Verdiepend onderzoek naar de problematische wachtlijsten in de AWBZ

Verdiepend onderzoek naar de problematische wachtlijsten

Verdiepend onderzoek naar de problematische wachtlijsten in de AWBZ Enschede, 6 november 2007 HD/07/2883/vdo2 mw. ir. G. Vernhout drs. H. Doornink ir. A.I.P. Frank

Inhoudsopgave Samenvatting... 3 1. Inleiding... 5 2. Problematische wachtlijst... 6 2.1 Aanpak... 6 2.2 Definitie problematische wachtlijst... 6 2.3 Aard en omvang problematische wachtlijst... 6 2.3.1 Licht verstandelijk gehandicapte (veelal jeugdige) cliënten met aanvullende problematiek... 7 2.3.2 Cliënten met psychogeriatrische problematiek... 10 2.3.3 Overige groepen cliënten op de problematische wachtlijst... 11 3. Wachtlijstcijfers per 1 januari 2007... 13 3.1 Inleiding... 13 3.2 Aanpak en effecten op wachtlijst... 13 3.2.1 Resultaten technische controle wachtlijst... 13 3.2.2 Resultaten verrijking op basis van UV, ZZP en CAK... 14 3.2.3 Resultaten toepassing CVZ aannames op de wachtlijst... 15 3.3 Resultaten... 16 BIJLAGEN Bijlage 1 Overzicht effect aannames op aantal wachtende cliënten... 19 Bijlage 2 Lijst met concessiehouders... 20 HD/07/2883/vdo2, HHM 2007 Pagina 2 van 20

Samenvatting Op 5 april 2007 heeft het College voor Zorgverzekeringen (het CVZ) het rapport Landelijke wachtlijstrapportage AWBZ: peildatum 1 januari 2007 uitgebracht aan de staatssecretaris van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). In vervolg op deze wachtlijstrapportage heeft het Ministerie van VWS besloten een verdiepend wachtlijstonderzoek te initiëren naar de daadwerkelijke betekenis van de wachtlijstcijfers in de praktijk. Het verzoek om het verdiepende onderzoek uit te voeren is neergelegd bij Hoeksma, Homans & Menting organisatieadviseurs B.V. (bureau HHM). Het onderzoek moest zich enerzijds richten op het echt problematische deel van de wachtlijst en anderzijds op de effecten op de wachtlijstcijfers als andere gegevensbronnen in beschouwing worden genomen. In het kader van het verdiepende wachtlijstonderzoek zijn interviews afgenomen bij 11 van de 12 concessiehouders in Nederland. Gezamenlijk vertegenwoordigden zij 30 van de 32 zorgkantoren. De definitie van problematisch wachtende cliënten, die is vastgesteld op basis van de gesprekken met concessiehouders, luidt als volgt: Problematisch wachtende cliënten zijn cliënten voor wie bemiddeling door het zorgkantoor/de zorgaanbieder nodig is, maar voor wie niet minimaal binnen de termijn van de Treeknormen passende zorg te vinden is. Op basis van die afgegeven schattingen blijkt dat het aantal problematisch wachtende cliënten ruim 6% bedraagt van de totale wachtlijst (in absolute aantallen: tussen de 4.500 en 5.000). Deze omvang aan problematisch wachtende cliënten is niet substantieel veranderd ten opzichte van 2006. De aard van de problematische wachtlijst is redelijk vergelijkbaar met die van 2006. Veel genoemde cliëntgroepen zijn licht verstandelijk gehandicapten (veelal jeugdige) met aanvullende problematiek en cliënten met psychogeriatrische problematiek (dementie). Circa de helft van de concessiehouders noemt cliënten met meerdere grondslagen en meervoudig gehandicapte cliënten, als problematisch wachtende cliënten. Daar waar het om dezelfde cliëntgroepen gaat als in 2006, gaat het veelal niet om dezelfde personen. Cliënten met de ziekte van Huntington zijn dit jaar niet meer genoemd. Nieuw ten opzichte van 2006 zijn autisten met een hoog IQ en gedragsstoornissen, jong dementerenden en jonge cliënten met een somatische aandoening. Deze groepen komen (nog) beperkt voor, maar worden wel gezien als groeiend. Deel twee van het onderzoek betrof de nadere analyse van de effecten op de wachtlijstcijfers van de gegevensbronnen CAK, Ultieme vulling en de ZZP-score. Door verrijking van de database met gegevens uit de drie bronnen en enkele aanvullende schoningen, komt de omvang van de wachtlijst uit op 75.194 wachtende cliënten op 1 januari 2007. HD/07/2883/vdo2, HHM 2007 Pagina 3 van 20

De concessiehouders geven aan dat voor nagenoeg alle cliënten enige vorm van overbruggingszorg (AWBZ-zorg) beschikbaar is én dat deze beschikbaar is binnen de Treeknormen. In nagenoeg alle gevallen is, waar nodig, crisiszorg beschikbaar (waarmee voldaan wordt aan de Treeknorm dat binnen 24 uur zorg kan worden geboden). Dat er toch mensen langer dan de Treeknorm wachten komt veelal doordat zij wachten op een aanbieder van eerste voorkeur of dat zij tevreden zijn met de aangeboden overbruggingszorg. HD/07/2883/vdo2, HHM 2007 Pagina 4 van 20

