Rechtvaardigheid in sociaal beleid Frank Vandenbroucke HOGent 19 december 2017
De eis van sociale rechtvaardigheid Rawls: ongelijkheid in inkomen en vermogen is niet per se onrechtvaardig, maar ze moet uitgelegd (gerechtvaardigd) kunnen worden. Rawls s verschilprincipe (maximin): Zorg ervoor dat de maatschappelijke positie van de minst bevoordeelde groep zo goed mogelijk is. wie is de minst bevoordeelde groep? wat betekent zo goed mogelijk?
Het verschilprincipe (maximin) Laag Hoog Alternatief A 5 5 Alternatief B 10 15 Alternatief C 9 25 Alternatief D 11 25 Alternatief E 4 33
Het verschilprincipe (maximin) Laag Hoog Alternatief A 5 5 Alternatief B 10 15 Alternatief C 9 25 Alternatief D 11 25 Alternatief E 4 33
Het verschilprincipe (maximin) Laag Hoog Alternatief A 5 5 Alternatief B 10 15 Alternatief C 9 25 Alternatief D 11 25 Alternatief E 4 33
Het verschilprincipe (maximin) Laag Hoog Alternatief A 5 5 Alternatief B 10 15 Alternatief C 9 25 Alternatief D 11 25 Alternatief E 4 33
Het verschilprincipe (maximin) Laag Hoog Alternatief A 5 5 Alternatief B 10 15 Alternatief C 9 25 Alternatief E 4 33
Het verschilprincipe (maximin) Laag Hoog Alternatief A 5 5 Alternatief B 10 15 Alternatief C 9 25 Alternatief E 4 33
De eis van sociale rechtvaardigheid Rawls: ongelijkheid in inkomen en vermogen is niet per se onrechtvaardig, maar ze moet uitgelegd (gerechtvaardigd) kunnen worden. Rawls s verschilprincipe (maximin): Zorg ervoor dat de maatschappelijke positie van de minst bevoordeelde groep zo goed mogelijk is. wie is de minst bevoordeelde groep? wat betekent zo goed mogelijk?
Gelijkheid, verantwoordelijkheid en solidariteit Ongelijkheid is onrechtvaardig als mensen benadeeld worden (t.o.v. anderen) door eigenschappen of omstandigheden waarvoor ze zelf niet verantwoordelijk zijn. Voorbeeld: de verdeling van de erfenis. Als ongelijkheid het gevolg is van eigen verantwoordelijkheid, dan is ze niet onrechtvaardig.
Laaggeschoolden als minst bevoordeelde groep : opleiding en armoederisico in de bevolking van 18 tot 64 jaar 35% Armoederisico 30% 25% 20% 15% 10% Gemiddelde 2012-2013-2014 Volle balkjes: 2004-2005-2006 (SILC 2005-2015) 5% 0% BE-L DE-L FR-L NL-L BE-M DE-M FR-M NL-M BE-H DE-H FR-H NL-H Laaggeschoold Middelgeschoold Hooggeschoold
Oorzaken: (1) aandeel mensen in zeer werk-arm huishouden (bevolking beneden 60 jaar, 2014) 16% Huishoudens met zeer lage werkintensiteit 14% 12% 10% 8% 6% 4% EU BE DE FR NL 2% 0% EU BE DE FR NL Bron: SILC 2015
Oorzaken: (1) aandeel mensen in zeer werk-arm huishouden (bevolking beneden 60 jaar, 2014) 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% Huishoudens met zeer lage werkintensiteit BE: (1) grote groep + (2) hoog risico op armoede EU BE DE FR NL 2% 0% EU BE DE FR NL Bron: SILC 2015
Laaggeschoolde mensen Wie zijn deze mensen, wat zijn hun kansen? Drie historische beleidslijnen sinds 2003-2004 Activering Structurele lastenvermindering en doelgroepkortingen Dienstencheques
Laaggeschoolde mensen Wie zijn deze mensen, wat zijn hun kansen? Beleidslijnen sinds 2003-2004 Structurele lastenvermindering voor werkgevers Kortingen bij tewerkstelling van doelgroepen Dienstencheques Sociale economie Activering
Laaggeschoolde mensen Wie zijn deze mensen, wat zijn hun kansen? Beleidslijnen sinds 2003-2004 Structurele lastenvermindering voor werkgevers Kortingen bij tewerkstelling van doelgroepen Dienstencheques Sociale economie Activering
Modellen van activering Activering door financiële prikkels (positief, negatief ) Activering door begeleiding, opvolging, eventuele sancties Welke integratie?
De klemtoon op verantwoordelijkheid: kritieken, grenzen en valkuilen Kritiek: maken mensen wel echt vrije keuzes? Grens: de noodzaak van mededogen Opgelet: het algemene nut van verzekeringen ( externe effecten ) Opgelet: ouders, kinderen en gelijke kansen Opgelet: verantwoordelijkheid niet alleen voor wie zwak staat, ook voor wie sterk staat
Laaggeschoolden als minst bevoordeelde groep Opleiding en armoederisico in de bevolking van 18 tot 64 jaar 35% Armoederisico 30% 25% 20% 15% 10% Inspanningen eisen Begrip hebben voor falen Rijke kansen creëren Aandacht voor kinderen (vicieuze cirkels) 5% 0% BE-L DE-L FR-L NL-L BE-M DE-M FR-M NL-M BE-H DE-H FR-H NL-H Laaggeschoold Middelgeschoold Hooggeschoold
PS Feitelijke decentralisatie van beleid: groei van de bijstand Een stille revolutie: sterk groeiend aandeel van de bijstand in onze sociale bescherming, door Migratie Structurele werkloosheid laaggeschoolden Individualisering Verbreding toegang bestaansminimum/leefloon Studiefinanciering Werkloosheidsreglementering Problemen Non-take up Hoogte van de uitkeringen Duurzame uitstroom Bijstand, wederkerigheid en integratie Een rijke opvatting over activering is nodig
Dank u Vandenbroucke, Verantwoordelijkheid: niet alleen voor wie zwak staat, Samenleving en Politiek, jg. 24, september 2017, pp. 83-89. Vandenbroucke, Sociale ongelijkheid en beleid: de Belgische Case, Christen-democratische reflecties, jg. 4, nr. 1, maart 2016. De Wilde, Cantillon, De Bie, Vandenbroucke, 40 jaar OCMW en bijstand, Leuven; Acco, 2016. Publicaties: www.frankvandenbroucke.uva.nl