Werkstuk Geschiedenis Berlijnse muur Werkstuk door een scholier 3015 woorden 27 november 2004 6,6 128 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding Dit werkstuk gaat over de Berlijnse Muur, dus eigenlijk het einde van de Koude Oorlog. Ik heb een hoofdvraag bedacht, met daarnaast belangrijke deelvragen, die ik in de loop van het werkstuk zal beantwoorden. Deze zijn als volgt: Hoofdvraag: Wat is het verband tussen de Koude Oorlog en de Berlijnse Muur? Deelvraag 1: Waarom werd de Berlijnse Muur gebouwd? Deelvraag 2: Wat waren de gevolgen van de Berlijnse Muur? Deelvraag 3: Waardoor viel de Berlijnse Muur? De val van de Berlijnse Muur is een zeer belangrijke gebeurtenis in de recente geschiedenis. Om dat te kunnen begrijpen, zal ik eerst over de Koude Oorlog schrijven. Vandaar dat dit werkstuk de volgende twee hoofdstukken bevat: Hoofdstuk 1: de Koude Oorlog Hoofdstuk 2: de Berlijnse Muur In hoofdstuk 1 schrijf ik over de Koude oorlog. Daar vertel ik onder andere over West- en Oost-Duitsland. Ik schrijf ook een stukje over de wapenwedloop. Hoofdstuk 2 gaat over de Berlijnse Muur. In dit hoofdstuk worden de deelvragen en de hoofdvraag beantwoord. Na de twee hoofdstukken komt de conclusie. Alle belangrijke punten van dit werkstuk komen nogmaals aan de orde. Aan het eind van het werkstuk is er een pagina met alle bronnen die ik heb gebruikt om dit werkstuk te kunnen maken. Hoofdstuk 1 https://www.scholieren.com/verslag/werkstuk-geschiedenis-berlijnse-muur-19090 Pagina 1 van 9
De Koude oorlog Het ontstaan van de Koude Oorlog Na de Tweede Wereldoorlog waren er in de wereldpolitiek nieuwe verhoudingen ontstaan. Voor de vreselijke oorlog waren vooral Frankrijk, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten de machtigste landen. Engeland was bijvoorbeeld na de oorlog economisch verzwakt. Hierdoor veranderde de machtspositie. De Verenigde Staten en de Sovjet Unie werden de belangrijkste landen. De Verenigde Staten en de Sovjet Unie hadden beide verschillende ideologieën waardoor ze tegenover elkaar stonden. De Verenigde Staten Kapitalisme: samenleving waarin het bezit in de handen is van privé-personen; winsten die bedrijven maken, komen in de handen van de eigenaren van die bedrijven. Er is sprake van een vrije economische markt, met doel om zoveel mogelijk winst te maken. Liberalisme: stroming die opkomt voor zoveel mogelijke vrijheid voor de burgers. Democratie: politieke staatsvorm waarbij het volk beslist wie de bestuurders zijn. Hierbij geldt het meerpartijenstelsel en algemene verkiezingen. Economisch imperialisme: hierbij gaat het om zeggenschap in andere landen op de economische markten, dus het streven naar een vrije wereldhandel. De Sovjet Unie Communisme: het streven naar een samenleving waarin iedereen gelijk is. Grond, grondstoffen, fabrieken en machines zijn de eigendom van de staat. Planeconomie: economie die vanuit een centraal punt (de staat) wordt geleid. De regering bepaalt wat en hoeveel er geproduceerd wordt. Volksdemocratie: hierbij gaat het om een politiek stelsel met één partij, namelijk de Communistische Partij. Politiek imperialisme: het streven om het communisme te verspreiden over de hele wereld. Door deze verschillende ideologieën stonden de twee wereldmachten altijd tegenover elkaar. Ze waren het nooit eens met elkaar. Dit werd sterker benadrukt na een aantal gebeurtenissen na de WOII. Europa werd voorlopig verdeeld in bezettingszones. Het belangrijkste voorbeeld