Geweld tegen ouderen

Geweld tegen ouderen Paper; Geweld tegen ouderen.. cursus Netwerken, leefstijlen en culturen. Door Barbara Vos Hoofdagent politie Noord-Holland Geweld tegen Ouderen Pagina 1

Mei 2014 Inhoudsopgave: pag. 2 1 Inleiding pag. 3 1.1 Vraagstelling pag. 3 1.2 Doelstelling pag. 4 1.3 Methoden van onderzoek pag. 4 2 Probleemstelling 2.1 Wat is geweld tegen ouderen? pag. 5 2.2 Vormen van geweld tegen ouderen pag. 5 2.3 Wie zijn de plegers? pag. 6 2.4 Hoe herkenbaar is het? pag. 7 2.5 Hoe bekend is het bij politie mensen pag. 7 2.6 Wat kunnen we eraan doen om het geweld tegen te gaan? pag. 8 3 Conclusie pag. 9 4 Aanbeveling pag. 9 Bijlage: Interview I pag. 10 Interview II pag. 11 Interview III pag. 11 Geweld tegen Ouderen Pagina 2

1. Inleiding Het houdt niet op, niet vanzelf (www.vooreenveiligthuis.nl, Rijksoverheid) kennen we allemaal als het tv-spotje van geweld, huiselijk geweld. Dit spotje kennen we sinds kort ook over geweld tegen ouderen. Binnen ons werk hebben krijgen we steeds vaker te maken met geweldsincidenten. Hiervoor kennen we ook de bijbehorende codes, waaronder we het weg kunnen muteren, maar ook weten we welke wegen we moeten bewandelen om alle partijen tegemoet te komen en hulp te bieden, waar mogelijk. We weten het te signaleren en daarop te acteren. Over geweld tegen ouderen, ouderenmishandeling kunnen we dat niet. We weten het gewoonweg niet. Geweld tegen ouderen, komt dat voor dan? hoor ik nog een collega vragen.. JA! Daarvoor is deze campagne in het leven geroepen, om mensen en ook de politie er bewuster van te maken dat het gebeurd, maar ook om het vroegtijdig te signaleren. Mijn paper gaat over geweld tegen ouderen. Tijdens navraag bij Stichting Huiselijk Geweld Zaanstreek, ben ik erachter gekomen dat er nog erg weinig van bekend is en onderzocht is. Hetgeen dat onderzocht is, wil ik middels deze paper graag onder ieders aandacht brengen, daar ook deze vorm van geweld wij niet kunnen tolereren! 1.1 Vraagstelling In deze paper heb ik de volgende onderzoeksvraag gesteld; - In hoeverre wordt geweld tegen ouderen gesignaleerd door de politie? Deelvragen t.a.v. de onderzoeksvraag: - Wat is geweld tegen ouderen? - Welke vormen van ouderenmishandeling zijn er? - Wie zijn plegers? - Hoe herkenbaar is het? - Hoe bekend is het onder de politiemensen? - Wat kunnen we eraan doen om het geweld tegen te gaan? Geweld tegen Ouderen Pagina 3

1.2 Doelstelling Het doel van deze paper, is om beter zicht te krijgen op geweld tegen ouderen, daar ik op dit moment van mening ben, dat dit onder de politiemedewerker niet het geval is. Deze paper is bedoeld voor de politiemedewerkers, met name binnen de Basis Politie Zorg, die geconfronteerd kunnen worden met geweld tegen ouderen. De paper is bedoeld om meer en sneller inzicht te krijgen, zodat de medewerkers van de BPZ vroegtijdig het geweld tegen ouderen weten te signaleren en daarop te acteren. Middels deze paper wil ik inzicht geven bij wie, ketenpartners, en waar, zogenaamde hotspots we moeten zijn, om het geweld tegen ouderen te beperken. Verder kan het dan uitgedragen worden binnen de expertgroep, eenheid en het team. Op die manier kunnen we met z n allen het geweld tegen gaan, door de juiste stappen en ketenpartners te benaderen. 1.3 Methoden van onderzoek Om mijn onderzoeksvraag en deelvragen te kunnen beantwoorden, heb ik gebruik gemaakt van de volgende methode van onderzoek; - literatuur onderzoek - onderzoek in open bronnen - interview met professionals - ketenpartner Geweld tegen Ouderen Pagina 4

