Praktische opdracht Geschiedenis VOC Praktische-opdracht door een scholier 2110 woorden 11 augustus 2009 5,4 21 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inhoudsopgave Onderdeel Blz. Inhoudsopgave 2 Inleiding 3 Opzet 3 Deelvraag 1 4 Op welke wijze is de VOC ontstaan? Deelvraag 2 6 In welke goederen en met wie handelde de VOC? Deelvraag 3 8 Op welke wijze bereikte de VOC zijn successen? Antwoord hoofdvraag 9 Bronnen 10 Opzet Hoofdvraag en deelvragen Hoofdvraag: Op welke wijze kon de VOC zo succesvol zijn? De VOC had monopolies in verschillende specerijen en had ook de macht over verschillende landen. In dit deel kijk ik wat er allemaal heeft meegespeeld met de successen van de VOC. Deelvragen: 1. Op welke wijze is de VOC ontstaan? Hierin geef ik een weergave van de geschiedenis van de VOC. Het gaat over de situatie voor de VOC, de oprichting van de VOC en hoe het bestuur in elkaar zat. 2. In welke goederen en met wie handelde de VOC? In dit deel vertel ik over de handelsgoederen van de VOC, de handelsgebieden en over de monopolies. 3. Op welke wijze bereikte de VOC zijn successen? In deze deelvraag kijk ik hoe de VOC zijn handelsgebieden en monopolies kreeg. Verder kijk ik naar het handelssysteem, dat zo succesvol was. 1. Op welke wijze is de VOC ontstaan? In 1598 bereikten Cornelis de Houtman en Gerrit van Beuningen Azië als eersten met een Nederlandse handelsvloot. Tot aan het eind van de 16e eeuw had Portugal de handel in oosterse specerijen, porselein en textiel in https://www.scholieren.com/verslag/praktische-opdracht-geschiedenis-voc-34996 Pagina 1 van 5
eigen bezit. Maar toen Portugal niet meer aan de vraag naar de specerijen kon voldoen en was een enorme prijsstijging van deze specerijen het gevolg. Dit was de aanleiding voor kooplieden in de Republiek om ook specerijen te gaan importeren uit Azië. Er werden voorcompagnieën opgericht, die schepen uitrustten om naar Azië te gaan en specerijen te krijgen. Een belangrijk kenmerk van de voorcompagnieën was dat het gelegenheidsondernemingen waren. Dit betekende dat voor een expeditie bemanning werd gezocht en schepen werden gehuurd of gekocht, maar dat na de reis de bemanning werd afgedankt en het schip weer verkocht. Als men winst had kon er weer een nieuwe expeditie opgezet worden. In Holland en Zeeland zijn in 1595 tot 1602 door acht voorcompagnieën 65 klaargemaakt voor de vaart naar Azië. Deze expedities hadden geen financieel belang, maar bewezen dat er de mogelijkheid was om met Azië te handelen. Er was een voorspoedige groei en in meerdere Hollandse en Zeeuwse steden werden er Oost-Indische handelscompagnieën opgericht. Tussen die compagnieën ontstond er zware concurrentie. Daarom dwongen Johan van Oldenbarnevelt, de raadpensionaris van Holland, en stadhouder Prins Maurits de kooplieden tot samenwerking. Zo werd op 20 maart 1602 de Verenigde Oost-Indische Compagnie, bekend als de VOC, opgericht. De VOC wordt ook wel de eerste naamloze vennootschap genoemd, omdat zij een kapitaal had dat in aandelen verdeeld was. In 1602 werd er voor ƒ6.424.588 aan kapitaal ingetekend. De VOC kreeg een monopolie op de handel ten oosten van Kaap de Goede Hoop. Daarnaast mocht de VOC in de naam van de Staten-Generaal in het octrooigebied overeenkomsten sluiten met vorsten, forten bouwen, oorlog voeren en lokale besturen installeren. De VOC moest de Portugezen en de Spanjaarden zoveel mogelijke schade proberen toe te brengen, zodat de VOC zelf de belangrijkste positie kreeg. Iedere Nederlander kon geld inleggen in de VOC. Na een geslaagde heenreis en terugreis werd de winst dan gedeeld. De VOC had dus een enorme vrijheid van handelen. Toch bleef er toezicht van de Staten-Generaal. Verdragen, allianties en instructies aan VOC-gouverneurs in Azië moesten door de Staten-Generaal worden goedgekeurd en de VOC moest ook verslagen indienen over de algemene situatie in Oost-Indië. Daarnaast zou het octrooi van 1602 na 21 jaar door de Staten-Generaal herzien en mogelijk gewijzigd moeten worden. Alle zes steden die een Oost-Indische compagnie met bewindhebbers hadden, kregen een kamer van de VOC: Amsterdam, Zeeland, Rotterdam, Delft, Hoorn en Enkhuizen. De verdeling van de activiteiten over de kamers, zoals bouw, de uitrusting van schepen en de in- en verkoop van goederen, was nauwkeurig vastgelegd: Amsterdem een helft, Zeeland