daarvan is de situatie in Duitsland. De grote buitenste rechthoek stelt Duitsland voor en de rechthoek daarbinnen is Berlijn. De vier landen moesten dus Duitsland besturen en een nieuwe politiek systeem invoeren. Dit is dus een onmogelijke situatie, doordat de ideologieën nu eenmaal ontzettend veel van elkaar verschillen. Er ontstonden vaak communicatiestoornissen, waardoor er misverstanden kwamen en daardoor nog grotere tegenstellingen. Tussen de Verenigde Staten en de Sovjet Unie ontstond weer een wantrouwen, die er ook was geweest voor de WOII. De Koude Oorlog ontstond. https://www.scholieren.com/verslag/werkstuk-geschiedenis-berlijnse-muur-19090 Pagina 2 van 9
Definitie van de Koude Oorlog De Koude Oorlog was geen militaire oorlog. Het was een dreiging van een gewapend conflict tussen de twee supermachten, dat gekenmerkt werd door een wederzijdse wantrouwen, wapenwedloop, machtsevenwicht en regionale conflicten. Het kapitalistische Westen en het communistische Oosten probeerden hun invloed uit te breiden en overwinningen op elkaar te behalen. Beide kanten maakten gebruik van propaganda om hun eigen goede punten te benadrukken en de tegenstander ongeloofwaardig te maken. Veel mensen waren bang dat er een echte oorlog zou uitbreken. Gedurende de Koude Oorlog gaven zowel het Westen als het Oosten veel geld uit voor de ontwikkeling van steeds modernere wapens. Ze wilden allebei een grotere militaire macht hebben dan de tegenstander. Er was dus sprake van vele wapens en dreigingen met nucleaire wapens. De wereld zat hierdoor in angst dat dit allemaal zou leiden tot wereldwijde vernietiging en miljoenen doden. De oorsprong van de Koude Oorlog gaat terug tot 1917. In dat jaar werd de tsaar van Rusland afgezet en uiteindelijk vervangen door een Bolsjewistische (later communistische genoemd) regering. De naam van het land werd veranderd in de Sovjet Unie. De regeringen in het Westen waren niet blij met het communistische systeem en wilden het vernietigen. Ze stuurden legers naar Sovjet Unie, om de opstand tegen de communisten te steunen in een burgeroorlog. De mensen uit hetzelfde land kregen oorlog. De communisten wonnen en werden de leiders van Sovjet Unie. De communistische leiders wantrouwden het Westen en waren er van overtuigd dat het Westen het communisme wil vernietigen. In het Westen waren de kapitalistische landen al net zo achterdochtig. Ze dachten dat de Sovjet Unie het communisme over de hele wereld wilde verspreiden door de bestaande regeringen af te zetten en te vervangen door communistische regeringen. De Westerse landen waren al net zo wantrouwig ten opzichte van de Sovjet Unie als andersom het geval was. Het wantrouwen tussen het Oosten en het Westen en de opdeling van Europa door het IJzeren Gordijn, een denkbeeldige grenslijn tussen het communistische Oosten en het kapitalistische Westen, zorgden voor bijna 40 jaar rivaliteit die bekend werd onder de naam Koude Oorlog. Hierbij ging het vooral om de rivaliteit tussen de Verenigde Staten en de Sovjet Unie. Deze landen waren zo machtig dat historici ze vaak aanduiden als de grootmachten. De Sovjet Unie domineerde in Oost-Europa en zorgde ervoor dat de communistische regeringen in de landen achter het IJzeren gordijn trouw bleven aan haar leiderschap. De Verenigde Staten controleerden West-Europa niet op een zelfde manier, maar was als s werelds rijkste land over het algemeen geaccepteerd als leider van het Westen. Gedurende de Koude