Praktische opdracht Geschiedenis Feminisme in Nederland Praktische-opdracht door een scholier 3368 woorden 24 mei 2002 6,9 139 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Het voorwoord Wij hebben als onderwerp voor deze Praktische Opdracht het feminisme gekozen, omdat we het een interessant onderwerp vonden. Het feminisme heeft door de jaren heen voor enorme ontwikkelingen gezorgd. De wereld had er zo anders uitgezien, als er geen Feministische Golven hadden plaatsgevonden. De hoofdvraag van onze P.O. is als volgt: Hoe heeft het feminisme zich door de jaren heen ontwikkeld? Wij proberen deze vraag te beantwoorden, door de Eerste en Tweede Feministische Golf en het Feminisme nu zo uitgebreid mogelijk te beschrijven. De oorzaken, de ontwikkelingen, de gevolgen, en de personen die in deze ontwikkelingen een belangrijke rol hebben gespeeld. Dat zijn, gezien het onderwerp feminisme, alleen vrouwen. Wat was hun motief om zich zo voor de vrouw in te zetten en wat was hun achtergrond? Wij hopen dat u veel plezier beleeft aan het lezen van onze P.O. Hoofdstuk 1: De Eerste Feministische Golf Wat waren de oorzaken van de Eerste Feministische Golf? Zo n honderd jaar geleden had de vrouw een heel andere positie in de samenleving. De onderwijsmogelijkheden waren slecht, de situatie op de arbeidsmarkt was ook slecht en op politiek gebied had de vrouw niets te zeggen. De vrouw was er eigenlijk alleen om voor de kinderen te zorgen en het huishouden te doen. Vrouwen in Nederland kwamen in opstand tegen de deze positie in de samenleving en kwamen op voor hun rechten. Ze vormden vrouwenbewegingen om hun streefdoelen te bereiken. Dit wordt de eerste feministische golf genoemd. Deze golf begon rond het jaar 1870. De Nederlandse vrouwen hielden zich vooral bezig met vrouwendiscriminatie op het gebied van onderwijs, arbeid en kiesrecht, maar ook bijvoorbeeld met de maatschappelijke minachting van prostituees en de gezondheid waarin de vrouw in die tijd leefde. Zij streefde onder andere naar het recht op onderwijs, het recht op gelijke behandeling op de arbeidsmarkt, het kiesrecht (zowel passief als actief), gezondere werkomstandigheden voor arbeidersvrouwen en de vrijheid van kleding. Wat waren de ontwikkelingen in de Eerste Feministische Golf? - Qua onderwijs Pagina 1 van 8
Voor 1871 kon een Nederlands meisje na de middelbare school geen vervolgopleiding doen. Meisjes werden opgevoed tot huisvrouw, maar de meeste van hen wilden eigenlijk een opleiding volgen met dezelfde kwaliteit als de opleidingen van jongens. De Nederlandse vrouwen streefden naar het recht op onderwijs voor de vrouw. In 1871 werd de eerste vrouwelijke student (Aletta Jacobs) toegelaten tot de Groningse universiteit. Sindsdien werd het voor meisjes makkelijker om een vervolgopleiding te kunnen volgen. - Qua werk Door het recht op onderwijs konden vrouwen nu over dezelfde kennis beschikken als mannen. Ze wilden daarom ook op de arbeidsmarkt gelijk behandeld worden en dezelfde banen kunnen krijgen als mannen. Ze streefden naar het recht op werk. Niet alle vrouwen streefden hiernaar. Arbeidersvrouwen wilden juist minder werk. Zij werkten in vlasserijen, steenbakkerijen, turfafgravingen, de industrie, op het veld, als naaister, prostitué of dienstbode. De vrouwen van de vlasserijen, steenbakkerijen en industrie werkten in benauwde ruimtes en maakten lange werkdagen. Dit was zeer ongezond. Hier wilden de vrouwen iets aan veranderen. Zij streefden naar gezondere werkomstandigheden. - Qua kiesrecht Ook op politiek gebied wilden de vrouwen gelijk behandeld worden, dus streefden zij naar het vrouwenkiesrecht. Zij gebruikte hierbij vaak gewelddadige strijdmethoden zoals het stichten van een