Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese drs. Diana Wiegerink psycholoog / onderzoeker bij Erasmus MC / Rijndam revalidatiecentrum, Rotterdam Presentatie voor TransitieNet maart 2009
Transitie: Jongeren met CP en intieme relaties Verliefd? Daten? Verkering? Seks?
Opbouw presentatie 1. 1. Beloop in de tijd van relatievorming en seksualiteit 2. 2. Vergelijking met Nederlandse jongeren 3. Ontwikkeling in relatievorming:kansen en problemen 4. Factoren die van invloed zijn op relatievorming en seksualiteit 5. Ervaren problemen bij seks 6. Tips voor de praktijk
CP transitie onderzoek Beloop Meting 1: Meting 2: Meting 3: Relatievorming Relatievorming Relatievorming & & & Seksualiteit 2 jaar Seksualiteit 2 jaar Seksualiteit 2002-2003 2004-2005 2006-2007 Leeftijd 16-20 Leeftijd 18-22 Leeftijd 20-24 N=103 N=87 N=76
Kenmerken van de jongeren met CP bij T1 Leeftijd Opleidingsniveau 21% 16% 22% 20% 21% 16 jaar 17 jaar 18 jaar 19 jaar 20 jaar 25% 34% 39% MLK, VMBO-BBL VMBO-KBL / TL, MBO HAVO, VWO< HBO, WO Geslacht 40% 60% mannen vrouwen
Kenmerken van de jongeren met CP bij T1 Voortbewegen (GMFCS) 5% 12% 1% I lopen zonder belemmeringen 7% II lopen moeizamer op oneffen grond III lopen met hulpmiddel 76% IV voortbewegen met rolstoel, evt. elro V niet zelfstandig of moeizaam met elro voortbewegen 9% 1% 1% Handfunctie (MACS) gemeten bij T2 5% gemakkelijk en met succes iets minder snel en/of minder goed hulp of aanpassing nodig bij voorbereiding 84% deels zelf met moeite en hulp totale hulp nodig
Beloop in de tijd Relatievorming: Dating Ervaring met verkering Verkering nu Seksuele ontwikkeling Individueel: fantaseren en masturberen Met een partner: seksuele carrière tongzoenen strelen en voelen onder de kleren naakt vrijen geslachtsgemeenschap
Beloop in de tijd: dating en verkering 100 80 74 76 % jongeren met ervaring 60 40 52 * dating 20 0 T1 T2 T3
Beloop in de tijd: dating en verkering 100 % jongeren met ervaring 80 60 40 73 52 79 79 74 76 * dating ervaring met verkering 20 0 T1 T2 T3
Beloop in de tijd: dating en verkering 100 80 73 79 79 74 76 * dating % jongeren met ervaring 60 40 20 52 19 23 28 ervaring met verkering verkering nu 0 T1 T2 T3
Beloop in de tijd: individuele seksuele ontwikkeling 100 80 % jongeren met ervaring 60 40 20 48 24 57 29 66 33 fantaseren over vrouwen fantaseren over mannen 0 T1 T2 T3
Beloop in de tijd: individuele seksuele ontwikkeling 100 % jongeren met ervaring 80 60 40 20 53 48 24 70 57 29 80 66 33 fantaseren over vrouwen fantaseren over mannen * masturberen 0 T1 T2 T3
Beloop: seksuele carrière 100 % jongeren met ervaring 80 60 40 20 59 47 32 20 74 66 54 40 83 76 70 60 * tongzoenen * strelen onder de kleren * naakt vrijen * geslachtsgemeenschap 0 T1 T2 T3
Conclusies 1. 1. Beloop in de tijd van relatievorming en seksualiteit 1. Toename in ervaring met dating en seks, maar 2. de groep die een vaste relatie heeft blijft erg klein
