterdieren. De routefolders bieden de watersporter tips over bezienswaardigheden aan de wal. Kortom: de vaarroutes nodigen uit om watersportprovincie Fryslân te ontdekken. De vaarroutekaarten zijn te downloaden via www.friesemeren.nl. Coverfoto: Nieuwe passantenhaven Starteiland Sneek. Foto inzet: Nationaal Kielboot Trainingscentrum op het Starteiland Sneek geopend door mevrouw J.A. de Vries gedeputeerde provincie Fryslân, de heer T. Metz wethouder Gemeente Sneek en de heer H. Snoekc voorzitter Koninklijke Watersportvereniging Sneek 2
Subsidie drukt kosten Jachthaveneigenaren en gemeenten kunnen van de provincie Fryslân subsidie krijgen voor het op diepte brengen van vaarwegen en jachthavens. Dat scheelt aanzienlijk in de kosten, zeker als daarbij wordt samengewerkt met andere partijen. Het scheelt mij de helft van de stortkosten, ik betaal 1,25 in plaats van 2,50 per kubieke meter. Hier wordt uiteindelijk zo n 7000 kuub baggerspecie verwijderd, dus reken maar uit. Mooi meegenomen!, zegt Jan Bron, eigenaar van jachthaven Tusken de Marren in Akkrum. Het eerste deel van zijn haven is inmiddels op diepte gebracht, deel twee volgt uiterlijk begin volgend jaar. Het was hard nodig, vertelt Bron. Toen ik via via over de subsidie hoorde, heb ik er meteen werk van gemaakt. Ik dacht: ik moet zorgen dat ik erbij ben Rob Meijer, jachthaveneigenaar Aanhaken De jachthaven van Bron ligt aan de Meinesleat, die al eerder werd verdiept. Jammer dat toen niet direct alle commerciële oevers, waaronder onze haven, zijn benaderd. De provincie is daar nu veel actiever in. Het is zonde dat een groter zeiljacht hier wel langs kan varen, Suggestie maar niet kan aanleggen. Goed begaanbare vaarwegen, maar ook voldoende taat en de subsidie, heeft hij een suggestie. Hoewel Meijer tevreden is over het resul- diepte bij aanlegplaatsen en jachthavens Stortkosten verschillen nogal per project, vormen een belangrijk doel van Het en daarmee lopen ook de subsidiebedragen Friese Merenproject. Er zijn veel partijen erg uiteen. Eerlijker zou zijn om bijvoorbeeld 20% van de totale baggerkosten te betrokken bij het baggeren. Jachthavens kunnen bij één van die partijen aanhaken. Zo zocht Rob Meijer, eigenaar aanvrager dan een gelijk bedrag. Bovendien subsidiëren. Naar verhouding krijgt iedere van jachthaven Lunegat in Dokkumer is 20% een percentage dat jachthavens echt Nieuwe Zijlen, eind vorig jaar contact stimuleert. Daarbij wijst hij erop, dat de met Rijkswaterstaat, dat voornemens was subsidie vier weken vóór aanvang van om het vaarwater langs de haven uit het baggerwerk moet worden aangevraagd. te baggeren. Ik kon meeliften met dit Als je dan met een andere partij meelift, project. Zo n samenwerking is voor mij zoals ik, ben je van de planning van die belangrijk, omdat ik zelf de baggerspecie partij afhankelijk. De provincie heeft zich niet kwijt kan. Van Rijkswaterstaat, dat daarin gelukkig soepel opgesteld. wel een depot heeft, kreeg ik alle medewerking voor het storten. De aannemer ingediend zolang het budget toereikend Subsidieaanvragen kunnen nog worden die het werk voor Rijkswaterstaat heeft is. De regeling loopt tot eind juni 2013. uitgevoerd, kon ook baggeren in de jachthaven. Branchevereniging HISWA wees Fryslân voor binnendijkse wateren en De regeling geldt in de gehele provincie Meijer op de subsidiemogelijkheden. jachthavens. Nieuwe procescoördinator baggeren De provincie Fryslân heeft met Gonda de Boer een nieuwe procescoördinator baggeren. Zij zorgt dat de baggerende partijen samen kijken waar werk met werk gemaakt kan worden. Er ligt nog een behoorlijke opgave, vooral bij gemeenten en jachthavens. Ik ga echt de boer op, met de subsidie als stimulans. De subsidieregeling is te vinden op www.friesemeren/baggeren. Hier zijn ook de aanvraagformulieren te downloaden. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Gonda de Boer (058-292 5862 of g.deboer@fryslan.nl). www.friesemeren.nl 3