brand in een openbaar gebouw, maar ook verstoorden zij vergaderingen. Deze strijdmethoden hielpen echter wel, want in 1917 kregen vrouwen passief kiesrecht. Dat wil zeggen dat de vrouwen wel gekozen mochten worden, maar nog niet zelf mochten stemmen. In het begin waren er nog niet zoveel vrouwen in de Tweede Kamer, maar dit aantal bleef stijgen. Twee jaar later in 1919 kregen zij ook actief kiesrecht (zij mochten nu ook zelf stemmen). - Qua prostitutie Veel vrouwen waren in de situatie dat ze seksuele dwang van mannen (bijvoorbeeld hun baas) niet konden ontwijken. Voorbehoedsmiddelen waren in die tijd verboden, dus een vrouw werd erg snel en jong zwanger. Dit is de reden dat er veel ongehuwde moeders waren met zogenoemde onechte kinderen. Vrouwen streefden naar het recht op voorbehoedsmiddelen. De Dolle Mina s (genoemd naar Wilhelmina Drucker, een onecht kind) hebben hierbij een belangrijke rol gespeeld. - Qua Kleding Vroeger moesten vrouwen een korset aan, maar kregen hierdoor maag- en darmklachten en vielen regelmatig flauw. Ze ontwierpen kleding die lekkerder zat. Ook ontwierpen ze kleding waarin vrouwen konden zwemmen en fietsen, want ze vonden dat vrouwen net als mannen ook mochten zwemmen en fietsen. Wat waren de gevolgen van de Eerste Feministische Golf? De vrouwen hadden in de Eerste Feministische Golf veel bereikt. Ze hadden nu onder andere recht op onderwijs, passief kiesrecht en actief kiesrecht. Ook werden ze al wat meer gelijkwaardiger behandeld. Hun doelen waren echter nog niet helemaal bereikt, vandaar dat er later nog een Tweede feministische Golf ontstond. Pagina 2 van 8
Hoofdstuk 2: De Tweede Feministische Golf Inleiding Dankzij de Eerste Feministische Golf was er wel veel veranderd, maar er waren nog veel verschillen tussen de posities van mannen en vrouwen. De feministes, die voor de rechten van de vrouwen streden, hadden drie hoofddoelen. Namelijk dat de vrouw een mens vrij zou worden, dat ze haar potenties zo veel mogelijk zou verwerkelijken en dat ze een volwaardig lid van de maatschappij zou worden. Deze drie doelen waren na de Eerste Feministische Golf nog niet bereikt, dus kwam er een Tweede Feministische Golf. De Tweede Golf ontstond in de loop van de zestiger jaren. De vrouwen wilden vooral een wet op gelijke behandeling van de man en de vrouw. Wat waren de oorzaken van de Tweede Feministische Golf? - Qua werk Een belangrijke oorzaak van de Tweede Golf: de mannen kwamen terug uit de Tweede Wereldoorlog en wilden hun oude banen weer terug. Die oude banen werden gedurende de oorlog door de vrouwen gedaan. De vrouwen voelden hoe het was om een echte baan te hebben, waarvoor ze betaald werden, waardoor ze respect kregen. En toen de mannen weer aan de slag wilden, was het voor de vrouwen moeilijk om hun dagen weer helemaal te vullen met hun huishoudelijke werk. De meeste vrouwen werden gek van het huishouden, en sommigen probeerden weer een baan te krijgen. Maar er waren zoveel moeilijkheden te overwinnen als je niet als blije huisvrouw door het leven wilde gaan. Vrouwen die weer wilden gaan werken, werden als een monster beschouwd. Het was nog erger als je helemaal geen gezin wilde en alleen maar wilde werken. Dus als je als vrouw geboren was, dan werd je moeder en sloof. Het door Betty Friesdan geschreven boek Het misverstand vrouw maakte duidelijk dat feminisme niet alleen om rechten gingen, maar dat vrouwen zich vooral erg ongelukkig voelden in de rol waarin zij werden geduwd. Als je ging solliciteren, werd je naar huis gestuurd met woorden die neerkwamen op: Mevrouw, we denken niet dat u het aankunt en we hebben liever een sterke man in uw plaats. Gaat u dus maar moederen en het huishouden doen, en dan zoeken