een kwart en de andere kamers een zestiende. Bij het bestuur van de VOC was er dezelfde verdeling. Een kamer werd bestuurd door een vast getal personen, die werden gekozen uit een aantal kandidaten. Meestal waren dit de aandeelhouders met het meeste kapitaal. Twee of drie keer per jaar werden er in iedere kamer een aantal afgevaardigden gekozen die in Middelburg of in Amsterdam aan vergaderingen deelnamen, waarin het centrale beleid werd bepaald. In dit college, de Heren XVII, zaten acht Amsterdamse bewindhebbers, vier Zeeuwse en één uit elke kleinere kamers. Het zeventiende lid kwam of uit Zeeland of uit één van de kleinere kamers. Op deze manier had Amsterdam niet de doorslaggevende stem. 2. In welke goederen en met wie handelde de VOC? https://www.scholieren.com/verslag/praktische-opdracht-geschiedenis-voc-34996 Pagina 2 van 5
De VOC handelde in veel goederen om zoveel mogelijk winst te maken. De belangrijkste handelsgoederen waren peper, kruidnagelen, muskaatnoten en foelie, kaneel, rijst, koffie, thee, suiker, opium, goud en zilver, koper, tin, porselein, olifanten, zijde, effen en gestreepte kleden en gedecoreerde kleden. De VOC maakte gebruik van het intra-aziatisch handelssysteem (zie deelvraag 3), wat erg succesvol was. De eerste vloot van de VOC voer uit in 1603 en slaagde er direct in om de Portugese posities op Ambon over te nemen. Daardoor kreeg de VOC een wereldwijde monopolie in de handel van kruidnagelen. Naast Ambon leverden ook andere eilanden van de Molukken, zoals Ceram, kruidnagelen aan de VOC. In 1619 veroverde Jan Pieterszoon Coen de stad Jakarta. De stad werd Batavia genoemd en diende als opslaghaven voor de producten die de VOC verhandelde. Daarnaast waren de Nederlanders de enigen die in Japan handel mochten drijven, dus in koper en goud, maar een groep Nederlanders moest zich dan wel op een klein eiland vestigen, wat ze niet mochten verlaten. Nootmuskaat en foelie behoorden tot de fijne specerijen en ze waren dan ook erg gewild door de VOC. Nootmuskaat was bijna alleen te vinden op de Banda-eilanden en de VOC probeerde dan ook om de concurrentie uit te sluiten door verdragen te sluiten met lokale hoofden. Omdat dit niet lukte, werd er geweld gebruikt en de Banda-eilanden werden veroverd. Zo kreeg de VOC ook het alleenrecht op de handel van foelie en nootmuskaat. In het wild, langs de kust en in de binnenlanden van Ceylon groeide de kaneelboom. Het kustgebied was eerst veroverd door de Portugezen, maar werd later veroverd door de VOC. Daardoor behoorden alle kaneelgebieden de VOC toe en die was dan ook de enige aanbieder van kaneel op de wereldmarkt. De VOC haalde peper van Malabar, bijna heel Sumatra en van delen van Borneo en Java. Dit was zo een groot gebied, dat men het gebied niet kon controleren en dus kon de VOC ook geen wereldwijd monopolie op de peperhandel krijgen. Toch was de VOC wel de voornaamste aanbieder van peper.koffie werd pas na 1660 een interessant handelswaar. Het kwam oorspronkelijk uit het gebied aan de zuidkant van de Rode Zee, vooral Jemen. De VOC haalde koffie uit Mokka, de Jemenitische hoofdstad, waar de grootste koffiemarkt ter wereld te vinden is. Door de groeiende vraag uit Europa en de grote concurrentie stegen de inkoopprijzen in Mokka. Daarnaast moest de koffie met duur zilver betaald worden. Daarom ging de VOC op zoek naar een alternatief. Koffie werd nu ook verbouwd in de berglanden van West-Java. Met suiker kon de VOC niet zoveel verdienen. Als er suiker werd gehaald, kwam het van Bengalen, Formosa en Batavia. De VOC haalde ruwe opium uit Bengalen, wat nu nog een belangrijk productiegebied is. Opium werd pas een belangrijk product, nadat de VOC een monopolie op de import van opium kreeg in het rijk van Mataram. Hiertoe behoorde ook het gebied dat later door de VOC Java s Noordoostkust werd genoemd. Door de verovering van Ceylon, kreeg de VOC ook het monopolie op de handel in dieren. Er werden olifanten gevangen, die dienden als luxe rijdieren in Azië. Uit China, Perzië en Bengalen werd zijde gehaald. Zijde uit China was het best, maar moeilijk toegankelijk voor Nederlandse handelaren. Perzische zijde was niet zo gewild, maar de VOC moest van de Perzische overheid wel jaarlijks een hoeveelheid naar de Republiek sturen. De Bengaalse zijde was vooral in Japan gewild. Tin werd gehaald uit Malakka. De VOC probeerde hier een monopolie te krijgen, maar dat lukte niet. Tin was in Europa niet zo heel belangrijk, maar was in China wel gewild. Daarom kon thee gefinancierd worden met thee. https://www.scholieren.com/verslag/praktische-opdracht-geschiedenis-voc-34996 Pagina 3 van 5
