Kadernota integrale handhaving: Bijlage 2 Risicoanalyse Gemeente Voorst - 1 -
Prioriteren op basis van risico-inschatting Inleiding De hier beschreven risicomatrix is een instrument voor een bestuursorgaan van bijvoorbeeld een gemeente met handhavingstaken. Het bestuursorgaan kan de matrix (laten) gebruiken bij het stellen van prioriteiten bij de uitvoering van handhavingstaken. De risicomatrix past in het beleidsconcept programmatisch handhaven. Dit houdt kort gezegd in dat een bestuursorgaan handhavingsbeleid zou moeten voeren. De eerste twee stappen van dat beleid zijn een inventarisatie van de concrete handhavingstaken en een prioritering binnen die taken met behulp van handhavingsthema s. De risicomatrix is een hulpmiddel bij het stellen van prioriteiten. Wat de matrix wel en niet doet Een waarschuwing vooraf. Hoewel de risicomatrix met cijfers werkt is de uitkomst niet objectief, maar subjectief. Dit is het gevolg van een keuze. De matrix helpt bij het rationaliseren van die keuze. De matrix is zoals gezegd niet exact. De matrix vertelt evenmin wat moet worden gehandhaafd. Immers, niet is gezegd dat een lage prioriteit ook betekent dat het bestuursorgaan aan de desbetreffende handhavingstaak niets hoeft te doen. Handhaven Het bestuursorgaan handhaaft tot de burgers gerichte gedragsregels. Als de burgers zich overeenkomstig die gedragsregels gaan gedragen zou het beleidsdoel moeten worden bereikt. Dat is althans de gedachte. Voorbeeld. Het doel is minder verkeersdoden. Het middel is beperking van de maximumsnelheid (gedragsvoorschrift). De handhavingsactiviteit is controle en bekeuring van overschrijding van de maximumsnelheid. Proces Beleid voeren op het terrein van handhaving is nodig, omdat het bestuur niet alle handhavingstaken volledig kan (laten) uitvoeren. Beleid voeren betekent kiezen wat het bestuur wel en niet doet en/of wat het eerst doet en wat later. Om die keuze te kunnen maken inventariseert het bestuur eerst welke handhavingstaken er zijn en welke evenementen (bijv. een openlucht dansfestijn), objecten (bijv. LPG-stations) en concrete gedragingen (bijv. parkeren) om handhaving vragen. Daarna stelt het bestuur prioriteiten. Ambtelijk wordt een voorstel tot prioritering aan het bestuur gedaan. Daarbij kan gebruik worden gemaakt van onderstaande risicomatrix. - 2 -
Risico Er zijn verschillende manieren om het verschijnsel risico te benaderen. Wij gebruiken slechts een invalshoek: risico (r) is negatief effect (ne) maal de kans (k) dat het effect zich voordoet (r = ne x k). Vanuit deze invalshoek zijn er zes soorten negatieve effecten te onderscheiden die de overheid met gedragsvoorschriften tracht te voorkomen: 1. fysieke veiligheid: letsel, al dan niet dodelijk; 2. kwaliteit: teruggang van de kwaliteit van het maatschappelijk leven, in het bijzonder het gevoel van veiligheid; 3. financieel-economische maatschappelijke schade; 4. verlies van of schade aan natuurschoon; 5. schade aan de (volks)gezondheid; 6. schade aan het bestuurlijke imago/stemmenverlies/bestuurlijk belang. Invullen van de tabel: negatieve effecten en kans In de tabel kunnen in de verticale kolommen naast de handhavingstaken scores worden ingevuld die betrekking hebben op te verwachten negatieve effecten. De kans wordt gescoord op grond van de verwachte overtredingskans van die regels zonder handhavingsinspanning. Met ander woorden: in welke mate worden opgelegde regels spontaan (d.w.z. zonder concrete druk van de overheid) nageleefd? Hoe groter de kans op spontane naleving, hoe kleiner de overtredingskans en hoe kleiner de handhavingsbehoefte. Er zijn vijf categorieën van spontane naleving. 