Verslag Dagvlindermonitoring 2015-2016 KNNV DAGVLINDERWERKGROEP ZUID-KENNEMERLAND Joop Mourik Heemstede, maart 2017
KNNV DAGVLINDERWERKGROEP ZUID-KENNEMERLAND doet onderzoek naar dagvlinders en enkele dagactieve nachtvlinders in de duinen van Zuid- Kennemerland. Coördinatie: Pipo Nicolas (2015, 2016) en Dirk Slagter (2016) Inhoud Samenvatting 2 1 Werkgroep en methoden 3 2 Tabellen van de tellingen en de routes 12 3 Bespreking van de soorten 19 4 Bespreking van de routes 26 5 Literatuur 36 De dagvlindermonitoring is mogelijk door de inzet van vele vrijwilligers die wekelijks de vlinders van de routes tellen Voor de realisatie werd weer alle medewerking verkregen: NV PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland, Staatsbosbeheer, Vereniging Natuurmonumenten en Waternet gaven een vergunning voor onderzoek in de natuurgebieden en een financiële bijdrage om de kwaliteit van het vlinderonderzoek te waarborgen. NV PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland en Waternet gaven medewerkers toestemming om een route in diensttijd te lopen. Chris van Swaaij en Kars Veling (De Vlinderstichting) leverden de basisgegevens uit het Landelijk Meetnet Dagvlinders en gaven inhoudelijke adviezen. Het CBS berekende de index voor de soorten van Zuid-Kennemerland en Nederland 1 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
Samenvatting Na een diepe val van de jaarsom van vlinders in 2015 herstelde de vlinderstand zich in 2016 tot het lage niveau van 500-600 vlinders dat we nu al jarenlang, ondanks meer routes, meer tellers en meer telweken met elkaar op een gemiddelde route van 20 secties tellen. In jaartotaal komt dat neer op circa 15.000 vlinders. Vooral gaat het slecht met de vroeger zo gewone vlinders als bruin zandoogje, groot dikkopje en zwartsprietdikkopje die op hoge, bloeiende kruiden, liguster of braam foerageren. Naarmate de begrazing intensiever is, komen deze soorten nauwelijks meer in bloei en worden malse grassen voor de rupsen schaarser. Dat heeft tot gevolg dat de jaarsom van aantal van zwartsprietdikkopje in 2015 nog maar 0,8% was van de jaarsom in 1996 en in 2016 1,2%. De Rode lijst soorten doen het iets beter maar de wisselvalligheid is groot. In 2015 was de jaarsom van de tegenwoordig zeven, inclusie de keizersmantel, Rode lijst soorten 17% van de (genormaliseerde) jaarsom van zes Rode Lijstsoorten in 1996. In 2016 was de jaarsom van Rode Lijst soorten 46% van 1996. Vooral kleine parelmoervlinder maakte in de zomermaanden veel goed. De kleine parelmoervlinder maakte de zomer van 2016 goed en was er in het voorjaar van 2017 vroeg bij. Foto: 7 april 2017 op KPM op hondsdraf. KNNV DAGVLINDERWERKGROEP ZUID-KENNEMERLAND 2 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
1 Werkgroep en methoden De werkgroep De telseizoenen werden zoals gebruikelijk geopend en afgesloten met een vlinderavond, beide keren in NME centrum Ter Kleef. Behalve de eerste resultaten van de tellingen en de organisatie van de werkgroep kwamen daar ter sprake: de keizersmantel en de duinparelmoervlinder (Simon Olk), nectarbloemen en herten tellen (Michiel Wallis de Vries), een workshop in de aanloop naar het jubileum 25 jaar vlinders tellen, de vlinders van Meijendel (prof. Eddy van der Meijden) en de vlinders van Nederland en West Europa (Kars Veling). In 2015 heeft Waternet aan de Vlinderstichting gevraagd een onderzoek te doen naar de begrazingsdruk en het effect daarvan op de vlinderstand. De Vlinderstichting heeft daarop de vlinderwerkgroep gevraagd niet alleen de vlinders te tellen maar ook enkele keren de bloeiende nectarplanten en de herten of hun keutels, zowel in de AWD als het NPZK. In 2015 heeft Joop Mourik heeft een artikel in De Levende Natuur gepubliceerd over Bloemplanten en dagvlinders in de verdrukking door toename van damherten in de Amsterdamse Waterleidingduinen. Er waren enkele interviews met o.a. een raadscommissie van de Gemeente Amsterdam, met Trouw en met de Volkskrant over de heivlinder. Mariek Eggenkamp heeft in 2015 een cursus vlinders herkennen en tellen gegeven. Op verzoek van de Vlinderstichting hebben we in 2016 historische gegevens over het tellen van nectarbloemen en het beheer van de vlinderroutes in de periode 1992-1996 uit een oude computer opgediept en leesbaar gemaakt voor de tegenwoordige computergeneratie. Het 25 jarig jubileum van de werkgroep vieren we in 2017 met onder andere een boekje voor en door de vlindertellers van vroeger en nu. De oprichting hebben we inmiddels herdacht tijdens een gezellige bijeenkomst in De Stinkende Emmer, tegenover het kerkelijk centrum waar de werkgroep op 27 februari 1992 ontstond. Bloemen en herten tellen mee (Michiel Wallis de Vries De Vlinderstichting) In 2015 en 2016 is ook het bloemenaanbod op de secties van de vlinderroutes in de duinen van Zuid-Kennemerland weer geteld of geschat en zijn de damherten geteld die op zichtafstand van de secties aanwezig waren. Informatie over bloemenaanbod en het aantal damherten is van groot belang omdat de beheerders de invloed van damherten en andere grote grazers op de vlinderstand beter in beeld willen krijgen. Daarbij biedt dan de vergelijking van de AWD en de aangrenzende duingebieden, de mogelijkheid om de ontwikkeling van de vlinderstand onder invloed van een (zeer) hoge dichtheid van grote grazers (damherten) te vergelijken met de ontwikkeling bij een lagere dichtheid van grote grazers (damherten en vee) of zonder begrazing. Wanneer we de tellingen van bloemenaanbod en van het aantal herten aan de vlindertellingen toevoegen, dan kunnen we eventuele verschillen in vlinderaantallen nog beter koppelen aan de veranderingen in bloemenaanbod en hertendichtheid. Op veel van de vlinderroutes is het bloemenaanbod van nectarplanten in 2007-2008 al geteld, bij een veel lagere dichtheid van damherten. Herhaling geeft veel extra informatie. 3 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
Deelname is simpel: alles kan online worden ingevoerd samen met de vlindertellingen! 1. De bloementellingen volgens het bekende schema/formulier van de Vlinderstichting kunnen al langer via een apart schermpje worden ingevoerd. Dan moet de teller daarvoor wel eenmalig aan het begin van het seizoen bij de instellingen (bovenaan in de titelbalk) in het vakje Nectarplanten tellen : Ja invullen 2. De telling van nectarbloemen mag bij elke vlindertelling worden gedaan maar mag ook bij een telling in het begin van de maanden mei t/m augustus. Per sectie wordt het aanbod van elke onderscheiden groep bloeiende planten geteld in 4 makkelijk te onderscheiden klassen (zie het formulier van de Vlinderstichting en/of de nectarplantenkaart met foto s en instructies op de KNNV Dagvlinderwerkgroep website (https://www.knnv.nl/knnvafdeling-haarlem-en-omstreken/dagvlinderwerkgroep) 3. In het scherm Herten en keutels kunnen per sectie het aantal damherten en/of het aantal keutels (in 4 klassen) worden genoteerd. Ook dit kan bij elke telling, maar liefst eveneens aan het begin van elke nectarbloemen telmaand Toelichting bij de telling van herten en keutels: Voor het vaststellen van de relatie tussen damherten, bloemenaanbod en dagvlinders verzamelen we ook gegevens over de herten. Dat kan door op elke sectie het waargenomen aantal herten te noteren en de zogenaamde keutelklasse als maat voor het aantal keutels. Voor de herten gelden alle waargenomen herten binnen een afstand van ca 50 meter (is de gem. zichtafstand in een omgeving met bos en struweel) van de sectie. De keutelklasse telt vier klassen en wordt net als de aantallen vlinders bepaald over de sectiebreedte van 5 meter. Het onderscheid tussen damherten- en schapenkeutels is niet zo eenvoudig, dus dan liever de damherten zelf tellen. En ook de konijnenkeutels vergeten, want die zijn van de niet te overschatten vlindervriendjes. Kortom, tel de herten en als er weinig herten zijn, dan zijn er ook telbare aantallen van maximaal enkele tientallen keutels per sectie. Anders kijk je alleen nog maar naar de grond voor de keutels en vliegen de vlinders ongeteld om je heen. Dat is niet de bedoeling. Veranderingen in nectaraanbod De resultaten van de nectarbloementellingen even aan dat het bloemenaanbod langs de vlinderroutes in de hele AWD tussen 2007 en 2015 sterk afgenomen is (Mourik, 2015; Wallis de Vries et al., 2016). Voor afzonderlijke groepen is hetzelfde patroon te zien bij bramen, distels en koninginnenkruid. Bloeiende planten van koninginnenkruid waren in 2015 in de AWD op de getelde routes zelfs geheel afwezig en slangenkruid wordt nog maar uiterst zelden in bloei waargenomen. Alleen het aanbod van het voor herten giftige Jakobskruiskruid (een gele composiet die in juli uitbundig kan bloeien) bleef op peil. Hoewel er buiten de AWD op minder routes nectarplanten geteld zijn in 2015, bleek uit die tellingen geen afname van het bloemenaanbod. Het Kennemerstrand, Elswout en Overplaats waren bloemrijk zoals het behoort. De verspreidingsgegevens vergeleken Bij de Vlinderstichting heeft Joyce Kolfschoten de verspreidingsgegevens van de dagvlinders in de duinen van Zuid Kennemerland bewerkt tot een stagerapport (Kolfschoten, 2016). In totaal zijn 65 kilometerhokken gebruikt voor het analyseren van de gegevens. 4 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
Tussen 1993-1997 en 2008-2011 zijn de volgende soorten duidelijk in verspreiding afgenomen: zwartsprietdikkopje (-90%), duinparelmoervlinder (-86%), dagpauwoog (-77%), bruin zandoogje (- 51%), heivlinder (-58%), bruine eikenpage (-42%), groot dikkopje (-45%) en bruin blauwtje (-30%). De afname in verspreiding van zwartsprietdikkopje, bruin zandoogje, bruine eikenpage, groot dikkopje en bruin blauwtje correspondeert met de dalende trend van het aantal vlinders dat jaarlijks op de routes geteld wordt. De sterke afname in verspreiding van duinparelmoervlinder en heivlinder verschilt van de onzekere tot licht positieve trend van het aantal vlinders dat op de routes gezien wordt. Enkele soorten zijn duidelijk in verspreiding toegenomen: hooibeestje (+57%), klein koolwitje (+57%), kleine vuurvlinder (+109%) en koevinkje (+181%). In tegenstelling tot de toename in verspreiding is hooibeestje stabiel in aantal op de routes en kleine vuurvlinder sterk in aantal afgenomen. De trend van aantal (2015) van koevinkje en klein koolwitje is onzeker. Figuur 1 Verspreiding van de aardbeivlinder in twee perioden GPS meting en fotografie van de routes Dit project heeft als doel om de secties in het duinlandschap vast te leggen met nauwkeurige coordinaten en met een foto. Daarmee krijgen we een indruk van veranderingen die sinds het uitzetten van de routes zijn opgetreden. De vastlegging is een herhaling en uitbreiding van het onderzoek in de periode 1992-1997 voor rapporten van De Vlinderstichting (2002-2004) en het boek Duinvlinders (2006). Met GPS meten we het begin en einde van elke sectie in en projecteren de route met de secties op een luchtfoto van Google Earth. Zo kun je direct zien hoe de route door het duin slingert en hoe de omgeving van de secties er van bovenaf landschappelijk uitziet, nu en in het verleden want er zijn ook oudere luchtfoto s. Een foto in de looprichting van elke sectie geeft detailinformatie en de tegenwoordige vegetatiestructuur in het verticale vlak. Onderstaande tabel laat zien welke routes zijn ingemeten en welke op standaardwijze zijn gefotografeerd. De landschappelijke gegevens zijn een hulpmiddel om te achterhalen waarom soorten op een route voor of achteruitgegaan dan wel verdwenen of verschenen zijn. Foto s en GPS coördinaten zijn een essentiële aanvulling voor de interpretatie van de dagvlindermonitoring op lange termijn en een hulpmiddel bij de overdracht van routes aan nieuwe lopers. Tabel 1 geeft het overzicht van routes die vastgelegd zijn en ook van routes die nog ingemeten (6) en/of gefotografeerd (14) kunnen worden in 2017. Bij interesse graag aanmelden bij Joop Mourik, dan krijg je ook nadere informatie over de methode. 5 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
