Grote en kleine stappen naar een klimaatneutrale gebouwde omgeving Op dinsdag 17 juni 2014 organiseerde 'Spaar het Klimaat' de 2e beleidstafel in 2014 en de 10e beleidstafel in een reeks die startte in januari 2012. In deze beleidstafel stond het uitwisselen van ervaringen met en de resultaten van Blok-voorBlok en Stroomversnelling centraal, en het perspectief van effectieve invulling van het Energie-akkoord 2020. Samenvatting Casper Tigchelaar (ECN) gaf toelichting op de aannames en de daarop gebaseerde verwachte effecten die de afspraken in het energie-akkoord zullen hebben in 2020. Ronald Haafkes (Dura Vermeer) en Jan Willem van de Groep (Platform31) deelden de ervaringen met de 'grote stappen' in Stroomversnelling, dat op 20 juni 2013 startte. Annemarije Tillema (Feenstra) en Rob de Jong (Sto), die beide participeren in de stichting Spaar het Klimaat, lieten zien welke kansen zij zien voor beide sporen en leverden stellingen en voorstellen voor debat. Meindert Smallenbroek, directeur Wonen bij het ministerie van BZK deelde de resultaten van de 14 projecten in het Blok-voor-blok programma (16 juni 2011 gestart) en ging in op de voorstellen vanuit de markt. Onder leiding van Dick Tommel stelden de 20 aanwezige deelnemers uit de praktijk, onderzoek en het beleid vragen en werd onderling van gedachten gewisseld over de voorstellen van Spaar het Klimaat. Aanleiding Effectiviteit Blok-voor-blok (programma 2011-2014) en Stroomversnelling 2013-2014 De evaluatie van Blok voor blok, het meerjarenprogramma van de rijksoverheid voor gebiedsgerichte en 'blokgewijze' energiebesparing, is geevalueerd. Blok voor blok moe(s)t een beweging op gang brengen om op grote schaal energie te besparen in bestaande bouw. De evaluatie staat eind juni op agenda van de Tweede Kamer. Eveneens is de afspraak in het kader van Stroomversnelling uit 2013 om in juni 2014 voor 'nulopdemeter' om de energierekening via verhuurder te laten lopen relevant onderwerp voor de Tweede Kameragenda. p. 1 van 6
Bron: RVO Veertien projecten zijn van start gegaan met het kennis- en leertraject blok voor blok. Onder meer marktpartijen, gemeenten, corporaties en provincies voeren een gezamenlijk plan uit om minimaal 1.500-2.000 woningen in één gemeente flink energiezuiniger te maken. Het tempo en de omvang van de aanpak daarvan moet omhoog, zei toenmalig minister Donner. Hij gaf het startschot voor de grootschalige aanpak van energiebesparing in de gebouwde omgeving. Bij elkaar moeten deze projecten zorgen voor vergaande besparing in minstens 23.500 woningen. De investeringen door de marktpartijen voor de uitvoering zullen vele malen hoger zijn dan de toegekende subsidiebedragen. Meindert Smallenbroek merkt tijdens de beleidstafel op dat met name duidelijk is geworden dat een instrument aan de 'vraagzijde' nodig is om structurele beweging te krijgen en houden. Het energieverbruik verlagen is zelden een op zichzelf staande motivatie, het is vaak gerelateerd aan wensen om comfort en gezondheid te verbeteren. De grote vraag is: hoe krijg je mensen in beweging? Dick Tommel geeft aan dat voor Spaar het Klimaat klimaatverandering de aanleiding is voor de start van een campagne voor het versnellen van investeringen in energiebesparing en daarmee in CO 2 reductie. Overigens in het besef dat dit voor een beperkt aantal particulieren een belangrijke motivatie is. Voor Nederland, vanuit het publieke belang en daarmee het beleid zou het echter een belangrijke motivatie moeten zijn. De verwachtingen rond het energie-akkoord, de aanstaande evaluatie van Blok-voor-Blok en evrvaringen in het programma Stroomversnelling staan vandaag centraal in bij deze uitwisseling van ervaringen en kennis. Casper Tigchelaar heeft in zijn presentatie Besparingseffecten E-akkoord aangegeven met welke uitgangspunten de berekeningen zijn gemaakt. Op vragen geeft hij aan dat ECN gekozen heeft voor presentatie van bandbreedtes, omdat er in veel gevallen onzekerheden en nog geen concrete afspraken zijn vastgelegd in het e-akkoord. p. 2 van 6