1. kennis van regels Hoe meer regels, hoe ingewikkelder en onduidelijker, hoe kleiner de kans op spontane naleving 2. kosten/baten Hoge kosten, weinig baten, kleinere kans op spontane naleving; lage kosten, veel baten, grotere kans op spontane naleving 3. mate van acceptatie bij de doelgroep Hoge acceptatie leidt tot een grotere kans op spontane naleving, lage acceptatie leidt tot een kleinere kans op spontane naleving 4. gezagsgetrouwheid doelgroep Hoe meer vertrouwen in het gezag, hoe groter de kans op spontane naleving; hoe minder vertrouwen, hoe kleiner de kans op spontane naleving. 5. informele controle Hoe meer informele controle, hoe groter de kans op spontane naleving, mits er in het algemeen sprake is van acceptatie van de regels bij de doelgroep. Schalen Bij het invullen van de risicomatrix wordt een vijfpuntschaal gebruikt. Bij zowel de zes negatieve effecten als de kansfactor geldt voor de te gebruiken waarden het volgende: 0 = niet van toepassing 1 = zeer klein 2 = klein 3 = gemiddeld 4 = groot 5 = zeer groot Het gemiddelde en de score berekent de matrix zelf en hoeft niet te worden - 3 -
ingevuld. Voor wat betreft de scores geldt voor wat betreft het risico het volgende: Zeer klein = <3; Klein = <6; Gemiddeld = <12; Groot = <20; Zeer groot = <25. Voorbeeld algemene risicomatrix in vijfpunt-schaal: Beleidsveld Fys Kwa Finec Nat Gez Im Gem Kans Risico In woorden Zwerfafval 1 3 4 2 2 3 2,5 4 10 Gemiddeld Redenering: Het gedragsvoorschrift moet ertoe leiden dat afval niet rondzwerft. Het gevaar of beter het negatieve effect van zwerfvuil op de fysieke integriteit is zeer klein; mensen krijgen er doorgaans geen pijn of letsel van. Er is een klein risico als het zwerfafval scherp glas betreft of blik. Op de sociale veiligheid is het negatieve effect gemiddeld. Mensen storen zich er wel aan, maar vinden het nu ook weer geen halszaak. Per slot van rekening komt het zwerfafval bij de mensen zelf vandaan. Het negatief effect van zwerfvuil op de financieel economische situatie is groot, want het kost veel extra geld (ook in termen van menskracht om dat soort afval op te ruimen). Het negatieve effect op de natuur is klein. Als het afval niet wordt opgeruimd blijft het zichtbaar en verstoort het afval de natuurschoon. Ook hiervoor geldt dat mensen zich storen aan de verstoring van het landschapschoon maar het nu ook weer niet een halszaak is. Bovendien tast het de biodiversiteit maar zeer beperkt aan. Dat zou anders zijn als het afval zou bestaan in chemische stoffen, maar dat is niet het geval. Een vergelijkbare redenering geldt voor het negatief effect op het bestuurlijke imago. De kans dat mensen de regels overtreden die moeten voorkomen dat er buiten een inrichting wordt gestort en zwerfafval ontstaat is groot. Dit alles leidt tot een gemiddeld risico. Bovenstaande is een subjectieve opvatting. Benoeming cijfers Op de volgende pagina staat de benoeming van de waarden die gelden voor de negatieve effecten. Fysiek 1 pijn of letsel bij een individu 2 pijn of letsel bij meerdere individuen 3 zwaar letsel bij een enkeling of gering letsel bij velen 4 dood van een enkeling of ernstig letsel bij velen 5 meer doden Kwaliteit 1 nauwelijks toename van het gevoel van onveiligheid 2 enige toename van het gevoel van onveiligheid 3 gemiddelde toename van het gevoel van onveiligheid 4 grote toename van het gevoel van onveiligheid 5 zeer grote toename van het gevoel van onveiligheid - 4 -
Financieel economisch 1 1 tot 1.000 2 1.001 tot 10.000 3 10.001 tot 100.000 4 100.001 tot 1.000.000 5 1.000.001 en meer Natuur en milieu 1 enige verstoring van het aanzien 2 aanzienlijke verstoring van het aanzien 3 aantasting leefomgeving van enige duur 4 aantasting leefomgeving van lange duur 5 vernietiging van een deel van de leefomgeving Volksgezondheid 1 gering gevaar voor de volksgezondheid 2 gevaar voor de volksgezondheid 3 groot gevaar voor de volksgezondheid 4 veel ziektegevallen en/of enkel sterfgeval 5 meerdere sterfgevallen Imago gemeente 1 nauwelijks bestuurlijk belang of aantasting imago 2 klein bestuurlijk belang of aantasting imago 3 gemiddeld bestuurlijk belang of aantasting imago 4 groot bestuurlijk belang of aantasting imago 5 zeer groot bestuurlijk belang of aantasting imago De risicomatrix is breed in de gemeentelijke organisatie van de gemeente Voorst uitgezet en ingevuld. Alle gegevens zijn verwerkt en dit heeft geleid tot de onderstaande risicomatrix. - 5 -