Friese Merenproject maakt goed Nu Provinciale Staten groen licht hebben gegeven voor de tweede fase van Het Friese Merenproject, heeft het projectbureau haar werkwijze zo aangepast dat deze goed aansluit op de drie speerpunten van deze tweede fase. Watersporters die zich in andere provincies bevinden, moeten we naar Fryslân zien te krijgen. Senior projectleider Steven Duursma, ook bezig met het bevaarbaar maken van de nog ontbrekende schakels binnen de provincie, richt zich vooral op het speerpunt grenzeloos varen door betere verbindingen met het IJsselmeer en aangrenzende provincies. We willen de watersporter binnenhalen én alle faciliteiten bieden om gemakkelijk aan wal te kunnen gaan, legt Duursma uit. Een eerste onderzoek naar de mogelijkheden is in gang gezet. Hij legt contacten met de buurprovincies om samenwerking tot stand te brengen en stapt naar de gemeenten op wiens grondgebied overgangen naar het IJsselmeer zijn. Duursma: Ik heb het dan over de infrastructurele kant van met name sluizen, zoals capaciteit en drempeldiepte. Toegangspoorten naar Fryslân De infrastructurele kant van de sluizen waar Duursma op doelt, is een onderdeel van de toegangspoorten naar de Friese wateren. Senior projectleider Bram Hulsman zoekt naar mogelijkheden deze toegangspoorten als geheel te verbeteren. Hoe verleid je watersporters om vanaf Waddenzee en IJsselmeer de provincie in te varen? En kunnen deze vaak grotere typen boten wel de haven in en zijn daar voldoende aanlegplaatsen? Samen met de gemeenten wil Hulsman bekijken hoe Lauwersoog, Harlingen, Makkum, Workum, Hindeloopen, Stavoren en Lemmer goed toegankelijk en zo zichtbaar en aantrekkelijk mogelijk gemaakt kunnen worden. Ook de toegangspoort Zuidoost van en naar Overijssel, wordt meegenomen. Tussen Driewegsluis en de zuidoever van het Tsjûkemar varen jaarlijks maar liefst 30.000 boten Fryslân binnen, meer dan we dachten, verklaart Hulsman. Jammer is, dat die boten het liefst zo snel mogelijk over het Tsjûkemar wegvaren. We willen met de gemeente nadenken over wat Verdeling projecten per gemeente Iedere gemeente in Fryslân heeft een eigen aanspreekpunt binnen Het Friese Merenproject. Heeft een gemeente een vraag of voorstel dat op het vakgebied van één van de andere projectleiders, dan betrekt het vaste aanspreekpunt deze collega erbij. er nodig is om watersporters uit te nodigen aan wal te stappen. Een eerste stap is de organisatie van een symposium op 22 juni waarvoor bestuurders en ambtenaren van Friese gemeenten met een watersportkern worden uitgenodigd. De samenwerking met de gemeenten moet leiden tot een concreet plan met projecten voor iedere Tineke Cazemier Steven Duursma Bram Hulsman 4
gebruik van specialisten Bovenste rij v.l.n.r. Marcel Terra, Hielke Wijnstra, Wobbe van der Vegt en Bram Hulsman. Middelste rij v.l.n.r. Kick Dull, Steven Duursma en Hanneke Schmeink. Onderste rij v.l.n.r. Margreet van den Berg, Jaap Goos en Tineke Cazemier. toegangspoort. Een constatering kan zijn dat een bepaald soort onderneming bijdraagt aan de kwaliteit van een toegangspoort, bijvoorbeeld een watersportbedrijf, vervolgt Hulsman. Als projectbureau willen we ondernemers dan graag steunen bij hun start in dit gat in de markt. Door hen te helpen bij alle procedures hopen we dat ze zich gemakkelijker in Fryslân kunnen vestigen. Relatie watersportkernen en water Op 22 juni wordt door de provincie Fryslân een symposium georganiseerd met