Doelgroepkinderen onderwijskansenbeleid Mei 2018 Uitgave 2018/02 info@leidenincijfers.nl
Inleiding Urban Data Center Leiden071 Om datagestuurd werken binnen de gemeente te ondersteunen hebben de gemeente Leiden en het CBS een samenwerkingsovereenkomst gesloten. Dit gebeurt in de vorm van het Urban Data Center Leiden071. De onderhavige rapportage is het tweede product van deze samenwerking. Aanleiding voor dit onderzoek Onderwijskansenbeleid (OKB) is erop gericht dat kinderen een zo goed mogelijke ontwikkeling doormaken op peuterspeelzaal, kinderopvang en basisschool. De ontwikkeling richt zich met name op taalvaardigheid en sociaal-emotionele aspecten. Het huidige beleid van de gemeente Leiden op dit terrein staat omschreven in de nota Samen werken aan onderwijskansen 2014-2017. Het CBS heeft in opdracht van het Ministerie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap een nieuwe indicator ontwikkeld, die de verwachte onderwijsachterstanden van kinderen indiceert. Op basis daarvan is een verdeelmodel ontwikkeld om de toekomstige budgetten over de gemeenten en scholen te verdelen. De gemeente Leiden wil voor haar doelgroepbepaling voor de voor- en vroegschoolse educatie (kinderen van 2,5 tot 4 jaar) en voor de kinderen die basisonderwijs volgen graag gebruik maken van het bestand met onderwijsscores van het CBS. Met deze informatie kan de gemeente bepalen op welke manier ze haar gelden inzet, of ze hun eigen middelen moeten heroverwegen, de doelgroep moeten aanpassen en waar in de stad ze hun beleid met name op moeten gaan richten. Toelichting op de data Het voert te ver om op deze plek het model uit te leggen dat het CBS heeft ontwikkeld om de kans op onderwijsachterstand te bepalen. Daarvoor verwijzen we naar de website van het CBS. Kort gezegd gaat het erom dat per kind een score voor de verwachte onderwijsachterstand is bepaald, gebaseerd op de volgende kenmerken: opleidingsniveau van de moeder en de vader gemiddelde opleidingsniveau van de moeders op de school (Deze indicator wordt buiten beschouwing gelaten bij kinderen jonger dan 4 jaar - die zitten immers nog niet op school). land van herkomst van de ouders de verblijfsduur van de moeder in Nederland of het gezin in de schuldsanering zit De scores per gemeente zijn de basis voor het verdeelmodel van de budgetten over de gemeenten. Daarbij is het van belang welke groep kinderen als doelgroep van beleid wordt genomen. Er zijn scenario s gehanteerd waarbij de hoogst scorende 10%, 15%, 20% of 30% van de kinderen is genomen (dus met de meeste kans op onderwijsachterstand). Daarom zijn deze grenswaarden ook gehanteerd in dit onderzoek. De uitkomsten worden gepresenteerd in tabellen en kaarten. Leeswijzer Eerst volgt een uitleg over hoe de tabellen en kaarten geïnterpreteerd moeten worden. Vervolgens worden voor de hele gemeente en per wijk de opvallendste bevindingen vermeld. Tot slot volgt een bijlage met een verkorte versie van de tabellen en kaarten. 2
Uitleg van de tabellen en kaarten De output van het onderzoek door het CBS betreft tabellen en kaarten. De tabellen zijn bedoeld om te kijken hoeveel kinderen met verschillende kansen op onderwijsachterstand wonen in de verschillende wijken van Leiden. De kaarten zijn bedoeld om te kijken waar concentraties van kinderen met bepaalde kansen op onderwijsachterstanden wonen. Wat betekent De grenswaarde ligt bij 10%? Volgens het model dat door het CBS is ontwikkeld is op basis van verschillende achtergrondkenmerken van kinderen (zie inleiding) in heel Nederland bepaald of zij een grote of kleine kans op onderwijsachterstand hebben. Voor elk kind in Nederland is een kans berekend. Als het om de grenswaarde 