vooruitziende zorg een gids voor bewoner en familie

vooruitziende zorg een gids voor bewoner en familie

pg. 2 pg. 4 pg. 6 pg. 9 pg. 13 pg. 15 pg. 16 pg. 18 pg. 21 pg. 22 pg. 24 pg. 26 pg. 28 pg. 32 Inleiding Waarom deze brochure? Vooruitziende zorg In welke situaties kan vooruitziende zorg helpen? Vraag en antwoord! Waar heb ik recht op? Wat is een vertegenwoordiger? Wat is een negatieve wilsverklaring? Wat als ik pijn heb? Kan ik palliatieve sedatie vragen? Kan ik euthanasie vragen? Wie kan ik in dit woonzorgcentrum aanspreken over vooruitziende zorg? Visietekst Nuttige links

vooruitziende zorg

4 inleiding George lijdt aan dementie. Langer thuis blijven wonen, is onmogelijk geworden en dus besluiten hij en zijn vrouw Maria dat George een kamer zoekt in een woonzorgcentrum. Daar vragen de mensen van het woonzorgcentrum of George reeds een document bezit betreffende vooruitziende zorg. Of er een vertegenwoordiger is aangeduid en of er bepaalde wilsverklaringen zijn opgemaakt. George en Maria vallen uit de lucht. Geen probleem, zegt Anja, de referent palliatieve zorg van het woonzorgcentrum. Wij willen jullie graag uitnodigen om stapje voor stapje te bespreken wat je wensen zijn voor je zorg in de toekomst.

Misschien herken je je in de situatie van George en Maria. Misschien sta je al een stap verder en heb je al nagedacht over hoe je de zorg van straks ziet. Dacht je al eens na over welke onderzoeken of behandelingen je niet meer wilt? Ben je ergens bang voor? Sta je hier wel eens bij stil? Of is het de eerste keer dat je hoort over vooruitziende zorg? Deze gids wil je stap voor stap duidelijk maken hoe wij, in dit huis, vooruitzien in zorg zodat jij, als nieuwe bewoner of familie van deze bewoner, op elk gewenst moment hierover een gesprek kan beginnen.

6 vooruitziende zorg /situaties Waarom deze gids? We blijven allemaal liefst zo lang, zo gezond en zo zelfstandig mogelijk leven. Maar op een bepaald ogenblik lukt het niet meer. Dan wordt gezocht naar zorg op maat: startend met gezinshulp, thuiszorg, misschien mantelzorg. Maar zelfs dat kan op een gegeven moment de zorgvraag niet meer dekken. Misschien was er een ziekenhuisopname, misschien is er sprake van een chronische ziekte zoals dementie, er werd uitgekeken naar een permanente oplossing buitenshuis. En zo kwam je hier terecht, in ons woonzorgcentrum.

7 Niet voor niets maakt ons woonzorgcentrum deel uit van de woonzorggroep GVO. GVO staat voor: Gast Vrij Omgeven. En gastvrijheid en goed omgeven begint met zorg zoals jij die graag hebt, zoals jij die wenst. In deze gids komen we uitgebreid terug op onze visie hieromtrent. Waarom geven we je deze gids mee? Omdat we graag met jou en je familie of naaste verwanten bespreken hoe we jou kunnen helpen om jouw levenskwaliteit en levensvreugde in het woonzorgcentrum te verhogen, hoe jij aankijkt tegen het leven en de zorg, maar ook wat jij straks wil als zorg. Deze gids kan een startpunt zijn van gesprekken hieromtrent. Want zorg en verzorgd worden, is iets van elke dag. En wensen en situaties kunnen veranderen. Vroeg over je zorgwensen spreken, betekent gewoonweg meer kans dat de verstrekte zorg precies de zorg wordt die jij wenst. En is dat niet wat jullie van ons verwachten? Vandaar deze gids als startpunt. Deze wordt ook meegegeven aan de familie van een bewoner met dementie. Omdat wij er vanuit gaan dat ook de communicatie met familie of vertegenwoordiger belangrijk is bij een bewoner met dementie. In ons huis zijn mensen aanwezig wiens taak het is wensen, verlangens en angsten ten aanzien van zorg en ziekte op te nemen. Om elke bewoner de best mogelijke zorg te geven. Deze mensen staan altijd voor je klaar. Zit je dus zelf nog met een vraag hieromtrent, trek gerust aan onze mouw! We maken graag tijd voor jouw vragen en wensen aangaande zorg!

