De inkomenspositie van Leidse huishoudens

Transcriptie

1 Feitenblad april 2007 Beleidsinformatie Onderzoek Advies De inkomenspositie van Leidse huishoudens Dit feitenblad schetst een beeld van de inkomenspositie van aren. Het gaat hierbij om het gemiddeld basisinkomen per jaar. Het feitenblad is gebaseerd op het Regionaal Inkomensonderzoek (RIO) van het CBS. Voor dit onderzoek wordt gebruik gemaakt van gegevens van de belastingdienst, aangevuld met gegevens uit het GBA. Zo is men gekomen tot een steekproef van 1,9 miljoen huishoudens. Het RIO wordt jaarlijks uitgevoerd; de gegevens uit 2004 zijn het meest recent. Vanwege aanpassingen in definities en regionale ontwikkelingen leent het RIO zich minder goed voor vergelijkingen door de tijd. Hiermee zullen we dan ook terughoudend zijn. Vergelijkingen met andere steden en gebieden binnen hetzelfde jaar kunnen wel gemaakt worden. Eerst worden de definities beschreven. Vervolgens bekijken we de inkomensontwikkeling per persoon en per huishouden vanaf 2002 en kijken we naar de verschillen tussen soorten huishoudens vanaf Daarna wordt de gemiddelde inkomenspositie van Leidse huishoudens van 2004 vergeleken met dat van de 31 gemeenten uit het grotestedenbeleid (G31) in Nederland en van de regiogemeenten. Ook kijken we naar het aandeel lage, midden- en hoge inkomens in, de G31 en de Leidse districten. Tot slot besteden we kort aandacht aan de huishoudens met een inkomen onder de grens van Definities Een particulier huishouden bestaat uit één of meer personen die alleen of samen in een woonruimte gehuisvest zijn en zelf in hun dagelijkse levensbehoeften voorzien. Institutionele huishoudens (daar waar derden zorgen voor huisvesting en dagelijkse levensbehoeften) en studenten worden in deze groep buiten beschouwing gelaten. Het gemiddeld besteedbaar inkomen is het bruto-jaarinkomen, verminderd met de premies sociale zekerheid en andere betaalde overdrachten (o.a. alimentatie voor ex-partner) en de loon-, inkomstenen vermogensbelasting. Het huishoudeninkomen bestaat uit de som van inkomens van de afzonderlijke leden van het huishouden. Bij het weergeven van het huishoudinkomen wordt geen rekening gehouden met de grootte van het huishouden. Om inkomens van huishoudens van verschillende grootte en samenstelling vergelijkbaar te maken wordt het gestandaardiseerd huishoudinkomen berekend. Zo worden alle huishoudens gelijkgesteld aan een eenpersoonshuishouden. In dit feitenblad kijken we naar de ongestandaardiseerde huishoudinkomens omdat dit een reëler beeld geeft van de werkelijkheid. De Nederlandse huishoudens in het RIO worden gerangschikt naar hoogte van het gemiddeld besteedbaar inkomen en vervolgens verdeeld in 10 decielgroepen; in elke decielgroep bevindt zich 10% van de huishoudens. Per decielgroep worden de inkomensgrenzen bepaald. Met behulp van deze decielgroepen kan elk willekeurig gebied vergeleken worden met de landelijke percentages. Het gezinshoofd van een gezin is de hoofdkostwinner; dit is de persoon met het hoogste inkomen binnen een huishouden. De G31 zijn de 31 Nederlandse steden waarop het grotestedenbeleid gericht is. 1 van 8