10% gaat, betekent dat, dat de 10% kinderen in Nederland met de hoogste kans op onderwijsachterstand zijn bekeken. Gaat het om grenswaarde 15%, dan bedoelen we de 15% kinderen van Nederland met de grootste kans op een onderwijsachterstand. Om het inzichtelijker te maken is onderstaande figuur opgesteld. In de figuur stellen de verticale streepjes alle kinderen in Nederland voor. De kinderen links hebben een hoge kans op een onderwijsachterstand (volgens het model) en de kinderen rechts een lage kans. De cirkels stellen de gehanteerde grenzen voor. De kinderen in de 10%-groep zijn een deelverzameling van de groep van 15%. Kans op onderwijsachterstand (heel Nederland) hoog laag 10% 15% 20% 30% Hoeveel van deze kinderen wonen in Leiden en in welke wijk wonen ze? Een aantal van die 10% kinderen in heel Nederland woont in Leiden. Het CBS heeft berekend dat dit er 145 zijn. Dit is 9% van de (1.665) kinderen in de betreffende leeftijdsgroep in Leiden (zie onderste regel van de tabel). Er is ook bekeken in welke wijken deze kinderen wonen. Te zien is bijvoorbeeld dat in het Roodenburgerdisctrict 15 kinderen wonen met grote kans op onderwijsachterstand in de betreffende leeftijdsgroep. Dat is 4% van alle 370 kinderen in die leeftijdsgroep in het Roodenburgerdistrict. Totaal en doelgroepkinderen (2,5-4 jaar) bij een grenswaarde van 10% Wijk Totaal aantal kinderen in leeftijdsgroep Aantal kinderen in doelgroep (10%) Percentage kinderen in doelgroep (10%) Binnenstad-Zuid 50 5 8% Binnenstad-Noord 130 5 4% Stationsdistrict... Leiden-Noord 260 25 10% Roodenburgerdistrict 370 15 4% Bos- en Gasthuisdistrict 245 35 14% Morsdistrict 175 20 12% Boerhaavedistrict 55 0 4% Merenwijkdistrict 230 25 11% Stevenshofdistrict 145 10 8% Leiden 1.665 145 9% 3
Nog twee technische opmerkingen: 1) Voor het Stationsdistrict zijn geen gegevens weergegeven omdat daar minder dan 41 kinderen wonen, te weinig om betrouwbare cijfers te kunnen geven. 2) De aantallen in de tabel zijn afgerond op vijftallen. Om de percentages te berekenen zijn de onafgeronde aantallen gebruikt. Daarom kan het bijvoorbeeld zo uitkomen dat in het Boerhaavedistrict (afgerond) 0 kinderen kans hebben op onderwijsachterstand, terwijl het percentage 4% is. Waarschijnlijk wonen daar toch enkele kinderen in de doelgroep. Waar in Leiden zijn concentraties van deze kinderen te zien? De kaart geeft andere informatie dan de tabel, al is het geheel natuurlijk gebaseerd op dezelfde gegevens. In de kaart zijn gebieden te zien waar veel kinderen van de doelgroep bij elkaar wonen. In onderstaande kaart (een ingezoomd deel van de gehele kaart die het CBS heeft opgeleverd) vallen de groene plekken op in de Slaaghwijk (onderdeel van de Merenwijk) en in de Hoge Mors (onderdeel van het Morsdistrict). Dat betekent dat daar veel kinderen van de doelgroep bij elkaar wonen. Hoeveel precies is niet te zien vanwege privacy en omdat de kaart modelmatig is opgesteld. In De Kooi (onderdeel van Leiden-Noord) en Meerburg (onderdeel van Roodenburgerdistrict) zijn ook kleine stipjes te zien. In andere wijken zien we op de kaart geen groene vlekken. Dat wil niet zeggen dat daar geen kinderen wonen met grote kans op onderwijsachterstand (we zagen immers net in de tabel hoeveel dat er waren) maar ze wonen verspreid over de wijk. Concentraties van niet-schoolgaande kinderen (2,5 4 jaar) bij een grenswaarde van 10% 4