Tabel 1. Ligging (GPS) en fotografie van de secties per eind 2016 R_nr R_naam Foto's F_jaar F_auteur GPS G_jaar G_auteur 1617 Klazewei 3 Deels 2008 Joop Mourik Ja 2011 Joop Mourik 1872 Middenduin Zanderijvaart Deels 2012 Joop Mourik Ja 2012 Joop Mourik 237 Koevlak Ja 2014 Ok Overbeek Ja 2014 Ok Overbeek 248 Koningshof Ja 2014 Ok Overbeek Ja 2014 Ok Overbeek 1220 Oosterduinrel Ja 2015 Ok Overbeek Ja 2013 Joop Mourik 468 Zeeveld Noord Ja 2015 Joop Mourik Ja 2014 Joop Mourik 470 Zeeveld Zuid Ja 2015 Joop Mourik Ja 2014 Joop Mourik 1737 Kennemermeer IJmuiden 2 Ja 2015 Joop Mourik Ja 2014 Joop Mourik 233 Vossendel Ja 2015 Alie van Nijendaal Ja 2015 Alie van Nijendaal 274 Paradijsveld Ja 2015 Ok Overbeek Ja 2015 Ok Overbeek 275 Middenveld Ja 2015 Ok Overbeek Ja 2015 Ok Overbeek 482 Noordduinen Ja 2015 Ok Overbeek Ja 2015 Ok Overbeek 236 Konijnenberg Ja 2016 Ok Overbeek Ja 2008 Joop Mourik 1980 Overplaats-Linnaeushof Ja 2016 Joop Mourik Ja 2013 Joop Mourik 230 Spoorlijn IJmuiden Ja 2016 Alie van Nijendaal Ja 2016 Alie van Nijendaal 237 Koevlak Ja 2016 Kenneth Tas Ja 2016 Kenneth Tas 238 Lage zeeveld Ja 2016 Joop Mourik Ja 2016 Joop Mourik 469 Mussenveld Ja 2016 Ok Overbeek Ja 2016 Ok Overbeek 1054 Cremermeer 3 Ja 2016 Alie van Nijendaal Ja 2016 Alie van Nijendaal 2290 Oosterduinrel2 Ja 2016 Joop Mourik Ja 2016 Joop Mourik 2291 Schapenwei2 Ja 2016 Joop Mourik Ja 2016 Joop Mourik 1440 Wouwen Deels 2006 Joop Mourik Ja 2003 Joop Mourik 475 van Stirumduinen Deels 2006 Joop Mourik Ja 2003 Joop Mourik 1439 Westhoek Deels 2006 Joop Mourik Ja 2003 Joop Mourik 471 Eiland van Rolvers Oost Nee Ja 2003 Joop Mourik 472 Donderhoek Nee Ja 2003 Joop Mourik 247 Elswout Nee Ja 2008 Joop Mourik 1589 Langeveld Nee Ja 2008 Joop Mourik 279 Blauwe weg Nee Ja 2009 Chris van Daalen 1906 Duinparelmoer Nee Ja 2013 Joop Mourik 277 Eiland van Rolvers Nee Ja 2014 Joop Mourik 283 Groot Zwarteveld 2 Nee Ja 2014 Joop Mourik 234 Ogenkuil Nee Nee 273 Rozenwaterveld Nee Nee 276 Zwarte veld kanaal Nee Nee 281 Het Heitje Nee Nee 285 Lammetjeswei Nee Nee 481 Kraansvlak 3 Nee Nee 6 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
Het weerbeeld van 2015 en 2016 Omdat het weer een zeer grote, zo niet overheersende invloed heeft op het aantal vlinderwaarnemingen, bespreken we eerst de grote lijnen van temperatuur, regenval/vochtigheid en zonneschijn. Voorafgaand aan het vlinderseizoen heeft de winter invloed op de vroege vlinders: koud, zonnig en droog is gunstiger dan zacht, somber en vochtig. Het jaar 2015 was, over het geheel bezien, warm en zonnig. De hoeveelheid neerslag was normaal. De winter was vrij zacht en wisselvallig. De lente was daarentegen vrij koel, met name door een frisse meimaand. Daardoor verschenen de eerste vlinders pas laat en waren de aantallen laag (figuur 2). De zomer verliep vrij warm. Begin juli was er een korte hittegolf maar de maand eindigde stormachtig. Augustus was wisselvallig en september was sinds 2001 niet meer zo koud. Er werden dan ook nog maar weinig vlinders gezien in de loop van het seizoen. April en juni waren de twee zonnigste maanden van het jaar maar ook in mei, juli en augustus was het aantal zonuren hoog. Figuur 2 Aantal vlinders per week op een standaardroute van 20 secties in de duinen van Zuid-Kennemerland in 2015 (boven) en in 2016 (onder) Het jaar 2016 was opnieuw warm en zonnig en het was ook vrij droog. Het jaar eindigde in de top tien van warmste jaren sinds het begin van de metingen. Ook in 2016 droegen vooral de wintermaanden bij aan de gemiddeld hoge temperatuur. Na een koude maand april kwam de lente pas half mei op gang. Op de vlinders had het koude begin van het seizoen een nog grotere invloed dan in 2015 (figuur 2). Juni was weer wisselvallig, koel en vrij veel regen. Slakkenweer, geen vlinder- 7 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
weer, dus grote schommelingen in het waargenomen aantal vlinders. De zomer was zeer warm, zonniger dan normaal maar ook natter, vooral in augustus. Een lange periode van droog en zonnig weer begon in de loop van augustus en liep door tot half september. De late vlinders profiteerden daarvan. De monitoringroutes en de tellingen Op de routes voor dagvlindermonitoring zijn de dagvlinders en de dagactieve nachtvlinders in 2015 door 37 waarnemers geteld en na een succesvolle ledenwervingsactie door 48 waarnemers in 2016 (tabel 2). De algemene monitoring routes liggen verspreid in de duinen van Zuid-Kennemerland (kaart). Daarnaast is er ook de soortgerichte route 1906 die in de vliegtijd van de duinparelmoervlinder wordt gelopen. Met elkaar bestrijken de 32 (2015) resp. 33 (2016) routes het hele duinlandschap, van de zeer jonge strandvlakte van het Kennemerstrand tot de buitenplaatsen op de oude strandwallen. Tien routes worden sinds 1992 jaarlijks gelopen (tabel 3); de overige zijn later toegevoegd, samengevoegd of met onderbreking gelopen. Elke route heeft een eigen soortenspectrum, afhankelijk van de ligging in het duinlandschap en de vegetatie (Mourik & Eggenkamp, 2005). De 33 routes van 2016 bestaan uit 571 secties van 50 meter. Dat betekent dat de tellers tussen 1 april en 1 oktober bijna wekelijks een afstand van 28,5 kilometer gelopen hebben om vlinders te tellen. Het maximale aantal telweken is 26. In de praktijk zijn de vlinders in 2015 gemiddeld 18 weken geteld en in 2016 gemiddeld 20 weken (tabel 4). Er zijn uitschieters van 25 weken tot 4 weken in het Kraansvlak (2015). In 2015 zijn 23 routes zeer goed gelopen (>15 weken) en in 2016 27 routes. Zeven routes zijn in 2015 goed gelopen (10-15 weken) en negen in 2016. Matig-slecht waren er twee in 2015 en geen enkele in 2016. Het gunstige weer, voldoende tijd en nieuwe tellers werkten daaraan mee. Sommige routes worden meerdere keren per week geteld, tot zelfs 47 keer per seizoen (Spoorlijn IJmuiden, 2016) (tabel 4). Door de hoge bezoekfrequentie en het grote aantal secties hebben de tellers in 2016 met elkaar een recordafstand van 661 kilometer gelopen om vlinders te tellen!! Voor de uitwerking van de gegevens (tabel 5) worden herhaalde tellingen in een week gefilterd op het hoogste aantal van een soort dat per week op een sectie gezien is. De jaarsom van het aantal vlinders per sectie is dus de som van het aantal vlinders, hoogste uniek per sectie per week. Deze benadering geeft goede resultaten voor niet al te mobiele soorten in een landschap dat de vlinders voldoende voedsel biedt. Goede vliegers zoals keizersmantel, duinparelmoervlinder en distelvlinder, die vrij gemakkelijk en snel grote afstanden kunnen afleggen om voedsel te vinden, worden door deze methode enigszins overschat. De meeste tellers lopen hun route één keer per week en dan geldt het aantal per sectie zoals werkelijk gezien. In 2016 zijn twee nieuwe routes uitgezet (tabel 3). De oude route Oosterduinrel 1220 kwam te vervallen door herinrichting. Een aantal secties veranderde in poelen voor libellen en amfibieën. Met enig pas- en meetwerk is een nieuwe route Oosterduinrel (2290) uitgezet die vrijwel hetzelfde traject volgt maar in het zuiden ook een extra sectie langs het oude Verlengde Oosterkanaal heeft. Aangrenzend aan deze route maar buiten het damhertenraster is een nieuwe route Schapenwei (2291) uitgezet. Deze route gaat door bloemrijk en zeer vochtig binnenduingrasland dat grotendeels nog in ontwikkeling is na afplaggen in 2015. 8 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
Tabel 2. Tellers van de vlinderroutes 1 R-nr Routenaam Waarnemer Jaar1 Jaar2 230 Spoorlijn IJmuiden Alie van Nijendaal 2015 2016 233 Vossendel Alie van Nijendaal 2015 2016 233 Vossendel Herman Poortinga 2016 233 Vossendel Joke Dubbelaar 2016 234 Ogenkuil Rob Effern 2015 2016 234 Ogenkuil Ruud Prins 2016 236 Konijnenberg René van der Aar 2015 2016 236 Konijnenberg Ruud Maaskant 2015 236 Konijnenberg Esther van Balen 2016 236 Konijnenberg Hans Moolenaar 2016 236 Konijnenberg Roos Alles 2016 237 Koevlak Dirk Slagter 2015 2016 237 Koevlak Jeannie en Martin Duijndam 2015 2016 237 Koevlak Kenneth Tas 2016 238 Lage zeeveld Ton Hocker 2015 2016 238 Lage zeeveld Gino Smit 2016 238 Lage zeeveld Hans Moolenaar 2016 247 Elswout Bert van Dijk 2015 2016 248 Koningshof Caroline Kruseman 2015 2016 248 Koningshof Eveline Zeilstra 2016 273 Rozenwaterveld Caroline Kruseman 2015 2016 273 Rozenwaterveld Marijke Elzenga 2015 2016 274 Paradijsveld Helene Meijn 2015 2016 275 Middenveld Frances Lambers 2015 2016 275 Middenveld Joost de Maaré 2016 276 Zwarte veld kanaal Joost de Maaré 2015 2016 276 Zwarte veld kanaal Wim Hoogerwerf 2015 2016 277 Eiland van Rolvers Pipo Nicolas 2015 2016 277 Eiland van Rolvers Wim Hoogerwerf 2015 2016 279 Blauwe weg Leny Voorberg 2015 2016 279 Blauwe weg Pipo Nicolas 2015 279 Blauwe weg Truus Happel 2015 279 Blauwe weg Christa Althof 2016 281 Het Heitje Agaat en Ko Mesman 2015 2016 281 Het Heitje Pipo Nicolas 2015 283 Groot Zwarteveld 2 Jo Abma 2015 2016 283 Groot Zwarteveld 2 Joop Mourik 2015 285 Lammetjeswei Lex Weiler 2015 2016 285 Lammetjeswei Merel Molenaar 2016 468 Zeeveld Noord Joop Mourik 2015 2016 469 Mussenveld Floor Reijngoudt 2015 469 Mussenveld Mark van Til 2015 2016 469 Mussenveld Antje Ehrenburg 2016 469 Mussenveld Donny Pruijs 2016 470 Zeeveld Zuid Joop Mourik 2015 2016 470 Zeeveld Zuid Antje Ehrenburg 2016 9 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