Vergelijking met Nederlandse jongeren CP (%) Ned. Jongeren (%) Dating 76 - Ervaring met verkering 79 91 Verkering nu 28 63 Masturberen 80 85 Fantaseren over vrouwen 66 54 Fantaseren over mannen 33 41 Tongzoenen 83 91 Strelen onder kleren 76 90 Naakt vrijen 70 83 Geslachtsgemeenschap 60 83
Vergelijking met Nederlandse jongeren CP (%) Ned. Jongeren (%) Dating 76 - Ervaring met verkering 79 91 Verkering nu 28 63 Masturberen 80 85 Fantaseren over vrouwen 66 54 Fantaseren over mannen 33 41 Tongzoenen 83 91 Strelen onder kleren 76 90 Naakt vrijen 70 83 Geslachtsgemeenschap 60 83
Conclusies 1. 2. Vergelijking met Nederlandse jongeren 1. Jongeren met CP hebben minder ervaring in seksuele activiteiten met een partner, maar 2. fantaseren en masturberen is wel vergelijkbaar met Nederlandse jongeren
Ontwikkeling van intieme relaties: literatuur Peergroup - Uitgaan Dating Verkering Seks
Ontwikkeling van intieme relaties Uitgaan betere motoriek (0.2) hoger opleidingsniveau (2.8) meer dan 5 vrienden (4.5) Dating Verkering Seks
Ontwikkeling van intieme relaties Uitgaan betere motoriek (0.2) (1.8) hoger opleidingsniveau (2.8) meer dan 5 vrienden (4.5) Dating hogere leeftijd (1.6) meer dan 5 vrienden (1.8) Verkering Seks
Ontwikkeling van intieme relaties Uitgaan betere motoriek (0.2) (1.8) hoger opleidingsniveau (2.8) meer dan 5 vrienden (4.5) Dating hogere leeftijd (1.6) meer dan 5 vrienden (1.8) (17.5) Verkering Seks
Ontwikkeling van intieme relaties Uitgaan betere motoriek (0.2) (1.8) hoger opleidingsniveau (2.8) meer dan 5 vrienden (4.5) (2.3) Dating hogere leeftijd (1.6) meer dan 5 vrienden (1.8) (17.5) (150.7) Verkering Seks hogere leeftijd (3.0)
Conclusies 3. Ontwikkeling in relatievorming: kansen en problemen Kansen: vriendengroep en uitgaan, dating Probleem: vaste relatie krijgen Vraag: hoe regel ik een date 4. Factoren die van invloed zijn op relatievorming en seksualiteit Op uitgaan: betere motoriek en hoger opleidingsniveau Op dating en seks: hogere leeftijd
Problemen bij seks: seksueel contact 55% ervaart geen beperkingen 19% gebrek aan zelfvertrouwen 15% schaamt zich voor haar/ zijn lichaam 11% schaamt zich voor haar/zijn beperkingen 8% wordt anders behandeld vanwege haar/zijn handicap 5% beperkt doordat hij/zij in een rolstoel zit % 4% weinig privacy b 4% moeite om hulp te vragen e 3% moeite om een condoom om te doen p e 3% alleen dingen kunnen doen m.b.v. anderen r k
Problemen bij seks: seksuele responscyclus Ervaren problemen: 12% geen opwinding Mannen: 7% erectieproblemen 14% geen zaadlozing Vrouwen: 8% inbrengen penis niet mogelijk 21% geen orgasme
Problemen bij seks: lichamelijke beperkingen? 11% ja 20% soms
Problemen bij seks: lichamelijk beperkingen N=59 Enige hinder Veel hinder Spasticiteit 32% 9% Moeite met beenspreiding 21% 10% Moeite met bekken kantelen 14% 15% Stijfheid (gewrichten, spieren) 21% 7% Vermoeidheid 18% 7% Evenwichtsproblemen 16% 6% Verminderde handfunctie 16% 4% Energietekort 14% 4% Krachtsverlies 14% 4% Trillen 11% 2%