Cat. Handhavingstaak Risico In woorden Inzet handhaving A Brandveiligheid gebouwen, 12,0 zeer groot Actieve periodieke handhavingsinzet gebruiksvergunning A Besmettelijke dierziekten 11,0 zeer groot Actieve periodieke handhavingsinzet A Inspectie (ver)bouw en illegale 11,0 zeer groot Actieve periodieke handhavingsinzet bouw A Naleving voorschriften 11,0 zeer groot Actieve periodieke handhavingsinzet milieuvergunning of AMvB (inrichtingen) A Optreden bij ongeregeldheden 11,0 zeer groot Actieve periodieke handhavingsinzet (algemeen) (openbare orde) B bepalingen en strijdig gebruik bestemmingsplan 10,0 groot handhavingsinzet eens per vast te stellen B vergunning voor het organiseren van een groot evenement 10,0 groot handhavingsinzet eens per vast te stellen B vervoer van gevaarlijke stoffen 10,0 groot handhavingsinzet eens per vast te stellen B opsporen illegaal gebruik gebouwen en inrichtingen 9,0 groot handhavingsinzet eens per vast te stellen B toetsen brandbeveiligings- /aanvalsplannen 8,9 groot handhavingsinzet eens per vast te stellen B brandveiligheid tijdelijke bouwwerken 8,6 groot handhavingsinzet eens per vast te stellen B regels ter bescherming van de bodem 8,4 groot handhavingsinzet eens per vast te stellen B controle legionella 8,0 groot handhavingsinzet eens per vast te stellen B vuurwerk afleveren 8,0 groot handhavingsinzet eens per vast te stellen B vuurwerk afsteken 8,0 groot handhavingsinzet eens per vast te stellen C controle op oefenen van rampenbestrijdingsplannen 8,0 Gemiddeld handhavingsinzet eens per van C verontreiniging van de weg en andere terreinen door afval 7,9 Gemiddeld handhavingsinzet eens per van C controle wegen, straten, fietspaden en trottoirs in extern beheer 7,7 Gemiddeld handhavingsinzet eens per van C gebruik van bestrijdingsmiddelen 7,5 Gemiddeld handhavingsinzet eens per van C controleren op naleven onbewoonbaarverklaring 7,0 Gemiddeld handhavingsinzet eens per van C controleren voldoen aan voorwaarden sloopvergunning 7,0 Gemiddeld handhavingsinzet eens per van C controleren op gemeentelijk opgelegde verplichting bouwwerk 7,0 Gemiddeld handhavingsinzet eens per van verbeteren C horeca, alcoholvergunning 6,9 Gemiddeld handhavingsinzet eens per van C hard- en softdrugs vergunning opiumwet 6,8 Gemiddeld handhavingsinzet eens per van C crossterreinen en gemotoriseerden ruiterverkeer in natuurgebieden 6,8 Gemiddeld handhavingsinzet eens per van C lozen van afvalwater 6,5 Gemiddeld handhavingsinzet eens per van C vergunning exploiteren seksinrichting APV / prostitutie / buitensex inzamelen van huishoudelijke afvalstoffen 6,2 Gemiddeld handhavingsinzet eens per van C 6,0 Gemiddeld handhavingsinzet eens per van C vuurwerk vervoer 6,0 Gemiddeld handhavingsinzet eens per van D D D toezicht rioleringen / afkoppeling hemelwater voorwaarden gesteld aan gebruik bouwstoffen controle op ontheffing om vuur te stoken 6,0 Klein handhavingsinzet projectmatig 5,9 Klein handhavingsinzet projectmatig 5,6 Klein handhavingsinzet projectmatig - 6 -
Cat. Handhavingstaak Risico In woorden Inzet handhaving D jachtvergunning 5,6 Klein handhavingsinzet projectmatig D Geluidsoverlast 5,3 Klein handhavingsinzet projectmatig D controleren naleven toewijzing 5,3 Klein handhavingsinzet projectmatig woonwagenstandplaats D verplaatsen van mest 5,3 Klein handhavingsinzet projectmatig D organiseren betogingen 5,3 Klein handhavingsinzet projectmatig D geluidswagen gebruiken 5,0 Klein handhavingsinzet projectmatig D vertoningen e.d. op de weg 5,0 Klein handhavingsinzet projectmatig D ontheffing geluidshinder 4,8 Klein handhavingsinzet projectmatig D