1. Inleiding Op 5 april 2007 heeft het College voor Zorgverzekeringen (het CVZ) het rapport Landelijke wachtlijstrapportage AWBZ: peildatum 1 januari 2007 uitgebracht aan de staatssecretaris van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). In vervolg op deze wachtlijstrapportage heeft het Ministerie van VWS besloten een verdiepend wachtlijstonderzoek te initiëren naar de daadwerkelijke betekenis van de wachtlijstcijfers in de praktijk. Het Ministerie van VWS is met name geïnteresseerd naar dat deel van de wachtlijsten dat als echt problematisch is aan te duiden. Daarnaast moet het verdiepende wachtlijstonderzoek aandacht besteden aan het effect op eerder gepresenteerde wachtlijstcijfers, als rekening wordt gehouden met andere registraties waaruit is af te leiden of cliënten AWBZ-zorg ontvangen. Deze extra toetsing is uitgevoerd, omdat uit de praktijk blijkt dat zorgaanbieders hun nieuw in zorg genomen cliënten (niet) tijdig melden. Het verzoek om het verdiepende onderzoek uit te voeren is neergelegd bij Hoeksma, Homans & Menting organisatieadviseurs B.V. (bureau HHM). Deze rapportage betreft de weergave van de uitkomsten van het verdiepend onderzoek. Hoofdstuk 2 gaat nader in op de problematisch wachtende cliënten en hoofdstuk 3 behandelt de kwantitatieve effecten van de verrijking op basis van de drie bronnen (CAK, Ultieme vulling en de ZZP-score). HD/07/2883/vdo2, HHM 2007 Pagina 5 van 20

2. Problematische wachtlijst In 2006 heeft het Ministerie van VWS in het kader van de wachtlijstrapportage onderzoek laten uitvoeren naar de aard en omvang van de problematische wachtlijsten. Om goed inzicht te krijgen in de ontwikkelingen van deze problematische wachtlijsten heeft het Ministerie van VWS opnieuw tot een verdiepend onderzoek besloten. Basis voor deze verdieping is de wachtlijst op de peildatum 1 januari 2007. 2.1 Aanpak In het kader van het verdiepende wachtlijstonderzoek zijn interviews afgenomen bij nagenoeg alle concessiehouders in Nederland. Er hebben 11 gesprekken plaatsgevonden met even zoveel concessiehouders. Gezamenlijk vertegenwoordigden zij 30 van de 32 zorgkantoren. Van elk interview is een verslag gemaakt dat ter accordering is voorgelegd aan de betreffende concessiehouder. In de volgende paragrafen zijn de bevindingen weergegeven. 2.2 Definitie problematische wachtlijst Met de concessiehouders is besproken wat de beste definitie is voor de problematische wachtlijst. Op grond van de door de concessiehouders gemaakte opmerkingen is de volgende definitie naar voren gekomen: Problematisch wachtende cliënten zijn cliënten voor wie bemiddeling door het zorgkantoor/de zorgaanbieder nodig is, maar voor wie niet minimaal binnen de termijn van de Treeknormen passende zorg te vinden is. Enkele concessiehouders gebruiken eigen, strengere, normen dan de Treeknormen. 2.3 Aard en omvang problematische wachtlijst Aan de concessiehouders is gevraagd om aan te geven wat de omvang van de problematische wachtende cliënten per zorgkantoorregio is en om aan te geven om welke specifieke cliëntgroepen het gaat. De zorgkantoren konden in de meeste gevallen niet exact aangeven hoe groot de groep problematische wachtende cliënten is. Wel konden ze hierover een schatting afgeven. Op basis van die afgegeven schattingen blijkt dat de omvang in absolute aantallen ergens tussen de 4.500 en 5.000 moet liggen. Dit komt overeen met ruim 6% van de totale wachtlijst of 11% van de wachtlijst voor zorg met verblijf. Ter vergelijking: in het onderzoek in 2006 werd aangegeven dat het om een aantal van ergens tussen de 3.350 en 6.700 cliënten ging. De voorzichtige conclusie kan zijn dat de omvang aan problematisch wachtende cliënten niet substantieel is veranderd ten opzichte van 2006. HD/07/2883/vdo2, HHM 2007 Pagina 6 van 20