als titel ruimtelijke kwaliteit watersportkernen en versterking toegangspoorten. Het symposium is zowel voor de toegangspoorten als voor het maken van masterplannen ruimtelijke kwaliteit voor verschillende watersportkernen verspreid door Fryslân. Senior projectleider Tineke Cazemier wil ook op dit terrein samen optrekken met de gemeenten. Gezamenlijk kunnen we mooie dingen tot stand brengen Waarom zijn de masterplannen nodig? In meerdere watersportplaatsen is bijvoorbeeld de oude kern niet meer goed zichtbaar vanaf het water, verduidelijkt Cazemier. Het oorspronkelijke waterfront is in de loop van jaren verstopt geraakt met allerlei nieuwe voorzieningen en gebouwen. Ook is de toegankelijkheid voor de watersporter een aandachtspunt: is de routing goed, ga je gemakkelijk aan wal en zijn er voldoende voorzieningen aanwezig? Zo n masterplan is dus gericht op het versterken van de relatie tussen dorp of stad en het water. Visueel en functioneel moeten de watersportkernen weer aan het water komen te liggen. Om gemeenten tijdens het symposium alvast wat ideeën te laten opdoen, wordt er een markt georganiseerd waar adviesbureaus zich kunnen presenteren. Inmiddels wordt met het atelier Fryslân overigens al gewerkt aan een pilot voor het waterfront van Heeg. Cazemier: Een voorbeeldontwerp moet een masterplan opleveren, maar ook algemene uitgangspunten voor de kwaliteit van de ruimte in de waterfronten. Hiermee kunnen we ons voordeel doen bij het opstellen van masterplannen voor de andere watersportkernen. Hoofddoel Betere en mooiere waterfronten en toegangspoorten moeten leiden tot meer bestedingen aan de wal. Naast grenzeloos varen een tweede speerpunt dat moet leiden tot het hoofddoel van Het Friese Merenproject: een werkgelegenheidsgroei van 30%. Er is nog een derde pijler: ecologie en duurzaamheid, waarbij de laatste een aspect is dat met ieder onderdeel van Het Friese Merenproject is verweven. De ambitie is bij elk project na te gaan waar duurzaamheidswinst te halen is: op het gebied van materiaal, energie of water, maar ook landschap en leefomgeving. Maatregelen kunnen variëren van LED verlichting tot een compleet energieneutrale voorziening. Hanneke Schmeink is binnen het projectbureau Friese Meren de aanjager op dit gebied. Naar een senior projectleider ecologie wordt nog gezocht. 5 www.friesemeren.nl
Wûnseradiel verwelkomt watersporter De gemeente Wûnseradiel heeft in samenwerking met Het Friese Merenproject hard gewerkt aan haar watersportvoorzieningen. Vooral de voorzieningen in Makkum, maar ook die in de kleinere dorpen Parrega, Tjerkwerd en Allingawier maken het de watersporter gemakkelijker. Makkum is voor het Friese merengebied één van de verbindingen met het IJsselmeer. Om meer watersporters tot een bezoekje aan Fryslân te verleiden, zijn vooral in Makkum flinke verbeteringen aangebracht. De steigers zijn verbreed, de veiligheid is verhoogd door een calamiteitentoegang naar de steiger te realiseren en het sanitairgebouw is prachtig gerenoveerd. De elektriciteits- en watertappunten zijn vernieuwd en voor het gemak van de watersporters muntinworpvrij gemaakt. De sluis naar het IJsselmeer, de sluisbrug, de Vallaatsbrug en de brug in de Suderseewei zijn nu vanuit het havenkantoor op afstand bedienbaar. Voor de sluis is bovendien een wachtvoorziening gemaakt. Een herbouwd historisch haventje maakt een mooi Makkumer plaatje compleet. Compleet plaatje Wie vanaf Makkum Fryslân invaart, komt langs Allingawier. In de opvaart naar het dorp is een aanlegsteiger gekomen, zodat toeristen gemakkelijk een bezoekje aan het museumdorp kunnen brengen. De Stichting Aldfaers Erf Route, heeft plannen om tussen het dorp en de aanlegsteiger