8 vooruitziende zorg /situaties vooruitziende zorg wat? Vooruitziende zorg is het spreken over wensen en verwachtingen voor het leven en de medische zorg in de toekomst. Dit is een gesprek waarbij jijzelf, (desgewenst) je familie of je vertrouwenspersoon en ook de hulpverleners (verpleegkundigen, sociale dienst, referent palliatieve zorg, huisarts ) betrokken zijn.

9 wa arom? Vooruitziende zorg is spreken over een onzekere en misschien pijnlijke toekomst. Dit kan emotioneel en moeilijk zijn. Uiteraard is vooruitziende zorg niet verplicht en er staat ook geen datum op. We zullen sowieso goed voor je zorgen! Maar vooruitziende zorg biedt uiteindelijk alleen maar voordelen. Het geeft je de mogelijkheid jouw wensen kenbaar te maken. Wat is goede zorg voor jou? Wat vind je belangrijk in jouw leven? Wat hoop en verwacht je voor de toekomst? Wil je nog een ziekenhuisopname als je in het woonzorgcentrum bent? Hoe denk je over pijnbestrijding tijdens jouw laatste levensfase? Vaak voelen mensen zich gerustgesteld als ze hierover kunnen praten met de hulpverleners. Mensen zijn soms ook bang dat iets voor altijd vastligt als ze zich uitspreken of als een document opgemaakt wordt en dat dit niet meer ongedaan kan gemaakt worden. Het bespreken van toekomstige zorg is echter een continu proces. Je kan dus altijd terugkomen op je wensen. Of steeds nieuwe formulieren opmaken. Vooruitziende zorg zal jouw familie helpen om jouw wensen te volgen als je het zelf niet meer kunt zeggen. Dit kan ook spanningen tussen familieleden voorkomen en vergemakkelijkt de communicatie met onze hulpverleners, zo ontstaan er geen misverstanden. Als woonzorgcentrum willen we ruimte creëren: ruimte om te (be)leven, ruimte om te spreken over wat je verwacht van dit leven hier, ruimte om samen te zoeken naar de beste zorg voor nu en straks. visietekst pg. 29

10 vooruitziende zorg wanneer? Spreken over vooruitziende zorg kan naar ons gevoel niet vroeg genoeg. We vinden het belangrijk om onze zorg af te stemmen op de wensen van onze bewoners. En dat kunnen we alleen als de bewoner en zijn familie hierover in gesprek gaan met ons. Ook personen met dementie kunnen zeker mee beslissen over hun zorg. Toch moet je er rekening mee houden dat bij dementie de mogelijkheid om mee te denken zal afnemen. Het kan dus belangrijk zijn om nu al na te denken over de toekomstige zorg. Nu heb je de tijd om rustig de opties te bekijken. In ons woonzorgcentrum zullen we zelf initiatief nemen om de vraag af en toe te stellen. Zonder verplichtingen, in alle openheid. Vooruitziende zorg is een hulp voor Je zelf Je familie, verwanten, naasten Je vertegenwoordiger De hulpverleners De behandelende artsen Vooruitzien in zorg als een gezamenlijke opdracht. Hoe kunnen we jou gastvrij omgeven bij het levenseinde? visietekst pg. 29

11 vooruitziende zorg /situaties In welke situaties kan vooruitziende zorg helpen? algemene achteruitgang In de loop van de tijd kunnen er door ziekte of ouderdom steeds meer moeilijkheden en gezondheidsproblemen opduiken. Het kan zinvol zijn om op voorhand na te denken en te bespreken wat jouw wensen en verwachtingen zijn als jouw algemene gezondheidstoestand achteruit gaat. Er kunnen zich ook gezondheidsproblemen voordoen die vragen oproepen en een beslissing eisen. Als woonzorgcentrum willen we zoveel als mogelijk het beste, naar wens van de bewoner. Hieronder beschrijven we enkele vaak voorkomende problemen bij ouderen. Uiteraard loopt het bij elke persoon anders. Jouw arts kan hieromtrent zeker meer informatie geven. slikproblemen Ouderen krijgen soms problemen met slikken op het einde van hun leven. Dit komt vaak voor bij personen met dementie. Dan kan aangepaste voeding helpen. Soms worden de slikproblemen toch erger. Op dat moment zal de vraag komen hoe jou hierin te helpen. Met een sonde? Een ziekenhuisopname? longontsteking Een longontsteking kan ontstaan door slikproblemen of algemene verzwakking. Een longontsteking kan met antibiotica behandeld worden. Vaak keert de longontsteking wel snel terug. Ook hier is het voor ons belangrijk te weten in welke mate jij een ziekenhuisopname wil en verder wil behandeld worden.