Een nadere duiding van de aantallen naar specifieke cliëntgroepen bleek voor de meeste concessiehouders niet goed mogelijk. Bij de interviews is naar voren gekomen dat onder de problematisch wachtende cliënten specifieke cliëntgroepen te benoemen zijn. De cliëntgroepen die door meer dan driekwart van de zorg van de zorgkantoren zijn genoemd, zijn: Licht verstandelijk gehandicapte (veelal jeugdige) cliënten met aanvullende problematiek; deze problematiek heeft betrekking op een of meer van de volgende gebieden: - (sterke) gedragsstoornis; - psychiatrische stoornis; - justitiële problemen. Cliënten met psychogeriatrische problematiek (dementie). Ongeveer de helft van de concessiehouders heeft de onderstaande cliëntgroepen genoemd als problematisch wachtende cliënten: Cliënten met meerdere grondslagen, bijvoorbeeld: - ouder wordende verstandelijk gehandicapte met psychiatrische problematiek; - uitbehandelde GGZ-cliënten die naar de V&V sector willen (Korsakov); - 1 of 2 gecombineerd met somatische problematiek. Meervoudig gehandicapte cliënten. Door enkele concessiehouders genoemde groepen zijn: cliënten met niet aangeboren hersenletsel (NAH); autisten met hoog IQ en gedragsstoornissen; jong dementerenden; jonge cliënten met een somatische aandoening. Bovenstaande cliëntgroepen komen voor een groot deel overeen met de cliëntgroepen die in 2006 gevonden zijn. Met name de eerste drie groepen die door bijna alle concessiehouders worden genoemd, zijn ook in 2006 aangegeven. Cliënten met meerdere grondslagen én meervoudig gehandicapte cliënten worden dit jaar door meer zorgkantoren genoemd dan vorig jaar. Cliënten met de ziekte van Huntington zijn dit jaar niet meer genoemd. De laatste drie genoemde cliëntgroepen zijn nieuw ten opzichte van vorig jaar. Daar waar het om dezelfde cliëntgroepen gaat als in 2006, gaat het veelal niet om dezelfde personen. In de volgende paragrafen gaan we verder in op de specifieke cliëntgroepen. 2.3.1 Licht verstandelijk gehandicapte (veelal jeugdige) cliënten met aanvullende problematiek De cliëntgroep wordt gekenmerkt door de grondslag verstandelijk handicap die gepaard gaat met aanvullende problematiek. De aanvullende problematiek betreft (sterke) gedragsstoornissen, psychiatrische stoornissen en/of justitiële problematiek die veelal in combinatie voorkomen. Er is sprake van een verstandelijk handicap als er cognitief/intellectueel beneden gemiddeld gescoord HD/07/2883/vdo2, HHM 2007 Pagina 7 van 20

wordt op een algemene intelligentietest (IQ score lager dan 85) en er zijn blijvende beperkingen op het gebied van de sociale redzaamheid, leerproblemen en/of gedragsproblemen (die ontstaan zijn vóór het 18 e levensjaar). Men is langdurig aangewezen op AWBZ-zorg (chroniciteit). Het betreft vooral jeugdigen. ZORGVRAAG De problematiek van deze cliënten is van dien aard dat behandeling met verblijf noodzakelijk is. Vanuit de AWBZ zijn voor deze doelgroep de volgende voorzieningen beschikbaar: Orthopedagogische behandelcentra (21 in Nederland) die behandeling met verblijf bieden aan met name jeugdige LVG-ers met gedragsproblemen en eventueel ook een psychiatrische stoornis. SGLVG-behandelcentra (5 in Nederland) waar verstandelijk gehandicapten (zowel jeugdigen als volwassenen) met sterke gedragstoornissen worden behandeld. Deze behandelcentra werken op het snijvlak van de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking, de geestelijke gezondheidszorg en justitie. Reguliere verblijfsvoorziening voor verstandelijk gehandicapten, met een toelating voor behandeling van SGLVG-cliënten. Het aantal plaatsen waarvoor een toelating kan worden verkregen is beperkt. Multifunctionele centra, zijnde een samenwerkingsverband van orthopedagogische behandelcentra en GGZ instellingen, waar LVG-cliënten met psychiatrische stoornissen kortdurend (voor een periode van maximaal 1 jaar) (poli)klinisch of ambulant worden behandeld. Er zijn 12 centra in Nederland aangewezen met een capaciteit van maximaal 24 plaatsen. Reguliere verblijfsvoorzieningen voor verstandelijk gehandicapten. In deze voorzieningen verblijft doorgaans de groep LVG-ers waar de gedragsstoornissen en andere aanvullende problematiek minder op de voorgrond staat. Tevens komt het voor dat personen uit deze groep binnen de jeugdzorg of binnen de justitiële inrichtingen worden geholpen. Binnen deze probleemgroep hebben cliënten vaak zeer specifieke zorg nodig, die maar zeer beperkt beschikbaar is. Door deze beperkte beschikbaarheid worden vaak tijdelijke oplossingen gezocht, waarvan de geboden begeleiding echter niet toereikend is. Hierdoor verergert de problematiek en bestaat het gevaar dat een cliënt een stigma krijgt die plaatsing weer verder bemoeilijkt. LANDELIJK PROBLEEM Nagenoeg alle concessiehouders noemen deze groep cliënten als problematisch wachtende cliënten. Daarmee is het te kwalificeren als een landelijk probleem. OORZAAK PROBLEMATISCHE WACHTLIJST De volgende oorzaken van de problematische wachtlijst van deze groep worden genoemd: Toename van het aantal geïndiceerde cliënten. Dit komt mede doordat de Bureaus Jeugdzorg de problematiek beter in beeld brengen. Voorbeeld is de groep allochtone jongeren die nu beter de weg naar Bureau Jeugdzorg weten te vinden. HD/07/2883/vdo2, HHM 2007 Pagina 8 van 20