2. Probleemstelling 2.1 Wat is geweld tegen ouderen? In Nederland kennen we geen specifieke wetgeving ten aanzien van ouderenmishandeling. Deze vorm van mishandeling valt onder het protocol Huiselijk Geweld en wordt ook apart vernoemd. De definitie daarentegen kennen we wel, Ouderenmishandeling is het handelen of het nalaten van handelen van al degenen die in een terugkerende persoonlijke of professionele relatie met de oudere (iemand van 65 jaar of ouder) staan, waardoor de oudere persoon lichamelijke en/of psychische en/of materiële schade lijdt en waarbij van de kant van de oudere sprake is van een vorm van gedeeltelijke of volledige afhankelijkheid. (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport; www.huiselijkgeweld.nl, Comijs e.a 1996) Geweld tegen ouderen kan zowel bewust als onbewust plaats vinden. Het kan moedwillig zijn, pesten, bedreigen, slaan, oplichten ect. Maar het kan ook zo zijn dat het niet moedwillig gebeurd, en dan moet je denken aan een ouder persoon die je te hard vast pakt, waardoor er blauwe plekken ontstaan. Te veel slaapmiddel geven, dit kan komen door o.a. overbelasting van de verzorger. 2.2 Vormen van ouderenmishandeling (bron; LPBO, MOVISIE, onderzoeksrapport financieel misbruik van ouderen Ministerie van Veiligheid en Justitie): In Nederland heeft 1 op de 20 ouderen te maken met een of meerdere vormen van mishandeling. Binnen de Nederlandse wetgeving zien we ook, dat ouderenmishandeling vele vormen kan hebben. Ik heb hieronder de zes vormen van mishandelingen benoemd, waaronder ouderen kunnen lijden en de wetsartikelen ervan; Lichamelijke mishandeling( art 300SR, mishandeling + 302 SR, zware mishandeling): Blauwe plekken, schrammen, zwellingen, fracturen of brandplekken: deze symptomen kunnen het gevolg zijn van lichamelijke mishandeling. Soms worden ouderen vastgebonden aan een stoel of bed. Ze vertonen dan striemen aan polsen of enkels. Een minder zichtbare vorm van lichamelijke mishandeling is het geven van te weinig of juist te veel medicijnen (bijvoorbeeld slaapmiddelen). Psychische mishandeling (art 285 SR, bedreiging + 285B SR,belaging): Bij psychische mishandeling is er sprake van treiteren en sarren, dreigementen, valse beschuldigingen, beledigingen of bevelen. Bij de oudere leidt dit tot gevoelens van angst, woede, verdriet, schuchterheid, verwardheid of apathie. Geweld tegen Ouderen Pagina 5

Verwaarlozing (art 255 SR, verlating van hulpbehoevenden): Lichamelijke verwaarlozing kan blijken uit ondervoeding, uitdroging, slechte hygiëne of wonden als gevolg van doorliggen. Wanneer de geestelijke behoeften van ouderen worden genegeerd, zoals de behoefte aan aandacht, liefde en ondersteuning, spreken we van psychische verwaarlozing. Financiële uitbuiting ( art 310SR, diefstal, 311 SR gekw.diefstal, 312 SR diefstal met geweld, 317 SR afpersing, 321 SR verduistering, 322 SR, verduistering in functie, 323 SR, verduistering door voogd, curator enz., 326 SR oplichting) : Bij deze vorm van ouderenmishandeling gaat het om het wegnemen of profiteren van bezittingen van de oudere. Te denken valt aan diefstal van geld, juwelen en andere waardevolle spullen, aan verkoop of gebruik van eigendommen zonder toestemming van de oudere en aan gedwongen testamentverandering. Ook iemand financieel kort houden is een vorm van uitbuiting. Seksueel misbruik ( art 242 SR, verkrachting, 243SR, seksueel binnendringen onmachtige, 246 SR,feitelijke aanranding van de eerbaarheid, 247 SR, ontucht met onmachtige) : Ouderen kunnen het slachtoffer zijn van seksueel misbruik, zoals exhibitionisme, betasten van het lichaam, verkrachting en gedwongen meekijken naar pornofilms. Schending van rechten (art 266 SR, belediging) : Hiervan is sprake wanneer de rechten van ouderen, zoals het recht op vrijheid, privacy en zelfbeschikking, worden ingeperkt. Bijvoorbeeld door post achter te houden, bezoekers weg te sturen, de telefoon af te sluiten en de oudere te verhinderen het huis te verlaten. Signalen van de mishandeling kunnen uiteenlopend zijn, zoals zichtbaar letsel, overdreven schrik reacties, depressiviteit, terug getrokken gedrag ect. 2.3 wie zijn de plegers? (bron; Movisie, Rijksoverheid.nl) Vaak zien we dat we de plegers van de mishandeling in een bekende omgeving moeten zoeken, namelijk; vrienden / kennissen verzorgers, medewerkers verzorgingstehuis (ex) familie ((schoon)zoon, (schoon) dochter, (klein)kind of partner) buren Als we kijken naar de percentages in 2012, zien we dat er 1027 meldingen van geweld tegen ouderen is gemaakt. In 2010 waren dit 855 meldingen. In 2012 zie je, dat 49 % door de (ex) partner gepleegd is, 36 % door (klein) kind gepleegd is, 6 % door kennissen of buren en 1 % door een zogenaamde beroepskracht. 8 % van het totaal blijf (helaas) onbekend wie de pleger is geweest. In de meeste gevallen zijn vrouwen het slachtoffer, dit betreft meer dan 70%. ¾ van de mishandelingen gebeurd opzettelijk, en met name bij de groep ouderen van 80 89 jaar oud. Geweld tegen Ouderen Pagina 6