Beeld van heel Leiden Niet-schoolgaande kinderen De gemeente Leiden is verantwoordelijk voor het onderwijsachterstandenbeleid voor kinderen in de voorschoolse leeftijd. In dit onderzoek is de leeftijdsgroep van 2,5 tot 4 jaar gehanteerd. Zoals we net al zagen zijn er in Leiden 1.665 kinderen in deze leeftijdsgroep. Natuurlijk is niet voor alle kinderen onderwijskansenbeleid noodzakelijk. We hebben net gezien dat er verschillende grenswaarden (kunnen) worden gehanteerd voor de bepaling van de doelgroep van het onderwijskansenbeleid. De (landelijke) grenzen zijn 10%, 15%, 20% en 30%. In onderstaande grafiek is te zien hoeveel procent van de kinderen in Leiden in de doelgroep zouden vallen bij de verschillende landelijke grenswaarden. We zien dat in Leiden relatief minder kinderen een bepaalde kans op onderwijsachterstand hebben dat gemiddeld in Nederland. Dit geldt bij elke grens. Percentage niet-schoolgaande kinderen in doelgroep bij verschillende landelijke grenswaarden Nederland Leiden 30% 26% 15% 14% 20% 17% 10% 9% Schoolgaande kinderen In totaal zijn er in Leiden 8.500 schoolgaande kinderen. Dit betreft kinderen die naar het primair onderwijs gaan, er is geen specifieke leeftijdsgrens gehanteerd. In onderstaande grafiek is te zien hoeveel procent daarvan tot de doelgroep zou behoren bij verschillende landelijke grenswaarden. Het beeld blijk vrijwel hetzelfde als bij niet-schoolgaande kinderen. Steeds is het percentage kinderen in de doelgroep iets lager dan het landelijk gemiddelde. Bij de verschillende grenzen gaat het in absolute aantallen om respectievelijk 740, 1.200, 1.550 en 2.115 kinderen. Percentage schoolgaande kinderen in doelgroep bij verschillende landelijke grenswaarden Nederland Leiden 30% 25% 15% 14% 20% 18% 10% 9% 5
Binnenstad-Zuid Binnenstad-Noord Stationsdistrict Leiden-Noord Roodenburg Bos- en Gasthuis Mors Boerhaave Merenwijk Stevenshof Binnenstad-Zuid Binnenstad-Noord Stationsdistrict Leiden-Noord Roodenburg Bos- en Gasthuis Mors Boerhaave Merenwijk Stevenshof Opvallende zaken per wijk De meerwaarde van het onderzoek zit in de lokalisering van de kinderen met een hoge kans op onderwijsachterstand binnen Leiden. In onderstaande grafieken is te zien hoeveel procent van de kinderen per wijk behoren tot de doelgroep bij verschillende landelijke grenswaarden. Voor elke wijk zijn er dus vier staafjes: één voor de grenswaarde van 10%, één voor 15%, één voor 20% en één voor 30%. Er is een grafiek voor niet-schoolgaande kinderen en één voor schoolgaande kinderen. Percentage niet-schoolgaande kinderen in doelgroep per wijk bij verschillende landelijke grenswaarden 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 10% 15% 20% 30% Percentage schoolgaande kinderen in doelgroep per wijk bij verschillende landelijke grenswaarden 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 10% 15% 20% 30% 6
Hieronder vermelden we per wijk de opvallende uitkomsten. Hierbij kijken we zowel naar de tabellen als naar de kaarten (zie bijlage). Binnenstad-Zuid Er wonen überhaupt niet veel kinderen in Binnenstad-Zuid en daarvan zijn er weinig in de doelgroep van het onderwijskansenbeleid. Op de kaarten is in Binnenstad-Zuid geen verkleuring te zien. Binnenstad-Noord Van de kinderen in Binnenstad-Noord behoren er minder dan gemiddeld tot de doelgroep van het onderwijskansenbeleid. Concentratie van kinderen met grote kans op onderwijsachterstand bevindt zich vooral in een deel van de Zeeheldenbuurt. Stationsdistrict In dit gebied wonen weinig kinderen, en de kinderen die er wonen hebben geen noemenswaardige kans op onderwijsachterstand. Leiden-Noord Relatief veel kinderen in Leiden-Noord hebben een hoge kans op onderwijsachterstand. Dit geldt vooral voor de schoolgaande kinderen. In de buurten Noorderkwartier en De Kooi bevinden zich grote gebieden waar veel doelgroepkinderen bij elkaar wonen. Roodenburg In deze wijk wonen veel kinderen, maar weinig met een grote kans op onderwijsachterstand. In de buurt