Het toenemend aantal cliënten komt onder andere doordat er een tekort is aan preventief zorgaanbod, zoals vroegdiagnostiek en vroegbehandeling. Mede door de gekozen afbakening van de LVG-groep (IQ-grens is verruimd naar 85 met problemen op het gebied van sociale redzaamheid) is de vraag vanuit deze doelgroep op AWBZ-voorzieningen de laatste jaren sterk toegenomen. Niet alle cliënten kunnen op elke vrijgekomen plaats terecht, omdat zij met hun specifieke gedrag niet in elke groep passen. Een aantal van deze cliënten komt uit multiprobleemgezinnen, waardoor een intensieve aanpak noodzakelijk is. Ook hiervoor is slechts een beperkt aanbod. Zorgaanbod in de buurt van de ouders van het betreffende kind is vaak niet voorhanden. In 2002 is de tijdelijke regeling SGLVG/SGEVG van kracht geworden. Op grond van deze regeling konden reguliere verblijfsvoorzieningen voor verstandelijk gehandicapten een toelating verkrijgen voor zorgverlening aan SGLVG/SGEVG cliënten. Op basis van de toelating ontvangt een zorgaanbieder een financiële toeslag voor cliënten die verblijven op deze plaatsen. Het aantal plaatsen waarvoor een toelating is afgegeven is landelijk en per zorgaanbieder beperkt. De doelgroep is echter groter dan het aantal toegelaten plaatsen voor SGLVG/SGEVG. Cliënten met SGLVG/SGEVGproblematiek kunnen hierdoor moeilijk worden geplaatst, of worden wel in zorg genomen maar de zorgaanbieder heeft beperkte financiële middelen om de specifieke zorg aan deze cliënten te realiseren (waardoor niet altijd voldoende adequate zorg kan worden geboden). De zorgkantoren geven aan dat er een tekort is aan geïndiceerd zorgaanbod. Er is te weinig capaciteit. Mogelijk heeft dit te maken met het niet rendabel zijn van deze intensieve en specifieke zorg. De problemen zijn complex, het normale zorgaanbod is niet toegesneden op deze doelgroep. Er is te weinig behandelcapaciteit beschikbaar in termen van plaatsen in (orthopedagogische) behandelcentra. Enkele zorgkantoren hebben personeelstekort als oorzaak genoemd. OVERBRUGGINGSZORG In nagenoeg alle regio s biedt men overbruggingszorg aan deze cliëntgroep. Echter, deze zorg voldoet vaak niet vanwege de ernst van de problematiek. OPLOSSINGSRICHTINGEN De volgende oplossingsrichtingen om de wachtlijsten weg te werken worden genoemd: Afspraken maken met zorgaanbieders (ook van buiten de regio) om bijvoorbeeld specifieke zorgvormen/afdelingen te creëren. Bouwen van extra capaciteit. SGLVG behandelcentra zijn slechts in een beperkt aantal regio s in Nederland beschikbaar daarom is het wenselijk dat in de andere regio s vergelijkbaar zorgaanbod wordt gerealiseerd. Verruiming van het aantal toelatingen voor SGLVG. In bepaalde regio s is de afgelopen jaren extra capaciteit voor deze specifieke groep cliënten ingekocht, waardoor het aantal problematisch wachtende cliënten daar minder groot aan het worden is. HD/07/2883/vdo2, HHM 2007 Pagina 9 van 20

In bepaalde regio s is men bezig om de capaciteit van het aantal crisisbedden te verhogen. BELEMMERINGEN De volgende belemmeringen voor het op korte termijn oplossen van de problematische wachtlijst worden genoemd: De bouwtijd van extra (behandel)capaciteit. In enkele zorgkantoorregio s heeft financiële krapte een rol gespeeld, maar daarover is contact geweest met de NZa wat tot een oplossing heeft geleid; meerdere zorgkantoren geven aan dat er wel financiële krapte dreigt; het niet kunnen toekennen van meer SGLVG-toeslagen beperkt ook het aantal plaatsen voor deze cliëntgroep. Personeelstekort wordt door meerdere regio s genoemd; het begint zich te manifesteren in het zuiden en westen van het land. De benodigde expertise voor de juiste zorg is niet altijd aanwezig. 2.3.2 Cliënten met psychogeriatrische problematiek Bij deze cliëntgroep is sprake van een psychogeriatrische grondslag waarbij er een ziekte, aandoening of stoornis in de hersenen is. Veelal is er een aantasting te zien van onder andere denkvermogen, gevoelsleven, intellect, herinneringscapaciteit al of niet in combinatie met afname van motorische functies en vermindering van de sociale redzaamheid. Dementie is een verzamelnaam voor een aantal ziekteverschijnselen die allemaal veroorzaakt worden door nietaangeboren afwijkingen in de hersenen, ook wel dementieel syndroom genoemd. ZORGVRAAG De zorgvraag van deze groep betreft verblijf met behandeling. Ze wachten op een plaats in een verpleeghuissetting. Nagenoeg alle zorgkantoren noemen deze groep opkomend in tegenstelling tot de JLVG en SGLVG waar de afgelopen jaren in extra capaciteit is geïnvesteerd. LANDELIJK PROBLEEM De meeste zorgkantoren noemen deze cliëntgroep, derhalve is het een landelijk probleem. OORZAAK PROBLEMATISCHE WACHTLIJST De volgende oorzaken van de problematische wachtlijst van deze groep worden genoemd: Toename van cliënten met psychogeriatrische problematiek. Vergrijzing speelt hierbij een rol. Tekort aan zorgaanbod door afname verzorgingshuizen- en verpleeghuizen in meerdere regio s. De omvang aan crisisopvang in bepaalde regio s is maar net genoeg, er is onvoldoende rek. Cliënten blijven langer thuis wonen. Bij incidenten is er in deze setting vaak geen directe hulp en wordt de crisisopvang aangesproken. HD/07/2883/vdo2, HHM 2007 Pagina 10 van 20

