LERAAR LAGER ONDERWIJS STAGEGIDS ATELIER EN STAGE 1 SEMESTER 1 ACADEMIEJAAR 2018 2019 Lerarenopleiding Mechelen Campus Kruidtuin Lange Ridderstraat 44 2800 Mechelen Leraar lager onderwijs stagegids atelier en stage 1 semester 1 academiejaar 2018-2019 1
1. Stageconcept en opzet Binnen ons nieuw curriculum wensen wij de studenten onmiddellijk onder te dompelen in de praktijk en zoveel mogelijk te leren op de werkplek zelf. Observeren/participeren en kleine taken van de mentor overnemen wordt van bij de aanvang verwacht. Geleidelijk aan neemt de student samen met je stagepartner de volledige lesdag van de mentor over. De student krijgt kennis, vaardigheden en attitudes onder knie in eenvoudige (les)opdrachten ingeoefend op de hogeschool en in eenvoudige lessen begeleid door mentor, stagepartner en/of stagebegeleider: De studenten staan per twee in dezelfde klas. De studenten lopen het hele jaar stage in eenzelfde stageschool en dit bij voorkeur in het tweede, derde, vierde of vijfde leerjaar. We vragen aan de stageschool of de studenten doorheen het schooljaar minimum in 2 andere klassen activiteiten kan uitproberen. Vanaf de contractendag komen de studenten ongeveer 1 dag per week naar de stageschool (lintstage) De studenten proberen zelf een aantal eenvoudige werkvormen uit en oefenen zo een aantal deelvaardigheden in. Welke activiteiten worden overgenomen, gebeurt steeds in samenspraak met de mentor. Enkel de laatste 4 stagedagen in mei nemen de stagepartners samen de volledige lesdagen van de mentor over (blokstage). De studenten kunnen tijdens stagedagen steeds ingezet worden als extra ondersteuning van de mentor binnen de klas of school. Tijdens de lintstage komt de student zo goed als elke week een dag in de stageklas en stageschool en de dagen wisselen zodat hij/zij gedurende de periode op alle dagen van de week eens heeft meegedraaid in de school en in de klas. Tijdens de lintstage kan de student op eigen vraag of op vraag van de school/mentor ook in een andere klas een activiteit doen of ondersteunen. Op het einde van semester 2 nemen de stagepartners tijdens de blokstage samen de volledige dagen over in de stageklas. De planning is beschikbaar in bijlage. Op de hogeschool wordt het werkplekleren o.a. ondersteund door ateliers en bijeenkomsten van de stagegroep. Tijdens de ateliers zal de student input krijgen, activiteiten uitproberen en vaardigheden kunnen oefenen om mee aan de slag te gaan tijdens de stage op de stageschool. Met alle ervaringen en indrukken die hij/zij opdoet tijdens de stage komt hij/zij naar de stagegroep op de hogeschool waar in kleine groep en onder leiding van je stagebegeleider in gesprek gegaan wordt over bepaalde ervaringen, vragen, casussen, opdrachten, Atelier en stage 1 is een jaarvak van 9 studiepunten. Om verderop in het traject atelier en stage 2 op te nemen moet de student geslaagd zijn voor atelier en stage 1. Het is niet mogelijk om dit opleidingsonderdeel in tolerantie te zetten. Leraar lager onderwijs stagegids atelier en stage 1 semester 1 academiejaar 2018-2019 2
2. Focus Zoals beschreven in de stageleerlijn (in bijlage) ligt de focus binnen dit opleidingsonderdeel op volgende competenties, gegroepeerd per rol: Coach van zichzelf Leergierigheid Kritische ingesteldheid Spontaan initiatief nemen Taalcompetenties Coach van leren en leven van kinderen Algemene beginsituatie Leerkrachtstijl Lesontwerp en realisatie Taalontwikkeling stimuleren Opvangen tempoverschillen Coach van groepen Organisatie leef en werkklimaat Teamspeler Samenwerking Administratie In de leerlijn en het observatieformulier (in bijlage) worden de competenties verder geconcretiseerd. 3. Atelier stagegroep stage 3.1. Atelier Ateliers zijn activiteiten op de hogeschool waar de student input krijgt, activiteiten uitprobeert en vaardigheden kan oefenen om mee aan de slag te gaan tijdens de stage op de stageschool. De ateliers worden gepland doorheen het semester. De algemene ateliers zijn verplicht omdat tijdens die ateliers de verplichte stageopdrachten meer invulling en toelichting krijgen. Daarnaast worden er ook vrijblijvende ateliers geroosterd. De inhoud van deze ateliers wordt afgestemd op de noden die de stagebegeleiders bij hun studenten opmerken. Deze zijn uiteraard niet verplicht maar wel aan te raden als er nood is aan bepaalde extra ondersteuning. Leraar lager onderwijs stagegids atelier en stage 1 semester 1 academiejaar 2018-2019 3