Oorlog was er een voortdurende wedloop tussen beide grootmachten om een grotere wapenvoorraad te hebben dan de tegenstander. Dit werd bekend als de wapenwedloop. De wapenwedloop was niet alleen een grote bedreiging voor de wereldvrede, maar was ook heel duur. Het is daarom geen verbazing dat er tijdens de Koude Oorlog ontmoetingen waren tussen de leiders van de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten om overeenstemmingen te bereiken over wapenvermindering en het terugbrengen van de spanning tussen de grootmachten. https://www.scholieren.com/verslag/werkstuk-geschiedenis-berlijnse-muur-19090 Pagina 3 van 9
Oorzaken van het einde van de Koude Oorlog De Sovjet Unie verkeerde rond de jaren tachtig in een crisissituatie. Er ontstonden problemen bij het leiderschap en er was corruptie. Ook het faillissement van de planeconomie was een groot probleem. Na ongeveer zeventig jaar communisme bleek dat het niet werkte. De levensstandaard van de mensen ging achteruit. Er kwam een roep om democratie. In 1985 werd Gorbatsjov de nieuwe leider. Hij had twee belangrijkere beleidspunten, namelijk Perestrojka en Glasnost. Perestrojka betekende hervorming van de economie door individuen toe te staan om winst te maken en door de overheidsbemoeienis terug te dringen. Glasnost betekende meer openheid van bestuur en versoepeling van de regels rond de vrijheid van meningsuiting. Voortaan was kritiek op overheidsbeleid toegestaan en corruptie van ambtenaren werd teruggedrongen. De Amerikanen waren economisch en technologisch gezien superieur geworden ten opzichte van de Sovjets. Het leiderschap van president Ronald Reagan zette de Sovjet Unie onder druk. Hij speelde namelijk hard. Reagan chanteerde met bluf. Hij kondigde aan dat de verenigde Staten met een nieuw militair systeem kwam, namelijk de SDI. Deze was van een hoge technolgie en daardoor was het machtsevenwicht, de wederzijdse vernietiging, tussen de Amerikanen en de Sovjet Unie weg. Maar inmiddels is al bekend dat de SDI er eigenlijk nog steeds niet is. Er kwam een goede relatie tussen Reagan en Gorbatsjov. Gorbatsjov wist dat de Sovjet Unie in financiële problemen zat en wilde graag bezuinigen op defensie-uitgaven. Reagan was eerst wantrouwig ten opzichte van de Sovjets, maar men adviseerde dat hij een vriendelijke band moest behouden met de Sovjet Unie. Daarnaast wilde Reagan in zijn land belastingverlaging mogelijk maken, wat wapenvermindering ervoor kon zorgen. In november 1985 ontmoetten ze elkaar in Genève in Zwitserland en er ontstond een goede sfeer. Ze kwamen al gauw tot een overeenkomst over vermindering van het aantal kernwapens in Europa en ze begonnen tot een overleg over het verminderen van niet-nucleaire wapens. Hierdoor veranderde er ontzettend veel in Europa. Tussen mei 1989 en maart 1990 werden de communistische regeringen van verschillende Oost-Europese landen afgezet. Men streefde naar democratie in die landen. De Sovjet Unie viel en de deelrepublieken werden onafhankelijk. Rusland werd de grootste republiek, met Boris Jeltsin als president. Ook werd de Berlijnse Muur gesloopt, wat een zeer belangrijke gebeurtenis in de geschiedenis is. (Zie: hoofdstuk 2) Er veranderde dus veel in de wereld. De Koude Oorlog was beëindigd. Hoofdstuk 2 De Berlijnse Muur https://www.scholieren.com/verslag/werkstuk-geschiedenis-berlijnse-muur-19090 Pagina 4 van 9