Tabel 2. Tellers van de vlinderroutes 2 R-nr Routenaam Waarnemer Jaar1 Jaar2 471 Eiland van Rolvers Oost Caroline Kruseman 2015 2016 471 Eiland van Rolvers Oost Pipo Nicolas 2015 2016 471 Eiland van Rolvers Oost Christa Althof 2016 471 Eiland van Rolvers Oost Loes Belt-Schouten 2016 472 Donderhoek Caroline Kruseman 2015 2016 472 Donderhoek Pipo Nicolas 2015 2016 472 Donderhoek Christa Althof 2016 472 Donderhoek Loes Belt-Schouten 2016 475 van Stirumduinen Jan Plomp 2015 2016 481 Kraansvlak 3 Walter van Oosterom 2015 2016 481 Kraansvlak 3 René van der Aar 2016 481 Kraansvlak 3 Ruud Maaskant 2016 481 Kraansvlak 3 Ruud Prins 2016 482 Noordduinen Gino Smit 2015 2016 482 Noordduinen Harm Snater 2015 2016 482 Noordduinen Hubert Kivit 2015 482 Noordduinen Cora Smink 2016 1054 Cremermeer 3 Joost Veer 2015 1054 Cremermeer 3 Jowien vd Vegte 2015 1054 Cremermeer 3 Alie van Nijendaal 2016 1054 Cremermeer 3 Annemiek Oosterhof 2016 1220 Oosterduinrel Joop Mourik 2015 1220 Oosterduinrel Ok Overbeek 2015 1589 Langeveld Jo Abma 2015 2016 1617 Klazewei 3 Thomas van Haaster 2015 2016 1737 Kennemerstrand Joop Mourik 2015 2016 1737 Kennemerstrand Maarten Bongertman 2015 2016 1872 Zanderijvaart Middenduin Berndt Kufferath 2015 2016 1872 Zanderijvaart Middenduin Dick Kortekaas 2015 2016 1906 Duinparelmoervlinder Mark van Til 2015 2016 1906 Duinparelmoervlinder Donny Pruijs 2016 1906 Duinparelmoervlinder Mariek Eggenkamp 2016 1980 Overplaats-Linnaeushof Jo Abma 2015 2016 2290 Oosterduinrel2 Donny Pruijs 2016 2290 Oosterduinrel2 Joop Mourik 2016 2290 Oosterduinrel2 Mark van Til 2016 2290 Oosterduinrel2 Ok Overbeek 2016 2291 Schapenwei2 Joop Mourik 2016 2291 Schapenwei2 Mariek Eggenkamp 2016 2291 Schapenwei2 Mark van Til 2016 10 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
Tabel 3. De vlinderroutes van Zuid-Kennemerland R-nr Routenaam Secties Gebied Beheer Telperiode 230 Spoorlijn IJmuiden 20 IJmuiden Gem.Velsen 2009 t/m 2016+ 233 Vossendel 19 NPZK NM 1992 t/m 2016 234 Ogenkuil 19 NPZK PWN 1992 t/m 2016 236 Konijnenberg 19 NPZK PWN 1992 t/m 2016 237 Koevlak 20 NPZK PWN 1992 t/m 2016 238 Lage zeeveld 20 NPZK PWN 1992 t/m 2016 247 Elswout 20 NPZK SBB 2008 t/m 2016+ 248 Koningshof 20 NPZK NM 1992 t/m 2016 273 Rozenwaterveld 20 AWD WN 1992 t/m 2016* 274 Paradijsveld 19 AWD WN 1992 t/m 2016 275 Middenveld 20 AWD WN 1992 t/m 2016 276 Zwarteveldkanaal 15 AWD WN 1992 t/m 2016 277 Eiland van Rolvers 17 AWD WN 1992 t/m 2016 279 Blauwe weg 20 AWD WN 1992 t/m 2016 281 t Heitje 15 AWD WN 1992 t/m 2016 283 Groot Zwarteveld 2 18 AWD WN 1997 t/m 2016 285 Lammetjeswei 16 NPZK PWN 1999 t/m 2016 468 Zeeveld Noord 16 AWD WN 1996 t/m 2016 469 Mussenveld 15 AWD WN 1996 t/m 2016 470 Zeeveld-Zuid 18 AWD WN 1996 t/m 2016 471 Eiland van Rolvers-Oost 10 AWD WN 1996 t/m 2016 472 Donderhoek 10 AWD WN 1996 t/m 2016 475 van Stirumsduinen 20 AWD WN 1996 t/m 2016** 481 Kraansvlak 3 17 NPZK PWN 1997 t/m 2016 482 Noordduinen 13 NPZK PWN 1997 t/m 2016 1054 Cremermeer 3 11 NPZK NM 2003 t/m 2016 1220 Oosterduinrel 20 AWD WN 2004 t/m 2015*** 1589 Langeveld 14 Noordwijk ZHL 2008 t/m 2016 1617 Klazewei 3 19 AWD WN 2008 t/m 2016 1737 Kennemerstrand 2 20 IJmuiden VKS 2009 t/m 2016 1872 Middenduin Zanderijvaart 20 NPZK SBB 2012 t/m 2016 1980 Overplaats-Linnaeushof 16 Heemstede LNH 2013 t/m 2016 2290 Oosterduinrel2 20 AWD WN 2016 2291 Schapenwei2 15 AWD WN 2016 1906 Duinparelmoervlinder 20 AWD WN 2012 t/m 2016 NPZK: Nat. Park Zuid-Kennemerland PWN: Prov. Waterbedrijf Noord-Holland AWD: Amsterdamse Waterleidingduinen WN: Waternet +: ook geteld 1992 t/m 1996 NM: Natuurmonumenten *: niet geteld 2002 SBB: Staatsbosbeheer **: niet geteld 2005 LNH: Landschap Noord-Holland ***: niet geteld 2008 t/m 2012 ZHL: Zuid-Hollands Landschap VKS: KNNV Vrienden v/h Kennemerstrand 11 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
2 Tabellen van de tellingen en routes Het onderzoeksgebied en de vlinderroutes in 2015-2016 Figuur 3 Vlinderroutes in de duinen van Zuid-Kennemerland. Nieuw in 2016 : 2290 Oosterduinrel2 (vervangt 1220 ) en 2291 Schapenwei2. Route 1906 is soortgericht voor duinparelmoervlinder. 12 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
Tabel 4A Tellingen per week en per route 2015 (T: het totaal aantal tellingen per route W: het aantal unieke telweken (weeknummers) per route) N S 2015 weeknummer 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 T W 230 20 Spoorlijn IJmuiden 1 1 1 2 3 2 2 2 2 1 2 3 2 2 2 2 2 32 17 233 19 Vossendel 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 22 20 234 19 Ogenkuil 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 15 15 236 19 Konijnenberg 1 1 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1 2 16 13 237 20 Koevlak 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 15 15 238 20 Lage zeeveld 1 1 1 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1 15 13 247 20 Elswout 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 23 23 248 20 Koningshof 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 21 19 273 20 Rozenwaterveld 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 2 14 12 274 19 Paradijsveld 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 25 24 275 20 Middenveld 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 23 23 276 15 Zwarteveldkanaal 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 18 17 277 17 Eiland van Rolvers 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 18 17 279 20 Blauwe weg 1 1 1 2 1 1 2 1 1 1 1 2 1 1 3 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 31 25 281 15 t Heitje 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 20 20 283 18 Groot Zwarteveld 2 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 18 17 285 16 Lammetjeswei 2 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 2 2 1 1 1 1 21 17 468 16 Zeeveld Noord 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 20 20 469 15 Mussenveld 1 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 21 19 470 18 Zeeveld-Zuid 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 20 20 471 10 Eiland van Rolvers-Oost 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 20 20 472 10 Donderhoek 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 22 22 475 20 van Stirumsduinen 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 14 14 481 17 Kraansvlak 3 1 1 1 1 4 4 482 13 Noordduinen 3 1 1 1 1 1 1 2 1 1 2 1 1 1 1 1 20 16 1054 11 Cremermeer 3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 9 9 1220 20 Oosterduinrel 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 17 16 1589 14 Langeveld 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 24 22 1617 19 Klazewei 3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 17 17 1737 20 Kennemerstrand 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 16 15 1872 20 Middenduin Zanderijvaart 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 24 24 1980 16 Overplaats-Linnaeushof 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 25 24 1906 20 Duinparelmoervlinder 1 1 2 2 1 7 5 Aantal tellingen 19 20 27 22 20 31 32 13 30 27 16 25 34 33 24 28 22 35 29 29 21 16 27 13 19 15 627 574 Aantal routes (alg) 17 20 25 18 18 27 29 12 27 24 15 24 28 30 23 24 20 30 25 26 19 16 26 13 18 15 Tabel 4B Tellingen per week en per route 2016 (T: het totaal aantal tellingen per route W: het aantal unieke telweken (weeknummers) per route) 13 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
N S 2016 weeknummer 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 T W 230 20 Spoorlijn IJmuiden 2 2 2 2 2 4 2 2 2 2 2 2 3 2 2 2 2 2 2 2 2 2 47 22 233 19 Vossendel 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 24 24 234 19 Ogenkuil 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 19 19 236 19 Konijnenberg 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 3 1 1 1 1 1 3 24 19 237 20 Koevlak 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 1 1 2 1 4 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 34 26 238 20 Lage zeeveld 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 1 3 2 1 2 2 2 1 1 28 19 247 20 Elswout 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 22 21 248 20 Koningshof 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 26 24 273 20 Rozenwaterveld 1 1 1 1 2 1 1 4 1 1 1 1 16 12 274 19 Paradijsveld 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 22 22 275 20 Middenveld 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 16 16 276 15 Zwarteveldkanaal 1 1 2 2 2 2 1 2 1 1 1 1 2 1 1 21 15 277 17 Eiland van Rolvers 2 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 18 15 279 20 Blauwe weg 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 29 27 281 15 t Heitje 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 20 20 283 18 Groot Zwarteveld 2 2 1 1 2 1 1 1 1 1 1 2 1 2 1 1 1 2 1 23 18 285 16 Lammetjeswei 3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 2 1 1 2 1 24 19 468 16 Zeeveld Noord 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 24 24 469 15 Mussenveld 1 1 1 1 1 1 3 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 25 22 470 18 Zeeveld-Zuid 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 23 23 471 10 Eiland van Rolvers-Oost 1 1 1 1 1 1 1 1 1 3 2 1 2 2 3 1 1 2 1 27 19 472 10 Donderhoek 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 2 2 2 4 1 2 1 28 20 475 20 van Stirumsduinen 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 16 16 481 17 Kraansvlak 3 1 2 1 1 1 1 1 1 1 3 1 1 1 1 1 1 19 16 482 13 Noordduinen 1 2 1 1 1 1 1 2 2 1 1 1 2 2 1 20 15 1054 11 Cremermeer 3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 20 20 1589 14 Langeveld 2 2 2 2 2 2 2 2 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 32 23 1617 19 Klazewei 3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 10 10 1737 20 Kennemerstrand 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 15 15 1872 20 Middenduin Zanderijvaart 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 25 25 1980 16 Overplaats-Linnaeushof 1 1 1 1 1 2 3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 27 24 2290 20 Oosterduinrel2 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 23 21 2291 15 Schapenwei2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 18 18 1906 20 Duinparelmoervlinder 1 2 1 1 2 1 1 9 7 Aantal tellingen 13 5 24 24 7 35 35 28 37 28 37 28 32 25 38 28 38 32 27 26 38 34 37 36 28 32 22 774 Aantal routes (alg) 12 5 20 22 6 30 30 21 31 24 29 25 27 21 29 26 29 25 24 21 31 29 29 29 26 27 21 649 14 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