2.4 hoe herkenbaar is het? (bon; www.seniorengids.doras.nl) In sommige vormen van de mishandeling is het zeer herkenbaar, denk aan zichtbaar letsel, blauwe plekken, schrammen, gedragsverandering e.d. In andere vormen is het (bijna) niet te herkennen. Dan moet je vooral denken bij de vorm financiële uitbuiting. Veel ouderen die met enige vorm van mishandeling te maken heeft, meldt dit niet bij politie of andere instantie. Ze geven zich zelf vaak de schuld en hopen dat het dan de laatste keer zal zijn. Verder zijn ze ook bang dat ze het contact verliezen, en dan hebben we het over het contact met (vaak) de pleger. (vereenzaming) Verder zou je het kunnen herkennen aan het feit dat de oudere geen kans krijgt, om met een hulpverlener te praten, zonder dat de pleger erbij aanwezig is. Of dat de pleger de hulpverleners zoveel mogelijk buiten de deur probeert te houden of om de tuin te leiden. 2.5 hoe bekend is het onder politie mensen? (bron; SHG Zaanstreek, collega s eenheid Noord Holland) Om deze vraag goed beantwoord te krijgen, ben ik in contact getreden met een medewerker van het Steunpunt Huiselijk Geweld Zaanstreek, Carin Brands. Ik heb haar de vraag gesteld hoe bekend het in het algemeen is, maar ook onder politieambtenaren. Zij gaf mij het volgende antwoord: Binnen de Zaanstreek zijn er in het afgelopen jaar, 2013, 12 meldingen bij ons binnen gekomen van geweld tegen ouderen. De meldingen zijn via verschillende instanties bij ons binnen gekomen. Naar aanleiding van deze meldingen gaan wij de casussen bekijken en behandelen. Hiervoor hebben we een werkgroep, die bestaat uit; GGZ, SMD, MAE, overlast &bemoeizorg, politie, geheugenpoli EVEAN, EVEAN ouderenadviseur en Steunpunt Huiselijk Geweld. De werkgroep komen bijeen, echter vaak zijn er geen mensen van de GGZ en politie bij aanwezig. Dit komt doordat ze geen tijd ervoor krijgen. Ik krijg 8 uur in de week om aan het aangewezen plan van het Ministerie te werken, genaamd Ouderen in Veilige handen. Wij krijgen per jaar E 4000,- om te investeren in alles wat te maken heeft met het onderwerp ouderen in veilige handen. Echter kan ik je vertellen dat het geld van afgelopen jaar nauwelijks is aangeraakt, omdat er gewoonweg geen interesse voor was. Er bestaat op het internet een e-learning met betrekking tot geweld tegen ouderen, maar daar wordt nauwelijks naar gekeken. Sinds 1 juli 2013 is de wet Meldcode van kracht gegaan, die instanties verplicht de 5 stappen te nemen op het moment dat er gedacht wordt aan ouderenmishandeling. Deze Meldcode geldt voor o.a Gezondheidszorg: onderwijs: kinderopvang: maatschappelijke ondersteuning: jeugdzorg: justitie. Geweld tegen Ouderen Pagina 7