12 Hart- en ademhalingsproblemen Bij hart- of ademhalingsproblemen kan men de persoon trachten te reanimeren. Dit is voor ouderen en in het bijzonder voor ouderen met dementie niet altijd zinvol. In het woonzorgcentrum is geen speciale apparatuur om te reanimeren aanwezig. De reanimatie gebeurt overwegend door middel van een uitwendige hartmassage en mond-op-mondbeademing. De kans op succes van dit soort reanimatie is erg klein. Bovendien lijden personen met dementie al aan een ernstige hersenziekte en dit maakt de kans dat de reanimatie slaagt nog kleiner. Een dergelijke ingreep verhoogt bovendien het risico op nog meer hersenschade als de hart- en/of ademstilstand te lang duurt. Verder kan een reanimatie ook andere schade veroorzaken, bv. ribbreuken. Het kan dus waardevol zijn om vroeg genoeg te bespreken wat jij belangrijk vindt: het leven zo lang mogelijk verlengen of een goede levenskwaliteit. En wat betekent dit dan? Opname in het ziekenhuis Bij ernstige gezondheidsproblemen wordt soms gedacht aan een opname in het ziekenhuis. Een ziekenhuisopname kan heel stresserend zijn voor een oudere. De omgeving is immers niet steeds aangepast aan zijn of haar behoeften. De overplaatsing op zich is vaak ook heel lastig. Ook hier is het belangrijk vertrouwen te hebben en te krijgen van jou en/of je naasten.

13 vooruitziende zorg /situaties Centraal in onze zorg naar het levenseinde, onze palliatieve zorg, is het leren kennen van de wensen van de bewoner dienaangaande. Daarom willen we graag een gesprek op gang brengen met de bewoner, met (desgewenst) de familie of vertegenwoordiger van die bewoner omtrent vooruitziende zorg. Vooruitzien in zorg en daarover spreken, betekent zorg dragen voor de kwalitatieve en persoonlijke zorg van de bewoner, met respect voor het verleden en voor de mens die hij nu is. Daarom krijgt iedere bewoner, en desgewenst de betrokken familie, in eerste instantie deze infobrochure over het tijdig plannen van zijn zorg. In ons woonzorgcentrum zijn zorgverleners vrijgesteld om dit gesprek met de bewoner aan te gaan. Deze mensen beschikken over de nodige communicatieve vaardigheden, kennis van zorgplanning en palliatieve zorg en zijn tevens spilfiguur in de contacten met de andere zorgverleners, familie, artsen. Vooruitziende zorg en dit gesprek kunnen voeren van mens tot mens is het vertrekpunt van onze visie op zorg naar het levenseinde, onze visie op palliatieve zorg.

15 vraag en antwoord pg. 15 pg. 16 pg. 18 pg. 21 pg. 22 pg. 24 pg. 26 Waar heb ik recht op? Wat is een vertegenwoordiger? Wat is een negatieve wilsverklaring? Wat als ik pijn heb? Kan ik palliatieve sedatie vragen? Kan ik euthanasie vragen? Wie kan ik in dit woonzorgcentrum aanspreken over vooruitziende zorg?

17 vraag en antwoord Waar heb ik recht op? Je hebt recht op goede zorg tot op het einde van je leven. Dat is onze opdracht, onze missie. Je hebt ook recht op alle nuttige informatie over je ziekte. Je hebt ook het recht om mee te delen welke informatie je niet wenst te horen. Jouw instemming is noodzakelijk voor iedere stap in de fase van behandeling die gezet wordt. Uiteraard wordt deze communicatie samen met de hulpverleners (arts, verpleegkundige) gevoerd. Je kan ook behandelingen weigeren. Sommige personen doen deze gesprekken liever niet alleen en dan kan je je laten bijstaan door iemand die je vertrouwt (vertrouwenspersoon). Jouw wensen aangaande zorgplanning worden door alle zorgverleners gevolgd: hier in het woonzorgcentrum, bij de behandelende arts(en), in het ziekenhuis Soms is er geen tijd voor overleg. Soms kan de situatie zo dringend zijn, dat wij samen met de arts een beslissing dienen te nemen. Maar altijd houden we rekening met wat we weten vanuit de vooruitziende zorg en altijd hebben we het beste met je voor!