Algemene ateliers semester 1 TITEL leerplannen en doelen leercentrum voorlezen en vertellen kringgesprek beginsituatie en observeren tussendoortjes en contrastmomenten coteaching expressie ATELIERBEGELEIDER Roel van den Eede Eva Billiard Hilde Van Oeteren Christel Truyts Ann Peeters Ine Voet Maya Dammans Leen De Vos Vera Smolderen Maarten Dupont Anneleen Hermans De planning van de ateliers en het ondersteunend materiaal per atelier vindt de student op de digitale leeromgeving in het atelierboekje. 3.2. Stagegroep Een stagegroep is een groep van ongeveer 10 studenten die doorheen heel het jaar opgevolgd worden door eenzelfde stagebegeleider. Op geregelde tijdstippen komen deze studenten samen om concreet aan de slag te gaan met planning, stageopdrachten, feedback, problemen, vragen of casussen van op de werkvloer, onder begeleiding van de stagebegeleider. 3.3. Stage 3.3.1. Stageopdrachten semester 1 De eerste dagen zal de student vooral observeren en participeren in de stageklas om de klas, de kinderen en de werking goed te leren kennen. Gericht observeren doe hij/zij adhv van de leidraad beschreven in de opdracht Beginsituatie in kaart brengen en ingeoefend tijdens het atelier. Hiervan maak de student een verslag en dat neem hij/zij op in het stageportfolio. De student neemt zelf initiatief om te participeren en heeft hiervoor een inspiratielijst met participatieactiviteiten ter beschikking. De student houdt voor elke dag kort bij welke participatieopdrachten hij/zij uitvoerde en voegt dit toe aan het stageportfolio. Na een paar stagedagen kan de student geleidelijk aan zelf wat activiteiten begeleiden of introduceren. Leraar lager onderwijs stagegids atelier en stage 1 semester 1 academiejaar 2018-2019 4
Zowel in semester 1 als in semester 2 zal de student vanuit de hogeschool een aantal verplichte stageopdrachten meekrijgen. De bedoeling is dat hij/zij deze opdrachten gedurende de stageperiode minstens 1 keer uitvoert. De student plant dit in in overleg met de mentor en stagepartner. De opdrachten krijgen verder vorm tijdens de ateliers op de hogeschool en worden toegelicht in de bijlagen. VERPLICHTE OPDRACHTEN LINTSTAGE SEMESTER 1 1. Algemene beginsituatie in kaart brengen De student beschrijft de algemene beginsituatie en gebruikt daarvoor de leidraad toegelicht tijdens het atelier. De items die aan bod moeten komen zijn de school, de omgeving van de school en de context, de materiële infrastructuur, de klas als groep, de leerlingen en de leerkracht en zichzelf als leerkracht. Om deze opdracht goed te kunnen uitvoeren zal de stagiair zowel gericht observeren als vragen stellen aan de mentor. Een aantal aspecten zal de stagiair pas goed in kaart kunnen brengen naarmate hij/zij actief zal participeren en zo de klas, de school en de kinderen beter leert kennen. Tijdens het atelier zullen de studenten o.a. het gericht observeren inoefenen. De lesspecifieke beginsituatie zal de stagiair moeten beschrijven bij het ontwerpen van lessen in semester 2. In het stageportfolio komt het verslag van deze opdracht. 2. Een (kring)gesprek voeren Binnen deze opdracht oefent de stagiair zijn gespreksvaardigheden met een werkvorm naar keuze bv. een kringgesprek rond een filosofische vraag, een fragment uit de actualiteit of een gevoel, een discussie voeren, ervaringen uitwisselen,... De verschillende ateliers bereiden de stagiair hierop voor. Eerst voeren de studenten een (kring)gesprek op eigen niveau en leren ze een soortgelijke activiteit voorbereiden voor kinderen. Ze trainen de nodige vaardigheden (vragen stellen, ingaan op vragen, een gesprek leiden, stimuleren tot actief luisteren), leren methodieken om iedereen aan bod te laten komen in een gesprek, hoe een gespreksthema te kiezen en te introduceren, krijgen praktijkvoorbeelden en mogelijke bronnen worden aangereikt. Tijdens een laatste atelier krijgen ze feedback op de try-out van het voorbereide (kring)gesprek met medestudenten. Elke stagiair / stagepartner bereidt deze opdracht individueel voor en voert het gesprek individueel met minstens een halve klasgroep. In het stageportfolio komt: De voorbereiding van het gesprek Als bewijs van uitvoering een transcript van het uitgevoerd gesprek (dat kan een audio of filmopname zijn van het gesprek) Een reflectie op deze ervaring adhv de reflectievragen geformuleerd in de opdracht Leraar lager onderwijs stagegids atelier en stage 1 semester 1 academiejaar 2018-2019 5