Tabel 5A Dagvlinders per route per soort NPZK 2015 NPZK 2016 Route nr 233 234 236 237 238 248 285 481 482 1054 233 234 236 237 238 248 285 481 482 1054 aardbeivlinder 1 3 argusvlinder 1 1 11 2 23 7 10 4 18 atalanta 13 2 5 9 1 10 2 7 2 6 3 3 2 2 bont zandoogje 41 9 18 3 18 10 2 17 3 17 23 15 21 6 14 4 2 boomblauwtje 1 7 bruin blauwtje 1 2 3 2 5 3 14 4 2 bruin zandoogje 25 16 19 5 28 31 2 11 14 67 31 47 22 51 70 23 23 20 42 bruine eikenpage 1 1 1 citroenvlinder 3 10 12 2 9 1 2 1 12 36 12 2 1 3 dagpauwoog 1 2 3 2 1 1 1 1 3 1 1 3 distelvlinder 2 3 5 1 1 duinparelmoervlinder 1 1 eikenpage 1 113 1 gehakkelde aurelia 5 1 2 2 1 groot dikkopje 6 1 1 1 1 1 3 16 1 2 groot koolwitje 13 6 1 2 15 1 1 11 4 7 2 5 21 1 1 1 heivlinder 8 7 2 4 1 1 hooibeestje 6 41 7 3 10 41 90 3 38 17 8 105 41 20 65 51 155 20 83 83 icarusblauwtje 30 13 1 3 1 10 57 3 14 70 21 7 26 16 15 93 4 10 34 klein geaderd witje 83 2 44 29 3 202 3 128 5 34 2 1 klein koolwitje 12 2 1 12 6 19 22 19 11 28 9 17 45 32 34 27 4 61 77 kl parelmoervlinder 8 2 1 13 5 18 2 1 4 4 35 5 30 kleine vos 1 1 2 2 3 kleine vuurvlinder 2 3 3 6 6 6 18 2 2 7 10 6 22 13 5 21 2 koevinkje 43 11 22 6 32 71 5 35 16 32 landkaartje 1 3 oranjetipje 4 4 6 1 4 1 2 5 6 5 zwartsprietdikkopje 2 1 1 1 1 2 2 2 6 2 Totaal dagvlinders 290 105 77 133 45 232 277 8 101 83 492 218 172 491 227 334 389 84 249 268 Aantal soorten (28) 17 13 17 12 12 20 18 5 15 8 15 14 16 16 14 19 16 11 16 12 Route nr 233 234 236 237 238 248 285 481 482 1054 233 234 236 237 238 248 285 481 482 1054 gamma-uil 2 3 8 5 1 2 21 7 14 mi-vlinder 1 2 1 3 1 sint-jacobsvlinder 4 13 4 13 3 3 5 7 14 2 33 41 27 27 5 sint-jansvlinder 2 2 5 1 1 1 2 2 Totaal da nachtvlinders 3 6 2 0 0 0 21 4 13 4 12 13 7 16 4 56 48 27 30 22 Aantal soorten (4) 2 2 1 0 0 0 3 1 1 2 3 4 1 3 2 3 2 1 2 4 15 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
Tabel 5B Dagvlinders per route per soort AWD 2015 AWD 2016 Route nr 273 274 275 276 277 279 281 283 468 469 470 471 472 475 1220 1617 273 274 275 276 277 279 281 283 468 469 470 471 472 475 1617 2290 aardbeivlinder 8 32 3 1 31 26 21 argusvlinder 2 27 2 1 3 1 7 3 2 1 2 6 29 1 1 1 2 3 2 8 6 1 6 1 1 atalanta 1 27 6 12 7 5 1 4 3 3 12 13 4 7 2 6 6 2 4 2 3 4 2 2 2 bont zandoogje 7 9 31 3 4 37 3 3 12 7 13 13 11 6 14 2 7 44 1 11 78 22 26 14 boomblauwtje 1 1 2 1 2 1 bruin blauwtje 13 1 13 2 18 8 29 1 1 2 16 18 5 10 1 4 34 2 71 2 7 4 36 bruin zandoogje 5 12 63 43 29 83 47 71 85 66 126 40 59 15 183 154 19 9 76 124 88 42 199 143 83 213 70 91 41 36 148 citroenvlinder 1 1 1 2 4 13 5 2 dagpauwoog 8 1 1 2 3 2 1 1 4 1 1 7 1 1 4 1 distelvlinder 4 6 3 2 1 1 1 3 2 2 duinparelmoervlinder 3 1 3 6 1 1 1 15 12 35 eikenpage 1 3 5 1 gehakkelde aurelia 1 1 groot dikkopje 3 44 6 1 1 2 4 23 1 1 1 5 groot koolwitje 1 4 5 3 1 1 3 2 2 4 3 1 2 5 11 5 27 heivlinder 12 1 5 1 7 19 37 4 4 1 1 3 1 3 2 7 21 33 1 4 5 30 hooibeestje 7 47 26 26 19 48 43 60 154 114 121 10 9 21 14 85 27 61 2 86 73 93 189 115 334 344 513 45 63 156 67 35 icarusblauwtje 1 16 2 9 1 6 1 76 6 8 5 1 3 86 234 3 14 10 6 7 122 15 32 12 2 3 2 25 83 keizersmantel 1 9 1 8 2 1 23 4 klein geaderd witje 9 1 1 1 1 1 13 15 5 32 2 5 7 6 4 2 6 1 18 klein koolwitje 9 4 16 8 9 4 6 12 11 2 15 4 4 64 7 7 8 15 46 18 13 21 23 7 2 3 58 kl parelmoervlinder 1 6 6 4 1 1 21 18 37 1 8 3 1 1 2 3 19 3 29 16 4 198 189 255 4 26 62 1 4 kleine vos 1 2 1 1 1 1 5 1 1 1 1 4 kleine vuurvlinder 2 44 89 32 20 46 4 53 26 13 26 4 15 1 21 29 15 65 100 97 38 81 172 93 44 70 31 69 67 35 44 33 koevinkje 4 4 51 17 1 2 16 21 7 2 10 27 2 2 landkaartje 3 2 1 oranjetipje 1 1 zwartsprietdikkopje 1 1 4 2 1 1 2 2 9 1 1 2 3 7 2 3 2 Totaal dagvlinders 44 224 266 136 93 374 116 309 351 295 411 70 96 73 394 679 105 261 110 322 287 480 493 589 854 813 1219 298 293 350 189 505 Aantal soorten (28) 11 16 17 12 11 18 11 16 15 14 13 8 9 12 22 22 14 13 5 18 18 24 15 19 15 15 13 12 15 14 11 18 Route nr 273 274 275 276 277 279 281 283 468 469 470 471 472 475 1220 1617 273 274 275 276 277 279 281 283 468 469 470 471 472 475 1617 2290 gamma-uil 1 17 8 3 3 8 1 1 59 9 3 2 65 3 83 1 1 mi-vlinder 2 1 2 2 3 1 1 2 sint-jacobsvlinder 1 37 2 38 19 34 2 12 1 4 10 53 1 42 59 48 6 2 2 3 36 sint-jansvlinder 4 2 11 2 1 3 7 2 1 78 1 1 16 Totaal da nachtvlinders 0 0 0 5 1 56 21 43 24 44 3 0 3 13 0 0 0 0 6 19 59 0 83 108 66 131 7 2 4 22 36 Aantal soorten (4) 0 0 0 2 1 3 0 3 3 3 4 2 0 1 16 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland 3 0 0 0 0 2 2 4 0 4 3 4 2 2 1 3 4 1
Tabel 5C Dagvlinders per route per soort Extern en rand 2015 Extern en rand 2016 Route nr 230 247 1589 1737 1872 1980 230 247 1589 1737 1872 1980 2291 argusvlinder 2 3 3 1 1 atalanta 2 4 7 12 28 42 3 6 3 8 31 28 9 bont zandoogje 13 1 5 37 77 18 22 23 46 121 4 boomblauwtje 1 7 12 1 5 9 bruin blauwtje 2 1 6 7 15 15 8 3 bruin zandoogje 2 307 33 81 207 80 4 187 200 38 152 156 264 citroenvlinder 2 5 67 5 1 6 4 13 65 11 13 dagpauwoog 3 8 25 6 12 4 6 30 9 4 distelvlinder 1 6 2 10 4 4 3 10 duinparelmoervlinder 1 eikenpage 3 2 2 2 gehakkelde aurelia 1 9 18 1 2 2 29 9 1 groot dikkopje 1 15 2 10 3 groot koolwitje 2 1 2 2 20 24 5 5 7 23 19 18 1 heivlinder 27 7 4 hooibeestje 1 29 149 2 6 6 2 306 156 13 3 58 icarusblauwtje 20 61 34 118 64 46 71 41 348 54 62 62 24 keizersmantel 1 klein geaderd witje 44 181 35 79 15 5 179 34 62 klein koolwitje 145 33 4 116 4 238 309 116 178 138 6 247 3 kleine parelmoervlinder 1 2 1 123 1 1 1 10 kleine vos 3 2 1 11 kleine vuurvlinder 5 12 21 21 19 1 4 178 14 2 22 koevinkje 6 54 22 4 landkaartje 1 1 3 oranje luzernevlinder 2 oranjetipje 4 3 17 2 11 zwartsprietdikkopje 13 1 1 2 29 2 1 1 Totaal dagvlinders 193 502 170 523 766 622 444 482 1419 484 709 724 488 Aantal soorten (28) 10 17 14 16 20 17 10 14 21 16 20 18 19 Route nr 230 247 1589 1737 1872 1980 230 247 1589 1737 1872 1980 2291 gamma-uil 12 18 53 5 2 64 6 23 62 11 5 14 kolibrievlinder 1 mi-vlinder 3 1 sint-jacobsvlinder 2 3 1 7 2 1 sint-jansvlinder 2 54 22 15 20 Totaal da nachtvlinders 13 18 0 57 62 2 65 6 55 65 26 5 35 Aantal soorten (5) 2 1 3 3 3 1 2 1 4 3 2 1 3 17 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
Tabel 6. Jaaroverzicht 2015 en 2016 van de dag- en nachtvlinders op de algemene routes en de beoordeling van de trend van aantal laatste tien jaar (Vlinderstichting/CBS, 2017) Aantal vlinders Aantal routes SFK Zuid-Kennemerland Nederland Dagvlinders 2015 2016 2015 2016 2015 2016 Beoordeling laatste 10 jaar aardbeivlinder 44 82 4 5 5 5 Onzeker Stabiel argusvlinder 100 106 19 20 7 6 Onzeker Matige afname atalanta 218 172 24 28 8 7 Onzeker Stabiel bont zandoogje 387 581 25 27 8 8 Matige afname boomblauwtje 25 26 7 7 4 5 Onzeker Stabiel bruin blauwtje 128 263 19 21 6 7 Onzeker Stabiel bruin zandoogje 1942 2779 31 32 9 9 Matige afname Matige toename bruine eikenpage 2 1 2 1 1 1 Onzeker Matige afname citroenvlinder 141 186 18 15 6 7 Onzeker Sterke toename dagpauwoog 71 95 18 20 6 6 Onzeker Onzeker distelvlinder 49 28 13 10 6 5 Matige afname Sterke afname duinparelmoervlinder 15 66 6 8 5 6 Matige toename Sterke toename eikenpage 4 130 2 9 1 4 Onzeker Sterke afname gehakkelde aurelia 36 49 6 10 5 5 Matige afname Matige afname gele luzernevlinder 1 0 1 0 Onzeker groot dikkopje 80 76 11 16 6 6 Matige afname Sterke afname groot koolwitje 108 193 20 26 6 7 Onzeker Matige afname heivlinder 141 122 14 17 6 6 Onzeker Matige toename hooibeestje 1247 3378 31 33 8 9 Stabiel Stabiel icarusblauwtje 930 1294 30 31 8 8 Onzeker Stabiel keizersmantel 19 31 4 5 4 5 Onzeker klein geaderd witje 463 837 16 24 7 8 Matige afname Matige toename klein koolwitje 812 1559 29 30 8 9 Matige afname Matige afname kleine parelmoervlinder 141 1051 21 29 7 8 Onzeker Stabiel kleine vos 16 30 11 10 4 5 Onzeker Stabiel kleine vuurvlinder 549 1363 29 31 8 9 Sterke afname Onzeker koevinkje 290 235 15 13 7 7 Onzeker Matige toename landkaartje 7 8 4 4 3 3 Onzeker Sterke afname oranje luzernevlinder 0 2 0 1 Onzeker oranjetipje 47 30 11 6 5 5 Sterke afname Stabiel zwartsprietdikkopje 45 69 17 18 5 5 Sterke afname Matige afname Jaarsom dagvlinders 8058 14842 Soorten dagvlinders 30 30 Aantal vlinders Aantal routes Dagactieve nachtvlinders 2015 2016 2015 2016 gamma-uil 196 410 16 22 kolibrievlinder 2 0 2 0 mi-vlinder 4 22 3 12 sint-jakobsvlinder 188 441 15 26 sint-jansvlinder 96 162 13 13 Jaarsom nachtvlinders 486 1035 Soorten nachtvlinders 5 4 Rode lijst soorten in rood. Cursief: recente standvlinders en onregelmatige trekvlinders (geen trend berekening ZK) SFK: sectiefrequentieklasse; dat is een maat voor verspreiding over de secties: schaal 1 (uiterst zeldzaam) tot 9 (uiterst algemeen). Trendbeoordeling: Vlinderstichting/CBS 18 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
3 Bespreking van de soorten In 2015 was de jaarsom van de dagvlinders op alle (32) routes 8058, toe nu toe het absolute dieptepunt (Tabel 6). Dit betekent dat per telling gemiddeld minder dan één vlinder per sectie gezien is ofwel bijna 17 vlinders per standaardroute van 20 secties. In 2016 was de jaarsom van dagvlinders op 33 routes tezamen 14842. Dat komt neer op gemiddeld ruim één vlinder per sectie ofwel 26 vlinders per telling op de (fictieve) standaardroute van één kilometer. Het 25 e teljaar was dus beter dan het voorgaande maar nog steeds niet om vrolijk van te worden. Ook vergeleken met de landelijke cijfers gaat het in de duinen van Zuid-Kennemerland niet goed met veel vlindersoorten (figuren 8A-8C, aan het eind van dit hoofdstuk). Ver weggezakt onder de landelijke trend van aantal zijn zwartsprietdikkopje, groot dikkopje, oranjetipje, kleine vuurvlinder, dagpauwoog, bruin zandoogje en in mindere mate gehakkelde aurelia, icarusblauwtje en kleine parelmoervlinder (2015). Een diepe val Om een indruk te geven van de vlinderarmoede. In 2015 waren de kleine parelmoervlinder (139 vlinders van drie generaties) en bruin blauwtje (128 vlinders van twee generaties) ongeveer even "talrijk" als de heivlinder, 141 vlinders van één generatie. Zwartsprietdikkopje was even schaars als de aardbeivlinder (44 resp. 45 vlinders) en de kleine vos in aantal vergelijkbaar met de duinparelmoervlinder (15 en 16 vlinders). Met andere woorden, de dichtheid (de jaarsom per standaardroute van 20 secties) van zwartsprietdikkopje was in 2015 nog maar 0,8% van de dichtheid in 1996 en in 2016 1,2% van de dichtheid in 1996. Met groot dikkopje gaat het ook niet goed. De dichtheid was zowel in 2016 als in 2016 slechts 9% van die in 1996. De Rode lijst soorten doen het al niet veel beter en hadden de laatste grote fluctuaties. De dichtheid van acht Rode lijstsoorten (met de keizersmantel) tezamen was in 2015 slechts 17% van de dichtheid van zeven Rode lijst soorten in 1996 en in 2016 was deze gezamenlijke dichtheid 45% van 1996. Zeer sterk fluctueerden de aantallen van de kleine parelmoervlinder. In 2015 was de dichtheid nog maar 10% van 1996 en in 2016 was de dichtheid 76% van 1996. Bruin blauwtje herstelde zich in 2016 veel minder. In 2015 was de dichtheid 13% van 1996, in 2016 was de dichtheid 28% van 1996. Een lichtpuntje was de keizersmantel, waarvan in 2015 19 vlinders op 4 routes geteld zijn en in 2016 33 vlinders op 5 routes, verspreid over de beboste delen van de midden- en de binnenduinen van de AWD. Wat een diepe val voor de ooit gewone duinvlinders die in Zuid-Kennemerland maar niet profiteren van het natuurbeheer. Uit de duinen van Meijendel bij Den Haag hoorden we van prof. Eddy van der Meijden andere verhalen. Wat is er aan de hand? Daarover proberen we enige opheldering te krijgen door de trends van de soorten te bekijken vanuit de ligging en de leefgebieden van de routes in het duinlandschap van Zuid-Kennemerland. Trekvlinders Trekvlinders waren er beide jaren ook vrij weinig. Van de distelvlinder werden 49 vlinder in 2015 gezien en 28 vlinders in 2016, de gele luzernevlinder één vlinder in 2015 en de oranje luzernevlinder twee vlinders in 2016 op het Kennemerstrand. De trekkende nachtvlinder gamma uil was er in 19 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