wij nog even verder. Ideeën van Freud (schrijver) hebben negatief ingewerkt op de vrijheid van de vrouw. De ideeën die hij had over seksueel geluk en ongewenste zwangerschappen stonden lijnrecht tegenover de ideeën van de feministes. Ook had Freud ontdekt hoe iemands jeugd van invloed was op de rest van zijn leven. Hierdoor werd men doodsbang dat de moeders te kort zouden schieten in hun taak als huisvrouw en moeder, doordat zij gingen werken. Er werd bij hoog en laag beweert dat vrouwen thuis onmisbaar waren, waardoor de vrouwen automatisch weer thuisbleven. Aan deze ontwikkeling is de vrouw zelf ook een beetje schuldig, want zodra de vrouwen lazen dat het werken van een moeder, een negatief effect op de kinderen zou hebben, vonden ze de kinderen toch belangrijker. Ze geloofden alles wat er over het onderwerp gepubliceerd werd, en daar werd handig gebruik van gemaakt. - Qua onderwijs Na de lagere school deden de vrouwen geen vervolgopleiding, alleen in de hoogste standen kregen vrouwen wel een goede vervolgopleiding. Voor de vrouw was het meestal al uitgemaakt wat ze na de Pagina 3 van 8
lagere school ging doen, daarbij had ze geen eigen inbreng. Vaak ging ze vroeg trouwen, kreeg kinderen en werd ze huisvrouw. Alleen als de man niet genoeg verdiende voor het hele gezin, moest de vrouw ook gaan werken. - Qua relaties en qua persoon Onder de mannen heerste het idee dat vrouwen een veel gemakkelijker leven hadden dan zij. Zij hoefden alleen maar een gezin te onderhouden en hoefde zich maar op één ding te richten. Veel vrouwen waren niet gelukkig in hun huwelijk. Maar ze waren bang om als alleenstaande moeder achter te blijven. Het idee dat iedereen hen zielig zou vinden, beangstigde hen. Andere vrouwen begonnen te bekvechten met hun mannen over de taakverdeling thuis. Zij vonden dat de man ook wat moest doen in huis. Vaak stonden de vrouwen seks toe, terwijl ze daar helemaal geen zin in hadden. Ze dachten dat als ze het weigerden, dat ze hun man zouden verliezen. - Qua rechten De vrouw had weinig rechten, ze waren niet gelijk aan de man en werden dus ook als mindere behandeld. Als ze ongetrouwd waren en een baan hadden, kregen ze altijd veel minder betaald dan de man in die positie. Zodra een vrouw trouwde moest ze haar baan opgeven en voor het huishouden zorgen. Wat waren de ontwikkelingen in de Tweede Feministische Golf? De vrouwen in deze golf streden voor de rechten die wij nu als vanzelfsprekend beschouwen. Door middel van bh- en korsetverbrandingen, het weigeren van het scheren van hun been- en okselhaar en de bestorming van het Nijenhuis hebben ze dat voor elkaar gekregen. Wat waren de gevolgen van de Tweede Feministische Golf? - Qua werk De vrouw gaf door deze Golf aan, dat zij het thuiszitten zat was. Voor de meeste mannen was dat even slikken, want zij vonden het wel makkelijk zo. Dat was nu over, omdat de vrouw aan een eigen carrière wilde werken. De werkomstandigheden verbeterden wat, ze werden al meer gelijkwaardig behandeld. - Qua onderwijs De term tweedekans-onderwijs ontstond. De instituten als Moedermavo en Moederhavo konden de behoefte naar scholing en vorming van deze vrouwen niet meer aan! Op universiteiten werd ook veel meer gedaan. Er werd op een meer feministische manier lesgegeven en de studentes waren er veel meer mee bezig. Er kwamen ook veel meer vrouwenstudies. - Qua relaties Er kwamen veel scheidingen, vrouwen durfden eindelijk te kiezen voor zich zelf. De mannen waar ze mee opgezadeld waren ( door hun ouders ) werden verlaten, omdat zij de vooruitgang van de vrouw in de weg stonden. Ze hadden veel moeite met het idee dat de vrouw meer of evenveel zou verdienen als zij. Pagina 4 van 8
- Qua rechten Het wetsvoorstel voor gelijke behandeling werd ingediend en werd later ook aangenomen. Doordat vrouwen gingen werken, werden ze meer gerespecteerd. Veel bazen hadden echter het gevoel de macht over de vrouwen in hun bedrijven te hebben. Hierdoor ontstond het fenomeen seksuele intimidatie. - Qua persoon Vrouwen werden veel zelfstandiger, zelfverzekerder en onafhankelijker. Ze trouwden niet meer zo vroeg, want ze willen eerst carrière maken. Ze kozen voor zichzelf. Hoofdstuk 3: Belangrijke personen Welke vrouwen speelden een belangrijke rol tijdens de eerste en tweede feministische golf? - Aletta Jacobs Aletta Jacobs werd op 9 februari 1854 in het Groningse Sappemeer geboren. Zij had 10 broertjes en zusjes en haar liberale ouders waren erg vooruitstrevend voor die tijd. Kennis was macht! Aletta gedroeg zich als kind als een kwajongen en vond het huishouden doen en naaien vreselijk saai en geestdodend. Al op haar zesde wilde ze dokter worden, en die wil gaf ze niet op. In 1870 legde Aletta met goed gevolg het examen voor leerling-apotheker af, en ze mocht van de examinatoren de studie voor apotheker gaan volgen, maar Aletta wilde nog steeds dokter worden. In 1871 kreeg ze van minister-president Thorbecke toestemming om als eerste vrouwelijke student een proefjaar medicijnen aan de Universiteit van Groningen te volgen. In 1872 gaf Thorbecke (overigens op zijn sterfbed) Aletta toestemming voor haar verdere studie, nadat zij haar geschiktheid voor het universitaire onderwijs had bewezen. In 1874 slaagde ze voor het kandidaatsexamen geneeskunde, en ging ze vanwege haar slechte gezondheid verder studeren in Amsterdam, waar ze in 1878 haar artsdiploma behaalde. Op vierentwintigjarige leeftijd moest Aletta Jacobs de praktijk van haar vader (die ook arts was) overnemen, omdat die ernstig ziek was en een jaar later promoveerde ze tot doctor in de medicijnen op het onderwerp: Lokalisatie van fysiologische en pathologische verschijnselen in de grote hersenen. In de kranten werd grote aandacht aan haar promotie besteed, wat natuurlijk veel positiever was dan wat er bij de aanvang van haar studie over Aletta Jacobs werd gepubliceerd. Toch kreeg Aletta in haar leven met genoeg moeilijkheden te maken. Haar mannelijke collega s stelden zich op als haar meerderen en gaven Aletta de raad beneden het normale tarief te blijven en zich uitsluitend met het vrouwelijke werk, de verloskunde, bezig te houden. Naast haar praktijk hield Aletta gratis spreekuur in de Jordaan, waar zij ervaarde dat er veel ongewenste zwangerschappen waren. Ze las alles over geboortebeperking wat ze te pakken kon krijgen, en zo werd Aletta Jacobs de eerste medicus in Nederland die voorbehoedmiddelen verstrekte aan vrouwen voor wie een zwangerschap op grond van sociale, morele of medische gronden ongewenst was. Aletta sloot daarna vriendschap met Carel Victor Gerritsen, die haar vanaf haar toetreden tot de Universiteit, de hele tijd gevolg had. In die tijd werd er overal in Nederland geijverd voor de uitbreiding van het kiesrecht en Aletta Jacobs zette zich in voor het vrouwenkiesrecht. Pagina 5 van 8
Iedereen was tegen haar, maar in 1893 werd de Vereniging voor Vrouwenkiesrecht opgericht. Toch kreeg de vrouw pas in 1917 het passieve, en in 1919 het actieve kiesrecht. Aletta Jacobs trouwde in 1892 met Carel en kreeg geen kinderen. Ze sterft onverwacht in 1929 te Baarn op 75-jarige leeftijd. - Wilhelmina Drucker De Nederlandse vrouwenactiviste Wilhelmina Drucker (1847-1925) werd geboren in Amsterdam. Zij was een van de eerste Nederlandse feministes. Drucker richtte in 1889 de Vrije Vrouwen Vereniging op. In het programma van deze vereniging stond o.a.: strijd voor het vrouwenkiesrecht uitbreiding der vrouwenarbeid verbetering van de rechtspositie van de vrouw strijd tegen de prostitutie Uit deze vereniging ontwikkelde zich in 1893 de Vereniging voor Vrouwenkiesrecht, dat de eerste vrouwenorganisatie met een socialistische achtergrond was. Wilhelmina Drucker gebruikte het tijdschrift Evolutie (1893-1926) om haar ideeën te propageren. - Dolle Mina s Deze marxistische vrouwenbeweging is in 1969 opgericht en is vernoemd naar Wilhelmina Drucker. De groep bestond voor het grootste deel uit jonge vrouwen, veel studentes, afkomstig uit politieke partijen. Buiten een betere arbeidspositie voor vrouwen pleitte de arbeidersvereniging ook voor andere rechten, die ze probeerden te verkrijgen door acties te houden en te protesteren. Een aantal uitbundige acties van de Dolle Mina s waren: - het bezetten van mannensociëteiten en café s waar vrouwen niet in mochten - het dichtbinden van urinoirs - het nafluiten en in billen knijpen van mannen - het gratis uitdelen van condooms - de actie baas in eigen buik die voor abortus pleitte Door al deze actie s, stortte de pers zich op de Dolle Mina s. Door hun luidruchtige optredens kwamen er vaak berichten over Dolle Mina in de krant. Daardoor kende langzamerhand iedereen de groep, en kreeg iedereen een mening over deze vrouwenbeweging. Steeds meer vrouwen sloten zich bij Dolle Mina aan, vrouwen met allerlei achtergronden en leeftijden, met verschillende stijlen van werken. Rond 1977 stierf de actiegroep Dolle Mina een stille dood. - Joke Smit Joke Smit (1933-1981) was een belangrijke feministe uit de tweede golf. Joke publiceerde toentertijd meer dan vijftig feministische artikelen. In 1967 verwerkte zij haar eigen ervaringen in Het onbehagen bij de vrouw (De Gids), dat tegenwoordig algemeen beschouwd wordt als het begin van de tweede feministische golf in Nederland. De vele reacties op dat artikel waren voor haar en Hedy d Ancona aanleiding tot de oprichting, in oktober 1968, van de eerste nieuwe emancipatieorganisatie: Man-Vrouw-Maatschappij (MVM). Joke Smit werd de eerste voorzitter van deze organisatie, een functie die zij twee jaar vervulde. Pagina 6 van 8
- MVM MVM (Man-Vrouw-Maatschappij) was een actiegroep die in 1968 ontstond, en bestond uit mannen en vrouwen. Deze groep kwam dan ook op voor de rechten van man èn vrouw. MVM oefende druk uit op de overheid, politieke partijen en maatschappelijke organisaties. Ze wilden de Nederlandse samenlevingsvorm veranderen. Dit deden ze door middel van brieven van verzoek, protesten en werkgroepen. De belangrijkste strijdpunten van MVM zijn: - doorbreking van de traditionele rolverdeling - het recht op gelijke ontplooiingsmogelijkheden voor mannen en vrouwen - het gelijke recht op betaald werk MVM bestond voor het grootste deel uit vrouwen, de leden waren over het algemeen goed opgeleid, en de meeste waren dertigers. Man-Vrouw-Maatschappij bestaat nog steeds, maar is niet zo belangrijk meer. Hoofdstuk 4: Het feminisme nu Wat is de positie van vrouwen in deze tijd? Na jaren waarin niemand het woord feminisme nog durfde uit te spreken, is er weer belangstelling voor het feminisme. Dit blijkt uit de bijeenkomst Wie is er bang voor het F-woord?. Deze bijeenkomst werd door het feministische blad Lover georganiseerd en trok veel jonge vrouwen. Het taboe op feminisme lijkt te vervagen. Dit wordt ook duidelijk, doordat in Amsterdam de belangstelling voor vrouwenstudies weer toeneemt. Na jarenlang met opheffing bedreigd, steeg nu het studentenaantal van twintig tot zestig. Het zijn vooral vrouwen in de culturele- en mediakringen. Ze hebben samen hun girl-power. De feministen van nu geloven ook nog steeds in gezamenlijke acties. De feministes van nu zijn vooral jonge meiden in de twintig en de dertig die nog niet volwassen, maar wel vrij willen zijn om zichzelf te ontplooien. Ze willen postfeministisch worden genoemd. In tegenstelling tot hun voorgangsters hebben ze het niet over de gelijkwaardigheid van mannen en vrouwen, maar gaan ze die gelijkwaardigheid uit en willen ze zo behandeld worden. Maar zij vinden wel dat seksuele vrijheid een belangrijk thema was. Het is nog steeds zo dat jongens maar wat aan mogen rotzooien en meisjes die een beetje wild zijn deugen eigenlijk niet. Dit is ook versterkt door de aids-campagnes van de jaren 80, waarin men de jongeren bestookte met zedenlessen over seks. Verder is seksueel geweld nog een belangrijk thema van de vrouwen van nu. Daarom worden er ook Heksennachten georganiseerd. In deze nachten lopen vrouwen s nachts door de straten op pannendeksels te slaan. Dit gebeurt onder meer in Amsterdam en Groningen. De vrouwen willen niet alleen seksueel vrij zijn, maar ook vechten tegen seksuele intimidatie. Jonge vrouwen kregen in hun streven naar seksuele vrijheid of hun aanpak van seksueel geweld weinig steun van de feministen van de Tweede Golf. Deze vrouwen mengen zich wel in debatten over nieuwe vrouwenonderwerpen, maar jongerenthema s vinden ze over het algemeen niet zo interessant. Veel feministen van de Tweede Golf vinden meiden met blote navels en gelakte teennagels geen feministes. Ze vinden dat de jonge vrouwen teveel op hun uiterlijk zijn gericht om een feministe te kunnen zijn. Bovendien bereiken ze volgens hen geen collectieve doelen, zoals economische zelfstandigheid. Conclusie Pagina 7 van 8
Nu we deze P.O. hebben gemaakt, hebben we een duidelijk beeld gekregen van het feminisme in Nederland. Wij hebben de idealen en de problemen van de vrouwen leren kennen. Daarom begrijpen wij heel goed waarom zij in opstand kwamen en nog steeds komen. Want daardoor kunnen wij leven in een positie zoals die nu is ( bijna gelijk aan de positie van de man ). Het feminisme begon, omdat de vrouwen werden onderdrukt en dit na vele jaren niet langer meer accepteerden. Vrouwen die sterk in hun schoenen stonden, van rond de dertig, kwamen op voor hun belangen en idealen. Zij wilden niet langer zo leven en vonden het tijd om iets te ondernemen. De vrouwen van de Tweede Golf vonden dat hun voorgangsters veel bereikt hadden, onder andere het vrouwenkiesrecht, maar nog niet de hoofddoelen van het feminisme. Daarom wilden zij nog een keer actie voeren, voor gelijke rechten. Het feminisme nu is niet zo extreem aanwezig in de maatschappij. Het belangrijkste doel van hun samenkomen, is het voorkomen van seksuele intimidatie, op de werkvloer. Het zijn vooral jongere vrouwen die niet gesteund worden door de vrouwen van eerdere Feministische Golven. Hoewel het wettelijk verplicht is gelijke rechten te handhaven, is dit nog lang niet altijd het geval. Hiervoor staan de feministes van nu. Wij vinden dat de feministes door de jaren heen een belangrijke rol in de maatschappij gespeeld hebben, voor de vrouwen van nu. Wij kunnen nu onze meningen laten horen en een eigen wil hebben. Wij maken deel uit van de maatschappij en moeten daar eigenlijk dankbaar voor zijn. Bronvermelding Boeken: -Loonarbeid van vrouwen 1945-1955 door Els Blok -Baanbreeksters door Clara Zetkin -Er is een land waar vrouwen willen wonen door Joke Smit -Vrouwen vooruit! door D.H. Couvee en Anje Boswijk -Lieve Dr. Jacobs door Mineke Bosch en Annemarie Kloosterman -Aletta Jacobs door Martha van Brink-Poort -Wat is feminisme? door Anja Meulenbelt Internet: -www.trouw.nl -www.devolkskrant.nl -www.emancipatie.nl -www.vrouw.nl -www.jsc.ams.nl/halg.htm -www.absofacts.com Tijdschriften: -Opzij (enkele edities) Pagina 8 van 8