Alzheimer: Wat u moet weten over deze complexe ziekte. Prof dr Marcel Olde Rikkert, Hoofd Afd Geriatrie/ Radboudumc Alzheimer Centrum

Alzheimer: wat moet je ervan weten -1.Not all misery -2.Wat gebeurt er? -3. Wat is er aan te doen?

I. Geriatrie = medisch specialist in het ziekenhuis voor de kwetsbare oudere patiënt met meerdere aandoeningen tegelijkertijd Combinatie van: Lichamelijk Geestelijk Sociaal Omnes, 2006/ SCP 2011

II. Verouderende brein: niet hopeloos!! Gekristaliseerde intelligentie: neemt toe M Richards and S Hatch, BMJ Oct 2011 MRC Unit for Lifelong Health and Ageing, London.

Does it all go together when it goes? Patrick Rabbitt Hum Exp Psychol 1993

Jeanne Calment 122, niet dement

No disease in the brain of a 115-year-old woman Wilfred F.A. den Dunnen, Wiebo H. Brouwer, Eveline Bijlard, Jeanine Kamphuis, Klaas van Linschoten, Ellie Egg... Neurobiology of Aging Volume 29, Issue 8 2008 1127-1132

Wat is veroudering? Jeanne Calment, oudste persoon ooit: 122 jr

Wegwerp Lichaam

Veroudering: Accumulate van schade!

Model: cognitie en veroudering normaal Traject 1 Traject 2 Traject 3 Buchman et al Neurology. 2008;71:499-504 Haroutunian et al Arch Neurol. 2008;65:1211-7. repatie compensatie Alweer (g)een jaartje ouder Samenvattend overzicht risicofactoren dementie okt 2008

Homogeniteit!

Functie niveau (bv loopsnelheid) Leeftijd: Heterogeniteit Hoe? HC MPV3 2015 Hoe word je 100?

Verschillen in veroudering! Genetische make-up verschilt Leeftijd-lang verschil stressoren: Tabak Alcohol Exercise Voeding Stress Verschil in ziekte last??????????

Verschillen in veroudering! Genetische make-up verschilt Leeftijd-lang verschil stressoren: Tabak Alcohol Exercise Voeding Stress Verschil in ziekte last Toeval

Deense tweeling studie (BMJ 2009, Kaare Cristenssen et al)

Alzheimer: wat moet je ervan weten -1.Not all misery -2.Wat gebeurt er? Waarom? -3. Wat is er aan te doen?

Beinvloedbare factoren Leefstijl % lager risico dementie Meer scholing 19 % Niet roken 14% Lichamelijke activiteit 13% Niet somber 8% Geen hoge bloeddruk 5% Niet obees 2% Totaal 28% Norton et al, Lancet Neurology, 2014

GEHOOR 9 %

Hersenveroudering

Number of subjects with dementia Prevalentie Dementie Nederland Haaksma et al 2017 Dutch Med J 800,000 600,000 400,000 200,000

Subjectieve geheugenklachten Persoon heeft cognitieve klachten Geen beperkingen boven de leeftijdsnorm Geen problemen in het dagelijks leven Bv Naam niet weten.

Lichte cognitieve stroonis (MCI: mild cgnitive impairment) Vastgestelde cognitieve stoornissen: Meer dan normaal voor de leeftijd In geheugen of 2 gebieden Geen problemen in het dagelijks leven Geen delier of depressie

Dementie: diagnose Vastgestelde cognitieve stoornissen: In 2 gebieden: geheugen, taal, waarnemen, plannen/organiseren, gedrag of persoonlijkheid Problemen in het dagelijks leven Geen delier of depressie

Dementie: oorzaken Erfelijkheid Leeftijd Geslacht Risicofactoren

Dementie: voorkomen

Dementie: vormen Ziekte van Alzheimer Vasculaire dementie GEMENGD!! Lewy body dementie Frontotemporale dementie Parkinson dementie

Ziekte van Alzheimer 50-70 % geheugenstoornissen

Ziekte van Alzheimer

Beeldvorming geeft geen diagnose

Vasculaire dementie 25-30% van alle dementie Risicofactoren: - Hoge bloeddruk - Suikerziekte - Hoog cholesterol - Roken - Overgewicht

DTI: Diffusion Tensor Imaging

Vaatschade

Verloop dementie Veranderd gedrag Somberheid/depressie Delier Toename zorg

Blijf op gewicht Bewegen Wat eraan te doen? Gezond eten Matig met alcohol Medicatie: matig effect Rivastigminepleister Oefen de geest Stop met roken Houd contact 41

Persoonsgerichte zorg

Beweging

Fysieke activiteit: Hersen doorbloeding Groeifactoren Slaap, voeding

Preventie voor en tijdens dementie In beweging blijven: ook sociaal

Voeding DASH diet (tegen hoge bloeddruk) Mediterranean diet

Mediterreneaan dieet W Willet, Harvard Med School Groente Vers fruit Olijf olie Zuivel Fis, kip Eieren 1-4/week Weinig (rood) vlees Wijn (beperkt) Weinig verzadigd vet

Ooms, Verbeek & Claassen JAMA Neurology 2014 www.radboudalzheimercentrum.nl Slaap AWAKE study HYPOTHESE Slaap vermindert hersenschade.

Dementiezorg van de toekomst? Langer thuiswonen Robotica Alles digitaal?

www.dementienet.com

Alzheimer: wat moet je ervan weten -1.Not all misery: veel zelf aan te sturen -2.Wat gebeurt er? Syndroom dementie Onderliggende ziekteproces -3. Wat is er aan te doen? persoonsgericht/ netwerk

Netwerkzorg dementie Radboudumc Mensen met dementie en naaste helpen aanpassen