een speel- weide te maken. Deze route leidt behalve langs Allingawier ook langs Exmorra, Piaam en Ferwoude. Verderop in Tjerkwerd is de oever aanlegvriendelijker gemaakt. Varend richting Workum is aan wal gaan bij Parrega ook een stuk eenvoudiger geworden: twee grote aanlegsteigers en twee kanosteigers zorgen daarvoor. Nu Goede gastheer Wethouder Wigle Sinnema, gemeente Wûnseradiel: Met deze kwaliteitsverbetering willen we onze gastvrijheid onderstrepen. Goed gastheerschap zit hem in meerdere dingen. de voorzieningen voor de watersporter klaar zijn, willen we als gemeente de dorpen graag af maken, zegt projectleider Pieternel Heeres. Zowel voor Parrega als Tjerkwerd zijn daarom plannen voor een dorpsvernieuwingsproject. In Parrega gaan deze werkzaamheden al na de bouwvak van start. De nieuwe voorzieningen zijn een impuls voor deze dorpen, het zou mooi zijn als ondernemers daarop inspelen, vindt Heeres. Ook de samenwerking met Het Friese Merenproject is wat haar betreft niet ten einde. Voor de tweede fase hebben we nog een aantal wensen, waaronder uitbreiding van het havenkantoor, zodat de overige bruggen in de gemeente ook vanaf deze locatie bediend kunnen worden, het opwaarderen van de Makkumer binnenhaven en het realiseren van een duidelijke haveningang. 6
Innovatief systeem weet raad met vuil water Het lozen van vuil water door pleziervaartuigen is sinds 1 januari verboden. Jachthavens moeten daarom voldoende innamemogelijkheden hebben. Het nieuwe systeem YOSS biedt uitkomst. Klantvriendelijk, hygiënisch, duurzaam en efficiënt, somt Arjen ter Veld van het in watergerelateerde bouw- en onderhoudsprojecten gespecialiseerde GMB de voordelen van YOSS op. Het Yacht Owned Sanitairy System, kortweg YOSS, is ontwikkeld door GMB. Ieder jacht z n eigen afvoer, om het zo gemakkelijk mogelijk te maken, verklaart Ter Veld. Het systeem werkt simpel: op iedere ligplek bevindt zich een luikje in de steiger, waaruit de gebruiker een slang kan trekken. Deze slang wordt aangesloten op de dekdoorvoer. De vuilwatertank wordt snel leeggezogen en de inhoud wordt via een onzichtbaar leidingsysteem afgevoerd naar een centrale tank in de jachthaven. Het vuilwater wordt netjes geloosd op het openbaar riool Geen geknoei Het lozingsverbod voor pleziervaartuigen moet de zwemwaterkwaliteit en zo ook Fryslân als toeristische bestemming ten goede komen. Dat klinkt logisch, maar er is wel een gedragsverandering van watersporters voor nodig. Want, zegt Ter Veld, handhaving is best lastig. Daarom moet je de drempel zo laag mogelijk maken om dit onfrisse klusje te klaren. Jachthavens met meer dan 50 vaste ligplaatsen voor kajuitboten, zijn nu verplicht minstens één innamestation te hebben. Ter Veld: In het hoogseizoen betekent dat ongetwijfeld in de rij liggen voor dat ene innamepunt. Met YOSS willen we daarvoor een oplossing bieden met een persoonlijke vuilwaterservice bij iedere ligplek. Bij de ontwikkeling van het systeem wordt aan alle details gedacht, zoals een unieke drupvrije snelkoppeling aan de afzuigslang die goed op iedere dekdoorvoer past. Dan heb je geen geknoei. Subsidie Onlangs kreeg GMB, tevens HISWA business partner, van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling van de provincie Fryslân subsidie om het systeem te ontwikkelen en een pilotinstallatie te plaatsen. Het bedrijf zocht daarvoor de samenwerking met Enjoy Sailing in Lemmer, waar het systeem inmiddels operationeel is. Zo kunnen we geïnteresseerden de werking demonstreren en YOSS in de praktijk verder ontwikkelen. Binnenkort komt ook gedeputeerde Jannewietske de Vries een kijkje nemen, aldus Ter Veld. Voor de ontwikkeling van het systeem schakelde GMB verschillende Friese bedrijven in. Zo werken we niet alleen aan schoner oppervlaktewater, maar ook aan de economische ontwikkeling in Fryslân. Een echte winwinsituatie. Wij vinden het mooi dat de provincie gaat voor een innovatie als YOSS, daarmee loopt ze echt voorop. 7