18 vraag en antwoord Wat is een vertegenwoordiger? Wat? Een vertegenwoordiger spreekt in jouw naam, deze persoon oefent jouw patiëntenrechten uit. Hij of zij doet dit enkel als je het zelf niet meer kan zeggen, bijvoorbeeld bij personen met ernstige dementie.

19 Wie? Je kunt zelf een vertegenwoordiger aanduiden. De aangeduide vertegenwoordiger mag een familielid zijn. Dit moet niet. Je kan bijvoorbeeld ook een vriend(in) kiezen. Je kiest best een persoon die je goed kent en die jouw wensen het best kan verwoorden. Documenten? Een vertegenwoordiger aanduiden moet schriftelijk gebeuren. Documenten daarvoor vind je bij je huisarts, in het woonzorgcentrum of op het internet. Vraag er gerust naar bij de mensen die je hier verzorgen. Zij zullen je verder helpen. Je mag hiervoor ook een zelfgeschreven formulier opstellen. Zowel jij zelf als jouw vertegenwoordiger dienen het document te ondertekenen. De datum moet vermeld worden. Hulpverleners moeten de wensen van dit document altijd volgen. Wat als ik geen wettelijk vertegenwoordiger vastgelegd heb op papier? Dan regelt de wet dat er automatisch iemand aangeduid wordt. Volgende rangorde wordt gebruikt: 1 de samenwonende partner 2 een meerderjarig kind 3 een ouder 4 een meerderjarige broer/zus De hoogste in rang komt dus het eerst in aanmerking. Zo wordt er eerst gekeken of er nog een partner is. Als dat niet het geval is, kijkt men of er nog kinderen zijn. En zo verder. Soms wil niemand vertegenwoordiger zijn of is er niemand beschikbaar. In dat geval kan de huisarts die rol opnemen.

20 vraag en antwoord Wat is een negatieve wilsverklaring? Wat? In een negatieve wilsverklaring kun je aangeven welke behandelingen je zeker niet meer wilt. Bijvoorbeeld: Ik wil niet meer naar het ziekenhuis. Samen met jou en jouw huisarts kunnen we dit in het woonzorgcentrum voluit en open bespreken.

21 vraag en antwoord Wanneer? Deze wilsverklaring treedt in werking als je het zelf niet meer kunt aangeven. Zolang je zelf nog kunt beslissen, wordt de vraag rechtstreeks gesteld. Zo n wilsverklaring is voor mensen met dementie niet onbelangrijk. Een negatieve wilsverklaring is voor altijd geldig maar je kunt deze verklaring wel steeds vernietigen. Of een nieuwe opstellen. Het is wenselijk om je negatieve wilsverklaring op regelmatige tijdstippen te bekijken. Je kijk tegen zorg is een continu proces, niet iets van één dag. Documenten? Vraag er naar bij onze teamcoördinatoren, de sociale dienst of de referent palliatieve zorg. Zij doen het nodige om jou te helpen! Een wilsverklaring moet terug te vinden zijn! Natuurlijk is het belangrijk dat deze informatie zo snel mogelijk teruggevonden kan worden. Maak daarom kopieën van deze documenten en bezorg ze aan je vertrouwenspersoon, de persoon in ons centrum die jou hierin begeleidde, de (huis)arts. Wij staan je op dat punt zeker bij! En als je een wilsverklaring wijzigt, zorg er dan voor dat iedereen ook de nieuwe versie krijgt.

23 vraag en antwoord Wat als ik pijn heb? Wanneer je pijn hebt, kan je dit altijd kenbaar maken aan jouw behandelende arts of onze hulpverleners. Jouw pijnvraag zal altijd beluisterd worden. De behandelende arts en de hulpverleners zullen in overleg met jou en jouw naasten op zoek gaan naar de meest geschikte pijnbehandeling. Onze hulpverleners beschikken over de nodige deskundigheid om, ook wanneer je het niet meer zelf kan zeggen, de pijn te detecteren, te verhelderen en te bestrijden. Pijn- en symptoomcontrole: Goede zorg bestaat in een correcte toepassing van pijn- en symptoomcontrole. Hiervoor is een zorgequipe aanwezig met deskundigheid op dat vlak, gesteund door intense en open communicatie met bewoner/familie en de behandelende artsen.