OVERBRUGGINGSZORG In nagenoeg alle regio s biedt men overbruggingszorg aan deze cliëntengroep. Gezien de aard van de problematiek is deze echter ontoereikend. OPLOSSINGSRICHTINGEN De volgende oplossingsrichtingen om de wachtlijsten weg te werken worden genoemd: Capaciteitsuitbreiding verpleeghuizen. Capaciteitsuitbreiding kleinschalige woonvormen. Capaciteitsuitbreiding extramurale capaciteit (om een tijdelijke oplossing te kunnen bieden). In bepaalde regio s is men bezig om de capaciteit van het aantal crisisbedden te verhogen. Via het Landelijke Dementieprogramma (LDP) worden regionale knelpunten opgespoord en oplossingsrichtingen aangedragen. Actief monitoren van problematisch wachtende cliënten om ervoor te zorgen dat niemand tussen wal en schip valt. BELEMMERINGEN VOOR HET OPLOSSEN VAN DE PROBLEMATISCHE WACHTLIJST De volgende belemmeringen worden genoemd: Er is een tekort aan Wozoco s. Bouwen van extra voorzieningen kost tijd en leidt met name in de regio s waar nu tekorten zijn tot problemen. Met name in de zuidelijke en westelijke regio s van Nederland is al sprake van personeelstekort. In andere regio s wordt het genoemd als een aankomend probleem. In enkele zorgkantoorregio s heeft financiële krapte een rol gespeeld maar daarover is contact geweest met de NZa; meerdere zorgkantoren geven aan dat er wel financiële krapte dreigt. NB Ook al wordt het financieringstekort opgelost, dan nog is er de dreiging van een personeelstekort. De huidige financieringswijze (tarief per bed) leidt ertoe dat verpleeghuizen voorkeur hebben voor lichtere cliënten. 2.3.3 Overige groepen cliënten op de problematische wachtlijst De cliëntgroepen die in mindere mate genoemd zijn door de concessiehouders, zijn: Cliënten met meerdere grondslagen, bijvoorbeeld: - ouder wordende verstandelijk gehandicapte cliënten met psychiatrische problematiek; - uitbehandelde GGZ-cliënten die naar V&V sector willen (Korsakov); - 1 of 2 gecombineerd met somatische problematiek. Meervoudig gehandicapte cliënten. Cliënten met niet aangeboren hersenletsel (NAH). Autisten met hoog IQ en gedragsstoornissen. Jong dementerenden. Jonge cliënten met een somatische aandoening. HD/07/2883/vdo2, HHM 2007 Pagina 11 van 20

De concessiehouders geven aan dat alle bovenstaande cliëntgroepen enige vorm van overbruggingszorg ontvangen. De intensieve, complexe zorgvraag van de bovenstaande cliëntgroepen zorgt ervoor dat slechts een beperkt aantal AWBZ-zorgaanbieders voldoende expertise heeft om de benodigde zorg te kunnen leveren. Vooral vanwege de specifieke eisen hebben zorgaanbieders minder de behoefte om zich op deze (moeilijke) zorg te specialiseren. Daarnaast zijn bepaalde zorgvormen erg duur en daardoor moeilijker te financieren. De concessiehouders die deze groepen als problematisch wachtende cliënten hebben opgegeven hebben veelal specifieke afspraken met zorgaanbieders om gespecialiseerde afdelingen op te richten. HD/07/2883/vdo2, HHM 2007 Pagina 12 van 20

3. Wachtlijstcijfers per 1 januari 2007 3.1 Inleiding In de wachtlijstrapportage van het CVZ is aangegeven dat partijen nog niet altijd op tijdige en volledige wijze invulling geven aan het berichtenverkeer in AZR. Met name het MAZ-bericht (melding aanvang zorg) is door de zorgaanbieders niet altijd even consequent ingevoerd. Het gevolg hiervan voor het opstellen van de wachtlijst is dat er te veel cliënten op blijven staan. Om toch een wachtlijstcijfer te kunnen noemen dat dicht bij de werkelijkheid ligt heeft het CVZ vier aannames gedaan. De omvang van de wachtlijst voor de aannames was 272.749. Na toepassing van de aannames kwam de wachtlijst uit op 111.135 cliënten. In 2006 vonden er twee unieke gebeurtenissen plaats die zeer relevant zijn voor het genereren van wachtlijsten. Enerzijds heeft gedurende 2006 het traject van de Ultieme vulling plaatsgevonden en anderzijds hebben alle zorgaanbieders hun intramuraal in zorg zijnde cliënten per november 2006 gescoord in termen van ZZP s (zorgzwaartepakketten). Bij beide trajecten zijn de zorgaanbieders verzocht om alle bij hen in zorg zijnde cliënten op te geven en aan te geven welke zorg zij ontvingen. Deze informatie is te vergelijken met een MAZ-bericht. Naast deze beide trajecten vindt ook bij het CAK registratie plaats van cliënten in zorg, dit in verband met de inning van de eigen bijdrage. Op grond van de beschikbaarheid van deze gegevens heeft het Ministerie van VWS verzocht om de kwantitatieve effecten hiervan in het verdiepende wachtlijstonderzoek mee te nemen. 3.2 Aanpak en effecten op wachtlijst Uitgangspunt voor het verdiepende onderzoek vormen de 272.749 cliënten die op de wachtlijst van het CVZ staan, nog vóór toepassing van de vier aannames. Achtereenvolgens zijn de volgende stappen uitgevoerd: De totale lijst is aanvullend geschoond. De geschoonde lijst is verrijkt met informatie uit UV, ZZP en het CAK. De reikwijdte van de drie gegevensbestanden is niet 100%. Met name mensen die in zorg zijn geweest ergens in de jaren 2005 en 2006 en al weer uit zorg zijn, zijn met deze bestanden niet gevonden. Daarom zijn er aanvullende aannames gebruikt om de wachtlijstgegevens zo accuraat mogelijk te maken. De aannames zijn gecheckt bij de zorgkantoren. 3.2.1 Resultaten technische controle wachtlijst Als eerste stap zijn de 272.749 wachtende cliënten gecontroleerd voor dubbel voorkomende cliënten en cliënten waarbij als eerste leveringsvorm PGB was aangegeven. Het CVZ heeft deze slag ook gemaakt waarbij zij geschoond heeft indien een cliënt met een identieke combinatie van riocode en cliëntnummer op HD/07/2883/vdo2, HHM 2007 Pagina 13 van 20