Waardoor werd de Berlijnse Muur gebouwd? Stalin had gehoopt dat de mensen die in Oost-Berlijn en de door Sovjet Unie bestuurde zone van Duitsland (vanaf 1949 werd dit Oost-Duitsland, oftewel DDR, genoemd) leefden, niet het Westen als een aantrekkelijker plaats om te leven zouden beschouwen. Het geld dat de westerse bondgenoten gebruikten voor de wederopbouw van hun zones maakte West-Duitsland (BRD) welvarender, met hogere lonen en een hogere levensstandaard. Tussen 1949 en 1961 verlieten ongeveer twee en een half miljoen mensen Oost- Duitsland om te gaan leven en werken in de BRD. In 1961 beval de Sovjetleider, Nikita Chroesjtsjov, de Westerse machten Berlijn te verlaten. De Amerikaanse president John F. Kennedy vloog daarop naar West-Berlijn om de mensen er van te overtuigen dat hij niet zou toestaan dat zij onder communistisch bestuur zouden komen. De mensen waren zeer enthousiast toen hij zei: Ich bin ein Berliner, terwijl ein Berliner in het Duits eigenlijk broodje betekent. Chroesjtsjov besloot dat als de Westerse machten Berlijn niet wilden verlaten, hij ervoor zou zorgen dat er geen enkel contact meer mogelijk zou zijn tussen de twee delen van de stad. Het was daarvoor al onmogelijk voor mensen achter het IJzeren Gordijn om naar het Westen te reizen, behalve van Oost- naar West-Berlijn. Nu was het tijd om het gat in het IJzeren Gordijn, waardoor bijvoorbeeld zoveel hoog opgeleide mensen Oost-Duitsland verlieten, te dichten. Op 13 augustus 1961 werden door de Oost-Duitse overheid machinegeweren en prikkeldraad geplaatst op de grens tussen Oost- en West-Berlijn. Drie dagen later werd begonnen met de bouw van 45 kilometer lange betonnen muur. Er werd bekend gemaakt dat ieder die zou proberen over de muur te klimmen zou worden neergeschoten. Wat waren de gevolgen van de Berlijnse Muur? In eerste instantie had de Oost-Duitse overheid problemen met het tegenhouden van mensen die de Berlijnse Muur wilden oversteken. Op sommige plaatsen werd de Muur onderbroken door gebouwen die een deel werden van de scheidslijn tussen Oost- en West-Berlijn. In de eerste weken na de bouw van de Muur sprongen Oost-Duitsers uit de ramen van deze gebouwen om te worden opgevangen door de menigte buiten. Een 59-jarige vrouw bijvoorbeeld gooide een matras naar buiten en sprong daarna West-Berlijn in. Ze overleed aan haar verwondingen. De West-Berlijnse brandweer stuurde haar manschappen uit om met kleden mensen op te vangen die uit de hogere ramen sprongen. In één geval probeerde een vrouw uit een raam te springen, maar werd tegengehouden door de Oost-Duitse politie terwijl de West-Duitse brandweermannen beneden op haar wachtten om haar op te vangen. Uiteindelijk lukte het haar zich los te rukken en ze werd veilig opgevangen door de brandweermannen. Hoewel er veel spectaculaire ontsnappingen waren, werden de ramen al gauw met bakstenen dichtgemetseld en machinegeweren, mijnenvelden en grenswachters verhinderden een veilige overtocht. Tientallen Oost-Duitsers overleden tijdens een poging over de Muur te klimmen in het eerste jaar van het https://www.scholieren.com/verslag/werkstuk-geschiedenis-berlijnse-muur-19090 Pagina 5 van 9