24 vraag en antwoord Kan ik palliatieve sedatie vragen? Wat? Palliatieve sedatie is de toediening van medicijnen om het bewustzijn van een terminale persoon zoveel te verlagen als nodig om de pijn (die op geen enkele andere manier meer behandeld kan worden) onder controle te houden. Palliatieve sedatie werkt niet levensverkortend. Wanneer kan palliatieve sedatie? Palliatieve sedatie is enkel mogelijk bij een stervende persoon. Het gaat hierbij om een persoon die ondraaglijk veel pijn heeft door één of meerdere symptomen waarbij geen enkele andere behandeling nog helpt om de pijn te verminderen. Wie kan dit vragen? De vraag naar palliatieve sedatie kan gesteld worden door de persoon zelf, zijn naasten, de behandelende arts of het zorgteam. Wanneer je het zelf nog kan vragen, moet je vooraf geïnformeerd worden over de bedoeling, effecten, risico s en gevolgen van palliatieve sedatie en daarna jouw toestemming geven voor palliatieve sedatie. Wanneer je het niet meer zelf kan vragen, kan palliatieve sedatie via de geïnformeerde toestemming van je vertegenwoordiger (eventueel gesteund op jouw vroeger uitgedrukte wens). De uiteindelijke verantwoordelijkheid en eindbeslissing ligt bij de behandelde arts, maar er wordt zoveel mogelijk gestreefd naar overeenstemming tussen jouw wens, je naasten en de hulpverleners.

25 De rol van het woonzorgcentrum? Als bewoner en familie kan je een vraag naar palliatieve sedatie kenbaar maken aan onze hulpverleners. Wij gaan deze vraag niet uit de weg: we nemen de vraag ter harte, maken ze bespreekbaar. Hieromtrent ontwikkelt het woonzorgcentrum communicatielijnen met jou en/of jouw naasten, het zorgteam en de behandelende arts. Gastvrij omgeven, betekent voor ons ook dat wij jou als bewoner en jouw familie niet los laten: we zijn oprecht bezorgd voor een klare kijk op deze complexe vraag. De rol van de arts? De behandelende arts neemt de uiteindelijke beslissing voor de palliatieve sedatie en is ook verantwoordelijk voor het uitvoeringsproces. Palliatieve sedatie: In duidelijke afspraak met de bewoner/familie, de behandelende arts en het zorgteam en in overeenstemming met alle gegevens vanuit de vooruitziende zorg, kan indien dit de wens is of was én indien de voorwaarden zijn vervuld, overgegaan worden tot palliatieve sedatie.

26 vraag en antwoord Kan ik euthanasie vragen? Wat? Euthanasie is de toediening van medicijnen om een einde aan het leven te maken. Alleen de dokter kan deze medicijnen geven. Wie kan dit vragen? Euthanasie kan enkel op vraag van de persoon zelf. Familieleden kunnen dit niet in de plaats van de persoon vragen. Personen met ernstige dementie komen niet in aanmerking voor euthanasie (behalve wanneer je in het bezit bent van een wilsverklaring inzake euthanasie die enkel geldt wanneer je in een coma verkeert waaruit je niet meer zal ontwaken). De vraag naar euthanasie kan een open vraag worden en aanleiding zijn tot verkennende gesprekken. Ons woonzorgcentrum wil dit met alle respect benaderen en bespreekbaar maken. Wanneer kan je euthanasie vragen? Je moet erg lijden. Er mag geen uitzicht zijn op beterschap. Een tweede arts (en een derde arts in niet-terminale situaties) moet(en) de ernst van de ziekte en het lijden vaststellen. De rol van het woonzorgcentrum Als bewoner kan je jouw vraag naar euthanasie kenbaar maken aan onze hulpverleners. Wij gaan deze vraag niet uit de weg: we nemen de vraag ter harte, maken ze bespreekbaar. Hieromtrent ontwikkelt het woonzorgcentrum communicatielijnen met jou, jouw naasten, het zorgteam en de artsen. Gastvrij omgeven, betekent voor ons ook dat wij jou niet los laten: we zijn oprecht bezorgd voor een klare kijk op deze complexe vraag.