Tuinstadwijk en vooral Meerburg wonen relatief veel van de doelgroepkinderen bij elkaar. Bos- en Gasthuis In deze wijk wonen veel kinderen en ook relatief veel met kans op onderwijsachterstand. Bij de niet-schoolgaande kinderen zien we kleine concentraties in de buurten Haagweg-Zuid en Fortuinwijk-Noord. Bij de schoolgaande kinderen zien we dat veel kinderen met kans op onderwijsachterstand wonen in het hele gebied dat vaak wordt aangeduid als Leiden Zuidwest (met uitzondering van Fortuinwijk-Zuid). Mors In de Mors wonen absoluut gezien niet heel veel kinderen, maar wel relatief veel die behoren tot de doelgroep. Zowel bij de niet-schoolgaande kinderen als bij de schoolgaande kinderen zien we in de kaart een concentratie rond de Agaatlaan/Turkooislaan. Boerhaave In deze wijk wonen in totaal weinig kinderen en ook behoren er nog eens weinig tot de doelgroep. Merenwijk In de Merenwijk wonen veel (vooral schoolgaande) kinderen. De kinderen die tot de doelgroep behoren wonen vooral in de Slaaghwijk. Stevenshof In de Stevenshof wonen niet heel veel kinderen en ook niet opvallend veel behoren tot de doelgroep. De kinderen die wel tot de doelgroep behoren wonen verspreid door de wijk. 7
Bijlagen tabellen en kaarten Deze bijlage bevat een verkorte versie van de tabellen en grafieken zoals die door het CBS zijn opgeleverd. Voor de volledige output verwijzen we naar de website van het UDCLeiden071. Kinderen in de leeftijd van 2,5 tot 4 jaar die in de doelgroep voor onderwijskansenbeleid zouden vallen in Leiden, 2016 Alle kinderen w.o. bij verschillende grenswaarden 10% 15% 20% 30% Aantal Totaal 1 665 145 225 290 430 Wijken Binnenstad-Zuid 50 5 5 5 15 Binnenstad-Noord 130 5 15 20 30 Stationsdistrict 1)..... Leiden-Noord 260 25 45 50 80 Roodenburgerdistrict 370 15 25 35 45 Bos- en Gasthuisdistrict 245 35 55 65 85 Morsdistrict 175 20 30 40 55 Boerhaavedistrict 55 0 5 5 10 Merenwijkdistrict 230 25 35 40 65 Stevenshofdistrict 145 10 15 25 40 % Totaal 100 9 14 17 26 Wijken Binnenstad-Zuid 100 8 14 14 29 Binnenstad-Noord 100 4 11 14 23 Stationsdistrict..... Leiden-Noord 100 10 17 20 30 Roodenburgerdistrict 100 4 6 9 12 Bos- en Gasthuisdistrict 100 14 22 27 35 Morsdistrict 100 12 17 23 33 Boerhaavedistrict 100 4 7 9 15 Merenwijkdistrict 100 11 14 17 28 Stevenshofdistrict 100 8 12 17 28 Bron: CBS 8
Schoolgaande kinderen (primair onderwijs) die in de doelgroep voor onderwijskansenbeleid zouden vallen in Leiden, 2016 Alle kinderen w.o. bij verschillende grenswaarden 10% 15% 20% 30% Aantal Totaal 8 500 740 1 200 1 550 2 115 Wijken Binnenstad-Zuid 195 5 5 15 20 Binnenstad-Noord 500 25 50 65 100 Stationsdistrict 1) 95 5 5 5 10 Leiden-Noord 1 135 195 320 395 505 Roodenburgerdistrict 1 980 50 95 130 175 Bos- en Gasthuisdistrict 1 225 190 275 355 465 Morsdistrict 765 80 130 170 230 Boerhaavedistrict 310 5 5 10 15 Merenwijkdistrict 1 455 140 225 285 405 Stevenshofdistrict 840 50 80 115 200 % Totaal 100 9 14 18 25 Wijken Binnenstad-Zuid 100 2 3 7 10 Binnenstad-Noord 100 5 10 13 20 Stationsdistrict 100 3 6 6 8 Leiden-Noord 100 17 28 35 45 Roodenburgerdistrict 100 3 5 7 9 Bos- en Gasthuisdistrict 100 16 23 29 38 Morsdistrict 100 10 17 22 30 Boerhaavedistrict 100 1 2 4 5 Merenwijkdistrict 100 10 15 20 28 Stevenshofdistrict 100 6 10 14 24 Bron: CBS 9
Hieronder staan van de niet-schoolgaande kinderen (2,5 4 jaar) de kaarten weergegeven bij grenswaarden 10% en 30%. Deze én de kaarten van 15% en 20% zijn te vinden op de website van het UDCLeiden071. 10
Hieronder staan van de schoolgaande kinderen (primair onderwijs) de kaarten weergegeven bij grenswaarden 10% en 30%. Deze én de kaarten van 15% en 20% zijn te vinden op de website van het UDCLeiden071. 11