grotere maar niet spectaculaire aantallen: 196 vlinders in 2015 en 410 in 2016. De kolibrievlinder werd in 2015 twee keer gezien op de Spoorlijn IJmuiden en aan de Oosterduinrel in de AWD. Dagactieve nachtvlinders De dagactieve nachtvlinders Sint Jacobsvlinder, Sint Jansvlinder, mi vlinder en gamma uil vragen de speciale aandacht omdat onze werkgroep als enige in Nederland deze overdag actieve vlindersoorten op de monitoringroutes telt sinds 1992. Er zijn daarom geen landelijke en regionale trendberekeningen zoals bij de dagvlinders. De Sint Jacobsvlinder vliegt in het voorjaar (medio mei) en wordt vooral gezien in bloemrijk duingrasland. De rupsen leven van Jakobskruiskruid dat veel later (juli) bloeit maar dus geen nectar levert aan de Sint Jacobsvlinder. De trend 1992-2016 kan beoordeeld worden als matige afname. De fluctuaties zijn groot en dat heeft veel te maken met de fluctuerende beschikbaarheid van de waardplant (Mourik & Eggenkamp, 2005). De Sint Jacobsvlinder profiteert niet van de tegenwoordig massale aanwezigheid van de waardplant die door de giftigheid door herbivoren (herten, koeien, paarden etc.) gemeden wordt. De tegenstrijdigheid is verklaarbaar door de tegenwoordige schaarste aan bloeiende nectarplanten in de vliegperiode van de vlinders. zoek naar elkaar, nectar- en eilegplanten. De aantalsontwikkeling van de Sint Jansvlinder is min of meer stabiel. Ook bij deze vlindertreden fluctuaties op die gerelateerd zijn aan de beschikbaarheid van waardplanten. In de duinen zijn dat gewone rolklaver of moerasrolklaver. De vlinders vliegen korte tijd eind juni-begin juli en worden vooral gezien op routes langs wateren of door vochtige valleien met moerasrolklaver. Als langzame brommertjes vliegen ze vrij laag over de vegetatie op 20 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
De mi vlinder is een vrij lastig te herkennen bruine nachtvlinder die nogal op de aardbeivlinder lijkt. De soort vliegt vooral in droge graslanden in het middenduin, vanaf medio mei tot in juni (Mourik & Eggenkamp, 2005). Het aantal getelde vlinders is sterk afgenomen in de periode 1992-2016. Daardoor is deze mooie vlinder met de M een zeldzaamheid geworden en beslist onze aandacht waard. De gamma uil is een trekkende dagactieve nachtvlindersoort die met grote pieken en dalen voorkomt. De vlinders verspreiden zich af en toe in grote golven over ons land. Jaren van grote invasies in Zuid-Kennemerland waren 1994, 1996 en 2013. In de tussenliggende jaren worden veel minder en sterk fluctuerende aantallen vlinders gezien. De gamma uil heeft een grote voorkeur voor nectarrijke gebieden en is daardoor een goede indicator voor bloemrijkdom. De grootste aantallen vlinders worden gezien in augustus maar soms zijn er ok al gamma uilen in mei-juni. In 2015 piekten de routes Klazewei (AWD) en Kennemerstrand; in 2016 waren er ruim twee keer zoveel vlinders, vooral op de routes Zeeveld AWD, Koningshof, Langeveld en Kennemerstrand. 21 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
Trends van de duinvlinders in Zuid-Kennemerland en Nederland Figuur 4 Beoordeling van trends van 26 soorten duinvlinders in Nederland en Zuid-Kennemerland over 25 jaar De beoordeling van de langjarige trends van dagvlinders (Tabel 5) in Nederland en in de duinen van Zuid-Kennemerland na 25 jaar dagvlindermonitoring 1992-2016. Meer dan de helft van de 26 soorten standvlinders (duinvlinders), waarvoor trendberekening in Zuid-Kennemerland mogelijk is, is afgenomen en voor vijf soorten is de trend onzeker. Naar Nederlandse maat neemt 46% van de duinvlinders af en bestaat er geen onzekerheid. Sterk afgenomen zijn in de duinen van Zuid- Kennemerland zwartsprietdikkopje (ook landelijk), groot dikkopje, dagpauwoog (landelijk: matige afname) en bruin zandoogje (landelijk stabiel). In Zuid Kennemerland is alleen koevinkje matig toegenomen (landelijk stabiel) terwijl landelijk boomblauwtje, gehakkelde aurelia, kleine vuurvlinder, hooibeestje en oranjetipje (matig) toenamen. In de duinen van Zuid-Kennemerland ging oranjetipje vooral de laatste tien jaar sterk achteruit, tabel 6 (zie ook Mourik, 2015) 22 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
Figuur 8A Dikkopjes, witjes, kleine vuurvlinder en bruine eikenpage 23 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
Figuur 8B Blauwtjes en vossen 24 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
Figuur 8C Landkaartje, parelmoervlinders en zandoogjes 25 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
4 Bespreking van de routes De gemiddelde jaarsom van dagvlinders op routes van 15-20 secties was in 2015 250 vlinders en in 2016 450 vlinders. Het gemiddelde aantal soorten dagvlinders per route was in 2015 en 2016 15 (13-17). EXTERN 2015 2016 atalanta 2 3 bruin blauwtje 2 15 bruin zandoogje 2 4 citroenvlinder 0 1 distelvlinder 1 0 groot koolwitje 2 5 hooibeestje 1 6 icarusblauwtje 20 71 klein koolwitje 145 309 kleine vuurvlinder 5 1 zwartsprietdikkopje 13 29 Jaarsom dagvlinders 193 444 gamma-uil 12 64 kolibrievlinder 1 0 sint-jacobsvlinder 0 1 Jaarsom nachtvlinders 13 65 Telweken 17 22 NPZK 2015 2016 atalanta 13 7 bont zandoogje 41 17 bruin blauwtje 1 0 bruin zandoogje 25 67 citroenvlinder 3 0 dagpauwoog 1 0 eikenpage 0 1 gehakkelde aurelia 5 2 groot dikkopje 6 1 groot koolwitje 13 11 hooibeestje 6 8 icarusblauwtje 30 70 klein geaderd witje 83 202 klein koolwitje 12 28 kleine vuurvlinder 2 2 koevinkje 43 71 landkaartje 0 3 oranjetipje 4 2 zwartsprietdikkopje 2 0 Jaarsom dagvlinders 290 492 gamma-uil 0 8 mi-vlinder 1 0 sint-jacobsvlinder 0 3 sint-jansvlinder 2 1 Jaarsom nachtvlinders 3 12 Telweken 20 24 Route 230 Spoorlijn IJmuiden (20 secties) Deze route langs een fiets-wandelpad aan het Noorzeekanaal is zeer open en enkele jaren geleden op de schop geweest voor herinrichting van de oude spoorlijn. Jaarsom van vlinders: hoog. Aantal soorten dagvlinders gemiddeld, d.w.z. 10 resp. 11 soorten. Dagactieve nachtvlinders vliegen vrij weinig op deze route buiten de duinen. Wel was de oude spoorlijn een toproute voor de gamma uil in 2016. De vrij hoge aantallen van klein koolwitje, zwartsprietdikkopje, icarusblauwtje, bruin blauwtje en gamma-uil wijzen op bloemrijkdom, evenals de kolibrievlinder die eenmaal gezien is. De telfrequentie is zeer hoog (tabel 4), wekelijks heen en weer. Route 233 Vossendel (19 secties) Op deze bosrijke route in de binnenduinen is het aantal soorten dagvlinders gemiddeld, d.w.z. 17 resp. 15 soorten. Het aantal dagactieve nachtvlinders was twee resp. drie, in lage aantallen. Klein geaderd witje, koevinkje en bont zandoogje zijn het meest gezien. De Vossendelroute was in 2016, net als in het begin van de tellingen, met kop en schouders de toproute voor het koevinkje. 26 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
RAND 2015 2016 argusvlinder 3 1 atalanta 12 8 bont zandoogje 5 23 bruin zandoogje 81 38 citroenvlinder 5 13 dagpauwoog 8 6 distelvlinder 10 3 gehakkelde aurelia 1 2 groot koolwitje 2 23 heivlinder 7 0 hooibeestje 149 156 icarusblauwtje 118 54 klein geaderd witje 0 5 klein koolwitje 116 138 kleine parelmoervlinder 2 1 kleine vos 0 11 oranje luzernevlinder 0 2 oranjetipje 3 0 zwartsprietdikkopje 1 0 Jaarsom dagvlinders 523 484 gamma-uil 53 62 mi-vlinder 0 1 sint-jacobsvlinder 2 2 sint-jansvlinder 2 0 Jaarsom nachtvlinders 57 65 Telweken 15 15 Route 1737 Kennemerstrand (20 secties) Op deze route door de uiterst bloemrijke duinvallei aan het strand zijn 16 soorten dagvlinders gezien en drie soorten dagactieve nachtvlinders. Hooibeestje, Icarusblauwtje en klein koolwitje zijn het talrijkst, gevolgd door de gamma uil. Klein geaderd witje, koevinkje en bont zandoogje zijn het meest gezien. De Rode lijstsoort heivlinder is in 2016 niet gezien, helaas en ook de kleine parelmoervlinder zet niet door in aantal. De twee oranje luzernevlinders waren de enige op de routes in 2016. NPZK 2015 2016 argusvlinder 23 18 atalanta 2 2 bont zandoogje 0 2 bruin blauwtje 0 2 bruin zandoogje 14 42 citroenvlinder 1 0 dagpauwoog 1 0 groot koolwitje 0 1 hooibeestje 17 83 icarusblauwtje 14 34 klein koolwitje 11 77 kleine vos 0 3 kleine vuurvlinder 0 2 zwartsprietdikkopje 0 2 Jaarsom dagvlinders 83 268 gamma-uil 0 14 mi-vlinder 0 1 sint-jacobsvlinder 3 5 sint-jansvlinder 1 2 Jaarsom nachtvlinders 4 22 Telweken 9 20 Route 1054 Cremermeer 3 (11 secties) De Cremermeerroute loopt door het Zuidervlak, een vochtige tot natte, maar gezien de lage vlinderaantallen niet erg bloemrijke duinvallei. Enkele secties gaan door duingrasland met struweel. Het aantal soorten dagvlinders is vrij laag: 8 resp. 12 en ook het aantal vlinders is laag tot gemiddeld. De route is een toproute voor de argusvlinder ook al zijn de aantallen vergeleken de 161 vlinders van 2013 sterk verminderd. Bruin zandoogje is op deze route in 2016 ingehaald door hooibeestje. De vier soorten dagactieve nachtvlinders zijn allen op deze route gezien maar in lage aantallen. 27 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
NPZK 2015 2016 argusvlinder 1 7 atalanta 0 2 bont zandoogje 0 3 boomblauwtje 0 0 bruin blauwtje 2 5 bruin zandoogje 16 31 dagpauwoog 2 1 distelvlinder 2 0 groot koolwitje 6 4 heivlinder 8 4 hooibeestje 41 105 icarusblauwtje 13 21 klein koolwitje 2 9 kleine parelmoervlinder 8 18 kleine vos 1 0 kleine vuurvlinder 3 7 zwartsprietdikkopje 0 1 Jaarsom dagvlinders 105 218 gamma-uil 2 5 mi-vlinder 0 2 sint-jacobsvlinder 4 5 sint-jansvlinder 0 1 Jaarsom nachtvlinders 6 13 Telweken 15 19 Route 234 Ogenkuil (19 secties) Het aantal vlinders was op deze route erg laag, het aantal soorten dagvlinders gemiddeld: 13 resp. 14. Rode lijstsoorten vliegen in lage aantallen. Het aantal dagactieve nachtvlinders was vier, in lage aantallen. Bruin zandoogje is op deze route bijna verdwenen, hooibeestje is nu de meest waargenomen soort. Een teken van verschraling in nectarbloemenaanbod. NPZK 2015 2016 atalanta 0 3 bont zandoogje 3 15 boomblauwtje 0 7 bruin zandoogje 5 51 citroenvlinder 2 0 dagpauwoog 0 1 groot dikkopje 0 1 groot koolwitje 2 5 hooibeestje 10 65 icarusblauwtje 1 16 klein geaderd witje 0 5 klein koolwitje 6 32 kleine parelmoervlinder 2 4 kleine vuurvlinder 6 6 koevinkje 6 16 landkaartje 1 0 oranjetipje 1 0 Jaarsom dagvlinders 45 227 gamma-uil 0 2 sint-jacobsvlinder 0 2 Jaarsom nachtvlinders 0 4 Telweken 13 19 Route 238 Lage zeeveld (20 secties) Op deze route met duingrasland en struweel is het aantal soorten dagvlinders vrij laag, 12 resp. 14 soorten. Het aantal dagactieve nachtvlinders was twee, in zeer lage aantallen. In 13 telweken was de jaarsom van vlinders in 2015 erg laag. Ondanks de vele tellingen is de jaarsom ook in 2016 aan de lage kant, mede door de lage aantallen van bruin zandoogje en hooibeestje. Rode lijst soorten zijn in zeer lage aantallen gezien. 28 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