de lijst voorkwam. In aanvulling hierop is gekeken naar cliënten waarvan de volgende gegevensvelden overeen kwamen: Geboortenaam cliënt, voorletter(s) cliënt, geslacht cliënt, geboortedatum cliënt, huisnummer cliënt, postcode cliënt. Geboortenaam cliënt, geslacht cliënt, geboortedatum cliënt, huisnummer cliënt, postcode cliënt. Voorletter(s) cliënt, geslacht cliënt, geboortedatum cliënt, huisnummer cliënt, postcode cliënt. Geboortenaam cliënt,voorletter(s) cliënt, geslacht cliënt, geboortedatum cliënt en zorgkantoorcode. Als tweede stap is bij het CAK voor een deel van de wachtlijstcliënten (te weten 123.446 cliënten) gecontroleerd op overledenen. Deze gegevens waren beschikbaar, omdat het CAK in het kader van de nadere analyse ook is gevraagd te controleren op het in zorg zijn van cliënten van de wachtlijst. In totaal bleken 5.151 cliënten van het onderzochte deel van de wachtlijst te zijn overleden. In procenten uitgedrukt gaat het om 4% van de onderzochte groep. Aangenomen wordt dat dit representatief is voor de de totale wachtlijst (minus de dubbelen). Derhalve is een correctie van 4% toegepast (zie tabel 1). In tabel 1 zijn de kwantitatieve effecten van de technische controle weergegeven. Onderdeel Wachtlijst op basis van in AZR beschikbare gegevens (matching van indicatiebesluit-gegevens en de MAZ-berichten) Resultaat aanvullende ontdubbeling op cliëntniveau. Er is aanvullend geschoond op dubbelen en PGB als leveringsvorm. Resultaat (beperkte) overledenen-check op cliëntniveau: 4% Op basis van beschikbare informatie bij CAK is geconstateerd dat een correctie van 4% kan worden doorgevoerd in verband met overlijden. Aantal 272.749 7.990 10.590 Omvang wachtlijst na technische controle 254.169 Tabel 1. Effecten technische controle Het totale effect van de technische controle betreft 18.580 cliënten. 3.2.2 Resultaten verrijking op basis van UV, ZZP en CAK De 254.169 wachtende cliënten die overbleven na de technische controle zijn op cliëntniveau verrijkt met informatie uit de UV en ZZP. In concreto betekent dit dat er MAZ-berichten zijn aangemaakt voor die cliënten waarvoor een dergelijk bericht niet in AZR zat maar die wel op de UV en/of ZZP lijst voorkwamen. Naast de beschikbaarheid van UV en ZZP informatie is ook het CAK geraadpleegd. Het CAK beschikt over een database met cliënten die een eigen HD/07/2883/vdo2, HHM 2007 Pagina 14 van 20

