BIJLAGE 1: ICES OVERHEIDSOPDRACHT ETHISCH VERANTWOORD SPORTEN 2012-2014 Internationaal Centrum Ethiek in de Sport Waterkluiskaai 16-9040 Sint-Amandsberg/Gent www.ethicsandsport.com - info@ethicsandsport.com
EINDRAPPORT ETHISCH VERANTWOORD SPORTEN 2012-2014 ICES INHOUD 1.1 Overzicht van de bijgewoonde vormingen en congressen 1.2 Extra projecten ICES tijdens de periode van de overheidsopdracht EVS No rights no glory Safeguarding youth sport Holebi s in de sport 1.3 EVS-aanbevelingen GES decreet 1.4 Verslag project sport met grenzen 2013 1.5 Resultaten enquête kwaliteitslabels
EINDRAPPORT ETHISCH VERANTWOORD SPORTEN 2012-2014 ICES 1.1 Overzicht van de bijgewoonde vormingen en congressen Congres Better, Safer, Stronger. Prevention of sexual harassment and abuse in sport (Berlijn, 20-21/11/2012). Opleiding voor vertrouwenscontactpersoon (VCP) georganiseerd door de NOC*NSF. (19/09-03/10/2012) Boekvoorstelling Vlaanderen sport! Jeroen Scheerder (Hofstade, 1/03/2013) Bijscholing RESPECT in je sportclub (Berchem, 28/03/2013) Beurs The football we love (Brussel, 17/05/2013) Studiedag Sport extended (JES) (Antwerpen, 13/06/2013) Boekvoorstelling sportrecht (26/06/2013) World out games deelname human right conference (Antwerpen, 31/07-2/08 2013) Boekvoorstelling In vertrouwen de vertrouwenspersoon bij seksuele intimidatie (Antwerpen, 12/09/2013) Vorming Ouders & clubs: één doel? (Brussel, 20/09/2013) Congres Inclusion and Protection of Children in and through Sport (Budapest, 7-8/10/2013).
EINDRAPPORT ETHISCH VERANTWOORD SPORTEN 2012-2014 ICES 1.2 Extra projecten ICES tijdens de periode van de overheidsopdracht EVS No rights no glory De volgende jaren is Brazilië gastland voor twee grote sportevenementen: het WK voetbal (2014) en de Olympische Spelen met kort erna ook de Paralympics (2016). In dit project wordt dit actuele en mondiale thema gebruikt als toegangspoort om met jongeren in Noord en Zuid te werken rond de Kinderrechten: inzicht verkrijgen, hierover een uitspraak doen en overgaan tot actie in de eigen leefomgeving. No rights no glory! ICES geeft dit project, in zijn hoedanigheid van kenniscentrum, inhoudelijke diepgang met betrekking tot het thema kinderrechten en sport. In de eerste fase stelt het centrum een inhoudelijk dossier op dat als basis dient voor alle verdere fasen in het algemeen, en voor het uitwerken van de methodiek om bij kinderen en jongeren getuigenissen los te weken in het bijzonder. Safeguarding youth sport ICES behandelt, in deze preporatory action subsidie van de Europese Unie, in samenwerking met 10 Europese partners de bescherming van de jonge topsporter. Jonge atleten overschrijden vaak hun eigen grenzen om een hoger prestatieniveau te bereiken. Hierdoor verhoogt niet alleen het risico op blessures en overtraining (bedreiging voor de fysieke integriteit), ook zijn ze daarbij kwetsbaarder voor mentale druk (bedreiging voor de morele integriteit). Daarnaast zijn jonge topsporters vaak sterk afhankelijk van hun coaches en ervaren ze enorme groepsdruk vanuit hun omgeving. Deze aspecten moedigen hen extra aan om hun eigen grenzen tot het uiterste te drijven, in een poging hun sportieve doelen en dromen te bereiken. Om jonge topsporters te vrijwaren van deze bedreigingen, is het noodzakelijk dat ze gestimuleerd worden in hun empowerment, en er rond hen een gunstig ethisch klimaat gecreëerd wordt. Het doel van dit project is tweeledig. Enerzijds wordt beoogd om een gedegen theoretisch inzicht te verwerven in de problematiek van integriteitsschendingen in jeugdtopsport, en over de aspecten empowerment en gunstig ethisch klimaat binnen dat kader. Anderzijds wordt op zoek gegaan naar bestaande good practices met betrekking tot deze thema s, en wordt de vertaalbaarheid van deze initiatieven naar een Europese context nagegaan. www.safeguardingyouthsport.eu Holebi s in de sport ICES heeft een toolkit ontwikkeld rond holebi s in het voetbal dat sportorganisaties informeert, sensibiliseert en stimuleert. In de toolkit wordt de terminologie verklaart, de problematiek gekaderd, good practices geïntegreerd en acties op verschillende niveaus naar verschillende doelgroepen uitgewerkt. Op die manier dient de toolkit als terugvalbasis voor iedereen die rond homofobie in het voetbal werkt of wil werken. Daarnaast is er een interactief vormingspakket ontwikkeld. Deze overheidsopdracht liep van augustus-december 2013 en werd gefinancierd door de Vlaamse minister van gelijke kansen Pascal Smet. De toolkit en verdere initiatieven rond het project holebi of hetero, maak er geen spel van lopen verder in 2014. Naar aanleiding van de ontwikkeling van de toolkit participeerde ICES in de denktank van stad Gent rond holebi s. Deze denktank stelde een regenboogverklaring op die als basis dient van de geïntegreerde aanpak van discriminatie van holebi s en transgenders in de stad.
