Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 Samenvatting door een scholier 2373 woorden 8 jaar geleden 7,2 48 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden 1 Oprichting en optreden van de VN Doel van de Verenigde Naties A In 1945 werd de organisatie van de Verenigde Naties opgericht. Bijna alle staten van de wereld werden lid van de VN. Doelstellingen van de VN werden: Vrede in de wereld. Volken helpen bij het oplossen van economische en sociale problemen. Overleg tussen staten. In de verklaring van de VN staan belangrijke grondrechten: Alle mensen zijn gelijk en vrij voor de wet. Iedereen heeft recht op eerlijke rechtspraak, openbaar proces. Bij vervolging, recht op asiel in andere landen. Iedereen is vrij om zijn mening te uiten. De rechten en vrijheden gelden voor iedereen zonder enig onderscheid van ras, kleur, sekse, taal, geloof, politieke opvatting, bezit en nationaliteit of afkomst. De organisatie van de VN B In de algemene vergadering van de VN in New York komen alle lidstaten bijeen. Dit wereldparlement doet voorstellen aan de Veiligheidsraad. De Veiligheidsraad is een wereldregering van 15 landen. De VS, Rusland, China, Frankrijk En Groot-Brittannië zijn er altijd lid van. Zij kunnen een veto (ik verbied) uitspreken over elk besluit. Tien andere landen worden om de twee jaar aangewezen door de algemene vergadering. Alle staten moeten een besluit van de Veiligheidsraad uitvoeren. De secretaris generaal heeft dagelijks leiding van de VN. Om vechtende partijen uit elkaar te houden hebben de VN een klein wereldleger. Het internationale hof van justitie behandelt rechtszaken die worden voorgelegd. De economische en sociale raad werkt aan verbeteringen op de volgende gebieden: Levensstandaard Gezondheidsvoorwaarden Mensenrechten Onderwijs Kunst Pagina 1 van 6

2 Opvoeding Om mensen te helpen en om oorzaken van oorlogen weg te nemen, beschikken de VN over aparte organisaties zoals de: UNESCO UNICEF FAO UNHCR 2 De blokvorming in Oosten en Westen Wantrouwen tussen oost en West vanaf het ontstaan van de SU A Al sinds de oprichting van de SU was er wantrouwen tussen Oost en West: In 1918 hadden de westerse Geallieerden troepen naar Rusland gestuurd om de communistische regering ten val te brengen. De SU had in 1919 de Komintern opgericht om de wereldrevolutie te bevorderen. De westerse regeringen waren bang voor een communistische revolutie in hun staat. In 1939 sloten Stalin en Hitler een niet-aanvalsverdrag. Samen veroverden zij daarna Polen. Hierdoor werd in het westen het wantrouwen tegen de SU nog sterker. Na de tweede wereldoorlog groeit het wantrouwen. B Kort naar de tweede wereldoorlog groeide het wantrouwen door: Ontstaan van vijandige invloedssferen de grote drie gingen er van uit dat wie een bepaald gebied op de Duitsers of de Japanners had veroverd, in dat gebied de grootste invloed had. Zo ontstonden er invloedssferen. Het Westen wilde overal in de bevrijde gebieden de democratie herstellen. Stalin hielp in de door de SU bevrijde of veroverde gebieden (in de eerste plaats dacht hij aan de Russische veiligheid) met behulp van het Russische leger de communisten aan de macht. Onenigheid over de toekomst van Duitsland. Oost en West gingen in hun bezettingszones een eigen politiek voeren. Al spoedig ontstonden daarna de Westers gezinde Bondsrepubliek en de Russisch gezinde DDR. een burgeroorlog in Griekenland leidt tot de Trumanleer. In Griekenland vocht de regering tegen de door communisten geleide oppositie. Toen besloot de regering van de VS dat de VS zich tegen iedere