2 Inkomen per persoon en per huishouden In onderstaande tabel staat een overzicht van de ontwikkeling van het gemiddeld besteedbaar inkomen vanaf 2002 tot en met Zowel per huishouden als per inkomensontvanger als per inwoner is het gemiddeld besteedbaar inkomen sinds 2002 gestegen. Ook het gestandaardiseerd huishoudinkomen laat een stijging zien. Gemiddeld besteedbaar inkomen 2002* per huishouden per inkomensontvanger (persoon met 52 weken inkomen) per inwoner Gestandaardiseerd huishoudinkomen * Vanaf 2003 zijn er andere definities gebruikt om het gemiddeld besteedbaar inkomen te berekenen. Om 2002 toch te kunnen vergelijken met de jaren daarna is op basis van de nieuwe definities het oorspronkelijke gemiddeld besteedbaar inkomen van 2002 omgerekend naar de waarde in de tabel. Leidse huishoudens vergeleken Als we de inkomenssituatie van Leidse en Nederlandse huishoudens in 2003 en 2004 naast elkaar zetten (zie onderstaande tabel), kunnen we de verschillende soorten huishoudens en hun onderlinge verschillen bekijken. Het gemiddeld besteedbaar inkomen is is met iets lager dan in Nederland ( ) In het algemeen zijn de particuliere huishoudens in en Nederland in 2004 ongeveer gelijk gebleven t.o.v of erop vooruit gegaan wat betreft het gemiddeld besteedbaar inkomen. Kijkend naar de verschillen tussen de soorten huishoudens valt het volgende op: Samenstelling huishoudens Het huishouden dat bestaat uit een paar met kinderen heeft het hoogste gemiddeld besteedbaar inkomen in vergelijking met huishoudens van een andere samenstelling in. Leeftijd gezinshoofd Huishoudens met een gezinshoofd tussen de 15 en 24 jaar hebben in 2004 minder te besteden dan in Dit zien we zowel in als in Nederland. Opvallend is dat deze groep in beduidend minder te besteden heeft dan in Nederland. Een huishouden met een gezinshoofd tussen 45 en 64 jaar heeft een hoger inkomen dan huishoudens met een jonger of ouder gezinshoofd. Belangrijkste bron van het huishoudinkomen Mits de inkomensbron van een huishouden geen uitkering is, maakt het voor de hoogte van het inkomen betrekkelijk weinig uit of men in dienst is bij een werkgever of een eigen onderneming heeft. In ligt het inkomen als zelfstandige iets hoger, landelijk gezien ligt dit inkomen lager dan dat van een werknemer in dienstverband. 2 van 8

3 Gemiddeld besteedbaar inkomen, naar samenstelling huishouden, leeftijd gezinshoofd en belangrijkste inkomensbron x Nederland Gemiddeld besteedbaar inkomen 28,3 28,7 29,0 29,0 Samenstelling huishouden eenpersoonshuishouden 18,2 18,5 17,8 17,8 paar zonder kinderen 34,5 34,6 31,8 31,9 paar met kinderen 39,9 40,2 38,2 38,1 eenoudergezin 23,8 23,9 24,3 24,1 overig huishouden 36,3 35,5 38,3 38,2 Leeftijd gezinshoofd jaar 15,9 14,0 17,8 16, jaar 27,9 28,2 28,6 28, jaar 33,6 33,8 33,6 33,4 65 jaar en ouder 23,0 23,3 23,9 24,0 Belangrijkste bron van het huishoudinkomen loon uit dienstbetrekking 31,8 32,3 33,1 33,3 winst uit eigen onderneming 32,7 33,5 32,3 31,4 werkloosheid/ bijstand 14,3 14,4 15,0 15,1 arbeidsongeschiktheid 17,7 18,0 19,2 19,3 pensioen 22,4 23,1 22,9 23,3 vergeleken: gemiddelde waarden per gemeente We kunnen op verschillende manieren vergelijken met andere steden. Eerst kijken we naar het gemiddelde inkomen van alle Leidse huishoudens. Het gemiddeld besteedbaar huishoudinkomen in de G31 in Nederland Een particulier huishouden in had in 2004 een gemiddeld besteedbaar inkomen van Vergeleken met de G31 in Nederland staat hiermee op de 4e plaats. Dit inkomen ligt net iets lager dan het landelijk gemiddelde van Amersfoort bevindt zich met een gemiddeld besteedbaar inkomen van per huishouden als enige G31-stad wel boven dit landelijk gemiddelde. 3 van 8