open vuur stoken 4,7 Klein handhavingsinzet projectmatig D recreatie-inrichting exploiteren 4,7 Klein handhavingsinzet projectmatig D voorschriften kampeerterrein 4,5 Klein handhavingsinzet projectmatig D Geluidshinder 4,4 Klein handhavingsinzet projectmatig D melding voor het slopen 4,3 Klein handhavingsinzet projectmatig D terras of uitstalling exploiteren 4,1 Klein handhavingsinzet projectmatig D vergunning horecabedrijf of 4,0 Klein handhavingsinzet projectmatig slijtersbedrijf (of vergunning tot tijdelijk schenken) D (licht) reclame 4,0 Klein handhavingsinzet projectmatig D bepalingen invalidenparkeerkaart 4,0 Klein handhavingsinzet projectmatig D tabakswet, inspecteren naleving 3,9 Klein handhavingsinzet projectmatig verkoopbeperkingen D vergunning kabels en leidingen 3,9 Klein handhavingsinzet projectmatig D verkeersveiligheid 3,8 Klein handhavingsinzet projectmatig verwijzingsborden, ontheffing D Ontgrondingen 3,8 Klein handhavingsinzet projectmatig D Monumentenvergunning / 3,7 Klein handhavingsinzet projectmatig voorwaarden subsidie / sloop monumenten D exploiteren van speelgelegenheid 3,6 Klein handhavingsinzet projectmatig D controleren voldoen aan 3,6 Klein handhavingsinzet projectmatig voorwaarden aanlegvergunning D voorwaarden gesteld aan 3,5 Klein handhavingsinzet projectmatig rioolaansluiting D controleren op voldoen 3,3 Klein handhavingsinzet projectmatig voorwaarden splitsingsvergunning D Kapvergunning 3,2 Klein handhavingsinzet projectmatig D sluitingsuur winkels en 3,2 Klein handhavingsinzet projectmatig horecabedrijven D horeca buurthuis of kantine 3,1 Klein handhavingsinzet projectmatig exploiteren D vergunning standplaatsen 3,1 Klein handhavingsinzet projectmatig D gokautomaten exploiteren 3,1 Klein handhavingsinzet projectmatig E vergunning voor het organiseren 3,0 Zeer klein handhavingsinzet enkel n.a.v. meldingen van een klein evenement E vergunning diverse kansspelen 2,9 Zeer klein handhavingsinzet enkel n.a.v. meldingen (lotto, prijsvragen, loterij e.d.) E vergunning speelcasino 2,8 Zeer klein handhavingsinzet enkel n.a.v. meldingen - 7 -
Cat. Handhavingstaak Risico In woorden Inzet handhaving E venten 2,7 Zeer klein handhavingsinzet enkel n.a.v. meldingen E controleren voldoen aan 2,7 Zeer klein handhavingsinzet enkel n.a.v. meldingen voorwaarden voor woonvergunning E Optochtvergunning 2,7 Zeer klein handhavingsinzet enkel n.a.v. meldingen E vergunning exploiteren 2,5 Zeer klein handhavingsinzet enkel n.a.v. meldingen speelautomaten E Colportage 2,5 Zeer klein handhavingsinzet enkel n.a.v. meldingen E Avondwinkelopenstelling 2,5 Zeer klein handhavingsinzet enkel n.a.v. meldingen E verspreiden van gedrukte stukken 2,4 Zeer klein handhavingsinzet enkel n.a.v. meldingen E Zondagsopenstelling 2,3 Zeer klein handhavingsinzet enkel n.a.v. meldingen E controleren voldoen aan 2,2 Zeer klein handhavingsinzet enkel n.a.v. meldingen voorwaarden voor vestigingsvergunning E vergunning installeren van 2,2 Zeer klein handhavingsinzet enkel n.a.v. meldingen alarminstallatie E spandoek plaatsen 2,0 Zeer klein handhavingsinzet enkel n.a.v. meldingen E Behendigheidsautomaten 1,9 Zeer klein handhavingsinzet enkel n.a.v. meldingen exploiteren E ontheffing in voorraad hebben 1,9 Zeer klein handhavingsinzet enkel n.a.v. meldingen gevelde iepen (bomen) E reclame materiaal verspreiden 1,9 Zeer klein handhavingsinzet enkel n.a.v. meldingen en/of plaatsen E vergunning inzameling geld of 1,8 Zeer klein handhavingsinzet enkel n.a.v. meldingen goederen E evenementen loterij organiseren 1,8 Zeer klein handhavingsinzet enkel n.a.v. meldingen E Textielinzameling 1,4 Zeer klein handhavingsinzet enkel n.a.v. meldingen E Verkoopdemonstratie in 1,4 Zeer klein handhavingsinzet enkel n.a.v. meldingen horecagelegenheid organiseren E informatiestand organiseren 1,1 Zeer klein handhavingsinzet enkel n.a.v. meldingen bijl3-br-2005-211 - 8 -