Geduld en goede samenwerking maken Scharnegoutum rijk Scharnegoutum heeft er in een coproductie van overheid en burgers twee natuurgebieden langs De Swette bij: De Flearen en Oer t Lange Rek. Mooi voor de dorpsbewoners, maar ook watersporters, fietsers en wandelaars op en langs de Middelseerûte hebben er een afstapbestemming bij. Het mooist vind ik de combinatie tussen het blauwe lint dat De Swette vormt en het groen van de nieuwe stukken natuur. Ik ben uitermate tevreden over hoe het geworden is, stelt Sietse Holtrop vast. Als voorzitter van de stichting Natuergebiet De Flearen/Oer t Lange Rek ijverde hij jarenlang voor een mooie invulling van de 6,5 hectare land ten noorden en zuiden van zijn dorp. De afgelopen jaren werkte hij nauw samen met Wim van Gorkum, gebiedscoördinator Plattelânsprojekten Zuidwest Fryslân bij de provincie. Van Gorkum deelt het tevreden gevoel: In dit project heeft onze regiefunctie goed gewerkt. Vooral dankzij het geduld en de positieve houding van de initiatiefnemers uit het dorp, want omdat hier zoveel ideeën en belangen bij elkaar zijn geharkt, heeft het lang geduurd. Meer grond Het is ons overkomen, kijkt Holtrop terug. Door ruilverkaveling bij Scharnegoutum kwamen elf jaar geleden twee stukken land vrij. Als dorpsbewoners werkten we een idee uit, maar het project kwam Officiële opening door o.a. de heer W. van Gorkum Gebiedscoördinator Plattelânsprojekten ZWF en mevrouw J.A. de Vries Gedeputeerde provincie Fryslân op de lange baan toen de ruilverkavelingsplannen wijzigden. Na twee jaar komt de vaart er weer in en blijkt er zelfs meer grond beschikbaar. Holtrop: Het Friese Merenproject, het A7-project, Wetterskip en provincie hadden inmiddels ook plannen en voor we het wisten zaten we in een werkgroep met alle partijen. Ons idee werd deel van een groter plan. Verrijking Holtrop en Van Gorkum zijn het erover eens: De natuurgebieden vormen een beter resultaat dan op voorhand was verwacht en een verrijking voor dorp én Middelseerûte. De terreinen zijn mooi, maar de grote betrokkenheid van het hele dorp, ook de kinderen, geeft dit project een grote plus, complimenteert Zo heeft het Friese Merenproject met van Gorkum. We hebben nog de nodige de aanlegplaatsen hier de vernieuwde Middelseerûte helemaal voltooid. Met de andere partijen kreeg je ook verschillende professionals in huis, vult Van Gorkum aan. Zeker, die hebben ons idee naar een hoger plan getild, beaamt Holtrop. Er is veel overlegd, maar de meerwaarde werd duidelijk. Dat heb ik er toekomstplannen, zoals een zwaluwwand, een ooievaarsnest en educatieve programma s. We denken ook na over educatieve rondwandelingen, excursies met roeiboten en een soort bezoekerscentrum, bijvoorbeeld. Het wordt hier alleen maar mooier, besluit Holtrop. van geleerd: ik zou nu eerst kijken welke partijen mogelijk een rol kunnen spelen. 8 www.friesemeren.nl HET FRIESE MERENPROJECT WORDT MEDEGEFINANCIERD DOOR DE EUROPESE GEMEENSCHAP EUROPEES FONDS VOOR REGIONALE ONTWIKKELING EN SNN, EZ/KOMPAS Colofon - april 2009 Meer over Meren is een uitgave van Projectbureau Friese Meren, Provincie Fryslân, Postbus 20120, 8900 HM Leeuwarden, Snekertrekweg 1, 058 2925862, www.friesemeren.nl. Tekst en productie: Camerik Voortman communicatie- en pr-adviseurs. Vormgeving: Ozingavorm Drukwerk: drukkerij van der Eems Heerenveen Fotografie: Menno de Boer, Kick Dull, GMB, Rob Meijer, AnneMarieke Voortman, Hilde Faber.