De borgingscommissie moet kiezen voor een aanpak waar 100% handhaving gegarandeerd wordt. Het is de keuze van de onderhandelaars geweest welke cijfers zijn gepresenteerd. Op een vraag over het behalen van de doelen (100 PJ energiebesparing in 2020) met de afspraken over maatregelen, is het antwoord dat deze niet worden gehaald. Ook als de afgesproken maatregelen het maximale effect opleveren moeten er aanvullende maatregelen worden gezocht. Op een vraag naar het mogelijke effect van een verhoging van de btw van zes naar 21% geeft de heer Tigchelaar aan dat in het onderzoek is uitgegaan van 21% btw op materialen. Een verhoging van de feitelijke 6% naar 21% zal dus geen effect hebben. In oktober verschijnt een nieuwe effectraming in het kader van de nationale energieverkenning. Annemarije Tillema (Feenstra, innovatie) geeft in haar presentatie Kleine stappen, grote impact aan dat een groot deel van de bestaande woningen nog niet optimaal is geisoleerd. Met kleine stappen kunnen vele huishoudens kosteneffectief worden geholpen om de woonlasten te verlagen. Op een vraag over de ontwikkeling van deze markt en prijsgaranties geeft mevrouw Tillema aan dat er vaste prijzen voor huishoudens gelden die op de p. 3 van 6
website worden vermeld. Feenstra treedt vaak op als adviseur en (informatie)leverancier. Evenementen en bewustwording zijn belangrijke activiteiten van Feenstra. Er worden veel vragen gesteld over het financieel rendement van maatregelen. Intensieve samenwerking met toeleveranciers en andere belanghebbenden zijn ontwikkelingen die relatief nieuw zijn in de markt. Ronald Haafkes (Dura Vermeer) presenteert zijn Ervaringen met prototype Stroomversnelling. De boodschap: Gemeenten hebben goed meegewerkt om snelheid te kunnen maken bij het realiseren bij de eerste prototypes. Bij opschaling zullen uitzonderingen niet meer zo snel worden gegund. Op een vraag over de houding van de industrie, in hoeverre zoeken 'ze' de markt op geeft de heer Haafkes aan dat de huidige maakindustrie de weg weet te vinden, daarbuiten is het nog lastig te bereiken. Op de vraag naar bewonerservaringen met de prototypes geeft de heer Haafkes aan dat in Groningen de eerste woningen bewoond en dat de ervaringen zijn teruggekoppeld. Het is nog wel zaak wat maatwerk en begeleiding te verrichten. Er is van diverse hoeken veel enthousiasme te bespeuren. Mevrouw Tillema meldt ook positieve ervaringen bij pilotwoningen waarbij BAM uitvoerder is. Op de vraag hoe belangrijk het aspect gezondheid is voor de bouwers en of dit wordt gemeten geeft de heer Haafkes aan dat deze vanzelfsprekend als belangrijk item wordt gezien en dat de prestaties/kwaliteiten worden gegarandeerd. Qua gezondheid adviseert de GGD om niet te werken op de rand van wat moet. Ervaringen zijn nog dat ventilatiesystemen in de loop der tijd achteruit gaan en de kans dat de norm in negatieve zin wordt overschreden aanzienlijk is. Opgemerkt wordt dat hier de samenwerking met de toeleverende industrie hierin heel belangrijk is. Rob de Jong (Sto) presenteert Grote stappen op een natuurlijk moment: buitengevelisolatie Zijn boodschap is: Efficiency is isoleren, renoveren en opwaarderen. Mooie herontworpen woningen zijn een reden voor een positieve keuze om te isoleren. De vraag is Kun je met een mooier ontwerp echt mensen verleiden? De visuele bewustwording leidt tot keuzes. Er volgt een discussie over industrialisatie versus maatwerk. Wat is maatwerk? Niet alleen componenten in de fabriek bouwen, maar ook inspringen op wensen van de klant. Maatwerk neemt meer tijd (en dus kosten) in beslag, daar is men het wel over eens. p. 4 van 6