De rest van de textiel, zoals kleden, werden meestal gebruikt om op de Molukken te verhandelen voor kruidnagel. 3. Op welke wijze bereikte de VOC zijn successen? De VOC had een aantal bevoegdheden gekregen van de Staten-Generaal: ze mochten overeenkomsten sluiten met vorsten, forten bouwen, oorlog voeren en lokale besturen installeren. De VOC gebruikte zijn militaire macht om zichzelf te beschermen, maar ook om handel af te dwingen. Op deze manier kon de VOC allerlei monopolies en ook de macht over veel gebieden krijgen. In deze deelvraag kijk ik naar de verschillende gebieden en naar de macht van de VOC. De eerste vloot van de VOC voer weg in 1603. Naast de handel hadden de schepen de opdracht om de Portugezen zoveel mogelijk schade toe te brengen. De eerste vloot had veel succes, want zij slaagde erin om de Portugezen te verdrijven van Ambon. Hierdoor kreeg de VOC ook een wereldwijde monopolie in de handel in kruidnagelen. Door Ambon kreeg men voor het eerst eigen grondgebied. De VOC kon dit eiland alleen onder controle houden door harde maatregelen te nemen tegen de Engelsen, Portugezen en Spanjaarden. De Molukken waren erg belangrijk voor de VOC om de kruidnagelen. De vorst van Ternate, het gebied waar de meeste kruidnagelen geproduceerd werden, was in oorlog met de Portugezen. De VOC gaf Ternate militaire steun in ruil voor een speciaal contract. In 1605 werden de Portugezen verdreven, maar een jaar later werd een groot deel van Ternate bezet door de Spanjaarden. Toen bouwde de VOC een groot fort op Ternate om zichzelf en de vorst te beschermen. In 1619 werd de stad Jakarta veroverd door Jan Pieterszoon Coen. Dit kwam de Nederlanders goed uit, omdat ze net als Portugal een vaste plek in Azië wilden hebben. De stad werd Batavia genoemd en werd gebruikt als opslaghaven voor alle goederen die de VOC verhandelde. In 1622 viel Pieterszoon Coen de Banda-eilanden aan. De bevolking op Banda werd compleet uitgemoord. Omdat er niemand was om de nootmuskaatbomen te verzorgen, werd het werk gedaan door slaven. Zo had de VOC sinds 1922 een volledige monopolie op nootmuskaat en foelie. Na Batavia veroverde de VOC ook het kustgebied van Ceylon, waar de Portugezen zaten. Het binnenland was in handen van de koning van Kandy. In 1637 gaf de VOC aan hem steun, terwijl hij beloofde dat de VOC het monopolie kreeg van kaneel en olifanten. De VOC veroverde in 1640 Negombo en Galle. Vlak daarna werd er een wapenstilstand gesloten. Maar in 1654 ging de strijd weer verder en in 1656 werd Colombo veroverd en in 1658 werd Jaffnapatnam in het noorden veroverd. Toen waren de Portugezen helemaal van het eiland verdreven. En zo kreeg de VOC ook het wereldwijde monopolie in kaneel. In 1675 was er op Java een opstand, waar de VOC bij werd geroepen. De Compagnie versloeg de opstandelingen en kreeg daarvoor de havenstad Semarang en het monopolie op de import van Indiase textiel en opium. De VOC had te weinig ruilmiddelen om alle specerijen te komen en men vond de goederen uit Europa te duur. Daardoor was het intra-aziatisch handelssysteem ontstaan en het was een zeer groot succes. Er werd zilver meegenomen op de heenreis en dat verhandelde de VOC in China voor zijde, wat in Japan werd verhandeld voor koper en goud. In India werden dan van het koper en goud textielproducten gekocht, die weer verhandeld werden op de Molukken voor kruidnagel, noodmuskaat en foelie. Antwoord hoofdvraag Op welke wijze kon de VOC zo succesvol zijn? https://www.scholieren.com/verslag/praktische-opdracht-geschiedenis-voc-34996 Pagina 4 van 5
Door de bevoegdheden die de VOC had gekregen, kon het erg machtig worden. De VOC was dus erg machtig. Al met de eerste vloot werden de Portugezen van Ambon verdreven en kreeg de VOC het monopolie in kruidnagelen. Ook het intra-aziatisch systeem en de specerijen zorgden voor veel inkomsten. Daarna werden nog andere gebieden veroverd, zoals de Banda-eilanden van de Molukken, Batavia, Celon en nog andere gebieden. https://www.scholieren.com/verslag/praktische-opdracht-geschiedenis-voc-34996 Pagina 5 van 5