NPZK 2015 2016 aardbeivlinder 0 1 argusvlinder 1 0 atalanta 2 0 bont zandoogje 9 17 bruin blauwtje 0 3 bruin zandoogje 19 47 bruine eikenpage 1 0 citroenvlinder 10 12 dagpauwoog 3 0 duinparelmoervlinder 0 1 groot dikkopje 1 3 groot koolwitje 1 7 heivlinder 0 1 hooibeestje 7 41 icarusblauwtje 1 7 klein geaderd witje 2 3 klein koolwitje 1 17 kleine parelmoervlinder 0 2 kleine vuurvlinder 3 0 koevinkje 11 5 oranjetipje 4 5 zwartsprietdikkopje 1 0 Jaarsom dagvlinders 77 172 sint-jacobsvlinder 0 7 sint-jansvlinder 2 0 Jaarsom nachtvlinders 2 7 Telweken 13 19 Route 236 Konijnenberg (19 secties) Ook op deze route door duingrasland en struweel van het middenduin is de jaarsom van vlinders laag. Het aantal soorten dagvlinders is gemiddeld met 17 resp. 16 soorten. Rode lijst soorten, inclusief aardbeivlinder en bruine eikenpage, zijn in zeer lage aantallen gezien. Er waren twee soorten dagactieve nachtvlinders, eveneens in zeer lage aantallen. Karakteristiek voor deze omgeving is de citroenvlinder, maar ook die werd in 2015 en 2016 slechts weinig gezien. NPZK 2015 2016 Atalanta 5 6 bont zandoogje 18 23 bruin zandoogje 0 22 citroenvlinder 12 36 eikenpage 0 113 gehakkelde aurelia 1 0 groot dikkopje 0 16 groot koolwitje 0 2 hooibeestje 3 20 icarusblauwtje 3 26 klein geaderd witje 44 128 klein koolwitje 12 45 kleine parelmoervlinder 0 1 kleine vuurvlinder 6 10 koevinkje 22 35 oranjetipje 6 6 zwartsprietdikkopje 1 2 Jaarsom dagvlinders 133 491 gamma-uil 1 mi-vlinder 1 sint-jacobsvlinder 14 Jaarsom nachtvlinders nb 16 Telweken 15 26 Route 237 Koevlak (20 secties) Zelfs met lage aantallen van bruin zandoogje en hooibeestje was de bosrijke route Koevlak in 2016 de vlinderrijkste route van de Kennemerduinen. De hoge aantallen van eikenpage en klein geaderd witje compenseerden daarvoor. De telling van de eikenpage had een speciaal karakter en viel althans te dele buiten de secties. In de reguliere tellingen was het aantal vlinders 17, nog steeds het hoogste aantal van Zuid- Kennemerland. Behalve voor de eikenpage was de route Koevlak een toproute voor de citroenvlinder en koevinkje Het aantal soorten dagvlinders is gemiddeld, d.w.z. 12 resp. 16 soorten. Er zijn in 2016 drie soorten dagactieve nachtvlinders gezien, het meest nog de Sint Jacobsvlinder. De jaarsom van 2015 is niet bekend. 29 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
NPZK 2015 2016 aardbeivlinder 0 3 argusvlinder 11 10 atalanta 1 0 bont zandoogje 10 6 bruin blauwtje 3 14 bruin zandoogje 31 23 citroenvlinder 0 2 dagpauwoog 0 1 distelvlinder 5 1 duinparelmoervlinder 1 0 groot dikkopje 1 0 groot koolwitje 1 0 heivlinder 7 0 hooibeestje 90 155 icarusblauwtje 57 93 klein geaderd witje 3 2 klein koolwitje 22 27 kleine parelmoervlinder 13 35 kleine vos 2 2 kleine vuurvlinder 18 13 zwartsprietdikkopje 1 2 Jaarsom dagvlinders 277 389 gamma-uil 3 7 sint-jakobsvlinder 13 41 sint-jansvlinder 5 0 Jaarsom nachtvlinders 21 48 Telweken 17 19 NPZK 2015 2016 argusvlinder 2 4 atalanta 10 2 bont zandoogje 2 4 bruin blauwtje 2 4 bruin zandoogje 11 20 citroenvlinder 2 3 dagpauwoog 1 3 distelvlinder 0 1 gele luzernevlinder 1 0 groot dikkopje 1 0 groot koolwitje 0 1 heivlinder 2 1 hooibeestje NPZK 2015 38 2016 83 icarusblauwtje 3 10 klein geaderd witje 0 1 klein koolwitje 19 61 kleine parelmoervlinder 5 30 kleine vuurvlinder 2 21 Jaarsom dagvlinders 101 249 mi-vlinder 0 3 sint-jakobsvlinder 13 27 Jaarsom nachtvlinders 13 30 Telweken 16 15 Route 285 Lammetjeswei (14 secties) Op deze route bij het Spartelmeer is het aantal soorten dagvlinders was vrij hoog: 16 resp. 18 en vier soorten dagactieve nachtvlinders. De meeste soorten vliegen in vrij lage aantallen met (relatieve) uitzondering van argusvlinder, icarusblauwtje en bruin blauwtje in 2016. Andere Rode lijst soorten werden sporadisch gezien, de heivlinder en duinparelmoervlinder niet in 2016 maar wel drie aardbeivlinders. Route 482 Noordduinen (13 secties) Deze route ligt in de noordduinen van Zandvoort tegen het circuit aan. De jaarsom van vinders was beide jaren vrij laag. Het aantal soorten dagvlinders was gemiddeld, Rode lijst: 4 soorten. Dagactieve nachtvlinders: twee soorten van de droge duinen. De aantallen van hooibeestje en bruin zandoogje waren bijzonder laag, evenals van de Rode lijst soorten. 30 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
bont zandoogje 0 14 bruin zandoogje 2 23 citroenvlinder 1 1 dagpauwoog 0 1 groot koolwitje 1 1 hooibeestje 3 20 icarusblauwtje 0 4 klein koolwitje 0 4 kleine parelmoervlinder 0 5 kleine vuurvlinder 0 5 oranjetipje 1 0 zwartsprietdikkopje 0 6 Jaarsom dagvlinders 8 84 sint-jakobsvlinder 4 27 Jaarsom nachtvlinders 4 27 Telweken 4 16 Route 481 Kraansvlak (17 secties) Zoal al jarenlang is de jaarsom van vlinders op deze route door duingrasland en struweel van het middenduin zeer laag. Het jaar 2015 is nietszeggend want is maar vier keer gelopen, maar 2016 is met 16 telweken goed gelopen. Het aantal soorten dagvlinders (11) en dagactieve nachtvlinders (1) is laag. Ook op deze route zijn bruin zandoogje en hooibeestje op weg naar aantallen rond of onder de tien vlinders per jaar, zoals de overige soorten. De Sint Jacobsvlinder vloog in 2016 in gemiddeld aantal. NPZK 2015 2016 atalanta 9 3 bont zandoogje 18 21 boomblauwtje 1 0 bruin zandoogje 28 70 bruine eikenpage 1 1 citroenvlinder 9 12 dagpauwoog 2 3 distelvlinder 3 0 eikenpage 0 1 gehakkelde aurelia 2 1 groot dikkopje 1 2 groot koolwitje 15 21 hooibeestje 41 51 icarusblauwtje 10 15 klein geaderd witje 29 34 klein koolwitje 19 34 kleine parelmoervlinder 1 4 kleine vos 1 0 kleine vuurvlinder 6 22 koevinkje 32 32 oranjetipje 4 5 zwartsprietdikkopje 0 2 Jaarsom dagvlinders 232 334 gamma-uil 21 sint-jakobsvlinder 33 sint-jansvlinder 2 Jaarsom nachtvlinders nb 56 Telweken 19 24 Route 248 Koningshof (20 secties) Deze route door open bos en open duin had een gemiddelde jaarsom van vlinders. Het aantal soorten dagvlinders was met 20 resp. 19 hoog; in 2016 zijn drie soorten dagactieve nachtvlinders gezien. Specialiteit van deze route is al 25 jaar de bruine eikenpage die zich in zeer laag aantal heeft weten te handhaven. Rode lijst soorten: drie, in zeer lage aantallen. Karakteristieke soort is ook het koevinkje. 31 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
RAND 2015 2016 atalanta 28 31 bont zandoogje 37 46 boomblauwtje 7 5 bruin zandoogje 207 152 citroenvlinder 67 65 dagpauwoog 25 30 distelvlinder 4 10 eikenpage 0 2 gehakkelde aurelia 9 29 groot dikkopje 15 10 groot koolwitje 20 19 hooibeestje 2 13 icarusblauwtje 64 62 klein geaderd witje 181 179 klein koolwitje 4 6 kleine parelmoervlinder 1 1 kleine vuurvlinder 21 14 koevinkje 54 22 landkaartje 1 0 oranjetipje 17 11 zwartsprietdikkopje 2 2 Jaarsom dagvlinders 766 709 gamma-uil 5 11 sint-jakobsvlinder 3 0 sint-jansvlinder 54 15 Jaarsom nachtvlinders 62 26 Telweken 24 25 EXTERN 2015 2016 atalanta 4 6 bont zandoogje 13 18 boomblauwtje 1 0 bruin blauwtje 1 0 bruin zandoogje 307 187 citroenvlinder 2 6 dagpauwoog 3 12 distelvlinder 6 4 gehakkelde aurelia 0 1 groot koolwitje 1 5 hooibeestje 0 2 icarusblauwtje 61 41 klein geaderd witje 44 79 klein koolwitje 33 116 kleine vos 3 1 kleine vuurvlinder 12 4 koevinkje 6 0 oranjetipje 4 0 zwartsprietdikkopje 1 0 Jaarsom dagvlinders 502 482 gamma-uil 18 6 Jaarsom nachtvlinders 18 6 Telweken 23 21 Route 1872 Middenduin Zanderijvaart (20) Deze route is de opvolger van de routes 244 Moerasje Middenduin en 243 Moerasje Middenduin; de secties vallen samen met secties van de oude routes. De route ligt aan de rand van het duingebied Kraansvlak. De jaarsom van vlinders was in beide jaren hoog evenals het aantal soorten dagvlinders (20) en (getelde) dagactieve nachtvlinders. Route 1872 is een toproute voor atalanta, bruin zandoogje, citroenvlinder, dagpauwoog, distelvlinder (2016), gehakkelde aurelia, klein geaderd witje, oranjetipje en de Sint Jansvlinder. De soorten wijzen op bloemrijkdom in voorjaar en zomer. Route 247 Elswout (20 secties) De route Elswout ligt buiten de grote duingebieden en gaat door opgaand bos, langs bosranden en door bosweiden. De jaarsom van vlinders was in beide jaren hoog, het aantal soorten dagvlinders was gemiddeld. Dagactieve nachtvlinders zijn weinig gezien, de trekvlinder gamma uil wijst op bloemrijkdom. Voor bruin zandoogje is Elswout een topgebied met de hoogste jaarsom van Zuid-Kennemerland in 2015. Ook klein koolwitje, dagpauwoog en icarusblauwtje zijn in relatief groot aantal gezien. 32 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
AWD 2015 2016 argusvlinder 2 0 atalanta 1 0 bont zandoogje 7 6 bruin zandoogje 5 19 dagpauwoog 0 4 eikenpage 0 3 groot dikkopje 3 1 groot koolwitje 0 2 hooibeestje 7 27 icarusblauwtje 1 3 klein geaderd witje 0 5 klein koolwitje 9 7 kleine parelmoervlinder 0 1 kleine vos 0 5 kleine vuurvlinder 2 15 koevinkje 4 7 landkaartje 3 0 Jaarsom dagvlinders 44 105 Jaarsom nachtvlinders nb nb Telweken 12 12 AWD 2015 2016 argusvlinder 27 29 atalanta 27 13 bont zandoogje 9 14 bruin blauwtje 13 18 bruin zandoogje 12 9 citroenvlinder 1 0 dagpauwoog 8 1 distelvlinder 4 0 groot dikkopje 0 2 hooibeestje 47 61 icarusblauwtje 16 14 klein geaderd witje 9 32 klein koolwitje 4 0 kleine parelmoervlinder 1 2 kleine vos 0 1 kleine vuurvlinder 44 65 oranjetipje 1 0 zwartsprietdikkopje 1 0 Jaarsom dagvlinders 224 261 Jaarsom nachtvlinders nb nb Telweken 24 22 Route 273 Rozenwaterveld (20 secties) De route Rozenwaterveld gaat door open bos, duingrasland en over de vochtige berm van het Noordoosterkanaal. De jaarsom van vlinders was beide jaren zeer laag. Het aantal soorten dagvlinders was met 11 resp. 14 eveneens laag. Dagactieve nachtvlinders zijn niet gemeld. Ook op deze route zijn bruin zandoogje en hooibeestje bijna verdwenen en de overige soorten vullen de leeggevallen plekken niet in. Rode lijst soorten waren er twee, in zeer laag aantal. Bijzonderheid op deze route waren in 2015 drie vlinders van landkaartje. Route 274 Paradijsveld (19 secties) De route Paradijsveld gaat door vochtige struwelen, over vochtige graspaden en over bermen van wateren in het Eerste infiltratiegebied van de AWD. De jaarsom van vlinders was gemiddeld, evenals het aantal soorten dagvlinders (16 resp. 13). Ook hier zijn geen dagactieve nachtvlinders gemeld. Bruin zandoogje is hier bijna verdwenen. De argusvlinder (een toproute) en atalanta werden meer dan gemiddeld gezien, in beide jaren. Rode lijst soorten waren er drie waarvan alleen bruin blauwtje in gemiddelde aantallen. 33 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