bijdrage moeten betalen voor de ontvangen AWBZ zorg. Ook deze informatie is vertaald in MAZ-berichten. In tabel 2 zijn de kwantitatieve effecten van de verrijking met UV, ZZP en CAK gegevens weergegeven. Onderdeel Aantal Omvang wachtlijst na technische controle 254.169 Effect verrijking database met informatie uit UV, ZZP en CAK. Op basis van UV, ZZP en CAK zijn MAZ s toegevoegd aan de database en daarna zijn opnieuw de indicatiebesluitgegevens gematchd met de MAZ gegevens. Als besluit en MAZ voor 100% overeen kwamen zijn de cliënten van de wachtlijst gehaald. Omvang wachtlijst na verrijking met UV, ZZP en CAK informatie 80.634 173.535 Tabel 2. Effect verrijking met UV, ZZP en CAK informatie 3.2.3 Resultaten toepassing CVZ aannames op de wachtlijst In de wachtlijstrapportage van het CVZ, heeft het CVZ in de laatste stap van de bepaling van de wachtlijst 4 aannames toegepast. Ook hier heeft het CVZ die aannames toegepast. Het gaat om de volgende aannames: 1. Cliënten met een MAZ voor een verblijfsfunctie ontvangen ook de overige geïndiceerde functies. 2. Cliënten met als eerste voorkeursaanbieder een thuiszorgorganisatie ontvangen de geïndiceerde functies. 3. Cliënten die wonen in een zorginstelling met verblijf ontvangen ook de overige geïndiceerde functies (tenzij het om een verpleeghuisindicatie gaat). 4. Cliënten met een indicatie voor langdurig verblijf zonder voorkeursaanbieder ontvangen de geïndiceerde functies. De separate effecten van de aannames zijn weergegeven in bijlage 1. In het kader van het verdiepende wachtlijstonderzoek naar de echt problematische groepen, hebben gesprekken plaatsgevonden met (op één na) alle concessiehouders (zie bijlage 2). In deze gesprekken hebben de concessiehouders in overgrote meerderheid de toepasbaarheid van bovenstaande aannames bekrachtigd met uitzondering van aanname 4. Aanname 4 is derhalve komen te vervallen. Onderdeel Omvang wachtlijst na verrijking met UV, ZZP en CAK informatie Resultaat toepassen aannames CVZ. Het hiernaast genoemde aantal is het gezamenlijke effect van de drie CVZ-aannames. Aantal 173.535 98.341 Omvang wachtlijst na toepassing aannames 75.194 Tabel 3. Effect van de CVZ-aannames HD/07/2883/vdo2, HHM 2007 Pagina 15 van 20

Geconcludeerd kan worden dat de wachtlijst met als peildatum 1 januari 2007 uitkomt op 75.194 wachtende cliënten. In de wachtlijstrapportage van het CVZ met betrekking tot de peildatum 1 januari 2007 kwam de wachtlijst uit op 111.135. Met name door aanvullend aan de AZR gebruik te maken van de informatie van de bronnen UV, ZZP en CAK is de wachtlijst gecorrigeerd met 35.941. De wachtlijst komt na deze aanvullende correctie uit op 75.194. 3.3 Resultaten De wachtlijst op 1 januari 2007 komt uit op 75.194. In tabel 4 is het aantal wachtende cliënten per grondslag weergegeven en verdeeld over cliënten die wachten op zorg met of zonder verblijf. Primaire grondslag Aantal cliënten wachtend op zorg SOM PG V&V LG VG GZ Totaal met verblijf zonder verblijf totaal 30.151 6.668 36.820 758 5.050 5.807 42.627 60% 43% 57% 22.339 2.545 24.885 1.146 6.536 7.682 32.567 40% 57% 43% 52.491 9.214 61.704 1.904 11.586 13.490 75.194 70% 12% 3% 15% 100% Tabel 4. Aantal wachtende cliënten per grondslag Uit tabel 4 blijkt dat het grootste deel, namelijk 57%, van de wachtlijst betrekking heeft op cliënten die wachten op zorg met verblijf. Tevens blijkt dat het overgrote deel van de wachtende cliënten een somatische grondslag heeft. Tabel 5 laat zien hoe lang cliënten, die op de peildatum 1 januari 2007 op de wachtlijst stonden, al staan te wachten in de sector verpleging en verzorging. Uitgangspunten bij deze wachttijden zijn: Het gaat om de wachttijd van personen die op 1 januari 2007 wachtend zijn. Cliënten die na hun indicatie direct in zorg worden genomen, zijn buiten beschouwing gelaten. De wachttijd is de tijd die is verstreken van de in het indicatiebesluit genoemde datum dat iemand recht heeft op de functie tot aan de peildatum van de meting. HD/07/2883/vdo2, HHM 2007 Pagina 16 van 20

Wachttijd tot aan peildatum Gem. wacht- Functie < 6 wk 6 wk 13 wk 13 wk 6 md 6 md 1 jr 1 jr 2 jr > 2 jr Totaal tijd in dagen OB-ALG 1.524 4.669 4.329 5.961 8.573 2.503 27.559 340 OB-DAG 1.425 4.578 3.990 5.147 5.018 1.213 21.371 282 HV 558 1.602 1.494 2.337 4.009 1.539 11.539 395 PV 1.285 3.596 3.447 5.160 8.981 2.824 25.293 377 VP 1.107 3.240 3.100 4.620 8.125 2.458 22.650 375 AB-ALG 440 1.218 903 429 157 37 3.184 137 AB-DAG 59 164 176 121 53 15 588 189 BH-ALG 377 1.215 1.023 996 922 306 4.839 264 BH-VBF 763 2.326 2.233 2.937 5.035 1.578 14.872 362 VB-TIJD 677 1.742 1.115 677 345 86 4.642 154 VB-LDU 1.280 4.454 4.965 8.259 12.175 3.937 35.070 384 Totaal 9.495 28.804 26.775 36.644 53.393 16.496 171.607 6% 17% 16% 21% 31% 10% 100% Tabel 5. Frequentieverdeling wachttijd in de verpleging & verzorging van wachtende cliënten Tabel 6 laat de wachttijden zien voor de gehandicaptenzorg. Wachttijd tot aan peildatum Gem. Functie < 6 wk 6 wk 13 wk 13 wk 6 md 6 md 1 jr 1 jr 2 jr > 2 jr Totaal wachttijd in dagen OB-ALG 264 1.188 1.440 1.899 1.279 347 6.417 281 OB-DAG 146 536 711 1.212 746 210 3.561 296 HV 16 74 104 195 145 40 574 322 PV 39 144 205 274 296 96 1.054 351 VP 20 80 111 150 139 35 535 315 AB-ALG 198 959 1.008 1.038 316 54 3.573 194 AB-DAG 82 296 345 379 183 30 1.315 224 BH-ALG 63 286 297 264 92 19 1.021 192 BH-VBF 41 191 250 368 240 25 1.115 269 VB-TIJD 61 294 390 506 332 77 1.660 281 VB-LDU 122 522 724 1.238 1.209 302 4.117 347 Totaal 1.052 4.570 5.585 7.523 4.977 1.235 24.942 4% 18% 22% 30% 20% 5% 100% Tabel 6. Frequentieverdeling wachttijd in de gehandicaptenzorg van wachtende cliënten HD/07/2883/vdo2, HHM 2007 Pagina 17 van 20