3. Voorlezen en vertellen De studenten worden tijdens de ateliers voorbereid om een voorlees en vertelactiviteit uit te voeren. Elke stagiair bereidt minstens 2 activiteiten voor en voert die uit tijdens de lintstage volgens de afspraken beschreven in de opdracht. In het stageportfolio komt voor elke activiteit: De voorbereiding Een reflectie op de activiteit adhv de reflectievragen geformuleerd in de opdracht 4. Contrastmomenten / tussendoortjes voorzien Met het oog op bewegingsgezinde toekomstige leerkrachten verwachten we dat de stagiair in het klaslokaal zinvolle tussendoortjes organiseert gericht op compensatie (voor het lange stilzitten, om de sfeer te bevorderen, om tot rust te komen of om tegemoet te komen aan andere bewegings- en belevingsbehoeften van de leerlingen). Deze korte activiteiten staan nog los van de andere vakken (geen integratie van de beweging ten dienste van de cognitieve ontwikkeling). Het atelier is een bron van inspiratie. In het stageportfolio presenteert de student op het einde van het academiejaar (dus na beide lintstages en de blokstage) minstens 7 gekozen activiteiten in de vorm van steekkaarten/fiches met een korte eigen gekozen voorbereiding. De student draait tijdens de lintstage op geregelde basis een dag mee in de stageklas en stageschool wat hem/haar de mogelijkheid geeft om naast de verplichte opdrachten ook nog heel wat andere activiteiten uit te proberen. Het geeft de student de kans om zo de klas, de kinderen en de school beter te leren kennen en te ervaren wat het is om leerkracht te zijn en tegelijkertijd ook te werken aan de eigen professionele groei. Voor de niet-verplichte activiteiten kan de student: - ofwel zelf een suggestie doen aan de mentor - ingaan op een voorstel of vraag van de mentor of een andere leerkracht van de stageschool - gebruik maken van de inspiratielijst met suggesties vanuit de hogeschool (zie bijlage). De student plant samen met de mentor en stagepartner elke stagedag ruim op voorhand. Minstens 5 dagen voor de stagedag plaats hij/zij het persoonlijke stagerooster van die dag in het digitaal stageportfolio waar de stagebegeleider het kan raadplegen. 3.3.2. Stageopdrachten semester 2 De stageopdrachten voor de lintstage en blokstage van semester 2 worden beschreven in de stagegids voor semester 2. Leraar lager onderwijs stagegids atelier en stage 1 semester 1 academiejaar 2018-2019 6
4. Digitaal stageportfolio Studenten stellen een digitaal stageportfolio samen. Dit portfolio wordt gedurende de stage aangevuld en met de stagebegeleiders gedeeld via Sharepoint. Op Toledo vinden de studenten een handleiding om hiermee vlot aan de slag te kunnen gaan. Het stageportfolio wordt gebruikt om: De nodige administratie te verzamelen en te bewaren Het bewijs van de verplichte stageopdrachten in te dienen Observatiegegevens te delen (peer)feedback te verzamelen Elk portfolio wordt opgebouwd volgens dezelfde structuur: Personalia = foto en contactgegevens van de stagiair Stageovereenkomst Stagerooster = STAP (stage-activiteitenplan) met dag en weekroosters Lesvoorbereidingen = selectie van lesvoorbereidingen die een stagiair indient na de stage volgens de afspraken beschreven in de stageopdrachten. Elke lesvoorbereiding is 1 document m.i.v. alle bijlagen opgeslagen als pdffile. Opdrachten = output van de stageopdrachten zoals beschreven hierboven. De stagiair maakt hierin zelf een mapje per stageopdracht. Verslagen van mentor en bezoekende docenten = observatieverslagen ingevuld door mentor en bezoekende docent. Verwerking (peer)feedback = korte neerslag van alle gekregen feedback bv. van mentor, stagepartner, vakdocent, stagebegeleider, in het aangeboden sjabloon. Extra = alles wat de stagiair nog extra wil tonen of inbrengen om aan te tonen dat hij/zij de gestelde competenties heeft verworven. 5. Evaluatie 5.1. Rol van de mentor Als begeleider van één of meerdere studenten heeft de mentor een taak van onschatbare waarde. Wat willen we vragen van de mentor? De mentor is in de eerste plaats begeleider, observator en verzamelaar. Hij/zij verzamelt voor de stagebegeleider het gedrag dat de student stelt op stage. Leraar lager onderwijs stagegids atelier en stage 1 semester 1 academiejaar 2018-2019 7