Jan Willem van der Groep (Platform31) geeft een update over het programma Stroomversnelling. Kernboodschap: Stroomversnelling is in het leven geroepen om condities te verbeteren om grote stappen te zetten in een verbeterde omgeving. 0-op de meter is nu een investering van ca. 70 duizend euro. Hiervan wordt ongeveer 40 duizend terugverdiend middels de verlaging van de woonlasten, waarbij de energielasten zijn inbegrepen. Een wettelijke wijziging is nog nodig, die verwachten we snel. BZK: er gaat binnenkort een brief hierover naar de Tweede Kamer. Voordat de regels zijn gewijzigd moet het zowel door Tweede Kamer als Raad van State. Hier kan nog wel enige tijd overheen gaan. Meindert Smallenbroek (BZK) opent zijn presentatie met de opmerking dat energiebesparing helaas maar een beperkt aantal mensen interesseert. Daarmee wil het kabinet rekening houden. Toch wil de politiek en het kabinet dat in 2050 de gebouwde omgeving klimaatneutraal is. Wat mag u verwachten als beleid vanuit de Rijksoverheid? Nieuwbouw Energieneutraal vanaf 2020. Bestaande bouw: revolverende fondsen met laagrentende leningen voor corporaties (voor particulieren begin 2014 gestart). Deze mag gestapeld worden met subsidies, is wel bedoeld voor echte innovatieve projecten. Daarnaast voor 400 miljoen subsidie-toezeggingen voor corporaties. Deze regeling start op 1 juli. Het streven is de projectaanvragen op de website te vermelden, maar dat moet nog juridisch worden gechecked. Verder geldt op = op. Voor de particuliere sector wordt als belangrijkste actie het indicatief energielabel toegezonden aan iedere woningeigenaar waar nog geen label van geregistreerd is. En de uitrol van slimme meters: iedereen die dat wil heeft in 2020 een slimme meter. Op een vraag over de definitie van energieneutraal: is CO2 neutraal ook 'energieneutraal'? Kan 'groen gas' worden gewaardeerd in de EPC of rekenmethode voor 2020? De invulling van bijna energieneutraal wordt via normen (NEN) gereregeld. Er komt deze week een brief vanuit de minister met de stand van zaken rond de ontwikkeling over EPC normen. Energieneutraal is 'bijna energieneutraal'. Compensatiemaatregelen is nog een lopende discussie. Wanneer komt er een evaluatie en rapport van Blok voor Blok? Deze week zal een brief met meer informatie worden gepubliceerd. Blok voor Blok is maatwerk, de p. 5 van 6
hoofdconsument moet overtuigd geworden, je moet niet te snel willen en de beeldvorming moet reëel zijn. Als in een straat 10% van de huizen aangepakt is, dan betekent dit niet dat 90% niet wil, maar 10% wel De heer Tommel biedt de heer Smallenbroek kennis en ervaring aan, die Spaar het Klimaat heeft en dagelijks krijgt uit de praktijk1. Hij nodigt Smallenbroek uit om in de toekomst gebruik te maken van deze kennis. Om 14:10 uur sluit de heer Tommel de beleidstafel. Aanvullend bericht Op 23 juni stuurde de minister van BZK het RVO-rapport m.b.t. Evaluatie van Blok-voor-Blok naar de Tweede Kamer. Het onderzoek en de brief aan de Tweede Kamer zijn op zowel de website van BZK als Spaar het Klimaat te vinden. Bron: BZK Het ministerie concludeert m.b.t. Blok voor blok: De projecten leiden tot grootschalige energiebesparing in de woningbouw. Gemiddeld zijn de woningen waar energiebesparende maatregelen gerealiseerd zijn twee labelstappen zuiniger geworden. Een grootschalige aanpak voor energiebesparing is mogelijk in de sociale huursector. De afspraken moeten wel passen in bestaande renovatieplannen en aansluiten bij de investeringsmogelijkheden van corporaties. In de koopsector is meer behoefte aan maatwerk. Elke huiseigenaar bepaalt op zijn eigen moment of - en zo ja, welke - maatregelen hij wil treffen. Werving van onderop (via buurtambassadeurs, buurt- en wijkverenigingen en andere bestaande structuren) levert de meeste vraag van eigenaren van koopwoningen op. 1 Bij de start van blok voor blok is dit ook actief aangeboden. De projecten hebben tussen 2011-2014 geen contact opgenomen met Spaar het Klimaat op het gezamelijke, actieve aanbod van de (verzamelde) kennis van toeleveranciers. p. 6 van 6