In aanvulling op de tabellen met de wachttijden van personen die op de peildatum wachten op zorg, is gekeken naar die cliënten die in de loop van 2006 in zorg zijn genomen met zorg conform het indicatiebesluit. Primaire grondslag/sector Functie SOM PG V&V LG VG GZ Totaal OB-ALG 33 42 33 35 39 39 35 OB-DAG 28 39 31 30 29 29 30 HV 21 46 22 23 110 76 23 PV 24 42 27 33 56 51 28 VP 24 42 27 23 37 32 27 AB-ALG 12 45 13 25 28 28 19 AB-DAG 19 31 19 17 20 20 20 BH 24 43 30 21 20 20 28 BH-VBF 31 49 38 33 51 50 39 VB-TYD 14 43 15 39 31 34 19 VB-LDU 47 49 48 39 46 46 48 Tabel 7. Gemiddelde wachttijd alle cliënten in dagen van in zorg genomen cliënten Uit de tabellen blijkt dat wachttijden van cliënten die reeds in zorg zijn genomen (tabel 7) over het algemeen binnen de Treeknormen vallen 1 en aanmerkelijk korter zijn dan de wachttijden van de cliënten die op de peildatum nog wachten. Door concessiehouders genoemde mogelijke verklaringen zijn dat het cliënten betreffen die blijven wachten op een plaats bij hun zorgaanbieder van eerste voorkeur of cliënten die tevreden zijn met de aangeboden overbruggingszorg en nog niet intramuraal willen gaan. 1 Volgens onderzoek van het CVZ wordt 89% van alle V&V cliënten binnen de Treeknormen in zorg genomen. HD/07/2883/vdo2, HHM 2007 Pagina 18 van 20

Bijlage 1. Overzicht effect aannames op aantal wachtende cliënten In paragraaf 3.2.3 is aangegeven dat het gezamenlijke effect van toepassing van de drie CVZ aannames een reductie van de wachtlijst opleverde van 98.341 cliënten. In deze bijlage is het effect per aanname weergegeven. Omdat aannames op dezelfde cliënten betrekking kunnen hebben, leidt een optelling van de afzonderlijke effecten niet tot het totaal van 98.341. Primaire grondslag Totaal SOM PG LG VG Resultaten wachtlijstanalyse AZR zonder correctie voor aannames met verblijf 58.308 14.268 1.549 9.732 83.857 zonder 82.847 3.634 1.442 7.194 95.117 totaal 141.155 17.902 2.991 16.926 178.974 Aanname: cliënten met een MAZ voor een verblijfsfunctie ontvangen ook de overige geïndiceerde functies met verblijf 35.828 7.453 844 6.013 50.138 zonder 82.850 3.634 1.442 7.194 95.120 totaal 118.678 11.087 2.286 13.207 145.258 Aanname: cliënten als eerste voorkeursaanbieder een thuiszorg organisatie ontvangen de geïndiceerde functies met verblijf 55.758 13.806 1.516 9.595 80.675 zonder 24.693 2.632 1.176 6.665 35.166 totaal 80.451 16.438 2.692 16.260 115.841 Aanname: cliënten die wonen in een zorginstelling met verblijf ontvangen ook de overige geïndiceerde functies (tenzij dit een verpleeghuisindicatie is) met verblijf 52.881 12.918 1.286 7.685 74.770 zonder 82.616 3.620 1.418 7.066 94.720 totaal 135.497 16.538 2.704 14.751 169.490 Tabel 1. Overzicht effect aannames op aantal wachtende cliënten HD/07/2883/vdo2, HHM 2007 Pagina 19 van 20

Bijlage 2. Lijst met concessiehouders Agis Zorgverzekeringen Menzis Zorgverzekeraar Trias Univé verzekeringen Salland verzekeringen Zorgverzekeraar VGZ Delta Lloyd Zorgverzekeringen Zorg en Zekerheid CZ/OZ Achmea De Friesland Zorgverzekeraar Tabel 2. Overzicht concessiehouders die hebben deelgenomen aan het verdiepende onderzoek HD/07/2883/vdo2, HHM 2007 Pagina 20 van 20