communistische aanval of opstand, waar ook ter wereld zou verzetten. De woede van Stalin word opgewekt door de Marshallhulp. In het Marshallplan steunden de VS Europa financieel. Volgens Stalin wilden de Amerikanen Europa door het plan nog verder uitbreiden. Hij verbood de Oost-Europese landen die hij beheerste, het plan te aanvaarden. Het communisme breidt zich uit in Azië. In Noord-Korea en China kwamen communistische regeringen aan de macht. De VS gaven steun aan de nationalisten in China (later op Taiwan) tegen de communisten. Midden- en Oost-Europa in de greep van het communisme. C in de ogen van Oost-Europese communistische regeringen was democratie voor het hele volk alleen mogelijk onder leiding van de communistische partij. In deze volksdemocratie vond men het marxismeleninisme belangrijker dan de rechten van de mens. Kritiek p de leiding van de communistische partij was niet toegestaan. In het westen vind men dat alle politieke partijen de zelfde rechten hebben. Ook gelden de rechten van de mens voor alle burgers. D De SU sloot met de volksdemocratieën twee belangrijke verdragen: Een verdrag voor economische samenwerking (Comecon, 1949). Pagina 2 van 6

3 Een verdrag voor militaire samenwerking (Warschaupact, 1955). In drie volksdemocratieën greep de SU militair in: Een opstand in Oost-Berlijn (1953). De Hongaarse opstand (1956). De Hervormingen van Tsjecho-Slowakije (1968). E Joegoslavië werd in de Tweede Wereldoorlog bevrijd door de communistische verzetsbeweging onder leiding van Josip Tito. Stalin slaagde er daardoor niet in ook Joegoslavië zijn wil op te leggen. Tito voerde in Joegoslavië wel het communisme in, maar daarbij hield hij zich niet bij de richtlijnen van Stalin. Joegoslavië sloot zich noch bij Oost noch bij West aan. 3 Conflicten en Oorlogen A Confilct/ oorlog Omschrijving van het conflict Oorzaak/ oorzaken Aanleiding Afloop van het conflict De blokkade van West-Berlijn ( ) Afsluiting van alle wegen naar West-Berlijn door Russische troepen. West-Berlijn werd met de hongerdood bedreigd. Via een luchtbrug van transportvliegtuigen voorzagen de westerse Geallieerden West-Berlijn van voorraden. Stalin wilde geen kapitalistische reclamebord in de Russische Zone. Hij wilde ook verhinderen dat er een West-Duitse staat zou ontstaan. De westerse Geallieerden wilden juist hun bezettingszones samenvoegen en een West-Duitse staat mogelijk maken. De westerse Geallieerden besloten in hun bezettingszones de zelfde munt in te voeren. Na bijna een jaar hief Stalin de blokkade op. De landen in het westen gingen noch nauwer met elkaar samenwerken: Oprichting van de NAVO (1949) Toelating van de Bondsrepubliek tot de NAVO (1954) als reactie hierop oprichting van het Warschaupact(1955). De Koreaanse- Oorlog ( ) De oorlog tussen Noord-Korea, later gesteund door communistisch China en Zuid Korea gesteund door het VN-leger. De verdeling van Korea sinds 1945 in Noord-Korea gesteund door de SU, en Zuid-Korea gesteund door de VS Het Noord-Koreaanse leger viel Zuid-Korea binnen. In 1953 werd de wapenstilstand gesloten. Korea bleef verdeeld in twee staten. Het wantrouwen tussen Oost en West werd groter. De West-Europese landen namen het Amerikaanse voorstel aan om een West-Duits leger op te richten. De Berlijnse muur ( ) De bouw van de muur die Oost-Berlijn scheidde van West-Berlijn, waardoor Oost-Duitsers niet meer vrij naar West-Berlijn konden gaan. Er volgden maandenlange spanning. De dreiging dat de DDR leeg zou bloeden: Oost-Duitsers vluchten via West-Berlijn naar West-Duitsland. De verklaring van president Kennedey dat de Amerikaanse troepen in West-Berlijn zouden blijven. De spanning verdween langzamerhand. Oost- en West-Berlijn bleven gescheiden tot Pagina 3 van 6