Problemen bij seks: lichamelijk beperkingen N=59 Enige hinder Veel hinder Spasticiteit 32% 9% Moeite met beenspreiding 21% 10% Moeite met bekken kantelen 14% 15% Stijfheid (gewrichten, spieren) 21% 7% Vermoeidheid 18% 7% Evenwichtsproblemen 16% 6% Verminderde handfunctie 16% 4% Energietekort 14% 4% Krachtsverlies 14% 4% Trillen 11% 2%
Beperkt in. Houdingen, standjes Bij klaarkomen Uithoudingsvermogen Duurt wat langer Soepelheid Soms lastig te doen wat ik wil
Bespreken en/of behandelen Bij niemand zijn de problemen behandeld Bij 10% is seksualiteit tijdens de revalidatie besproken
Conclusies 5. Ervaren problemen bij seks Bij seksueel contact (vooral van psychologische aard) Bij de seksuele respons cyclus (opwinding, erectie, orgasme) Lichamelijke beperkingen (spasticiteit, beenspreiding, bekken kantelen, stijfheid.) Vermoeidheid en energietekort komt meer voor bij vrouwen Deze problemen worden nauwelijks besproken tijdens de revalidatie
Conclusies 1. 1. Beloop in de tijd van relatievorming en seksualiteit 1. Toename in ervaring met dating en seks, maar groep die een vaste relatie heeft blijft klein 2. 2. Vergelijking met Nederlandse jongeren 1. Jongeren met CP hebben minder ervaring in seksuele activiteiten met een partner, maar fantaseren en masturberen is wel vergelijkbaar met Nederlandse jongeren 3. Ontwikkeling in relatievorming: kansen en problemen Kansen: vriendengroep en uitgaan, dating Probleem: vaste relatie krijgen Vraag: hoe regel ik een date 4. Factoren die van invloed zijn op relatievorming en seksualiteit Op uitgaan: betere motoriek en hoger opleidingsniveau Op dating en seks: hogere leeftijd 5. Ervaren problemen bij seks Bij seksueel contact (vooral van psychologische aard) Bij de seksuele respons cyclus (opwinding, erectie, orgasme) Lichamelijke beperkingen (spasticiteit, beenspreiding, bekken kantelen, stijfheid.) Deze problemen worden nauwelijks besproken tijdens de revalidatie
Tips voor de praktijk Op jonge leeftijd al stimuleren van sociale activiteiten buitenshuis Aandacht voor sociale vaardigheden Aandacht voor positief (seksueel) zelfbeeld, lichaamsbeeld en opkomen voor jezelf in intieme relaties Praat over verliefdheid, verkering en alle aspecten van intieme relaties en seks Bespreken van lichamelijke beperkingen bij seks? Zijn er behandelmogelijkheden? Op welke manier kun je deze tips in de praktijk brengen
Verder lezen Seks onder je 25 e Seksuele gezondheid van jongeren in Nederland anno 2005 Hanneke de Graaf e.a. Seksualiteit bij ziekte en lichamelijke beperking WL Gianotten, MJ Meihuizen/de Regt, N. van Son-Schoones Kinderen en seksualiteit De seksuele opvoeding van kinderen van 0-17 jaar Sanderijn van der Doef
Verdere informatie Websites: www.begrensdeliefde.nl www.rng.nl www.begrensdeliefde.nl www.onderzoekjegrens.nl www.seksuelevorming.nl www.zoenenenzo.nl www.zoenenenzovoort.nl www.weetal.nl www.youxme.nl www.nvvs.info www.seksualiteit.nl www.jackies.nl www.moov.nl www.jopla.nl www.bosk.nl www.vsn.nl www.effathaguyot.nl/shop www.deschildpad.nl www.stichtingtact.nl
Bedankt voor uw aandacht drs. Diana Wiegerink psycholoog / onderzoeker d.wiegerink@erasmusmc.nl