bestaan van de muur. De val van de Berlijnse Muur heeft de wereldgeschiedenis veranderd. De twee helften van Duitsland, de BRD en DDR, werden weer samengevoegd. Duitse politici hadden de moeilijke taak de twee delen samen te voegen en er voor te zorgen dat de zwakheid van de Oost-Duitse economie geen nadelige gevolgen zou hebben voor de welvaart van West-Duitsland. Voor de mensen die de Berlijnse Muur in november 1989 sloopten was de angst voor het communisme verdwenen, maar er lagen nieuwe uitdagingen voor het land. Overal in Oost-Europa, en ook in sommige delen van Azië, zijn nieuwe uitdagingen. Niet langer domineert de machtige Sovjet Unie de levens van de mensen. Nu zijn er vele onafhankelijke landen die er naar streven zichzelf bestaansrecht te geven. Voor hen is het een uitdaging de economie en overheid te ontwikkelen om volwaardig lid te kunnen zijn van de internationale wereld. In Rusland hebben de mensen meer politieke vrijheid, maar er is een hoge werkloosheid en inflatie. En in sommige delen veel criminaliteit De val van de Belrijnse Muur heeft bewezen en belangrijk keerpunt in de wereldgeschiedenis te zijn geweest. Waardoor viel de Berlijnse Muur? Toen de Berlijnse muur er stond, ging het communisme steeds meer en meer aftakelen. Tijdens de regeringsperiode van president Breznjev werd duidelijk dat het communisme tegen haar eigen regels inging, want bij het communisme streefde men naar sociale gelijkheid voor iedereen. Dit was er echter niet. Er waren mensen die veel meer dan de gewone mensen bezaten zoals betere huizen, meer comfort en westerse luxeproducten. Er waren verschillende tekens die zeiden dat het Westen, en vooral de Verenigde Staten, het paradijs betekende. Via de radio en televisie kwamen de mensen in het Oosten te weten dat er in het Westen wel genoeg eten was, in tegenstelling tot hen. Men zag ook dat er in het Westen wel ruimte was voor persoonlijke vrijheid en voor het individu. Michael Gorbatsjov In het begin van de jaren 80 stierven kort na elkaar drie belangrijke leiders van de Sovjet Unie, namelijk Breznjev, Andropov en Tsjernenko. In 1985 werd Michael Gorbatsjov de nieuwe president. Hij was de eerste in jaren die enkele hervormingen wilde doorvoeren om de Sovjet Unie er economisch terug bovenop te helpen en het communisme te hervormen. Gorbatsjov wist dat alleen een grondige verandering de Sovjetunie kon redden. De herstructurering van de economie (perestrojka) was maar mogelijk als er politieke en maatschappelijke openheid kwam (glasnost). (zie: hoofdstuk 1) Buiten de Sovjetunie was Gorbatsjov de eerste geloofwaardige Sovjetleider. Dit heeft de Sovjet Unie enorm geholpen, omdat er verschillende akkoorden hierdoor zijn gesloten. De belangrijkste voorbeelden daarvan zijn de ontwapeningsakkoorden tussen de Sovjet Unie en de Verenigde Staten, ook wel bekend als de S.A.L.T. I en II. https://www.scholieren.com/verslag/werkstuk-geschiedenis-berlijnse-muur-19090 Pagina 6 van 9
Terwijl Gorbatsjov buiten de Sovjetunie een succesvolle Leider was, had hij het in de Sovjet Unie zelf heel wat moeilijker. Het beleid van Gorbatsjov verontrustte de traditionele Sovjetcommunisten, maar tegelijkertijd schiep hij ook verwachtingen bij het volk van de Sovjet Unie die hij niet kon waar maken. Al gauw was het land in opschudding, omdat mensen van alle kanten kritiek leverden op de Sovjetleider. De situatie in de deelrepublieken Ook in de deelrepublieken van de Sovjet Unie waren er onrusten. De inwoners wilden onafhankelijkheid. De Communistische Partij kreeg felle kritiek, doordat al deze wantoestanden, als armoede, nu eindelijk aan het licht kwamen. Tussen mei 1989 en maart 1990 werden de communistische regeringen in Hongarije, Oost-Duitsland, Bulgarije, Roemenie en Tsjecho-Slowakije afgezet. Ook in die staten werd nu het vernieuwende beleid van Gorbatsjov toegepast, waardoor