27 De rol van de arts De arts kan niet verplicht worden om aan euthanasie mee te werken. Bespreek dit daarom tijdig met de behandelende arts. Bij bezwaren kan jouw arts je doorverwijzen naar een andere arts. Documenten Het verzoek moet schriftelijk gebeuren. Onze hulpverleners zullen jouw verzoek met hart ter harte nemen en ook de nodige documenten verschaffen indien nodig. Euthanasie: Binnen het woonzorgcentrum is er ruimte om euthanasiewensen bespreekbaar te maken, zowel voor terminale als niet-terminale bewoners. Als gastheer willen we sparring partner zijn: actief luisteren en vrijmoedig spreken om de grond van die vraag te begrijpen, correct aan te voelen in alle rust en sereniteit. Na overleg creëren we desgewenst het kader om euthanasie uit te voeren zoals aangegeven in de wettelijke procedure.

28 vraag en antwoord Wie kan je in dit woonzorgcentrum aanspreken over vooruitziende zorg? Wens je in gesprek te gaan over jouw zorg voor de toekomst of wens je meer informatie over wat er in deze gids te lezen staat, dan kan je altijd contact opnemen met: De referent palliatieve zorg De teamcoördinator De sociale dienst De zorgcoördinator De directie De huisarts Omgeven is inderdaad de omgeving waarin je leeft, maar wordt tegelijk ook gemaakt met mensen, de kansen tot contact, tot ervaring, tot beleven. visietekst pg. 28

29 visietekst

30 Visietekst Gast Vrij Omgeven Omgeven doe je niet alleen met muren en een dak. Om iemand geven, is veel meer dan dat. Je doet het met (een) hart. Dit woonzorgcentrum waar jij nu ook leeft, maakt deel uit van de Woonzorggroep GVO. GVO staat voor: gast vrij omgeven. Deze woorden werden niet toevallig gekozen. Ze vormen eigenlijk het fundament van onze visie, de manier waarop we, samen met jou, samen met de zorgverleners en de medebewoners dit huis willen uitbouwen. GVO biedt zorg en woning aan, met als basiswaarden: gastvrijheid, vrijheid, omgeven. Deze waarden wijzen op een manier van omgaan en veronderstellen een dubbele richting. Een gast is te gast, maar bij iemand en ergens te gast. Er is sprake van wederzijds respect. Vrijheid is nooit voor 100% een individuele kwestie maar het uitnodigend zoeken naar ruimte om samen te leven. Omgeven is inderdaad de omgeving waarin je leeft, maar wordt tegelijk ook gemaakt met mensen, de kansen tot contact, tot ervaring, tot beleven.

31 Als we deze basiswaarden ernstig nemen, moeten die concreet en voelbaar vertaald worden. Daarom proberen we, zoeken we, naar een cultuur van waarachtig contact. Als woonzorgcentrum willen we ruimte creëren: ruimte om te (be) leven, ruimte om te spreken over wat je verwacht van dit leven hier, ruimte om samen te zoeken naar de beste zorg voor nu en straks. Dat is de kern van onze visie: voorwaarden scheppen opdat wij samen, jij als bewoner en wij als zorgverlener, het beste leven voor jou kunnen realiseren. Vooruitzien in zorg als een gezamenlijke opdracht. Hoe kunnen we jou gastvrij omgeven bij het levenseinde? Geen wonder dat vooruitziende zorg bij ons meer is dan het invullen van een formulier. Op die manier ruimte opentrekken, doe je niet op één moment. Het is een proces van dag na dag dat we respectvol, duurzaam en correct willen opbouwen in samenspraak met jou en je dierbaarste naasten.

32 Visietekst Onze zorg: nooit ver van het bed 1. Uitnodigen is een begin, ook op het einde van een leven Goede zorg gaat voor ons verder dan de deskundig correcte, technische verzorging van haar bewoners in samenspraak met de behandelende artsen. Altijd gaat het om het uitnodigen van mensen tot betrokkenheid, tot delen in een gezamenlijk leven, tot een verkennen van verwachtingen In alle openheid, vrijmoedigheid en omzichtigheid. In dat opzicht laten we je niet los. 2. De grote impact van het kleine gebaar Precies omdat mensen mensen zijn, is de aandacht voor het kleine detail, dat onverwachte gebaar dat een mens plezier kan doen van wezenlijk belang. We maken er dan ook een (werk)punt van om de aandacht van onze zorgequipes hieromtrent permanent gaande te houden. 3. Vertrouwen is een duurzaam begrip, ook al is de tijd kort Vertrouwen creëren, is een proces. Een proces in tijd, veroorzaakt door momenten van goede zorg, goed contact, correcte aanwezigheid. Werken aan dit vertrouwen is absoluut nodig om het levenseinde van een bewoner met goede zorg te omringen. Het gaat erom dat wij voor onze bewoners zullen zorgen, ook tijdens die laatste fase, volgens de uitgesproken wens en verwachting: de zekerheid dat onze zorggevers de beste zorg willen geven en dat op elk levensmoment het beste leven mogelijk wordt.

