18-11-14 Rol van taal bij de rekenvaardigheid van kinderen met taalleerproblemen Alle Taal Centraal 13 november 2014 Tijs Kleemans, Eliane Segers, & Ludo Verhoeven Behavioural Science Institute, Radboud Universiteit m.kleemans@pwo.ru.nl Even voorstellen Orthopedagoog- NVO Universitair docent (=onderwijs + onderzoek) Praktijk Onderwijs (Pedagogische Wetenschappen en Onderwijskunde, Radboud Universiteit) Onderzoek (Behavioural Science Institute, Radboud Universiteit) Aan de slag! 1
Achtergrond en aanleiding Neuro(psycho)logische studies (e.g., Dehaene et al., 2003; 2004): Bij de verwerking en bewerking van getallen wordt een beroep gedaan op taalgebieden in het brein 7 x 8 = 4 + 2 = 9-4 = - Voor het onderwijs hebben de resultaten van deze studies belangrijke beperkingen Achtergrond (2) Getalbegrip (voorbereidend rekenen): Eén van de belangrijkste voorwaarden voor het aanvankelijk rekenen in groep 3 en 4 Valt uiteen in verschillende factoren (e.g., Desoete & Gregoire, 2006; Passolunghi, Vercelloni, & Schadee, 2007) Numerieke Logische representaties schattingen operaties Achtergrond (3) Aanvankelijk rekenen: groep 3 en groep 4 Halverwege groep 3 Optellen en aftrekken tot 10 ( kleine probleemgroepen ) 5 + 3 = 2 + 7 = 8 5 = 9 2 = Halverwege groep 4: Optellen en aftrekken tot 20, met tientalpassering ( grote probleemgroepen ) 8 + 7 = 4 + 9 = 15-8 = 13 9 = 2
Opbouw van het onderzoek Hoofdvragen: 1. Wat is de rol van taal bij de voorbereidende en aanvankelijke rekenontwikkeling van a) kinderen met een normale taalontwikkeling b) tweede taalleerders met een taalachterstand in de tweede taal c) kinderen met een taalstoornis (kinderen met taalontwikkelingsstoornis; TOS) 2. Wat is de rol van de gecijferde op de rekenontwikkeling van jonge kinderen? Rol van taal bij rekenvaardigheid Proefpersonen Kinderen met TOS - Gestoorde taalontwikkeling maar intacte nonverbale capaciteiten - Speciaal onderwijs, cluster- 2 - Kinderen met gehoorproblemen, lichamelijke problemen en stoornissen binnen gedragsspectrum uitgesloten - Geen verschillen in SES, leeftijd, intelligentie met controlegroep uit regulier basisonderwijs - Nederlands als eerste taal Resultaten groep 2 van het getalbegrip Intelligentie (Fonologisch bewustzijn) (Grammaticale vaardigheid) Werkgeheugen Logische operaties Numerieke representaties Controle + TOS Numerieke schattingen Alleen TOS (Benoemsnelheid) 3
Resultaten groep 3 en 4 van het aanvankelijk rekenen in groep 3 en 4 Intelligentie Werkgeheugen (Fonologisch bewustzijn) (Grammaticale vaardigheid) (groep 4) 3) Controle + TOS Alleen TOS (Benoemsnelheid) Opbouw van het proefschrift Hoofdvragen: 1. Wat is de rol van taal bij de voorbereidende en aanvankelijke rekenontwikkeling van a) kinderen met een normale taalontwikkeling b) tweede taalleerders met een taalachterstand in de tweede taal c) kinderen met een taalstoornis (kinderen met taalontwikkelingsstoornis; TOS) 2. Wat is de rol van de gecijferde op de rekenontwikkeling van jonge kinderen? Rol van gecijferde Opzet: Cross- sectionele studie (e.g. LeFevre et al., 2009; LeFevre et al., 2010) 2 89 L1 Ouder- kind activiteiten Ouder verwachtingen Longitudinale studie 2 3 100 controle 111 controle (7;1 jaar) 61 ESM 50 ESM (7;1 jaar) 4
Rol van gecijferde groep groep 2 3/4 Cross- sectionele studie Ouder- kind activiteiten Ouder verwachtingen Longitudinale studie Conclusies (Take home messages) 1) De ontwikkeling van het voorbereidend en aanvankelijk rekenen (groep 3 en 4) is in grote mate akhankelijk van het taalniveau van het kind 2) Ouders spelen een belangrijke rol bij de ontwikkeling van het voorbereidend en aanvankelijk rekenen, dat geldt met name voor ouders van kinderen met een TOS Bedankt! In het bijzonder aan de ouders, leerlingen en medewerkers van: - Dr. Bosschool, Arnhem - Martinus van Beekschool, locatie Nijmegen en locatie Oss - Enkschool, locatie Zwolle en Kampen - Talent, Vught Vragen? 5