Tijdens mijn gesprek met Carin, kwam ik er achter, dat er eigenlijk niet veel bekend is over geweld tegen ouderen. Ik had haar gevraagd naar cijfers/percentages van bepaalde delen van de gemeente Zaanstad, maar dat had ze niet. Ze vertelde mij dat dit nog niet zodanig opgezet is, dat dit gemonitord kan worden. Verder heb ik voor deze subvraag heb ik gebruik gemaakt van mijn medecollega s. Ik heb drie collega s afzonderlijk van elkaar geïnterviewd. Alle drie de collega s zijn werkzaam binnen het Robuuste Basis Team Zaanstreek, hebben verschillende functies binnen de organisatie. Eén is chef van dienst (HovJ), één is brigadier en coördinator van dienst en de laatste is hoofdagent en draaien allen volledig mee in de noodhulp surveillance. Ik heb de collega s 8 vragen gesteld over geweld tegen ouderen. Hieruit is naar voren gekomen, dat men, voor een deel weet wat ouderenmishandeling inhoudt, fysiek- en mentaal geweld, financiële uitbuiting. Maar voor het grootste gedeelte niet weet hoe het te herkennen / signaleren en welke instanties er bij betrokken kunnen worden. Uit de interviews is ook naar voren gekomen, dat men het een heel belangrijk onderwerp vindt, en dat daar best meer over bekend mag worden. De drie interviews zullen als bijlagen gevoegd worden bij deze paper. 2.6 wat kunnen we eraan doen om het geweld tegen te gaan? Instanties hebben de verplichting vanaf 1 juli 2013 de Meldcode te hanteren. Wet Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling; Het doel van deze wet is het in gang zetten van hulp. De wet is bedoeld voor diverse instanties, die na het doorlopen van het 5-stappenplan kunnen beslissen om melding te gaan maken. De wet is 1 juli 2013 in werking getreden, en is dus verplicht, en geldt voor zowel vermoedens van huiselijk geweld, kindermishandeling en alle vormen van ouderenmishandeling. Door het goed hanteren van deze Meldcode door verschillende instanties, zal er eerder aan het licht komen, dat er sprake is van geweld tegen ouderen. Daardoor zal eerder melding gemaakt kunnen worden bij de politie en kunnen wij, de politie hier sneller op gaan acteren. Wat de politie zelf zou kunnen doen, is bij een melding, waarbij een ouder iemand betrokken is, iets verder door gaan vragen, neem je tijd. Geweld tegen Ouderen Pagina 8

3. Conclusie Uit het onderzoek is naar voren gekomen, dat geweld tegen ouderen / ouderenmishandeling niet leeft onder de politieambtenaren. Men heeft er wel van gehoord, maar verder niet of nauwelijks mee te maken gehad. Verder blijkt dat alle onderzoeken, binnen Nederland nog in de kinderschoenen staan. Er is nog niet veel over bekend, alleen welke vormen er zijn, percentages van meldingen. Ook is er niet veel tijd voor vrijgemaakt, voor degene die aangewezen zijn om een en ander te onderzoeken met betrekking tot het onderwerp. De Wet Meldcode is een grote stap geweest om geweld tegen ouderen beter en sneller te kunnen ontdekken en aan te kunnen pakken. 4. Aanbeveling: Om geweld tegen ouderen meer in de openbaarheid te brengen, ben ik van mening dat het noodzakelijk is de bekendheid te vergroten. Dit kan je doen middels voorlichting te geven,voornamelijk aan de wijkagenten, die een belangrijke rol vervullen qua signaleren binnen de wijken. Dit zou je kunnen doen middels een presentatie op een groepsdag te geven, waarin naar voren wordt gebracht waar men op moet letten, als je te maken krijgt met ouderen. Verder zou er ook een presentatie gegeven kunnen worden bij verzorgingshuizen, aanleunwoningen, aan de ouderen zelf. Om de ouderen in te laten zien, dat mocht het hun overkomen, dit geen taboe is en dat we dit graag te horen krijgen. Dit kan ook in samenwerking met de ketenpartners, denk aan gemeente en Steunpunt Huiselijk Geweld. Geweld tegen Ouderen Pagina 9