4 Inkomenspositie van huishoudens in de G31* (x 1.000) Amersfoort Den Bosch Breda Zaanstad Zw olle Haarlem Utrecht Lelystad Hengelo Alkmaar Deventer Eindhoven Dordrecht Helmond Venlo Den Haag Maastricht Schiedam Emmen Nijmegen Almelo Arnhem Amsterdam Enschede Heerlen Leeuw arden Rotterdam Groningen 30,5 28,9 28,8 28,7 28,5 28,3 28,1 27,8 27,4 27,4 27,4 27,3 27,1 27,1 27,0 26,6 26,5 26,4 26,3 26,3 26,2 26,0 25,6 25,2 25,2 24,7 24,6 24,6 24,5 0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 35,0 * van Tilburg zijn geen gegevens beschikbaar 4 van 8

5 ten opzichte van de regio Als je vergelijkt met de gemeenten in de regio Holland Rijnland ziet het beeld er anders uit. Omdat we hier gegevens van 2003 gebruiken, vergelijken we de gemeenten uit voorheen de Leidse regio (SLR) en de Duin- en Bollenstreek (DBS). We zien dat, samen met Katwijk als de twee grootste gemeenten in de regio, de onderste posities innemen. Inkomenspositie van huishoudens in Holland Rijnland (x 1.000) Oegstgeest Warmond Voorhout Voorschoten Zoeterw oude Leiderdorp Rijnsburg Noordw ijkerhout Sassenheim Noordw ijk Alkemade Lisse Valkenburg Hillegom Katw ijk 38,5 36,6 36,5 35,9 35,4 33,5 33,5 33,2 32,9 32,5 32,3 32,0 31,6 31,3 30,6 28,3 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 5 van 8

6 vergeleken: lage, midden- en hoge inkomens Een gemiddelde is een makkelijk begrip om een vergelijking te maken tussen verschillende gemeenten. Echter, aan een gemiddelde kun je geen uitschieters zien: zo kan een gemiddelde waarde een hoog aantal lage inkomens verbloemen, als daar maar voldoende hoge inkomens tegenover staan. Om deze reden wordt in deze paragraaf het percentage huishoudens met lage, midden- en hoge inkomens in de G31 (Tilburg uitgezonderd) zichtbaar gemaakt. Hiervoor gebruiken we de volgende decielgroepen: een laag inkomen tot ; een middeninkomen tussen en en een hoog inkomen vanaf Laag, midden en hoog gemiddeld besteedbaar inkomen laag: < midden: hoog: > Nederland 20% Amsterdam 55% 31% Rotterdam 54% 33% 13% Groningen 53% 35% 12% Heerlen 52% 12% Leeuw arden 51% 37% 12% Den Haag 50% 34% Arnhem 50% 14% Enschede 49% 39% 12% Nijmegen 49% Schiedam 48% 38% Maastricht 48% 37% Almelo 46% 13% Dordrecht 46% 38% Utrecht 45% 19% Venlo 45% Eindhoven 45% 39% Emmen 44% 14% Haarlem 38% 19% 21% Helmond Alkmaar Sittard-Geleen Deventer Hengelo Lelystad Breda 39% 20% Den Bosch 39% 21% Zaanstad 19% Zw olle 18% Amersfoort 37% 23% 0% 20% 60% 80% 100% 6 van 8