het communisme niet veel succes meer had. De val van het communisme in Europa Het communisme was nu bijna helemaal verdwenen in Oost-Europa. In alle landen waren nu nieuwe leiders aan de macht. Iedereen vormde de hervormingspolitiek van Gorbatsjov, die zonder het zelf te willen het communisme zwaar heeft doen wankelen en zelfs doen vallen. Doordat het communisme wegviel uit het straatbeeld van Oost-Europa beschouwden de Verenigde Staten de Sovjetunie niet langer als een tegenstander. Er waren immers geen verschillen meer wat betrof ideologie en economie. Ook in de Sovjet Unie was er nu plaats voor het vrije denken en initiatief. Er was geen reden meer om de Koude Oorlog door te zetten. De Berlijnse Muur, die het symbool was van de langdurige vijandschap tussen de Verenigde Staen en de Sovjet Unie en van het communisme, had geen betekenis meer. De muur werd gesloopt in november 1989 door de enthousiaste Oost-Duitsers. Wat is het verband tussen de Koude Oorlog en de Berlijnse Muur? De Berlijnse Muur was het symbool van de vijandschap tussen het kapitalistische Westen en communistische Oosten. Aan het eind van de jaren tachtig begon het communistische systeem te wankelen. Mensen waren niet tevreden met de maatschappij en langzamerhand viel het communisme. Hierdoor kon hoefde de Berlijnse Muur niet meer te bestaan. De inwoners van Oost-Duitsland sloopten de muur, om een nieuw begin te maken in hun leven. Als de muur weg was zouden Oost en West misschien in vrede kunnen leven en zelfs met elkaar kunnen samenwerken. https://www.scholieren.com/verslag/werkstuk-geschiedenis-berlijnse-muur-19090 Pagina 7 van 9
Toen de muur viel was dit het definitieve eind van de Koude Oorlog. Een maand later maakten Gorbatjsov en George Bush sr. bekent dat de Koude Oorlog voorbij was. De val van de Berlijnse Muur wordt dus gezien als het symbool van het einde van de Koude Oorlog. Conclusie In 1945 eindigde de Tweede Wereldoorlog. Eindelijk was het vrede, maar al gauw begon de Koude Oorlog. In de Koude Oorlog stonden de Verenigde Staten en de Sovjet Unie als vijanden tegenover elkaar. Om het eigen land te versterken, zochten zij bondgenoten. Ook produceerden zij enorm veel wapens, wat bekent staat als de wapenwedloop. De Verenigde Staten en de Sovjet-Unie hebben nooit rechtstreeks tegen elkaar gevochten. Wel was er voortdurend een dreiging van een nieuwe wereldoorlog. In de jaren tachtig kwam Gorbatsjov aan de macht in de Sovjet Unie. Zijn hervormingen zouden uiteindelijk leiden tot de val van het communisme, hoewel hij juist het communisme wilde redden met zijn ingevoerde veranderingen. In november 1989 was de val van de Berlijnse muur een feit. Door de val van de Berlijnse Muur en hervormingen in de Sovjet Unie, kwam er een eind aan de Koude Oorlog. George Bush en Gorbatsjov maakten dit bekent in december 1989. De val van de Berlijnse Muur wordt dus gezien als het definitieve eind van de Koude Oorlog. Het is een zeer belangrijke gebeurtenis in de geschiedenis. Bronnen Internetsites www.onsverleden.net/index09.htm nl.wikipedia.org/wiki/koude_oorlog www.geschiedenisvoorkinderen.nl proto.thinkquest.nl/~llb034/pages/koud/bmbem.html www.kinderenwebhotel.be/wo_tijd/berlijnse_muur.htm Boeken Memo handboek 3 VWO https://www.scholieren.com/verslag/werkstuk-geschiedenis-berlijnse-muur-19090 Pagina 8 van 9
Memo geschiedenis voor de 2e fase https://www.scholieren.com/verslag/werkstuk-geschiedenis-berlijnse-muur-19090 Pagina 9 van 9