INTERVIEWS: I: 1: Wat versta je onder geweld tegen ouderen / ouderenmishandeling? Kwetsbare mensen, die door buren, hulpverleners, kinderen, familie lichamelijk en geestelijk mishandeld worden, of financieel uitgebuit. Maar ook verwaarlozing door de omgeving. 2: Welke vormen van dit geweld ken je? Lichamelijk/fysiek en geestelijk. Financiële uitbuiting. 3: Als je een melding krijgt, waarbij ouderen een (hoofd)rol spelen, denk jij dat je op dat moment eea zou kunnen herkennen / signaleren? Aan wat? Ja, aan letsel, aan de hulpeloosheid die ze uitstralen, aan hetgeen je op dat moment waarneemt in de directe omgeving. Financiële uitbuiting zal moeilijker te herkennen zijn, omdat je dit toch echt moet horen van het slachtoffer zelf en dat zal best een taboe zijn. Ook vervuiling van de woning of ouderen zelf kan een signaal zijn van verwaarlozing. 4: Er is in de media aandacht aan het onderwerp besteed, middels korte filmpjes. Ook binnen ons district is er aandacht voor geweest, tijdens de briefing. Was dit voldoende, zodat je wist hoe en wat ermee om te gaan? Ik heb weinig gezien, meegekregen van de briefingen. Het filmpje in de media heb ik wel gezien en vond ik treffend! 5: Wat miste er in jou beleving? Hoe herken je financiële uitbuiting makkelijker?? 6: Hoe belangrijk is dit onderwerp volgens jou binnen ons beroep? Net als huiselijk geweld, moet dit een afzonderlijk item worden met extra prioriteit. 7: Weet je hoe je ermee om moet gaan, mocht er zich een casus aandienen? (waar en bij wie je terecht kan, zoal instanties e.d.) Wellicht dat dit item opgenomen kan worden in de toetsing die je ook bij een huisverbod doet. 8: Hoe kunnen we dit geweld tegen gaan? Herkennen, doorvragen en met name vertrouwen geven, zodat je de onderste steen boven krijgt. Meer partners erbij betrekken, zoals Steunpunt Huiselijk geweld, maatschappelijk werk, gemeente, huisarts, ouderenvoorziening ect. Misschien dat banken / geldzaken ook signalen kunnen geven als ze bijzonderheden opmerken. Bij het machtigen van familieleden moet er door de banken beter getoetst worden, of de handtekeningen wel vrijwillig gezet zijn door de oudere. Geweld tegen Ouderen Pagina 10

II: 1: Wat versta je onder geweld tegen ouderen / ouderenmishandeling? Daadwerkelijk geweld, psychisch geweld, financiële uitbuiting door kinderen. 2: Welke vormen van dit geweld ken je? Zie bovenstaande. 3:Als je een melding krijgt, waarbij ouderen een (hoofd) rol spelen, denk jij dat je op dat moment eea zou kunnen herkennen / signaleren? Aan wat? Uiterlijk waarneembaar, psychisch, financiële 4: Er is in de media aandacht aan het onderwerp besteed, middels korte filmpjes. Ook binnen ons district is er aandacht voor geweest, tijdens de briefing. Was dit voldoende, zodat je wist hoe en wat ermee om te gaan? Heb ik dan gemist.. 5: Wat miste er in jou beleving?? 6: Hoe belangrijk is dit onderwerp volgens jou binnen ons beroep? Heel belangrijk! 7: Weet je hoe je ermee ommoet gaan, mocht er zich een casus aandienen? (waar en bij wie je terecht kan, zoals instanties e.d.) Vertrouwenspersoon, huisarts ect. 8: Hoe kunnen we dit geweld tegen gaan? Meer aandacht aan besteden. Geweld tegen Ouderen Pagina 11

III: 1: Wat versta je onder geweld tegen ouderen / ouderenmishandeling? Zoals het woord al zegt, geweld tegen ouderen, het mishandelen van ouderen, zowel fysiek als mondeling. 2: Welke vormen van dit geweld ken je? Uitbuiting, mishandeling, afpersing. 3:Als je een melding krijgt, waarbij ouderen een (hoofd) rol spelen, denk jij dat je op dat moment eea zou kunnen herkennen / signaleren? Aan wat? Zou van de melding afhangen, maar door goed door te vragen, zou ik het er wel uit krijgen. Ik ken iemand die er druk mee is, hierdoor is het bij mij wel gaan leven! 4:Er is in de media aandacht aan het onderwerp besteed, middels korte filmpjes. Ook binnen ons district is er aandacht voor geweest, tijdens de briefing. Was dit voldoende, zodat je wist hoe en wat ermee om te gaan? NEE. 5: Wat miste er in jou beleving? Duidelijke uitleg over mogelijke protocollen en/of ketenpartners die een rol kunnen hebben. 6: Hoe belangrijk is dit onderwerp volgens jou binnen ons beroep? Zou erg belangrijk MOETEN zijn. 7:Weet je hoe je ermee ommoet gaan, mocht er zich een casus aandienen? (waar en bij wie je terecht kan, zoals instanties e.d.) NEE. 8:Hoe kunnen we dit geweld tegen gaan? Door er prioriteit aan te geven en bekendheid, ook voor de manier van afhandelen. Geweld tegen Ouderen Pagina 12

Geweld tegen Ouderen Pagina 13