4 De Cuba crisis (1962) De enige keer dat er tussen Oost en West een oorlog met kernwapens dreigde. Het conflict tussen de VS en de SU om kernraketten op Cuba. Het aanleggen van raketinstallaties op Cuba door de SU. Amerikaanse vliegtuigen ontdekten Russische raketinstallaties op Cuba. Kennedey gaf de garantie dat de VS Cuba nooit zouden aanvallen en Chroesjtsjov liet de rakketen van Cuba weghalen. Tussen de SU en de VS werd een Hotline aangelegd: de leiders van oost en West konden bij ene crisis sneller met elkaar overleggen. De oorlog in Vietnam ( ) De strijd tussen Zuid-Vietnam en later de VS tegen het verzet in Zuid- Vietnam, later gesteund door Noord-Vietnam. Vanaf 1968 was het in feite in oorlog in Zuid-Vietnam tussen de VS en Noord-Vietnam. De verdeling van Vietnam in twee staten: de communistische staat Noord/Vietnam gesteund door de SU en de Prowesterse staat Zuid-Vietnam, gesteund door de VS. In Zuid- Vietnam ontstond verzet, geleid door communisten, tegen de regering. Vietcong kwam in verzet tegen de regering van Zuid-Vietnam. Nixon trok de Amerikaanse troepen uit Vietnam terug. Hij zorgde voor een wapenstilstand tussen Noord- en Zuid-Vietnam (1973). Twee jaar later veroverde Noord-Vietnam Zuid- Vietnam (1975). Tienduizenden Zuid-Vietnamezen namen de vlucht. Het Amerikaanse zelfvertrouwen was geschokt. De mensen in het Westen hadden het idee dat de Amerikanen de grote boosdoeners waren. Oost en West elders in de wereld B in verschillende wereld delen werden burgeroorlogen uitgevochten waarbij communisten probeerden macht in hun handen te krijgen. Vaak bemoeiden zowel de VS als de SU zich met de burgeroorlogen. Een Kernwapenwedloop C Een belangrijk gevolg van de Koude Oorlog was een wedloop in kernwapens. In 1945 hadden de VS als eersten een atoombom, vier jaar later ook de SU. Beide partijen bedreigden elkaar met steeds meer en modernere kernwapens. 4 Einde van de koude oorlog Wonderjaar 1989: Einde aan de communistische overheersing in Oost-Europa. A In de jaren werd de verhouding tussen de SU en het westen steeds beter dankzij concessies van de SU. - eind 1989 liet Gorbatsjov toe: dat in midden en Oost-Europese landen de alleenheerschappij van de communistische partij werd afgeschaft. - In 1990 ging Gorbatsjov ermee akkoord dat de DDR uit het Warschaupact trad en zichzelf ophief. - In 1991 viel de SU uiteen en werd het Warschaupact opgeheven. B De goede verstandhouding tussen de SU en het Westen kwam ook tot uiting in een nieuwe crisis in Midden-Oosten (augustus 1990): Irak veroverde koeweit. Voor het eerst stonden Oost en West nu niet tegen over elkaar, maar met elkaar. C De communisten zijn nog aan de macht op Cuba in China. Laos, Noord-Korea en Vietnam D Oorzaak 1: De koude Oorlog kostte zowel de SU als de VS veel geld aan de wapenwedloop en andere militaire uitgaven. Voor de SU telde ook mee dat er meer kans op economische hulp uit het westen kwam, Als de Koude Oorlog werd beëindigt. Pagina 4 van 6