33 4. Gedeelde zorg, verdubbelde zorg Zorgen en goede zorg verlenen doe je niet op jezelf. Het is belangrijk om hierover open met onze bewoners te communiceren, indien gewenst ook met familie of vrienden, zeker met de huisarts, met andere behandelende artsen. Samen zorgen biedt meer garantie dat de zorg gebeurt op maat, zo dicht mogelijk aansluitend bij wat leeft aan verwachtingen. In dat kader wordt aandacht besteed aan o.a. zorgplanningsgesprekken, multidisciplinair overleg, informatieavonden omtrent hoe om te gaan met en wat kan naar het levenseinde toe. 5. Lijden belijden beleid begeleiden Woorden die slechts een paar letters verschillen maar in de context van een ethisch beleid aangaande het levenseinde elk hun betekenis hebben. En het betekent vooral dat een ethisch beleid ook beleid is, in de zin dat binnen dit woonzorgcentrum ruimte, tijd en middelen moeten kunnen vrijgemaakt worden om deze manier van werken te realiseren. Zorg aan het levenseinde is zo belangrijk dat het een aparte expertise wordt en dus alle structurele kansen krijgt, zowel naar begeleiding als naar uitvoering.

34 Nuttige links Documenten om vooruitziend je zorg te bespreken www.palliatief.be: Wilsverklaringen inzake gezondheidszorg en levenseinde (negatieve wilsverklaring) www.leif.be: Verklaring voor orgaandonatie, wilsbeschikking, teraardebestelling, negatieve wilsverklaring, wilsverklaring euthanasie en schriftelijk verzoek voor euthanasie. Informatieforum over een waardig levenseinde voor iedereen. Documenten om verschillende zaken rond het levenseinde vast te leggen. Bijkomende info over vooruitziende zorg: www.delaatsereis.be: Ook de laatste reis wil je samen bespreken. Brochure om stil te staan bij vooruitziende zorg. www.patientrights.be: Patiëntenrechten: een uitnodiging tot dialoog (FOD Volksgezondheid). De wet op de patiëntenrechten wordt hier uitgebreid en laagdrempelig besproken. Alles over Woonzorggroep GVO Meer info over missie, visie, waarden en organisatie van de Woonzorggroep GVO waartoe dit woonzorgcentrum behoort, vind je op www.gvo.be

Colofon Voor het opstellen van deze gids lieten wij ons inspireren door de gids Bespreek tijdig het levenseinde en de gids Bespreek tijdig uw levenseinde, beide opgemaakt door het Zorgprogramma voor de geriatrische patiënt, Universitair Ziekenhuis Gent. Annick Vansevenant stond in voor het WoordWerk, Tom Vanlaere voor de vormgeving. Aan het uitwerken van de visie werkten mee: Dr. Ruth Piers, Geriater (UZGent) Dr. Sylvie Tack, Advocaat (UGent) Mieke Van Acker, Expert Zorgmanagement (GVO) Carine Vandekerckhove, Expert palliatieve zorg (GVO) Liselotte Van Ooteghem, Expert Zingeving en Ethiek (GVO) Sibylle Verfaille, Expert Dementie en Ethiek (GVO) Dr. Linus Vanlaere, zorgethicus (GVO) Dr. Luc Vanneste, CRA en huisarts (GVO) Samen vormden deze leden de GVO-werkgroep Ethisch Levenseindebeleid. De visie werd goedgekeurd door de directies en de Raden van Bestuur van de Woonzorggroep GVO te Cadzand op 29 oktober 2013. V.U.: Dhr. Bernard Bruggeman, Gedelegeerd Bestuurder van de Woonzorggroep GVO, Doorniksesteenweg 215, 8500 Kortrijk