Bid-rigging Herkennen en voorkomen van samenspanning bij inkooptrajecten
Introductie NMa Wie staan er voor u: Bart Wentholt: senior medewerker Financiële en Zakelijke Dienstverlening Jacco Hakfoort: Programmamanager Bouw
Achtergrond van de bijeenkomst ( De NMa ontvangt veel signalen / klachten / tips over aanbestedingen ( NMa en PIANOo hebben regelmatig contact over aanbestedingen ( In deze bijeenkomst wil de NMa iets vertellen over signalen over mededingingsbeperkende afspraken waar u mee te maken kunt krijgen
Aanbesteden: inschrijven in concurrentie ( Als inkoper bent u/is uw organisatie gebaat bij beste prijs/kwaliteit voor de goederen of diensten die u wilt inkopen ( Door middel van het (al dan niet openbaar) aanbesteden of het aanvragen van offertes probeert u dit te bereiken ( U mag er vanuit gaan dat alle inschrijvers zelfstandig hun bieding bepalen (zie ook model- K)
Echter ( In sommige gevallen is er geen sprake van onafhankelijke inschrijvingen, maar zijn er van te voren afspraken gemaakt of is informatie uitgewisseld ( In dat geval wordt gehandeld in strijd met de Mededingingswet ( In de literatuur staat dit gedrag bekend als bidrigging
Gevolgen bid-rigging ( U wordt belazerd ( U betaalt te veel of krijgt een te lage kwaliteit voor uw geld ( Op langere termijn verliezen inschrijvende bedrijven hun prikkel om efficiënt te opereren, te innoveren Reden genoeg om als inkoper hierop alert te zijn!
Voorbeelden bid-rigging: Nederland ( De bouwfraude ( schoon schip oproep in 2004) ( Maar recent nog: Schilderszaken regio Eindhoven Aanbesteding WMO Friesland Limburgse bouwzaak
Voorbeelden bid-rigging: buitenland ( Naast bouw en zorg ook andere aanbestedingsmarkten gevoelig voor bid-rigging ( Voorbeelden uit het buitenland Brandblusapparatuur (Portugal) Electriciteitskabels (Frankrijk) Internationale verhuizingen (België) Defensiematerieel (VS) Uitzendbureaus (Engeland) etc., etc.
Vraag Heeft u wel eens het gevoel gehad dat er afspraken werden gemaakt tussen de inschrijvers bij een inkooptraject waar bij u betrokken was of kent u een inkooptraject van een collega waarbij dit speelde?
Bid-rigging is strafbaar Artikel 6 Mededingingswet en/of artikel 101 VWEU (kartelverbod): verbiedt overeenkomsten en/of onderling afgestemde gedragingen tussen ondernemingen die concurrenten van elkaar zijn verschillende gedragingen: prijsafspraken, marktverdeling, productiebeperkingen, bidrigging Gedragingen zijn vaak gerelateerd/subsidiair
Sancties Inbreuk verbodsbepaling: Onderneming: max 10 % wereldwijde omzet, (branchevereniging: 10 % van de gezamenlijke ledenomzet) Persoon: max 450.000 (p.p.) Procedurele boetes: Onderneming: max 1% wereldwijde omzet Persoon: max 450.000
Handhaving kartelverbod In Nederland bestuursrechtelijk toezicht door NMa: Toezicht op concurrentie in Nederland Binnen alle sectoren Missie NMa: markten laten werken Bevoegdheden NMa: op basis van Awb en Mededingingswet o.a. horen, vorderen inlichtingen, bedrijfsbezoeken, doorzoeking woonhuizen (met r-c), kopiëren digitaal en analoge bescheiden
Introductie NMa: Stakeholders van de NMa Andere markttoezichthouders NL/EU Ministerie EZ Staten-Generaal Europese Commissie Overheid Branche organisaties Rechtbank Rotterdam Rechtspraak NMa Markt Consumenten organisaties College van Beroep voor het bedrijfsleven Advocatuur Bedrijfsleven
Hoe komt de NMa aan informatie? Tips en signalen (zie www.nmanet.nl) Formele besluitaanvragen ( klachten ) Clementieverzoeken Informanten Informatie andere toezichthouders en opsporingsinstanties in binnen- en buitenland Eigen onderzoek, netwerk in de sector
Bid - rigging ( Samenspanning tussen de bieders bij het uitbrengen van offertes. ( Veelal verboden onder de Mededingingswet, omdat de concurrentie wordt belemmerd. ( U en daarmee de belastingbetaler betaalt daardoor vaak te veel.
Bid-rigging Samenspanning ( Hoe herken je het? ( Wat kan en mag? ( Hoe voorkom je het?
Bid - rigging Signalen met betrekking tot de biedpatronen ( Bepaalde ondernemingen bieden regelmatig in een bepaalde regio, maar winnen nooit. ( Er schrijven minder ondernemingen in dan normaal en bedrijven waarvan u had verwacht dat ze zouden inschrijven doen dat niet. ( De winnaar geeft geregeld (grote delen van) contracten in onderaanneming aan zijn concurrenten, ( Er is een opvallend patroon van winnaars, waarbij bijvoorbeeld het ene jaar de één wint, het jaar daarop de ander enz. ( Sommige van de biedingen zijn beknopt en niet zo uitgebreid als u verwacht had. ( De prijzen zijn ineens veel lager wanneer een bepaalde aanbieder ook meedoet. ( De winnaar accepteert het contract niet en werkt vervolgens als onderaannemer van de nieuwe winnaar.