AWD 2015 2016 atalanta 6 4 bont zandoogje 31 0 bruin blauwtje 1 0 bruin zandoogje 63 0 citroenvlinder 1 0 dagpauwoog 1 0 distelvlinder 6 0 duinparelmoervlinder 3 0 groot koolwitje 1 0 heivlinder 12 1 hooibeestje 26 2 icarusblauwtje 2 0 klein geaderd witje 1 0 klein koolwitje 16 0 kleine parelmoervlinder 6 3 kleine vos 1 0 kleine vuurvlinder 89 100 Jaarsom dagvlinders 266 110 Jaarsom nachtvlinders nb nb Telweken 23 16 Route 275 Middenveld (20 secties) Route Middenveld is in de winter van 2015-2016 voor een groot deel op de schop geweest in het kader van de prunusbestrijding. Bomen en struiken zijn met wortel en bovengrond verwijderd waardoor uitgestrekte zandvlaktes ontstonden. Het effect van de maatregelen is goed te zien aan de jaarsom van vlinders in 2016: gehalveerd ten opzichte van het toch al slechte jaar 2015. Het aantal soorten kelderde van 17 naar 5; dagactieve nachtvlinders zijn niet gemeld. Voor de kleine vuurvlinder blijft het Middenveld een toproute, tegen de ontwikkeling van alle andere soorten in. AWD 2015 2016 argusvlinder 2 1 atalanta 0 7 bont zandoogje 3 2 bruin blauwtje 0 5 bruin zandoogje 43 76 distelvlinder 3 1 duinparelmoervlinder 0 1 groot koolwitje 0 2 heivlinder 0 1 hooibeestje 26 86 icarusblauwtje 9 10 keizersmantel 1 2 klein geaderd witje 0 2 klein koolwitje 8 7 kleine parelmoervlinder 6 19 kleine vos 2 0 kleine vuurvlinder 32 97 koevinkje 0 2 zwartsprietdikkopje 1 1 Jaarsom dagvlinders 136 322 sint-jakobsvlinder 1 4 sint-jansvlinder 4 2 Jaarsom nachtvlinders 5 6 Telweken 17 15 Zwarteveldkanaal (15 secties) De bermen en oevers van het Zwarteveldkanaal waren lange tijd één van de (zomer) bloemrijkste delen van de AWD. Daarvan is met de tegenwoordige hertendichtheid weinig meer van over. Dit vertaalt zich in de (ver) beneden gemiddelde jaarsom van vlinders en het gemiddelde maar wisselvallige aantal soorten: 12 resp. 18. Het aantal soorten dagactieve nachtvlinders was drie, in laag aantal. Op de route zijn incidenteel vier Rode lijst soorten gezien. De kleine parelmoervlinder was in 2016 met 19 vlinders de talrijkste Rode lijst soort. De uitstraling van het nabije Middenveld is te zien aan de vrij hoge aantallen van kleine vuurvlinder. 34 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
2015 2016 argusvlinder 3 1 atalanta 12 6 bont zandoogje 37 44 bruin blauwtje 13 10 bruin zandoogje 83 88 citroenvlinder 1 5 dagpauwoog 2 7 duinparelmoervlinder 0 1 eikenpage 0 5 gehakkelde aurelia 0 1 groot dikkopje 44 23 groot koolwitje 5 3 heivlinder 5 1 hooibeestje 48 93 icarusblauwtje 6 6 keizersmantel 9 23 klein geaderd witje 1 7 klein koolwitje 4 15 kleine parelmoervlinder 4 29 kleine vuurvlinder 46 81 koevinkje 51 27 landkaartje 0 1 oranjetipje 0 1 zwartsprietdikkopje 0 2 Jaarsom dagvlinders 374 480 gamma-uil 17 3 mi-vlinder 0 2 sint-jakobsvlinder 37 53 sint-jansvlinder 2 1 Jaarsom nachtvlinders 56 59 Telweken 25 27 Route 279 Blauwe weg (20 secties)de route Blauwe weg gaat door open bos, struweel en duingrasland langs het Sprenkelkanaal en de Blauwe weg. De route ligt in de beboste binnenduinen en heeft daardoor zowel het vlinderkarakter van open duin als van schaduw. De jaarsom van vlinders is hoog, evenals het aantal soorten dagvlinders: 18 resp. 24 en alle vier telsoorten dagactieve nachtvlinders. Zes soorten staan op de Rode lijst, met de keizersmantel als nieuwe duinvlinder. De aantallen van groot dikkopje en keizersmantel zijn bovengemiddeld en ook de Sint Jacobsvlinder is veel gezien.. AWD 2015 2016 argusvlinder 0 1 atalanta 0 2 bont zandoogje 7 22 bruin blauwtje 1 2 bruin zandoogje 59 91 citroenvlinder 0 2 distelvlinder 0 2 heivlinder 0 1 hooibeestje 9 63 icarusblauwtje 0 3 klein koolwitje 0 7 kleine parelmoervlinder 1 26 kleine vos 1 1 kleine vuurvlinder 15 67 koevinkje 2 0 zwartsprietdikkopje 1 3 Jaarsom dagvlinders 96 293 sint-jakobsvlinder 0 2 Jaarsom nachtvlinders 0 2 Telweken 22 20 Route 472 Donderhoek (10 secties) De route Donderhoek ligt op enkele honderden meters van de route Blauwe weg en gaat door duingrasland en struweel. Voor tien secties is de jaarsom van vlinders gemiddeld. Het soortenaantal is beneden gemiddeld: 9 resp. 15 soorten dagvlinders en één dagactieve nachtvlindersoort. Desondanks toch vier Rode lijst soorten, waarvan de kleine parelmoervlinder in 2016 vrij talrijk. Bruin zandoogje en hooibeestje voerden de lijst op deze route in 2016 aan, in tegenstelling tot de noordelijke AWD routes. Ook op deze route was de kleine vuurvlinder in 2016 erg talrijk. 35 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
AWD 2015 2016 argusvlinder 1 6 atalanta 0 4 bont zandoogje 12 78 bruin blauwtje 1 0 bruin zandoogje 40 70 gehakkelde aurelia 0 1 groot koolwitje 0 11 hooibeestje 10 45 icarusblauwtje 1 2 klein geaderd witje 0 6 kleine parelmoervlinder 0 4 kleine vuurvlinder 4 69 koevinkje 0 2 zwartsprietdikkopje 1 0 Jaarsom dagvlinders 70 298 gamma-uil 1 0 mi-vlinder 0 1 sint-jakobsvlinder 2 6 Jaarsom nachtvlinders 3 7 Telweken 20 19 Route 471 Eiland van Rolvers-Oost (10 secties) De route Eiland van Rolvers oost tegelijk uitgezet met de route Donderhoek en was daarmee enigszins vergelijkbaar. Verschil was in de tijd van uitzetten, begrazing door koeien (Rolvers oost) en geen begrazing (Donderhoek). Het vegetatiebeheer is tegenwoordig op beide routes door damherten overgenomen. De route Rolvers oost gaat langs poelen, door vochtige bosjes en duingrasland. Voor tien secties is de jaarsom van vlinders gemiddeld en zeer vergelijkbaar met de route Donderhoek. Ook het aantal soorten is nagenoeg gelijk: 8 resp. 12 soorten dagvlinders en drie soorten dagactieve nachtvlinders, in zeer lage aantallen. Er zijn twee Rode lijst soorten gezien, ook in zeer laag aantal. AWD 2015 2016 argusvlinder 1 2 atalanta 5 2 bont zandoogje 3 11 boomblauwtje 1 2 bruin blauwtje 2 4 bruin zandoogje 71 199 dagpauwoog 0 1 distelvlinder 0 3 eikenpage 0 1 groot koolwitje 0 2 heivlinder 1 2 hooibeestje 60 115 icarusblauwtje 76 122 keizersmantel 1 0 klein geaderd witje 1 4 klein koolwitje 12 18 kleine parelmoervlinder 1 4 kleine vos 0 1 kleine vuurvlinder 53 93 koevinkje 17 0 zwartsprietdikkopje 4 3 Jaarsom dagvlinders 309 589 gamma-uil 8 2 mi-vlinder 0 2 sint-jakobsvlinder 2 1 sint-jansvlinder 11 78 Jaarsom nachtvlinders 21 83 Telweken 17 18 Route 283 Groot Zwarteveld (18 secties) Ongeveer de helft van deze route gaat door het open veld en de andere helft door open veld in de beschutting van bosjes. De secties gaan door duingrasland en langs vochtige oevers van poelen. De bloemenrijkdom van sommige secties was in het verleden zeer hoog, vooral in de zomer. De jaarsom van vlinders was in 2015 en 2016 bovengemiddeld, het aantal soorten dagvlinders was 16 resp. 19, d.w.z. gemiddeld. De vier telsoorten dagactieve nachtvlinders zijn ook gezien waardoor deze route nog steeds een afwisselend karakter heeft. Er waren drie Rode lijst soorten, met de keizersmantel in 2015 als bijzonderheid. De aantallen van de Rode lijst soorten zijn zeer laag. In 2016 was het Groot Zwarteveld een toproute voor bruin zandogje en icarusblauwtje, voor de Sint Jansvlinder was het DE toproute. 36 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
AWD 2015 2016 argusvlinder 1 1 atalanta 0 2 bont zandoogje 4 7 boomblauwtje 0 1 bruin zandoogje 29 124 dagpauwoog 1 1 groot dikkopje 0 4 groot koolwitje 4 4 heivlinder 1 3 hooibeestje 19 73 icarusblauwtje 1 0 keizersmantel 0 1 klein geaderd witje 0 5 klein koolwitje 9 8 kleine parelmoervlinder 0 3 kleine vos 0 1 kleine vuurvlinder 20 38 koevinkje 4 10 zwartsprietdikkopje 0 1 Jaarsom dagvlinders 93 287 gamma-uil 1 9 sint-jakobsvlinder 0 10 Jaarsom nachtvlinders 1 19 Telweken 17 15 AWD 2015 2016 aardbeivlinder 1 0 argusvlinder 0 1 atalanta 12 0 bont zandoogje 11 0 boomblauwtje 2 1 bruin blauwtje 16 4 bruin zandoogje 154 36 citroenvlinder 13 0 dagpauwoog 1 0 duinparelmoervlinder 1 0 groot dikkopje 1 0 groot koolwitje 3 0 heivlinder 4 5 hooibeestje 85 67 icarusblauwtje 234 25 klein geaderd witje 15 0 klein koolwitje 64 3 kleine parelmoervlinder 1 1 kleine vuurvlinder 29 44 koevinkje 21 0 zwartsprietdikkopje 9 2 Jaarsom dagvlinders 679 189 gamma-uil 59 1 mi-vlinder 0 2 sint-jakobsvlinder 1 3 sint-jansvlinder 7 16 Jaarsom nachtvlinders 67 22 Route 277 Eiland van Rolvers (17 secties) De route door het Eiland van Rolvers dat tot enkele geleden door koeien begraasd werd, had in 2015 en 2016 een vrij lage jaarsom van vlinders. Het aantal soorten dagvlinders was 11 resp. 18, nogal wisselvallig dus maar onder het gemiddelde van de duinroutes. Er zijn vier Rode lijst soorten geregistreerd, waarvan een zwervende keizersmantel de meest bijzondere in 2016. Ook de overige Rode lijst soorten vlogen in zeer lage aantallen. Route 1617 Klazewei 3 (19 secties) De jaarsom van vlinders op de route Klazewei 3 was, in tegenstelling tot de meeste duinroutes in 2015 het hoogst (boven gemiddeld) en in 2016 onder het gemiddelde. Dat zal veel te maken hebben met het geringe aantal telweken (10) in 2016 tegenover 22 in 2015. In lijn daarmee was het aantal soorten dagvlinders in 2016 ook laag en in 2015 hoog. De route lijkt dus gevarieerde mogelijkheden voor vlinders te hebben. Het aantal dagactieve nachtvlinders was drie, dus bijna compleet. Rode lijst soorten vlogen in zeer lage aantallen; de duinparelmoervlinder was een bijzonderheid zo zuidelijk in het middenduin. De 16 Sint Jansvlinders van 2015 doen recht aan de secties door de vochtige en rolklaverrijke Klazewei. Voor icarusblauwtje was de Klazewei route in 2015 DE toproute van Zuid-Kennemerland. 37 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
AWD 2015 2016 aardbeivlinder 8 31 argusvlinder 7 3 atalanta 1 4 bruin blauwtje 18 34 bruin zandoogje 85 143 dagpauwoog 3 4 distelvlinder 0 2 duinparelmoervlinder 1 15 heivlinder 7 7 hooibeestje 154 334 icarusblauwtje 6 15 klein koolwitje 11 13 kleine parelmoervlinder 21 198 kleine vuurvlinder 26 44 koevinkje 1 0 zwartsprietdikkopje 2 7 Jaarsom dagvlinders 351 854 gamma-uil 3 65 sint-jakobsvlinder 38 42 sint-jansvlinder 2 1 Jaarsom nachtvlinders 43 108 Telweken 20 24 Route 468 Zeeveld-Noord (16 secties) De Zeeveldroutes van de AWD zijn in 1996 mede uitgezet om de aardbeivlinder beter te leren kennen en de aantalsontwikkeling te volgen. Route Zeeveld Noord gaat door duingrasland met dauwbraam en duindoornstruweel. Liguster is minder algemeen. De jaarsom van vlinders was hoog, het aantal soorten dagvlinders en dagactieve nachtvlinders constant en gemiddeld. Na de dip van 2015 waren de Rode lijstsoorten aardbeivlinder en kleine parelmoervlinder in 2016 vrijwel terug op het langjarige niveau van aantal. De duinparelmoervlinder vloog vooral in 2016 in behoorlijke aantallen, evenals bruin blauwtje. Voor hooibeestje en bruin zandoogje is Zeeveld Noord een toproute. AWD 2015 2016 aardbeivlinder 32 26 argusvlinder 3 2 atalanta 4 2 bruin blauwtje 8 2 bruin zandoogje 66 83 dagpauwoog 2 0 duinparelmoervlinder 3 12 groot koolwitje 3 5 heivlinder 19 21 hooibeestje 114 344 icarusblauwtje 8 32 klein geaderd witje 0 2 klein koolwitje 2 21 kleine parelmoervlinder 18 189 kleine vuurvlinder 13 70 zwartsprietdikkopje 0 2 Jaarsom dagvlinders 295 813 gamma-uil 3 3 mi-vlinder 2 3 sint-jakobsvlinder 19 59 sint-jansvlinder 0 1 Jaarsom nachtvlinders 24 66 Telweken 19 22 Route 469 Mussenveld (15 secties) De route Mussenveld ligt in het midden van het Zeeveld van de AWD. De secties gaan door duingrasland, langs een poel en door open struweel. De jaarsom van dagvlinders is hoog, het aantal soorten (15) is gemiddeld. Er werden vijf Rode lijst soorten gezien. Alle telsoorten van de dagactieve nachtvlinders waren aanwezig waarvan Sint Jacobsvlinder in hoge aantallen. Deze route liet in 2015 geen terugval zien van de aardbeivlinder; de aantallen van 2016 zijn weer vergelijkbaar. Bruin blauwtje was in beide jaren schaars aanwezig, de duinparelmoervlinder vloog in 2016 in ongeveer gelijke aantallen als op de route Zeeveld Noord. 38 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