EINDRAPPORT ETHISCH VERANTWOORD SPORTEN 2012-2014 ICES 1.3 EVS-aanbevelingen GES decreet Zie volgende pagina
C O N C E P T N O T A E V S - D E C R E E T In het kader van de overheidsopdracht: Verstrekken van expertise op het vlak van ethisch verantwoord sporten, met inbegrip van de problematiek aangaande integriteit, seksueel misbruik en geweld ICES, met specifiek inbreng van KU Leuven en UGent INLEIDING In het kader voor deze conceptnota worden een aantal suggesties geformuleerd om het nieuwe decreet mede vorm te geven. In deel 1 wordt het doel van het nieuwe decreet toegelicht. In deel 2 zullen voorstellen worden gegeven over hoe dit aangepakt kan worden. In deel 3 worden mogelijke concrete initiatieven op een rijtje gezet. Deze voorbeelden zijn aanvullend aan het decreet en zouden eerder tot uitdrukking moeten komen via een soort overeenkomst tussen verschillende sportactoren. Het huidige decreet is nuttig in die zin dat het de sportwereld wakker geschud heeft op vlak van EVS, maar de bewustmaking dient nu verder te worden geïntensifieerd en een verankering in structuren moet een blijvend effect bewerkstelligen. DEEL I: DOEL VAN HET NIEUWE DECREET Doel: Via het beleidsthema EVS een ethisch sportklimaat tot ontwikkeling laten komen, waarbij sportethische principes bewuster in missie, visie, beleid, werking, doelstellingen en acties van de georganiseerde en anders-georganiseerde sportsector geplaatst worden, waarin de integriteit van elkeen maximaal gewaarborgd wordt en waarbij een effectief integriteitsmanagement structurele verbeteringen garandeert niet alleen op het vlak van preventie en remediëring maar ook op het vlak van brede kwaliteit Aandacht voor ethiek verankeren in de structuren van de Vlaamse sportwereld Ethische bewustwording in de gehele sportwereld doen toenemen Verantwoordelijkheidsgevoel bij sportsector doen toenemen (clubs, federaties en overheidsdiensten) Geen zaken opleggen of eisen (die overheid toch niet kan controleren) 1
Geen grote bijkomende administratieve lasten betekenen Het decreet zal stoelen op volgende 4 principes: I. Het uitgangspunt moet positief zijn, zonder overdreven planlast of regelgeving, maar wel voorwaardenscheppend. II. De overheid heeft wel een houvast nodig om in te grijpen wanneer nodig. Het decreet voor erkenning en subsidiëring van de Vlaamse sportfederaties is niet voldoende om het gezond sporten voor alle sporters te garanderen. III. Er zijn mechanismen nodig om het toenemend aantal anders-georganiseerde sporters te bereiken, zonder betuttelend te zijn. IV. Er moet duidelijk gedefinieerd worden welk verschil we willen maken en welke effecten we beogen (bvb. minder agressie, minder discriminatie, minder misbruik, meer doelgroepen, meer fair play, minder ethische conflicten,...). DEEL II: ALGEMENE ADVIEZEN VOOR HET DECREET In wat volgt worden de grote lijnen weergegeven die een echte meerwaarde zouden betekenen voor het nieuwe decreet op vlak van ethisch verantwoord sporten. Concreet zal het decreet uit een tweeluik bestaan: 1. een algemeen kader met beleidsprioriteiten en doelstellingen, bepaling van de rol van de federaties, rol van de sportdiensten...; 2. een luik subsidiëring. Enkele adviezen: 1. Belangrijk is dat de nadruk moet liggen op sensibilisering en dus niet op controle. Een decreet moet de grote contouren en richtingen aangeven, maar moet zich niet al te zeer inlaten met de manier waarop ze geconcretiseerd worden. Het kan wel de concretisering via een stappenplan aanmoedigen eventueel in (bindende) overeenkomst met de diverse partijen. 2. Wat belangrijk is voor het besturen van de sportwereld is dat er een grote, duurzame betrokkenheid en een gedeelde verantwoordelijkheid is tussen de federaties, de overheid 2
en de sportclubs die ze vertegenwoordigen. Voor de beleidsvoering in het kader van het MEVS decreet werd voor de Open Coördinatie Methode (OCM) gekozen. Een succesvolle toepassing van de co-governance methode als alternatief lijkt meer aangewezen in de context van ethiek omdat het een groter engagement impliceert en beter toepasbaar is op de relatie overheid-werkveld. Deze methode impliceert echter gelijkheid onder de partners, en dus een vrijwillig en sterk engagement van (invloedrijke) partners. Op vandaag is er geen garantie dat dit in het werkveld voldoende aanwezig is. Daarom is de huidige OCM het beste alternatief. De effectiviteit kan echter verbeterd worden door de rollen van alle actoren duidelijker te definiëren. 3. Verder lijkt het zinvol om jeugd en volwassenen nadrukkelijker apart te behandelen in het decreet. Kinderen kan men niet beschouwen als een mini versie van volwassenen en zijn bijgevolg gebaat met specifieke richtlijnen. Zeker in dit verhaal, waar de verhouding van het kind ten opzichte van ouders/trainers/bestuurders/topsporters van cruciaal belang is (cfr. Panathlon, rechten van het kind). 4. Met de beleids -en beheerscyclus en het planlastendecreet komt er vanaf 2013 een nieuwe manier van plannen op gemeenten af. Hier zouden mogelijkheden kunnen liggen om duurzame werking rond ethiek uit te bouwen door subsidies te linken aan ethische initiatieven (gekoppeld aan SVA-decreet). 5. Daarnaast hebben we het voorstel om de zes thema s te vereenvoudigen tot drie thema s. We pleiten ervoor om niet alleen 'integriteit' te bewaren en 'fair-play' maar ook een thema dat best 'sociale rechtvaardigheid' wordt genoemd, te introduceren (cf. inclusie, diversiteit, solidariteit, rechten van het kind). Rond deze thema s kan alternerend gewerkt worden. a. Integriteit slaat vooral op het individu; het fysieke, psychische, seksuele en morele (vb. aantasting seksuele integriteit door handtastelijke trainer bij atleet). b. Fairplay zal vooral gaan over de informele regels van het (sport)spel zoals bv. na de match de tegenstander een hand geven. Daarnaast verwijst dit ook naar financiële fairplay (vb. fraude, omkoping, corruptie). c. Sociale rechtvaardigheid slaat vooral op het maatschappelijke; situaties van en algemeen denken over bepaalde doelgroepen. Inclusie, diversiteit en solidariteit zitten hierin vervat (vb. weren allochtonen in een sportclub). 3
6. De ideeën achter het integriteitsmanagement kunnen gebruikt worden om een EVS-beleid beter uit te werken. Dit is een bruikbaar kader dat drie elementen inhoudt, namelijk instrumenten, processen en structuren. De instrumenten kunnen zowel bestaan uit lokale ad hoc initiatieven (bv. het opstellen van een gedragscode) als initiatieven op middellange termijn (vb. de invoering van een klachtensysteem). Essentieel is dat er processen nodig zijn om deze instrumenten te implementeren. Dit gebeurt volgens een eenvoudig stappenplan, namelijk 1) plannen, 2) implementeren, 3) evalueren, 4) aanpassen. Deze processen moeten gecoördineerd worden via bepaalde structuren op federatie niveau en een overkoepelend orgaan van zowel sportfederaties, sportdiensten, ISB, VTS, sportclubs, enz. 7. Het lijkt zeer opportuun om een onafhankelijke organisatie te hebben die de sportsector kan blijven stimuleren, informeren en begeleiden rond ethiek. Er is een behoefte aan laagdrempelige instrumenten en expertise. Als men deze verantwoordelijkheid legt bij een andere sportorganisatie (bijvoorbeeld VSF of ISB), zouden er te veel actoren in de sport niet betrokken en aangesproken worden. Zo kan een onafhankelijke organisatie de gehele sportsector bereiken van koepelorganisaties tot clubs en anders georganiseerde sport (VSF, federaties, ISB, gemeentelijke en provinciale sportdiensten, VTS, sportclubs, Vlabus, SVS ). Naast het informeren, stimuleren en begeleiden van de sportsector is het ook belangrijk om de situatie en de evolutie omtrent ethiek op te volgen en te meten. Daarom zou dit onafhankelijk orgaan ook onderzoek kunnen voeren/coördineren naar evaluatie en evolutie van de acties en veranderingen rond ethiek. Het is belangrijk om ook de effectiviteit en de invloed van bepaalde ethische maatregelen na te gaan. Bij dit alles dient niet alleen de ICES-werking zelf maar ook interuniversitaire ondersteuning, naar het model van 2012-2014, gegarandeerd te worden. DEEL III: CONCRETE VOORSTELLEN In dit onderdeel worden enkele concrete voorstellen gedaan die uit het decreet kunnen voortvloeien. Deze zouden in een latere fase bediscussieerd moeten worden en in een overeenkomst gegoten worden na een breed overleg met de verschillende partners uit de sportsector en openbare diensten. 4
1. Proactief: 1.1. Sociale marketing De overheid kan volgens de sociale marketingmethode bijvoorbeeld een reclamecampagne voor meer verdraagzaamheid in sportclubs voeren. Zo worden (mensen uit) sportclubs er bewust van gemaakt dat het in hun eigen belang is om verdraagzamer te zijn. 1.2. Ethische code (met nadruk op implementatieproces) Een ethische code in sportclubs is aan te raden indien de sportclub bereid is dit correct te implementeren en als een werkinstrument ziet. Workshops, tools van ICES en input van federaties en sportdiensten kunnen hierbij helpen. 1.3. Een verantwoordelijke ter stimulering ethiek Een ander punt is dat sportfederaties/sportdiensten (overkoepelend voor cultuur, jeugd en sport) in het takenpakket van een bevoegd personeelslid voltijds of deeltijds de functie van ethisch manager zouden moeten voorzien. Dit benadrukt het belang van de structurele omkadering en werking van ethische bewustwording in de sportvereniging. Het model van integriteitsmanagement zoals gebruikt in grote instellingen zoals de Vlaamse overheid zelf kan hier inspirerend zijn. 1.4. Kwalificatievereisten trainers/begeleiders/ scheidsrechters Trainers/begeleiders/scheidsrechters zijn cruciaal in dit verhaal en daarom zou ethiek explicieter aan bod moeten komen in de opleidingen van de VTS, universiteiten en hogescholen. Verder zouden er ook bijscholingen georganiseerd kunnen worden in samenwerking met ICES. 1.5. Voorkomen dat een veroordeelde voor seksuele feiten zich kan aanmelden als trainer/begeleider. Sociale controle alleen lijkt niet voldoende, maar wat zijn de mogelijkheden? Een uittreksel strafregister eisen? Eventueel een zwarte lijst gekoppeld aan tuchtrecht op poten zetten (naar vb. van Nederland)? Mogen federaties/sportdiensten zwarte lijsten bijhouden? Het is zinvol om het onderzoek hierrond te intensifiëren en in een werkgroep de juridische grenzen/mogelijkheden verder te bestuderen. 5
1.6. Stimulerende aanpak Naast aandacht voor controle moet er ook aandacht voor een stimulerende aanpak in het decreet zijn. Zo kan men de goede praktijken van clubs, federaties, enz. belonen door bijvoorbeeld het uitreiken van een jaarlijkse prijs. De overheid kan hiervoor partners zoeken die dit verder willen concretiseren. 1.7. Communicatie De meest aangewezen communicatiekanalen dienen gebruikt te worden voor het verspreiden van de boodschap van EVS. Sociale media kunnen fungeren als goedkope en efficiënte instrumenten om de verschillende doelgroepen te bereiken. Verder moet de sportsector ook beter communiceren naar de buitenwereld toe. Momenteel wordt er vooral verdedigend reactief gecommuniceerd, terwijl de focus ook zou moeten liggen op proactieve communicatie. 1.8. Rol van officials Men zou de rol van officials bij het EVS kunnen vergroten. Zo zou er gezocht kunnen worden naar een eenvoudige manier om zowel goede als minder goede gebeurtenissen op en naast het veld in verband met integriteit te rapporteren. Iets wat nu reeds door officials in het voetbal gedaan wordt. 2. Reactief: 2.1. Aanspreekpunt integriteit (API) & een pool van vertrouwenspersonen en adviseurs Onderstaand model is een geheel van actoren die vragen, meldingen en gevallen van seksueel grensoverschrijdend gedrag kunnen aanpakken. Daarin kunnen verschillende personen (ouder, sporter, trainer...) beroep doen op diverse kanalen (de club API, de federatie/sportdienst API, 1712, tuchtrecht, justitie). Die kanalen kunnen meldingen ontvangen, vragen beantwoorden, verontrusting en feiten aanpakken. Het centrale meldpunt 1712 en de sportsector kunnen, via ICES vzw als back-office, een beroep doen op een kleine pool van opgeleide en deskundige freelance vertrouwenspersonen, adviseurs en consulenten, die sporters, trainers, clubs, federaties en sportdiensten kunnen ondersteunen, begeleiden, informeren en adviseren rond feiten van 6
seksueel en ander grensoverschrijdend gedrag. Daarnaast zou er ook een overkoepelend tuchtrecht uitgewerkt moeten worden voor de sportsector. 7
3. Projectmatig: Projectgroepen onder leiding van ICES om specifieke ethische problemen aan te pakken en aanbevelingen te doen naar de overheid los van het decreet (structureel gesteund door universitair onderzoek). Een mogelijke piste om veel grondiger te werk te gaan rond ethiek is het uitwerken van een intervention mapping (IM) protocol. Binnen het protocol wordt sterk de nadruk gelegd op een grondige analyse van de levenskwaliteit en gezondheid, van ethisch en onethisch gedrag, en van de oorzaken of determinanten van dat gedrag. Het grote voordeel aan het protocol is dat het heel concrete richtlijnen en werkdocumenten bevat die toelaten om op een stapsgewijze manier een interventie binnen het domein van de ethiekbevordering te ontwikkelen. Men zou dit kunnen toepassen op de sportwereld. Men zou bijvoorbeeld één sport kunnen aanpakken en daar een methodiek voor ontwikkelen, evalueren en dan uitrollen over alle sporten. In deze veel grondigere aanpak zou een belangrijke taak weggelegd zijn voor onderzoekers en ICES om zo'n interventie voor ethiek te ontwikkelen. Mogelijke domeinen: a) Jeugdcompetitie Vb. Kunnen we een verbod op jeugdcompetitie onder een bepaalde leeftijd afdwingen? b) Scheidsrechters Vb. hoe beter beschermen en opleiden? c) Vrijwilligers Vb. Hoe kunnen we vrijwilligers beter ondersteunen? d) Anders georganiseerde sport Vb. Hoe deze groep beter bereiken? Via federatie? Via gemeentes? e) Ouders Vb. Gedragscode voor ouders opstellen? Opvoeden van ouders via info en workshops 8
EINDRAPPORT ETHISCH VERANTWOORD SPORTEN 2012-2014 ICES 1.4 Verslag project sport met grenzen 2013 Zie volgende pagina
Eindverslag Sport met Grenzen 2013 Project toegekend aan ICES vzw INHOUD Opdracht... 2 Algemene samenvatting project... 3 Didactisch uitwerken, gebruiksklaar maken & drukken... 5 Communicatie... 6 1. Via ICES... 6 a. Website... 6 b. Filmpje... 6 c. E-mail... 7 d. Informatiestand... 7 2. Via andere sport partners... 7 Verspreiding... 8 Vormingsaanbod... 9 1. Eerste pijler: vormingen georganiseerd door ICES vzw... 9 2. Tweede pijler: Lesgeversvorming, studiedagen... 10 3. Derde pijler: Vormingen georganiseerd door een sportorganisatie i.sm. ICES vzw.... 11 Evaluatie project... 14 Bijlage... 15 1. Vragenlijst voor de evaluatie... 15 2. Overzicht facturen... 15 3. Bewijsstukken... 15
OPDRACHT 1 het didactisch uitwerken, gebruiksklaar maken en afwerken van de sportversie van het Vlaggensysteem van Sensoa, en het implementeren via een gedrukte uitgave en het verspreiden hiervan; 2 het ondersteunen en begeleiden van de sportsector in de implementatie van het Vlaggensysteem, met inbegrip van training in de methodiek en vorming. 2
ALGEMENE SAMENVATTING PROJECT DIDACTISCH OPSTELLEN INSTRUMENTEN Na het opstellen van het Raamwerk binnen een brede sportwerkgroep heeft ICES (& VSF) samen met een kleinere werkgroep het Vlaggensysteem en De Handleiding uitgewerkt. Hiervoor werd afgetoetst met Erika Frans van Sensoa. Taalkundig werden de instrumenten gecontroleerd door Marc Geenen. DRUK & VERDELING In 2013 werd een eerste druk van 1600 exemplaren van het Vlaggensysteem en de Handleiding voorzien. Het pakket vlaggensysteem bestaat uit een map met 30 losse interactieve cases, een theoriekaart en een handleiding. Het vlaggensysteem geeft de sportorganisatie mee hoe situaties objectiever ingeschat en beoordeeld kunnen worden. Daarnaast werd een handleiding ontwikkeld die sportclubs informeert over zes laagdrempelige acties voor een beter kwaliteits-, preventie- en reactiebeleid. Dit werd in een aantrekkelijke lay-out gegoten en gedrukt als een handig compact boekje. De handleiding wordt naast de fysieke vorm ook digitaal ter beschikking gesteld. De twee instrumenten zijn complementair en vormen een totaalpakket om het thema lichamelijke en seksuele integriteit in de sport aan te pakken. Grote sportorganisaties, koepel sportorganisaties en partnerorganisaties (N= 238), gemeentelijke en provinciale sportdiensten (N= 313) en sportfederaties (N=95) hebben het pakket ontvangen. Sportclubs konden het pakket verkrijgen via een gratis online bestelling (N= 248) of op een vorming (N= 254). Gedurende het project van 10 maand in 2013 werden er in totaal 1148 pakketjes verspreid. Om een kwalitatieve en geen kwantitatieve implementatie te garanderen werd er een minimale inspanning/interesse van de clubs verwacht. Clubs moesten namelijk zelf het pakketje bestellen of ontvangen op een vorming. Door clubs niet sowieso een pakketje toe te sturen werd vermeden dat exemplaren niet ten volle benut werden. COMMUNICATIE & VORMING ICES ontwikkelde voor het project sport met grenzen een aparte webpagina met een herkenbare url (www.sportmetgrenzen.be). Op die pagina werd alle informatie over het project voorzien (thema, instrumenten, vormingen). Vervolgens werd een aantrekkelijk laagdrempelig filmpje gemaakt om sportorganisaties te triggeren voor het thema. Om de sportsector te informeren over het project sport met grenzen werd in een aantal fasen gewerkt. Eerst werden de grote sportorganisaties en koepelorganisaties op de hoogte gebracht en gevraagd dit zo breed mogelijk te communiceren via hun kanalen. Zo hebben veel organisaties dit op hun website en nieuwsbrief geplaatst (CJSM, ISB, VSF, BOIC, Panathlon ). VSF en BVLO hebben in hun magazine een artikel over dit thema voorzien. Federaties (N=34 van de 95 federaties / totaal aanwezigen= 58 personen) werden op de studiedag integriteit ingelicht over het thema, het doel, de problematiek en de instrumenten. De andere federaties werden via mail, nieuwsbrief en website op de hoogte gebracht. Op die dag werd ook een persmededeling van de minister van sport (Philippe Muyters) verspreid (27/02/2012). Gemeentelijke sportdiensten (N=212 van de 308 sportdiensten) werden in een plenaire sessie op het ISB congres ingelicht waarna ze aan de ICES infostand het pakket konden ophalen en meer info verkregen. De andere sportdiensten ontvingen het pakket via de post. 3
Vervolgens werden federaties en sportdiensten geresponsabiliseerd om dit thema mee uit te dragen naar hun achterban; de sportclubs. Zo werd er gestimuleerd om de informatie op hun websites te plaatsen, in nieuwsbrieven te integreren, op vergaderingen aan te kaarten Daarna konden de geëngageerde personen uit sportfederaties of gemeentelijke sportdiensten een training of trainers (TOT) volgen. Na deze TOT (lesgeversvorming) van één volledige dag werden de personen erkend als lesgever. Lesgevers die een vorming willen geven voor hun achterban kregen hiervoor de steun van ICES. Ze werden gestimuleerd om een vorming te geven door middel van een kant-en-klare PowerPoint, pakketjes van het vlaggensysteem en de handleiding, financiële vergoeding voor de onkosten, de nodige begeleiding en ondersteuning. Deze aanpak heeft als voordeel dat clubs zich sneller en persoonlijker aangetrokken voelen tot een vorming van hun federatie of sportdienst. Daarenboven nemen clubs bij vragen of incidenten sneller contact op. Er zijn in totaal 8 vormingen door federaties of sportdiensten georganiseerd. (Sportdienst Torhout (1), Sportdienst Melle (1), Vlaamse Atletiekliga (1), Parantee (2), Vlaamse Judo federatie (1), Vlaamse volleybalbond (1) en BVLO(1)) Naast de vormingen door sportsector zelf heeft ICES 5 vormingen voorzien verspreid over Vlaanderen (Gent, Leuven, Antwerpen, Brugge en Kortrijk). De sessie in Hasselt werd geannuleerd wegens te weinig inschrijvingen. Daarnaast is een lesgever van ICES een sessie komen geven op 3 vormingsmomenten (buurtsportmedewerkers Gent, Panathlon Brussel en 3D nascholing BVLO). De sessie op de bijscholingsdag op 01/11/2013 werd geannuleerd wegens te weinig inschrijvingen. ISB heeft 2 vormingen voorzien met een grotere focus op het raamwerk lichamelijke en seksuele integriteit en beleid (voor de sportdienst van Schoten en op de trefdag zwembaden). In 2013 zijn er in totaal 19 vormingen gegeven en werden 294 personen gevormd. INHOUD VORMING Op een vorming wordt eerst de problematiek uitgelegd. Hier wordt benadrukt dat integriteitsschendingen bij kinderen en jongeren grote gevolgen kunnen hebben op latere leeftijd, dat peers vaak over de grens gaan en dat de setting sport een aantal risicofactoren met zich meebrengt. Vervolgens worden de zes acties uit de handleiding uiteengezet, waarna het vlaggensysteem in detail wordt toegelicht. De theorie van de zes criteria en de vier vlaggen wordt uitgelegd aan de hand van voorbeeldcases. Tijdens de vorming wordt ook de mogelijkheid geboden om eigen cases naar voor te brengen. De vorming wordt beëindigd met een oefenmoment in kleine groepjes. EXTRA De reddersfederatie heeft de cursus hoger redder hernieuwd. Er is een deel toegevoegd rond geweld & agressie, en ook een stukje over seksueel grensoverschrijdend gedrag. De cursustekst werd aangepast en uitgebreid door ICES. Omdat de docenten hoger redder hiermee binnenkort aan de slag moeten, heeft ICES op de vormingsdagen van de docenten hoger redder een korte sessie van een uur voorzien (3 vormingen te Leuven, Hofstade en Brugge). Hiervoor werden een 12-tal cases licht aangepast naar de zwembadcontext en uitgewerkt. Die cases staan nog niet officieel op punt en moeten zeker nog verder uitgewerkt worden (eventueel een tekening voor maken etc.). 4
DIDACTISCH UITWERKEN, GEBRUIKSKLAAR MAKEN & DRUKKEN Het pakket sport, een spel met grenzen werd didactisch uitgewerkt in samenwerking met volgende personen: Jord Vandenhoudt, Sophie Cools, Kristine De Martelaer, Tine Vertommen, Erika Frans, Marc Geenen, Lore Vandevivere. Het pakket werd gelayout door vormgeefster Emma Thyssen. Het pakket werd gedrukt door Nevelland NV. 5
COMMUNICATIE De thematiek, vormingen en instrumenten werden op verschillende wijzen breed gecommuniceerd. 1. VIA ICES a. WEBSITE Er werd voor dit project een aparte pagina op de ICES website voorzien. Die webpagina had een herkenbare URL (www.sportmetgrenzen.be) en werd gelanceerd op 27 februari 2013. Deze website fungeert als platform voor: Informatie Raamwerk, Handleiding, Vlaggensysteem Achtergrondinformatie rond het project Bekendmaking vormingen Bestelformulier gratis pakket (Handleiding + Vlaggensysteem) Onderstaande grafieken geven de bezoekersaantallen weer van deze pagina: 27 februari 2013 Persbericht minister Muyters sep-okt 2013 Lancering filmpje b. FILMPJE Er werd een filmpje opgesteld om de mensen te triggeren voor het thema. Het filmpje had tot doel om de aandacht en interesse op te wekken zodat mensen naar de website zouden gaan om een pakketje te bestellen of zich in te schrijven voor één van de vormingen. Het filmpje (gemaakt door Jasper Van Gestel ) werd gelanceerd op 02/09/2013 en wijd verspreid via ICES, CJSM, VSF, ISB 6
c. E-MAIL Federaties en sportdiensten werden via mail ze op de hoogte gebracht van alle informatie en gevraagd dit mee te verspreiden naar de sportclubs. In bijlage werden enkele afbeeldingen gestoken een voorbeeldtekst meegegeven. Bij de lancering van het filmpje werden de federaties en sportdiensten op nieuw gemaild. d. INFORMATIESTAND ICES stond met een informatiestand op de dag van de trainer (december 2012) en op het ISB congres (maart 2013). Dit gaf ICES de kans om trainers, sportfunctionarissen en andere sportdienstmedewerkers face-to-face te kunnen aanspreken over de thematiek. 2. VIA ANDERE SPORT PARTNERS Een persbericht door Minister Muyters op 27 februari 2013 Een artikel in het VSF-magazine, editie 1-2013 Een artikel in het BVLO-tijdschrift, editie 1-2013 Nieuwsbrieven: ICES, Sensoa, CJSM, VSF, ISB, BVLO Diverse websites: Federaties, sportdiensten, VSF Overleg Panathlon 7
VERSPREIDING Totaal verspreid tussen februari 2013 tot en met oktober 2013 = 1148 exemplaren. Wie Aantal Federaties 95 Gemeentelijke sportdiensten 308 Provinciale sportdiensten 5 Raad van Bestuur ICES 10 Vlaamse sportraad 20 Raad van Bestuur VSF 10 ICES-EVS projectgroep 12 Universiteiten (KUL, Ugent, VUB, UA) 15 Sensoa 40 Departement CJSM 5 Kabinet Sport 5 Didactisch materiaal vorming 10 Kamercommissie sport 21 Bloso 10 ISB 2 VTS 10 Opleiding jeugdsport coördinator 35 Webbestellingen 248 Vormingen 254 Vlabus 6 SVS (via ISB-congres) 2 BOIC 3 Panathlon International 10 IOC 1 UZA Dienst Psychiatrie 1 EVS-ondersteuning 2 VLP - Ethisch Verantwoorde Sportclubs 6 Extras 2 TOTAAL 1148 8
VORMINGSAANBOD Het vormingsaanbod rond Sport Met Grenzen is opgebouwd rond drie pijlers: 1. Eerste pijler: vormingen georganiseerd door ICES vzw 2. Tweede pijler: Lesgeversvorming, studiedagen 3. Derde pijler: Vormingen georganiseerd door een sportorganisatie i.sm. ICES vzw. 1. EERSTE PIJLER: VORMINGEN GEORGANISEERD DOOR ICES VZW Vormingen binnen de eerste pijler worden volledig door ICES vzw zelf georganiseerd: locatie zoeken/vastleggen, catering voorzien, communicatie voeren, de inschrijvingen behandelen, het geven van de vorming, opvolging achteraf Doorheen 2013 zijn er 6 vormingen van dit type georganiseerd, geografisch gespreid over Vlaanderen: Gent, Brugge, Hasselt, Leuven, Antwerpen en Kortrijk. Een eerste-pijler vorming duurt +/- 2u30 en heeft volgende vaste structuur: Eerst wordt het thema 'Lichamelijk en Seksuele Integriteit' in een sportcontext besproken. Hierbij is er aandacht voor het belang van het thema in sportclubs en de verantwoordelijkheden die zij daarin dragen; Vervolgens worden de twee instrumenten (Handleiding + Vlaggensysteem) uitvoerig besproken. Zo krijgen de deelnemers uitleg bij het Vlaggensysteem, welke 6 criteria erin gehanteerd worden en welke reacties gepast zijn bij elke soort vlag. Aan de hand van de handleiding voor sportclubs, wordt overlopen welke laagdrempelige initiatieven een sportclub kan nemen om tegemoet te komen aan de uitdagingen met betrekking tot de lichamelijke en seksuele integriteit van hun leden. De sessie eindigt met een oefenmoment van +/- 30 min. waarin de deelnemers aan de slag gaan met concrete voorbeeldsituaties uit de sport, aan de hand van het vlaggenpakket. De sprekers blijven beschikbaar voor vragen en advies. Na afloop van de sessie wordt er per sportorganisatie één gratis Vlaggensysteem & Handleiding uitgedeeld. Deelname aan deze vormingen is gratis voor sportorganisaties en worden steeds aangekondigd via de website www.sportmetgrenzen.be. Per vorming is een inschrijfmodule voorzien. Om een organisatorische buffer te voorzien, is inschrijven mogelijk tot een week voor de eigenlijke vorming Georganiseerde vormingen: Gent: Sportverblijf Bloso-centrum op 29 april 2013 van 19u00 tot 21u30 Aantal deelnemers: 8 (6 sportclubs, 1 sportdienst en 1 welzijnsorganisatie) Hasselt: Cultuurcentrum Hasselt op 6 mei 2013 van 19h00-21h30 Aantal inschrijvingen: 3 (geannuleerd wegens beperkt aantal deelnemers) Brugge: Hof van Watervliet op 15 mei 2013 van 19u00 tot 21u30 Aantal deelnemers: 11 (10 sportclubs en 1 hogeschool) Leuven: Voetbalstadion den Dreef op 8 oktober 2013 van 19u00 tot 21u30 Aantal deelnemers: 22 (3 sportdienst en 19 sportclubs) Antwerpen: Huis van de Sport op 14 oktober 2013 van 19u00 tot 21u30 Aantal deelnemers: 17 (2 buurtsportdiensten en 15 sportclubs) Kortrijk: Sportcampus Lange Munte op 23 oktober 2013 van 19u00 tot 21u30 Aantal deelnemers: 18 (2 sportdiensten en 16 sportclubs) 9
Ter bekendmaking van deze vormingen werd er gecommuniceerd naar: alle gemeentelijke sportdiensten (per provincie, gelinkt aan de vorming in hun buurt); alle provinciale sportdiensten; alle mensen die reeds een pakket bestelden op de website; de Vlaamse Sportfederatie, met de vraag het te communiceren naar hun leden; alle departementshoofden van hogescholen met een sportopleiding. De communicatie bevatte een hapklaar, kort, wervend tekstje en een afbeelding die eenvoudig kon overgenomen worden door de betrokken partners. Voor de vormingen in Leuven, Antwerpen en Kortrijk werkten we expliciet samen met de lokale sportdiensten: respectievelijk Sportdienst Leuven, Autonoom Provinciebedrijf Sport en Sportdienst Kortrijk. Deze samenwerking betrof het aanleveren van een locatie en het voeren van promotie naar de lokale sportclubs. Deze samenwerkingen hebben een duidelijk positieve invloed gehad op het aantal inschrijvingen. Bij toekomstige vormingen is het wenselijk om steeds een dergelijke samenwerking te realiseren. 2. TWEEDE PIJLER: LESGEVERSVORMING, STUDIEDAGEN Vormingen binnen de tweede pijler worden door ICES vzw georganiseerd als omkadering van het project, gericht op een brede doelgroep. Georganiseerde vormingen: Studiedag Integriteit Locatie: Huis van de Sport Gent op 27 februari 2013 (hele dag) Aantal deelnemers: 58 (hoofdzakelijk sportfederaties) Sprekers: Erika Frans (Sensoa), Sophie Cools (VSF) en Lore Vandevivere (ICES vzw) Tijdens deze vorming kregen de aanwezige sportfederaties toelichting over het thema lichamelijke en seksuele integriteit. Het thema en het belang ervan werd geduid, de instrumenten werden aangereikt en er werd uitgelegd hoe een sportfederatie ermee aan de slag kan. Lesgeversvorming Locatie: Huis van de Sport Gent op 19 april 2013 (hele dag) Aantal deelnemers: 25 (16 sportfederaties, 3 sportdiensten en 6 anderen) Spreker: Erika Frans (Sensoa) Deze vorming verliep in nauwe samenwerking met Sensoa en VSF. Deelnemers van een lesgeversvorming worden opgeleid om na afloop zelf vormingen rond Sport Met Grenzen te kunnen en mogen organiseren (derde pijler, zie infra). Tijdens deze vorming werd eerst het thema 'Lichamelijk en Seksuele Integriteit' in een sportcontext besproken. Hierbij werd ingegaan op de verantwoordelijkheid die ligt bij sportclubs om actie te ondernemen omtrent de thematiek. Vervolgens werden de twee instrumenten (Handleiding + Vlaggensysteem) uitvoerig besproken. Er werd hoofdzakelijk gefocust op de manier waarop de inhoud en de oefeningen uit het Vlaggensysteem het best overgebracht kunnen worden naar begeleiders uit de sportsector. Met deze kennis kunnen de deelnemers aan de slag binnen hun eigen club of organisatie. 10
3. DERDE PIJLER: VORMINGEN GEORGANISEERD DOOR EEN SPORTORGANISATIE I.SM. ICES VZW. De derde pijler omvat vormingen die door sportorganisaties zelf georganiseerd worden, in samenwerking en met steun van ICES vzw. Organisaties waarvan een lid de lesgeversvorming volgde (zie pijler 2), mogen zelf een vorming organiseren. ICES vzw steunt deze vormingen zowel inhoudelijk, praktisch als financieel. Er zijn in totaal 8 vormingen door federaties of sportdiensten georganiseerd. (Sportdienst Torhout (1), Sportdienst Melle (1), Vlaamse Atletiekliga (1), Parantee (2), Vlaamse Judo federatie (1), Vlaamse volleybalbond (1) en BVLO(1)) 11
12
Overzicht van alle Sport met Grenzen-vormingen in 2013 (drie pijlers samen): Organisatie Datum Vorming Locatie Aantal aanwezigen ICES-VSF 27/02/2013 Studiedag 'Integriteit' Gent 58 ICES-SpdGent 27/03/2013 Vorming 'Sport Met Grenzen' Buurtsportmedewerkers Gent 11 ICES-VSF 19/04/2013 Lesgeversvorming 'Sport Met Grenzen' Gent 25 ICES-VSF 29/04/2013 Vorming 'Sport Met Grenzen' Gent 8 ICES-SpdTorhout 03/05/2013 Infosessie 'Sport Met Grenzen' Torhout 12 ICES-VSF 06/05/2013 Vorming 'Sport Met Grenzen' Hasselt 0 ICES-VSF 15/05/2013 Vorming 'Sport Met Grenzen' Brugge 11 ISB 17/05/2013 Omgaan met lichamelijke integriteit van jongeren in de sport Schoten 6 ICES-BVLO 06/06/2013 Vorming 'Sport Met Grenzen' Gent 9 ICES-Parantee 24/06/2013 Opleiding 'Sport, een Spel met Grenzen' Waregem 7 ICES-Parantee 26/06/2013 Opleiding 'Sport, een Spel met Grenzen' Sint-Niklaas 14 ICES-BVLO 20-22/08/2013 Sessie @ 3D-nascholing Gent 10 ICES-VJF 07/09/2013 Sessie @ 1e VJF-Symposium Oostkamp 27 ICES-VAL 05/10/2013 'Dag van de atletiektrainer' Leuven 12 ICES-VSF-SpdLeuven 08/10/2013 ICES-VSF-APB Sport 14/10/2013 Vorming 'Sport Met Grenzen' Leuven 22 Vorming 'Sport Met Grenzen' Antwerpen 17 ICES-VSF-SpdKortrijk 23/10/2013 Vorming 'Sport Met Grenzen' Kortrijk 18 ICES-SpdMelle 17/10/2013 Bijscholing 'Sport Met Grenzen' Melle 15 ICES-Volleybalbond 25/10/2013 Bijscholing 'Sport Met Grenzen' Vilvoorde 12 TOTAAL 294 13
EVALUATIE PROJECT Er werd een vragenlijst opgesteld om het project te evalueren. Deze werd naar 516 personen verzonden (naar alle personen die het pakket ontvangen hebben via een vorming of online bestelling). De vragenlijst werd in een eerste fase verzonden op 10/06/2013 (reminder op 17/06/2013 en 01/07/2013) en in een tweede fase op 30/10/2013 (reminder op 06/11/2013 en 13/11/2013). Het is een online vragenlijst waarbij het programma limesurvey gehanteerd wordt. De vragenlijst peilt naar tevredenheid, duidelijkheid, en noden van het project, de vormingen en de instrumenten. In december 2013 zullen de resultaten verwerkt worden om aan de hand van die bevindingen onze werking, de instrumenten verder op punt te stellen. In bijlage 1 is een overzicht van de vragen toegevoegd. 14
BIJLAGE 1. VRAGENLIJST VOOR DE EVALUATIE 2. OVERZICHT FACTUREN 3. BEWIJSSTUKKEN 15
EINDRAPPORT ETHISCH VERANTWOORD SPORTEN 2012-2014 ICES 1.5 Resultaten enquête kwaliteitslabels 77% (N=20) van de federaties met een kwaliteitslabel (N=26) maakt gebruik van een subsidie in het kader van de facultatieve opdracht jeugdsport. Bij 81% (N=21) van de federaties die een label uitreiken (N=26), is het één jaar geldig. De helft van de federaties met een kwaliteitslabel werkt met een drielabelniveau. Bijna 1/3e werkt met één niveau. Federaties volgen de inhoud van het label op via de volgende manieren: - 85% (N=22) van de federaties checken criteria via gegevens die de federatie bezit (aantal leden ). - 81% (N=21) van de federaties gaat criteria na via documenten die clubs insturen. - 31% (N=8) controleert via steekproefcontrole. - 35% (N=9) van de federaties brengt een bezoek bij elke club met een label. 81% (N=21) van de federaties met een label (N=26) integreert aparte ethische criteria in het kwaliteitslabel.