Bid - rigging Signalen met betrekking tot de prijs De prijs komt om onverklaarbare redenen veel hoger uit dan bij vergelijkbare aanbestedingen op de markt of bij eerdere gunning. Er zit een onverklaarbaar groot verschil tussen de winnaar en volgende bieders. Concurrenten wisselen publiekelijk prijsinformatie met elkaar uit. (Dit kan heel subtiel gebeuren door woorden als juiste of redelijke prijs.) Lokale aanbieders schrijven lokaal in tegen hogere prijzen dan zij elders doen ondanks dat de transportkosten voor het lokale contract lager zijn. Aanbieders schrijven in tegen dezelfde prijs of passen hun prijzen of voorwaarden min of meer gelijktijdig aan.
Bid - rigging Signalen met betrekking tot gedrag ( Meerdere inschrijvingen hebben dezelfde lay-out, zijn op hetzelfde papier gedrukt of er staan dezelfde spellingfouten in. ( Eén of meer concurrenten doen een gezamenlijk bod, alhoewel in ieder geval één van hen in staat was de hele opdracht alleen uit te voeren. ( Een partij komt zijn documenten bij u inleveren en brengt meteen de documenten mee van een andere bieder. ( Aanbieders hebben vlak voor de deadline van de aanbesteding vergaderingen samen of worden samen gezien in een sociale omgeving.
Bid - rigging VOORKOMEN ( Zorg ervoor dat u de markt kent. ( Bereid de opdracht goed voor door bijvoorbeeld een marktverkenning uit te voeren. Hoeveel aanbieders zijn er op de markt, wat is hun afzetgebied en wat is een goede prijs? ( Stel de opdracht zoveel mogelijk open voor meerdere (kleinere) aanbieders. Bijvoorbeeld door een aanbesteding in kleinere delen(percelen) op te splitsen. ( Geef niet te veel informatie. Laat de bieders niet weten wie hun concurrenten zijn en welke prijs u zelf in gedachten hebt. Laat, voor zover mogelijk, niet weten wat de prijs van het winnende bod is en ook niet hoe die prijs is opgebouwd. ( Bij een informatiebijeenkomst kunnen aanbieders zien wie hun eventuele concurrenten zijn. Ook kan een informatiebijeenkomst de aanbieders de mogelijkheid geven om elkaar subtiele signalen te geven over bijvoorbeeld de prijs. Houd hier rekening mee
Voorbeelden. From: Jasper[onderneming A] To: Peter [onderneming B] Datum: 15 juli Subject: Vertrouwelijk Dag Peter, Hoor dat je ziek bent, veel beterschap. Gisteren diner met Frank [onderneming C]. Hij is net ook uitgenodigd voor de komende aanbesteding bij de de gemeente Eindhoven. We zijn met ons drieën. Frank zit vol met werk, hij is niet echt geïnteresseerd maar wil wel in beeld blijven bij Eindhoven. Hij heeft me daarom gevraagd om een prijsje te lenen. Hopelijk lees je dit op je blackberry. Bel me even, dan praat ik je over de rest bij. Delete deze email na lezing! Jasper
Casus 2 From: Marieke [aanbestedende dienst D ] To: Emma [aanbestedende dienst D] Datum: 28 november Subject: raar Beste Emma, Gisteren heb ik in de inschrijvingen binnengekregen voor aanbesteding X. Bij het nader bestuderen van de inschrijfstaten viel me op dat die van de vier inschrijvende ondernemingen wel erg op elkaar lijken. Met uitzondering van de AK zijn ze zelfs helemaal identiek, net als de toelichtende brief. Ik heb het gevoel dat er iets niet goed is, maar weet niet zo goed wat ik met de situatie aanmoet. Graag je advies! Groet Marieke
Casus 3 From: Harry [onderneming E] To: Chris [onderneming F] Datum: 2 februari Subject: offerte Beste Chris, Ik hoorde in de markt dat je ook bent uitgenodigd voor de aanbesteding van morgen. Ik ben eerlijk gezegd boos dat dit werk aanbesteed wordt. Ik heb al veel werk in het opstellen van het offerte zitten, en vindt het niet meer dan eerlijk dat ik op de opdracht mag uitvoeren. Jij hebt hier ongetwijfeld begrip voor, omdat je ook wel eens in hetzelfde schuitje hebt gezeten. Kun je dit keer aan de kant gaan en boven mij inschrijven? Ik vertrouw op je medewerking. Harry
Voorbeeldcasus: schildersbedrijven regio Eindhoven Schildersbedrijven maken afspraken voorafgaande aan aanbestedingen Centrale rol voor calculatiebureau, dat als kartelondersteuner dient Sanctiebesluiten te vinden op www.nmanet.nl
Bid rigging: tot slot Heeft u een vermoeden van bid-rigging: meld het aan de NMa! Mogelijkheden: Informeel per post, mail of telefoon Formeel per besluitaanvraag Anoniem via onze inlichtingenrecherche Zie voor meer informatie www.nmanet.nl
Vragen?
Clementie Ontdekking kartels Kartelonderzoek, bewijs Hoge pakkans + totaalboete Wie kan aanvragen? Iedere betrokkene bij kartel
Clementie. Hoe werkt het? Rangorde Onderzoek Categori Boetevermindering gestart e 1 e Nee A 100% 1 e Ja B 60-100% 2 e e.v. Evt. C 10-40% * Als 1 e verzoeker dwang heeft toegepast: categorie C ** B krijgt 100% indien zij als eerste informatie aan de NMa heeft verschaft waarover zij nog niet beschikte en op basis waarvan zij het kartel kan bewijzen. Plek in de rij: markers