Aan de hand van het observatieverslag (in bijlage) beschrijft de mentor zo uitgebreid mogelijk het gedrag van de student per ankercompetentie. Hij/zij noteert concrete vaststellingen die de opleiding duidelijke informatie geven over wat u heeft gezien, gehoord en wat het effect was van de handelingen van de student op het gedrag van de leerlingen. De mentor omschrijft voorbeelden die het beschreven gedrag bevestigen. Het observatieverslag We beschouwen dit observatieformulier als een aanvulverslag. De mentor noteert namelijk gedurende de gehele stageperiode op het formulier. Hij/zij kan er ook voor kiezen om dagelijks de notities op een andere plaats te verzamelen en dit later op het observatieformulier te synthetiseren. Concrete tips mogen rechtstreeks met de student gedeeld te worden en hoeven niet mee opgenomen te worden op het observatieformulier. De mentor maakt het formulier bij voorkeur digitaal met het oog op een vlotte en voldoende uitgebreide beschrijving van het gedrag van de student. De student bezorgt aan de mentor op vraag een papieren versie indien hij/zij wenst manueel aan de slag te gaan. Bij voorkeur bespreekt de mentor dagelijks de observaties met de student. Tijdens de gehele stagebegeleiding kan de mentor steeds rekenen op de ondersteuning van de stagebegeleider. Deze neemt bij aanvang van de stageperiode zo spoedig mogelijk contact met op ter kennismaking. Bij vragen, bezorgdheden of suggesties neemt de mentor zo snel mogelijk contact op met de stagebegeleider. Om deze observatietaak van de mentor te ondersteunen zorgt de opleiding voor: hulpvragen geformuleerd op het verslag: bv. Wat heb je gezien en niet gezien, gehoord, effect bij kinderen opgemerkt dat te maken heeft met [in te vullen doelstelling]? een voorbeeldverslag(en) van collega- mentoren terug te vinden op de stagewebsite. Het geeft een idee wat concreet bedoeld wordt met gedrag beschrijven. een filmpje beschikbaar op de stagewebsite waarin dit proces wordt verduidelijkt door één van onze docenten. Met dit filmpje proberen we mentoren te inspireren en stimuleren gedrag zo uitgebreid mogelijk te beschrijven in het verslag. een gesprek met de stagebegeleider tijdens het stagebezoek. 5.2. Flitsmomenten Meer beoordelaars inschakelen maakt een stagebeoordeling alvast objectiever. Wij zetten dan ook dit jaar graag in op het gebruik van flitsmomenten = korte (15 à 20 minuten), extra bezoeken door minimum 1 collega van de mentor per semester. In deze stage kan dit ook door de leerkrachten van de andere klassen waarin de studenten gaan ondersteunen/ participeren. Ook zij beschrijven kort wat ze zien, waardoor we meer informatie krijgen. Deze extra observatoren (extra paar ogen) zijn vrij om hun observaties te delen via een zelfgeschreven document en deze te laten aanvullen door de mentor van de student, of zelf reeds aan te vullen in het aanvulverslag (bij voorkeur in een andere kleur). Leraar lager onderwijs stagegids atelier en stage 1 semester 1 academiejaar 2018-2019 8
5.3. Van observatie naar evaluatie Alle observaties worden op de hogeschool door de stagebegeleider verzameld en gesynthetiseerd in een evaluatieformulier (syntheseverslag). Op basis van het observatieverslag van de mentor, het verslag van de bezoekende docent en het stageportfolio van de student wordt een beoordeling toegekend aan de student. Deze beoordeling is een weerspiegeling van de prestaties die de student leverde in deze stageperiode en wordt bepaald aan de hand van een generieke beoordelingsschaal. Voor atelier en stage 1 wordt als beoordeling een pass of fail toegekend. Leraar lager onderwijs stagegids atelier en stage 1 semester 1 academiejaar 2018-2019 9