5 Oorzaak 2: Oost-Europa raakte in welvaart steeds verder achter bij West-Europa. Daardoor hadden de communistische leiders hun zelfvertrouwen verloren. Toen de bevolking massaal ging demonstreren, konden de communistische leiders de situatie niet meer aan. 5 Steeds meer economische samenwerking in Europa De EGKS wordt opgericht. A De EGKS werd in 1951 opgericht door: Frankrijk, West-Duitsland, Italië, België, Luxemburg en Nederland. In een verdrag werd besloten om samen te gaan werken. Het was nodig de productie van kolen en staal op te voeren om fabrieken te laten draaien, treinen te laten rijden en vooral om wapens te maken. Het gemeenschappelijk gezag over kolen en staal voorkwam ook buitensporige bewapening van een of meer van de leden van de EGKS En samen stonden ze sterker tegenover de SU Succes van de EGKS leidt tot EG en daarna tot de EU. B Door het succes van de EGKS kwam er steeds meer economische samenwerking tussen de landen in Europa. Dit leidde tot de oprichting van de EG en later van de EU. IN de jaren 90 van de 20ste eeuw besloten de lidstaten van de EG/ EU bijvoorbeeld tot: - in 1990 (verdrag van schengen) vrij verkeer van mensen en goederen tussen de lidstaten. - In 1994 (verdrag van Maastricht) de invoering vaan een gemeenschappelijke munt. De landbouwpolitiek wordt een groot probleem. C Door het verstrekken van garantieprijzen aan de boeren werd de productie in de landbouw veel meer uitgebreid dan nodig was. Deze overproductie kostte de EG/EU enorm veel geld. Over de oplossing van de landbouw problemen ontstond onenigheid tussen de EG landen. De tot nu toe genomen maatregelen hebben nog geen einde gemaakt aan de overschotten. Van zes naar vijfentwintig en meer. D Steeds meer Europese landen meldden zich aan voor het lidmaatschap van de Eg/EU. Deze organisatie groeide van zes leden naar vijfentwintig in nog een aantal staten willen toetreden. Met hen wordt onderhandeld. Weinig politieke samenwerking. E Sinds 1972 plegen de ministeries van Buitenlandse Zaken geregeld overleg in de Europese Politieke Samenwerking (EPS) Het kwam bij belangrijke gebeurtenissen tot nu toe nog niet tot een gemeenschappelijk beleid door het ontbreken van het vereiste eenparigheid 6 De organisatie van de EU De Europese commissie bestaat uit 20 commissarissen en doet voorstellen aan de raad van ministers en voert diens besluiten uit. De raad van ministers bestaat uit leden van de nationale regeringen (de samenstelling verandert per onderwerp) en neemt de besluiten die het EU-beleid vormen. De Europese raad bestaat uit de regeringsleiders van de lidstaten en bepaalt de beleidslijnen voor de Pagina 5 van 6

6 Europese Commissie. Het Europese parlement bestaat uit per land gekozen afgevaardigden (afhankelijk van het aantal inwoners) en houdt toezicht op de Europese commissie en geeft daaraan advies. Het hof van justitie bestaat uit een rechter per lidstaat en controleert de raad van ministers en de Europese commissie op uitleg en toepassing van de EU-regels 7 Heeft de natiestaat zijn tijd gehad? Verschillende uitwerkingen van de natiestaat in West-Europa A In de praktijk wordt de natiestaat in Europa verschillend uitgewerkt. In staten met aanzienlijke verschillen tussen bevolkingsgroepen pogen de meeste regeringen aan de ene kant de identiteit. het eigen karkater van de verschillende groepen zo ver mogelijk recht te doen. En aan de andere kant bij alle inwoners een nationaal gevoel stimuleren. Een voorbeeld van een staat met vergaande autonomie voor een of meer groepen is Zwitserland/België. Een voorbeeld van een land met weinig of geen autonomie voor minderheden is Frankrijk. De natiestaat verliest in Europa aan betekenis B De natiestaat verliest een betekenis doordat: - regionalisme de natiestaat van onderop ondermijnt: de bevolking van regio s vragen en krijgen meer aandacht voor de eigen cultuur en de eigen etnisch groep (gedecentraliseerde besluitvorm) - internationale organisaties de natiestaat van bovenaf beperken. Pagina 6 van 6