7 In bovenstaande grafiek is de verhouding tussen de lage, midden- en hoge inkomens van de G31 zichtbaar. In tweederde van de G31 wonen meer huishoudens met een laag inkomen dan. Het percentage huishoudens met een hoog inkomen in (21%) is relatief hoog t.o.v. de G31: alleen Amersfoort heeft een groter aandeel huishoudens met een hoog inkomen (23%). Leidse districten vergeleken In onderstaande grafiek vergelijken we de Leidse districten met elkaar. De onderlinge verschillen zijn aanzienlijk. In vier districten heeft meer dan de helft van de huishoudens een laag inkomen. Hoge inkomens zien we vooral in het Boerhaavedistrict (), het Merenwijkdistrict (35%), het Roodenburgdistrict (28%) en het Stevenshof district (27%). Gemiddeld in heeft van de huishoudens een middeninkomen. In het Stationsdistrict en in de Stevenshof zien we juist een hoger percentage middeninkomens. Laag, midden en hoog gemiddeld besteedbaar inkomen laag: < midden: hoog: > Nederland 20% 21% Noord 55% 9% Binnenstad-Noord 55% 32% 13% Bos- en Gasthuisdistrict 51% 34% Binnenstad-Zuid 51% 30% 19% Morsdistrict 45% 38% Roodenburgerdistrict 28% Stationsdistrict 32% 51% Boerhaavedistrict 29% 31% Merenw ijkdistrict 28% 37% 35% Stevenshofdistrict 26% 47% 27% 0% 20% 60% 80% 100% 7 van 8

8 Leidse huishoudens met een inkomen tot Binnen de groep met een laag inkomen (tot ) wordt een groep huishoudens onderscheiden met een gestandaardiseerd gemiddeld besteedbaar inkomen (dus teruggerekend naar een eenpersoonshuishouden) van maximaal Dit bedrag komt in koopkracht ongeveer overeen met de koopkracht van een bijstandsuitkering voor een alleenstaande en noemen we zeer laag. In de grafiek worden de huishoudens met een zeer laag inkomen weergegeven als percentage van het totaal aantal huishoudens met een volledig jaarinkomen (52 weken) en niet afhankelijk van studiefinanciering. In Nederland heeft 9,3% van de huishoudens een gestandaardiseerd inkomen van minder dan Gemiddeld in de G27 (de G4 worden hier buiten beschouwing gelaten) gaat dit om 11% van de huishoudens. Voor gaat het om 9,9% van de huishoudens. Hiermee komen we iets boven het landelijke cijfer uit. In vijf districten ligt het percentage huishoudens met een inkomen tot tussen de 10,1% en 14,8%, dus hoger dan gemiddeld in. Het aandeel mensen met een zeer laag inkomen is in de Stevenshof het kleinst. Percentage huishoudens met een zeer laag inkomen (tot 9.249) Nederland G27 9,3% 9,9% 11,0% Noord Binnenstad-Noord Bos- en Gasthuisdistrict Binnenstad-Zuid Morsdistrict Boerhaavedistrict Merenw ijkdistrict Roodenburgerdistrict Stevenshofdistrict Stationsdistrict geen gegevens 4,4% 14,8% 12,9% 11,5% 11,5% 10,1% 8,6% 7,4% 7,2% 0% 5% 10% 20% Samenvatting Het gemiddeld besteedbaar inkomen van particuliere huishoudens was in en is er in de meeste gevallen op vooruit gegaan t.o.v Vergeleken met de G31 is de inkomenssituatie van Leidse huishoudens goed te noemen: in een rangorde staat op de vierde plaats. In een zelfde vergelijking met de regiogemeenten komt er minder goed uit: dan neemt de stad de onderste positie in. van de Leidse huishoudens heeft een laag inkomen (tot ), in tweederde van de G31 is dit percentage hoger. 21% van de Leidse huishoudens heeft een hoog inkomen (v.a ). Hiermee staat op de 2 e plaats in een rangorde van de G31. De Leidse districten verschillen onderling vrij veel wat betreft de verhouding tussen de huishoudens met een laag, midden- en hoog inkomen. 8 van 8 COLOFON Gemeente, Concernstaf BOA (Beleidsinformatie, Onderzoek en Advies) Serie Statistiek 2007/01b a.van.soest@leiden.nl