AWD 2015 2016 aardbeivlinder 3 21 argusvlinder 2 8 atalanta 3 3 bruin blauwtje 29 71 bruin zandoogje 126 213 duinparelmoervlinder 6 35 groot dikkopje 0 1 heivlinder 37 33 hooibeestje 121 513 icarusblauwtje 5 12 klein koolwitje 15 23 kleine parelmoervlinder 37 255 kleine vos 1 0 kleine vuurvlinder 26 31 Jaarsom dagvlinders 411 1219 gamma-uil 8 83 mi-vlinder 1 0 sint-jakobsvlinder 34 48 sint-jansvlinder 1 0 Jaarsom nachtvlinders 44 131 Telweken 20 23 AWD 2015 2016 argusvlinder 2 6 atalanta 0 2 bont zandoogje 13 26 bruin blauwtje 0 7 bruin zandoogje 15 41 distelvlinder 2 0 groot dikkopje 0 1 groot koolwitje 1 5 heivlinder 0 4 hooibeestje 21 156 icarusblauwtje 3 2 klein geaderd witje 1 1 klein koolwitje 4 2 kleine parelmoervlinder 8 62 kleine vuurvlinder 1 35 zwartsprietdikkopje 2 0 Jaarsom dagvlinders 73 350 gamma-uil 0 1 mi-vlinder 0 1 sint-jakobsvlinder 0 2 sint-jansvlinder 3 0 Jaarsom nachtvlinders 3 4 Telweken 14 16 Route 470 Zeeveld-Zuid (18 secties) Route Zeeveld zuid gaat ook door duingrasland met dauwbraam en door struwelen van kruipwilg en liguster. De jaarsom van dagvlinders was op de zuidelijke Zeeveld route zeer hoog, vooral in 2016 (ruim tweemaal de gemiddelde jaarsom). Vooral de aantallen van hooibeestje, kleine parelmoervlinder en bruin zandoogje waren hoog maar ook voor bruin blauwtje, heivlinder en duinparelmoervlinder was Zeeveld zuid een absolute toproute. Alle telsoorten van de dagactieve nachtvlinders werden gezien, de mi vlinder en Sint Jansvlinder eenmaal. De aardbeivlinder had op deze route in 2015 een terugslag en kwam daar in 2016 nog niet bovenop. Route 475 Van Stirumsduinen (20 secties) De route door de Van Stirumsduinen loopt langs de Van Limburg Stirum vallei en door het Ronde vlak in de zuidelijke AWD. De secties gaan door duingrasland met dauwbraam, door bosjes en struwelen en door een vochtige vallei. De jaarsom van dagvlinders was in 2015 laag en in 2016 gemiddeld. Het aantal soorten is gemiddeld en ook werden alle telsoorten van de dagactieve nachtvlinders gezien, in laag aantal. De aardbeivlinder waarvoor deze route ook is uitgezet in 1996, is helaas niet meer waargenomen. Mogelijk heeft de soort enige tijd nodig om te herstellen van de dip van 2015, dus kijken we uit naar 2017! Van de vier Rode lijst soorten was de kleine parelmoervlinder verreweg de talrijkste. 39 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
AWD 2015 2016 argusvlinder 6 1 atalanta 3 2 bont zandoogje 13 14 boomblauwtje 1 0 bruin blauwtje 2 36 bruin zandoogje 183 148 citroenvlinder 4 0 dagpauwoog 1 1 distelvlinder 1 0 groot dikkopje 6 5 groot koolwitje 1 27 heivlinder 4 30 hooibeestje 14 35 icarusblauwtje 86 83 keizersmantel 8 4 klein geaderd witje 13 18 klein koolwitje 4 58 kleine parelmoervlinder 3 4 kleine vos 0 4 kleine vuurvlinder 21 33 koevinkje 16 2 landkaartje 2 0 zwartsprietdikkopje 2 0 Jaarsom dagvlinders 394 505 gamma-uil 1 0 kolibrievlinder 1 0 sint-jakobsvlinder 12 36 Jaarsom nachtvlinders 14 36 Telweken 16 21 AWD 2015 2016 atalanta 7 6 bont zandoogje 3 1 bruin blauwtje 0 1 bruin zandoogje 47 42 citroenvlinder 2 0 dagpauwoog 0 1 distelvlinder 0 1 groot dikkopje 0 1 groot koolwitje 0 1 heivlinder 0 3 hooibeestje 43 189 icarusblauwtje 1 7 klein geaderd witje 1 6 klein koolwitje 6 46 kleine parelmoervlinder 1 16 kleine vos 1 0 kleine vuurvlinder 4 172 Jaarsom dagvlinders 116 493 Jaarsom nachtvlinders nb nb Telweken 20 20 Route 1220/2290 Oosterduinrel (20 secties) De roemruchte route 282 langs het Verlengde Oosterkanaal en later de Oosterduinrel 1220 stond lange tijd bekend om de enorme aantallen vlinders en de grote soortenrijkdom. Deze route leek wel de borrelende bron van de duinvlinders in Zuid-Kennemerland. Die roem is door de intensieve vraat van herten alweer jarenlang vervlogen, de route was de afgelopen jaren gemiddeld in jaarsom van dagvlinders maar nog steeds rijk aan soorten: 22 resp. 18. Er zijn twee telsoorten van de dagactieve nachtvlinders gezien en eenmaal de kolibrievlinder. De vijf Rode lijstsoorten vlogen in lage tot vrij hoge aantallen (heivlinder en bruin blauwtje, 2016). De keizersmantel is een opvallende nieuwkomer, ook op deze route nabij de kern van de populatie in het Vinkenveld. In 2016 zijn enkele secties aangepast na herinrichting van enkele secties tot poelen in de winter van 2016. De route 2290 Oosterduinrel 2 volgt bijna hetzelfde traject maar heeft een extra sectie, in aansluiting op de (nieuwe) route 2291 Schapenwei 2. Route 281 t Heitje (15 secties) Het Heitje is een zeer bijzondere route in de duinen van Zuid-Kennemerland doordat de secties zowel door duingrasland gaan als door heide met struikhei. Wat je noemt struikhei, die is hier niet hoger dan vijf centimeter maar kan toch prachtig bloeien zoals in 2016. En dat zien we direct aan de jaarsom van dagvlinders die ineens van laag in 2015 omhoog schiet tot boven gemiddeld in 2016. Dagactieve nachtvlinders zijn niet gemeld. De vier Rode lijst soorten vlogen in laag aantal behalve de kleine parelmoervlinder die de nectaroase in de zomer van 2016 wist te vinden. Voor kleine vuurvlinder en hooibeestje was t Heitje een toproute. 40 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
EXERN 2015 2016 atalanta 42 28 bont zandoogje 77 121 boomblauwtje 12 9 bruin blauwtje 7 8 bruin zandoogje 80 156 citroenvlinder 5 11 dagpauwoog 6 9 eikenpage 3 2 gehakkelde aurelia 18 9 groot koolwitje 24 18 hooibeestje 6 3 icarusblauwtje 46 62 klein geaderd witje 35 34 klein koolwitje 238 247 kleine parelmoervlinder 0 1 kleine vos 2 0 kleine vuurvlinder 19 2 landkaartje 0 3 oranjetipje 2 0 zwartsprietdikkopje 0 1 Jaarsom dagvlinders 622 724 gamma-uil 2 5 Jaarsom nachtvlinders 2 5 Telweken 24 24 Route 1980 Overplaats (16 secties) De route Overplaats (van de Hartekamp) ligt op een oude strandwal in Bennebroek, het lage deel van de route gaat door een oude zanderij, vroegere moes- en kweektuin van de Hartekamp bij de Linnaeushof. De secties gaan langs zonnige bosranden en door bosweiden. Het hogere deel van de route gaat door het strandwalbos en over een weide van de vroegere droogberg van blekerijen. De jaarsom van dagvlinders was hoger dan het gemiddelde op de duinroutes, het aantal soorten was 17 resp. 18, ook hoog dus. Met uitzondering van de gamma uil zijn geen dagactieve nachtvlinders gezien. De soortensamenstelling (incl. eikenpage) weerspiegelt de bosrijke omgeving maar er zijn ook enkele duingrasland soorten gezien: kleine vuurvlinder, hooibeestje, bruin blauwtje en een zwervende kleine parelmoervlinder in 2016. Vooral voor nectarliefhebbers is deze route belangrijk. RAND 2016 argusvlinder 1 atalanta 9 bont zandoogje 4 bruin blauwtje 3 bruin zandoogje 264 citroenvlinder 13 dagpauwoog 4 gehakkelde aurelia 1 groot dikkopje 3 groot koolwitje 1 hooibeestje 58 icarusblauwtje 24 keizersmantel 1 klein geaderd witje 62 klein koolwitje 3 kleine parelmoervlinder 10 kleine vuurvlinder 22 koevinkje 4 zwartsprietdikkopje 1 Jaarsom dagvlinders 488 gamma-uil 14 sint-jakobsvlinder 1 sint-jansvlinder 20 Jaarsom nachtvlinders 35 Telweken 18 Route 2291 Schapenwei 2 (15 secties) Net buiten en dus aan de rand van de AWD ligt de nieuwe (2016) route Schapenwei 2. De route volgt ten dele het traject van de Schapenwei 1 route, over het dijkje, en heeft daarnaast nieuwe secties op het natuurherstel gebied Schapenwei, recent (opnieuw) geplagd of gemaaid. De secties gaan door vochtig, bloemrijk grasland, langs bosranden en oevers en door vochtig zand. Het aantal soorten dagvlinders was met 19 hoog en ook de vier telsoorten dagactieve nachtvlinders. Het vrij hoge aantal Sint Jansvlinders wijst op de aanwezigheid van rolklaver, de waardplant. Veel Rode lijst en andere soorten zoals bruin blauwtje, bruin zandoogje, hooibeestje, kleine parelmoervlinder, kleine vuurvlinder en die ene keizersmantel kwamen uit het duin om op de bloemrijke wei en oevers te foerageren. Voor de meeste soorten is de wei te nat om op of in de grond te overwinteren maar de nabije bomen en het duin bieden daartoe mogelijkheden. 41 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland
RAND 2015 2016 argusvlinder 2 3 atalanta 7 3 bont zandoogje 1 22 boomblauwtje 0 1 bruin blauwtje 6 15 bruin zandoogje 33 200 citroenvlinder 0 4 dagpauwoog 0 4 distelvlinder 2 0 duinparelmoervlinder 0 1 eikenpage 0 2 gehakkelde aurelia 0 2 groot dikkopje 1 2 groot koolwitje 2 7 heivlinder 27 4 hooibeestje 29 306 icarusblauwtje 34 348 klein geaderd witje 0 15 klein koolwitje 4 178 kleine parelmoervlinder 1 123 kleine vos 0 0 kleine vuurvlinder 21 178 landkaartje 0 1 zwartsprietdikkopje 0 0 Jaarsom dagvlinders 170 1419 gamma-uil 0 23 mi-vlinder 0 3 sint-jakobsvlinder 0 7 sint-jansvlinder 0 22 Jaarsom nachtvlinders 0 55 Telweken 17 23 Route 1589 Langeveld (14 secties) Als uitsmijter, tot slot DE toproute van Zuid-Kennemerland in het Rijnland, want daar zijn we buiten de zuidrand van de AWD, met een nog relatief lage dichtheid van damherten. Deze route gaat door een bosgebied met droge en vochtige weiden, langs een nieuw gegraven duinrel die bijna tien jaar in ontwikkeling is. De jaarsom van dagvlinders was beide jaren de hoogste van alle vlinderroutes. Het aantal soorten dagvlinders was 14 resp. 21. Dat is gemiddeld tot hoog maar wisselvallig en ook de vier telsoorten dagactieve nachtvlinders zijn gezien en in 2016 gemeld. Rode lijst soorten als heivlinder, duinparelmoervlinder en kleine parelmoervlinder (123 vlinders in 2016!) bewonen de AWD en pendelen gemakkelijk naar deze s zomers bloemrijke oase bij het dan droge en kaal gegraasde duin. Bruin blauwtje en groot dikkopje kunnen ook wel bewoners van het Langeveld zijn, de waardplanten komen daar (ook) voor. Voor vlindersoorten van vochtige valleien en graslanden zoals icarusblauwtje en Sint Jansvlinder is de route Langeveld top evenals voor de grote nectardrinkers onder de zomervlinders waaronder de vossen en de gamma uil. Koevinkje werd jarenlang ook op deze route gezien maar nu niet meer. Hebben de herten de braambossen ook hier al opgevreten? 42 Verslag dagvlindermonitoring 2015-2016, KNNV dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland