1 LeerkrachteN secundair onderwijs M HKA Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen M H KA
2 Beste leerkracht, Al jaar en dag mogen leerlingen en leerkrachten maatwerk verwachten van het M HKA. Ons gidsenteam staat klaar om de leerlingen in te wijden in de hedendaagse kunst, maar ook en vooral om iedereen een onvergetelijke kijkervaring te bezorgen. Om die ervaring te introduceren en er verder op na te werken, ontwikkelde het M HKA deze kennismakingsmap voor het secundair onderwijs. Het eerste deel van deze bundel gaat dieper in op hedendaagse kunst in het algemeen en de geschiedenis van het M HKA en zijn collectie. In het tweede deel ligt de focus op ons aanbod voor het secundair onderwijs. De map is opgevat als een praktijkdocument en is doorspekt van citaten, links naar informatie en documentatie online. Op die manier kan je zelf met de leerlingen aan de slag, voor of na het museumbezoek. Hiernaast vind je de iconen terug: Citaat info doe-opdrachten Kijk ook zeker op onze website voor informatie over de presentaties die op het moment van je bezoek te zien zijn in het museum. http://www.muhka.be/toont_beeldende_kunst Veel plezier!
3 DEEL I: M HKA en Hedendaagse kunst Het museum is een ontmoetingsplaats waar jongeren alle vrijheid krijgen om met hedendaagse kunst kennis te maken. Om dit contact te bemiddelen, willen we de juiste voorwaarden scheppen. Het M HKA is een plek waar experiment en actie, bevraging en een eigen mening, creativiteit en verbeelding alle ruimte krijgen. Het M HKA werkt aan een actueel en gevarieerd onderwijsaanbod en de bijzondere begeleiding die daarbij komt kijken. Wat kunsteducatie zo boeiend maar ook moeilijk maakt is dat kunst niet strikt gedefinieerd kan worden. Zo biedt een kunstwerk haar toeschouwer de vrijheid van interpretatie. In het museum bestaat er daarom ook geen goed of fout. Bij het kijken naar kunst staan zowel de cognitieve aspecten van leren centraal als het associatieve en speculatieve leren waarbij verwondering, verbeelding, creativiteit en expressie de kern vormen. Zo wordt kunst beschouwen een vorm van beleven die inzet en betrokkenheid vraagt en een ontwikkelingsgerichte vorm van leren beoogt. Want ook dit kijken kan je oefenen om een ruimte te creëren die aan het oppervlakkige mooi of lelijk -oordeel voorbij gaat. Als open huis voor kunst en met de eigen expertise wil het M HKA een partner van het onderwijs zijn, die een eigen bijdrage levert aan de ontwikkeling en vorming van jongeren. M HKA 3
Letterlijk genomen is hedendaagse kunst 4 alle beeldende kunst die nu gemaakt wordt. De term wordt meestal gebruikt om een onderscheid te maken met de moderne kunst, maar de grenslijn is niet absoluut. In het algemeen wordt kunst vanaf de jaren 1960-1970 hedendaagse kunst genoemd. Kunst is voor iedereen. - Keith Haring Ik denk niet dat kunst propaganda is; het zou iets moeten zijn dat de ziel bevrijdt, de verbeelding prikkelt en mensen aanspoort om verder te gaan. Kunst viert de mensheid in plaats van deze te manipuleren. - Keith Haring Typisch voor hedendaagse kunst is de grote verscheidenheid. Zo is het bijna onmogelijk om nog duidelijk afgebakende kunststromingen te onderscheiden, die kenmerkend zijn voor de moderne kunst en eerdere periodes. Daarnaast werken hedendaagse kunstenaars met een grote diversiteit aan media en materialen. Naast de traditionele schilder- en beeldhouwkunst worden ook installatie, performance en allerlei soorten mediakunst gemaakt: fotografie, videokunst en zelfs digitale of elektronische kunst.een alomvattende en enige juiste definitie van hedendaagse kunst formuleren is dan ook een onbegonnen taak, gedoemd tot mislukken. Zo een definitie is echter niet nodig, meer nog, zijn we niet beter af zonder? Zou kunst nog even vrij en creatief zijn, zou ze nog evenveel stof tot nadenken geven en zou ze nog evenveel kunnen verwonderen als hedendaagse kunst aan de regels van een definitie zou zijn gebonden? Niet alleen de kunst maar ook de toeschouwer moet zo ongebonden mogelijk zijn en alle vrijheid genieten om er het zijne van te denken. Hedendaagse kunst in tijd en context Kunstenaars over kunst De grootste vijand van de kunst is de goede smaak. - Marcel Duchamp Kunst is wat het leven interessanter maakt dan kunst. - Robert Filliou Mijn beelden zijn de werkelijkheid zelf, en niet een imitatie ervan. Een kunstenaar dient niet een verschijning van de dingen te maken, maar een ding op zichzelf een context of verhaal heb ik er niet bij. - Donald Judd Ik zelf ben een slecht timmerman, er zijn nu eenmaal mensen die dit werk veel beter kunnen dan ik. - Donald Judd Kunst vraagt om deelneming, betrokkenheid, inspanning. - Bertolt Brecht Een kunstenaar is iemand die dingen maakt die mensen niet nodig hebben, omdat hij, om de een of andere reden, gelooft dat het een goed idee is om ze hen te geven. - Andy Warhol TIP: Je kan deze citaten gebruiken in de klas in een stellingenspel. Door het werken met stellingen gaan de leerlingen nadenken over de betekenis en context van kunst. Zo leren ze een eigen standpunt in te nemen en dit ook te beargumenteren. Een tip om te werken met stellingen Verdeel de ruimte in 2 delen: een akkoord en een niet-akkoord kant. Zo laat je de leerlingen ook fysiek een standpunt innemen. Laat de groepen afwisselend aan het woord en zorg ervoor dat ze mekaar proberen te overtuigen om naar hun kant van de ruimte over te stappen. Een leuke variant is om hen argumenten te laten verzinnen die net het tegengestelde ondersteunen van wat ze zelf vinden (dit kan je bijvoorbeeld doen als iedereen dezelfde mening heeft): zo benoem je clichés. Wat je ook kan doen, is hen overdreven vóór- of tegenargumenten laten verzinnen.
5 M HKA historie http://www.arttube.nl/nl/video/muhka/matta-clark Wanneer de kunstenaar het jaar daarna sterft wordt er een fonds opgericht om de laatste nog bestaande installatie van hem te redden en worden er plannen gemaakt om op deze site een echt museum voor hedendaagse kunst op te richten. Heel wat internationaal gerenommeerde kunstenaars doneren een werk. Het gebouw wordt echter gesloopt maar de werken blijven in de stichting Gordon Matta-Clark. Dit fonds zal later de basis vormen voor de collectie van het M HKA. ensembles.mhka.be/ensembles/office-baroquehistory-of-the-project Op 20 september 1985 wordt het M HKA officieel opgericht. Het huidige gebouw wordt aangekocht door de Vlaamse Gemeenschap en staat al snel in de steigers voor de nodige verbouwingen. Het M HKA is de erfgenaam van het Het gebouw was oorspronkelijk een oude Internationaal Cultureel Centrum of het ICC, graansilo met een spoorlijn ervoor. de allereerste Vlaamse instelling voor hedendaagse De nabijgelegen Zuiderdokken (waar nu een grote kunst. Het ICC werd opgericht in 1970. De kunstscène parkeerplaats is) lagen toen nog onder water en in Antwerpen kende toen een enorme bloeiperiode en behoorden tot de havenactiviteiten van de stad. bracht een dynamiek van lokale en internationale Met het dempen van de dokken verloor het gebouw zijn kunstenaars op gang. In 1977 nodigt het ICC de functie. Voor het M HKA er zijn intrek nam, was er Amerikaanse kunstenaar Gordon Matta-Clark uit om in nog een hippe discotheek gevestigd: The Palace. Antwerpen een gebouw dat klaar voor de sloop was, in een kunstwerk om te toveren door een ingewikkelde structuur van uitsnijdingen. ensembles.mhka.be/items/4868 historie Op 20 juni 1987 zijn de nodige renovaties aan het pand klaar. Wanneer het museum die dag feestelijk geopend wordt, zijn er al meteen drie permanente kunstwerken mee ingebouwd. Een sprookjesachtige groeiende ladder van Hugo Duchateau die je mee volgt wanneer je met de lift naar boven of beneden gaat. Een toilet voor kunstenaars die zich tussen de toiletten voor vrouwen en die voor mannen in bevindt, een kunstwerk van Robert Filliou. ensembles.mhka.be/items/7403 En een prachtige muurschildering van Keith Haring in het café van het museum. ensembles.mhka.be/items/5596 Daarnaast start het M HKA met een bescheiden collectie van een 150 tal werken die het als erfenis van zijn voorganger krijgt, het Internationaal Cultureel Centrum te Antwerpen.
Nu, na 25 jaar kunnen we achterom kijken naar het afgelegde pad. De collectie van het M HKA telt vandaag meer dan 4000 kunstwerken van een 600 tal kunstenaars. Niet alleen uit België of Europa maar ook uit streken in de wereld die in de kunst soms wat vergeten worden, zoals Centraal-Azië, ensembles.muhka.be/ensembles/europe-at-large Er is een dakterras met zicht op de Schelde. Bovendien staat daarop de Skyspace van James Turrell, een permanent kunstwerk waar je de lucht als een uniek gekadreerd en voortdurend veranderend schilderij kan bewonderen. ensembles.mhka.be/items/3833 China ensembles.muhka.be/ensembles/useful-life Muurschilderingen van de Engelse kunstenaar Enrico David sieren de gevel van het museum. of India ensembles.muhka.be/ensembles/santal-family Er zijn ensembles samengebracht van beroemde kunstenaars die nauw hebben samengewerkt met het museum, waarin je nu een compleet beeld van hun oeuvre krijgt. ensembles.muhka.be/ensembles/m-hka-ensembles ensembles.mhka.be/items/6317 Er is Cinema Zuid, de filmwerking van het M HKA. www.cinemazuid.be De kunstenaarswoning van een van de beroemdste Antwerpse kunstenaars, Panamarenko, is aan het museum geschonken en is sinds 2013 open voor publiek ensembles.muhka.be/ensembles/panamarenko-ensemble www.arttube.nl/nl/video/muhka/panamarenko historie 6
7 DEEL II: Aanbod voor het secundair onderwijs Voorbeschouwing in de klas: Keith Haring Dit kunstwerk van Keith Haring kan je bewonderen in het M HKAFE op de 4de verdieping. De kunstenaar heeft het daar geschilderd op de vooravond van de grote opening in 1987. Met dit kunstwerk kan je met de leerlingen in de klas aan de slag. We helpen je graag even op weg. De kijkwijzer is een ideale manier om de eerste impressies van je leerlingen na te gaan. 1. Wat zie je? Mogelijke antwoorden: kleuren, vormen, compositie,... (Let er op dat de leerlingen nog geen interpretaties/ associaties maken maar op een objectieve manier naar het werk kijken.) 2. Hoe is het gemaakt? Mogelijke antwoorden: materiaal, medium, formaat, muurschildering,... Kijk goed: de druppels verf verraden iets over de schildertechniek. ensembles.mhka.be/items/5596?asset=17453 3. Wie heeft het gemaakt? Wat weet je over deze kunstenaar? ensembles.mhka.be/actors/keith-haring KEITH HARING Zonder titel, 1987, Collectie M HKA (Schenking kunstenaar en 121 Art Gallery, Antwerpen) 4. Waarom maakt hij dit? Mogelijke antwoorden: hier kom je tot een soort synthese a.d.h.v. alle vorige bouwstenen. Hier komen wel associaties bij van leerlingen of een persoonlijke appreciatie. Er wordt ook inhoudelijk over het werk nagedacht. De stijl van de kunstenaar, de verwijzingen naar hoge en lage kunst, kunstgeschiedenis, street art... Er is een brede waaier aan onderwerpen waarover dit werk gaat. Naar gelang de groep kan je een van die elementen uitkiezen waar je dieper op in wil gaan. Schuw de discussie met je leerlingen niet, meningen verschillen!
8 Keith Haring, de inspiratiebron voor het Antwerpse stadslogo, stond als twintigjarige straatkunstenaar niet alleen aan de wieg van de heropleving van de New Yorkse kunstscène in de vroege jaren tachtig, maar realiseerde bijna eigenhandig de canonisering van graffiti tot een legitieme artistieke praktijk. In 1987 stelde Haring tentoon bij de Antwerpse galerij 121 en werd hij uitgenodigd om een muurschildering uit te voeren in het M HKAFE. Een samensmelting van kunst en straatcultuur vindt hier plaats: de beeldtaal van de straatcultuur wordt samengebracht met eeuwenoude schilderkunstige thema s en symbolen (het paard, de hond, Medusa) in een ruimte van het museum die niet een museumzaal maar een ontmoetingsplaats is. Deze schenking is één van Harings weinige publieke projecten in Europa die de tand des tijds zo glorieus hebben overleefd. KEITH HARING
HET VERLOOP VAN JE BEZOEK Opbouw van een rondleiding: Inleiding Tijd: 15 minuten Na de groepsverdeling zoekt de gids in een museumzaal een rustige plek uit. Er wordt kort de tijd genomen voor de aanpassing aan de nieuwe omgeving en voor de kennismaking met elkaar. In een inleidend gesprek peilen we naar de verwachtingen en de voorkennis van de leerlingen. Waar zijn we? Wie is hier al eens geweest? Wat denk je hier te zien? Wat is kunst? Wie maakt al die kunstwerken? Hoe pakken we de rondleiding aan? Wat wordt er verwacht van de leerlingen? Ook de museumregels worden besproken en tenslotte maakt de gids de leerlingen nieuwsgierig om de tentoonstelling te gaan bekijken. Het thema van de rondleiding wordt hierbij geïntroduceerd. Corpus Kunst kijken Tijd: 60 minuten Dan gaat de rondgang in het museum van start. De gids laat de leerlingen zelfstandig in groepjes een parcours uitstippelen. Welke kunstwerken daarbij aan bod kunnen komen, is afhankelijk van het thema van de rondleiding maar ook van de inbreng van de leerlingen. Zo willen we een dialoog creëren die tussen de leerlingen, de kunstwerken en de begeleider. Didactische hulpmiddelen zoals de kijkwijzer, kijk-, zoek- en doe-opdrachten worden gehanteerd om de beschouwing en interactie op gang te brengen en het diepgaand naar kunst kijken te bevorderen. Een actieve manier van kijken houdt in dat de leerlingen een kunstwerk bevragen, open staan voor mogelijke antwoorden en leren een eigen interpretatie te maken. De opdrachten worden uitgevoerd bij de kunstwerken zelf, in de museumzalen ter ondersteuning van de inhoud van de kunstwerken. We zorgen ervoor dat we met gedifferentieerde werkvormen verschillende ontwikkelingsaspecten van de leerlingen aanspreken. Tijdens een rondleiding kiezen we ervoor om niet alle kunstwerken kortstondig te bekijken, maar wel een selectie van kunstwerken diepgaand te beschouwen (ongeveer 5 à 10 kunstwerken per rondleiding). Aangezien de keuze van de kunstwerken afhankelijk is van de leerlingen en de gids, zal niet elke groep dezelfde kunstwerken bekijken. Slot Tijd: 15 minuten Na het bekijken, bespreken en verwerkingsopdrachten bij de kunstwerken wordt tijd gemaakt voor een korte afsluiting. De gids en de groep staan samen stil bij wat er allemaal bekeken werd en wat de leerlingen hierbij dachten, voelden, ervoeren. Ook wordt naar de meningen gevraagd van de leerlingen over het museum en de hedendaagse kunstwerken. Tips vóór het vertrek: 1. Met de lerarenkaart krijg je in het M HKA altijd 50% korting, kom dus op voorhand eens een kijkje nemen in de tentoonstellingen. 2. Neem je fototoestel mee. Je mag in heel het museum foto s nemen. Let wel: dit zonder flash en zonder statief. 3. Kom een kwartier voor de rondleiding start naar het M HKA. Zo kunnen leerlingen rustig hun jassen opbergen en naar het toilet gaan. 4. Volg de rondleiding mee, zo weet je wat je leerlingen gezien en gedaan hebben en ervaar je je leerlingen in een buitenschoolse leeromgeving. DE RONDLEIDING 9
10 Museumregels --- Quiz! Een museum is een plek waar een aantal regels van belang zijn. Test je kennis van de museumregels. Vraag 1: Mag ik in het museum filmen en fotograferen? a.) b.) c.) d.) ja, altijd, overal en onbeperkt ja, indien ik een perskaart heb ja, maar zonder flash/ flits en zonder statief neen, nooit Vraag 2: Mag ik eten en drinken in het museum? a.) b.) c.) d.) ja, maar geen alcoholische dranken ja, maar enkel in het M HKAFE ja, maar enkel gezonde voeding neen, ik eet op voorhand wat Vraag 3: Mag ik de kunstwerken aanraken? a.) b.) c.) d.) ja, als ik mijn handen heb gewassen ja, maar om de beurt neen, dan gaat er een alarm af neen, dan kan ik de werken beschadigen Vraag 4: Wat mag ik niet in het museum? a.) b.) c.) d.) in discussie gaan met de gids tijdens een rondleiding naar de wc gaan roepen en/of lopen lachen Quiz Museumregels De antwoorden: vraag 1: c / vraag 2: b / vraag 3: d / vraag 4: c
11 AANBOD Ons aanbod is verdeeld in een aantal thema s waaruit je er als leerkracht (eventueel samen met de leerlingen) op voorhand kan kiezen. Het kijken naar kunst speelt in alle thema s een belangrijke rol. Ook komen maatschappelijke thema s en kritische vragen steeds aan bod. Hieronder vind je een beschrijving van de verschillende rondleidingen. Op onze website kan je een filmpje over de rondleidingen bekijken. Zo krijg je een impressie van onze werkwijze. Doe-opdracht Kunst en iconografie Neem een abstract én een figuratief kunstwerk mee naar de klas. Laat de leerlingen van het abstract werk een figuratieve interpretatie maken en omgekeerd, van het figuratieve werk een abstracte interpretatie. (Tip: je moet niet tekenen, kies een medium! foto, film, klankopname, tekening, woord, drama...) Kennismaking kunst In deze rondleiding staat het kijken naar kunst centraal. Samen met de jongeren leggen we de bouwstenen van hedendaagse kunst bloot. De jongeren raken vertrouwd met de beeldelementen (vorm, kleur, lijn, formaat en compositie) van verschillende kunstwerken en gaan er ook actief met experimenteren. We onderzoeken welke media en materialen worden gebruikt binnen de hedendaagse kunst en of de keuze voor een medium mee de boodschap bepaalt. Aan de hand van deze elementen vormen de jongeren een eigen mening over de kunstwerken en proberen ze de betekenis te achterhalen. Doe-opdracht Kennismaking kunst http://vimeo.com/72718625 Associatieoefening met een voorwerp of een kunstwerk. 1. Je laat een voorwerp of een kunstwerk rondgaan in de klas. Ieder zegt om beurten wat hij/zij ziet. Ze mogen geen twee keer hetzelfde antwoord geven. Let hierbij heel goed op dat ze enkel bij visuele kenmerken blijven: vorm/ materiaal/kleur. De leerlingen mogen nog niet associëren. 2. Laat nu hetzelfde voorwerp opnieuw rondgaan, maar nu met de vraag: waaraan doet het je denken? Nu mogen de leerlingen hun fantasie gebruiken. Alle antwoorden zijn juist. Reflectie: Wat ging het makkelijkst? Hoe komt dit? (Bij de eerste ronde zijn de mogelijkheden beperkt, in de tweede ronde kan je blijven dingen verzinnen). Vaak is associëren eenvoudiger dan gewoon intensief kijken, wijs de leerlingen daarop. Kunst en iconografie In deze rondleiding staat de beeldtaal centraal. De jongeren gaan actief aan de slag met vragen als: Wat is er te zien en wat betekent het? Wat heeft een kunstenaar willen vertellen en welke middelen gebruikt hij of zij hiervoor? Welke codes, symbolen en conventies gebruikt de kunstenaar? Geen enkele kunstenaar vertrekt uit het niets. Sommige hedendaagse kunstenaars maken gebruik van verwijzingen naar de kunstgeschiedenis en de traditionele beeldtaal. Met opdrachten frissen we de kennis van mythologie, dierensymboliek, kleurensymboliek, sprookjes en sagen op en passen die toe op verschillende kunstwerken. Kunstenaars gebruiken ook elementen, codes, symbolen uit de ons omringende wereld. Samen ontcijferen we de hedendaagse beeldtaal. AANBOD en opwarmers
12 Kunst en maatschappij De rondleiding Kunst en maatschappij gaat op zoek naar de relatie tussen kunst en haar omgeving. Op welke manier zijn de kunstwerken verbonden met de tijd en maatschappij waarin de mens leeft? Geïnspireerd door verschillende kunstwerken denken de jongeren actief na over de rol van kunst (en bij uitbreiding de kunstenaar en het museum) in de maatschappij. Welke rol spelen kunstenaars in de maatschappij? Kan jij je een maatschappij voorstellen zonder kunst? Doe-opdracht Kunst en maatschappij: Stellingenspel Je poneert een stelling over kunst. De leerlingen verdelen zich in een groep die akkoord is en een groep die niet akkoord is. Daarna proberen de leerlingen elkaar van hun mening te overtuigen. De leerkracht treedt op als moderator. Heel belangrijk hier is dat er geen juist of fout antwoord bestaat. Voorbeelden: - Kunst staat ver van mijn bed. - Kunst kan de wereld redden. - Kunst heeft niets te maken met de realiteit. - Kunst is noodzakelijk voor een maatschappij. - Kunst kan gevaarlijk zijn. - Een museum is niet noodzakelijk Kritisch denken In deze rondleiding onderzoeken de jongeren hoe kunstenaars hun ideeën vormgeven. Ze worden uitgedaagd om met een open en kritische blik een eigen mening te vormen over de kunstwerken. Met de nadruk op respect voor andere meningen gaan de jongeren in discussie over kunstwerk, kunst en museum. Met een filosofische aanpak formuleert de begeleider telkens nieuwe vragen en uitdagingen. Hoe werkt de taal van een hedendaagse beeldend kunstenaar? Kan je beelden in taal of woorden in beeld omzetten? Hoe interpreteren we beelden? Welke invloed hebben beelden op onze emoties en op ons denken? Wat is de maatschappelijke impact van deze beeldcultuur? En jawel, wat is kunst? Doe-opdracht Kritisch denken/ filosoferen: Werken met tegenstellingen: Kies een kunstwerk uit. Neem het kunstwerk of afbeeldingen van het kunstwerk mee naar de klas. Zoek er ook informatie over op, maar laat die nog niet zien aan de leerlingen. Laat de leerlingen zoeken naar het mogelijke tegengestelde van het kunstwerk (denk aan vormen, kleuren, onderwerpen, materialen, compositie, techniek, ) om zo over de betekenis van het kunstwerk na te denken. Je kan ze ook het tegengestelde laten tekenen, uitbeelden of in tekst of voordracht laten uitwerken. Variant: werken met clichés Verdeel de groep in twee. Elke groep krijgt een minuut de tijd om alles op te schrijven over een een stelling en zijn tegengestelde, bv.: het nut van kunst / de onzin van kunst of kunstenaar zijn is een beroep / kunstenaar zijn is geen job Daarna gaan de twee groepen in discussie. Is er voor elk argument een tegenargument? Wat zijn clichés? Wat weten we echt, uit eigen ervaring? Kunst en ondernemen Ondernemend zijn steunt op creativiteit en vindingrijkheid. Ondernemen is grenzen verleggen, iets nieuws scheppen, iets duurzaams voortbrengen dat tot de kwaliteit van het leven bijdraagt. Binnen het thema kunnen drie verschillende accenten worden onderscheiden: inhoudelijk, economisch en productioneel/technisch. Afhankelijk van de groep, de tentoonstelling en kunstwerken zullen in de rondleiding een bepaalde richting en accent meer aan bod komen dan andere. Met behulp van actieve opdrachten onderzoeken de leerlingen vragen als: in hoeverre is de kunstenaar grensverleggend? Wat heeft de kunstenaar zoal moeten doen vooraleer het werk af was? Wat heeft het museum gedaan om het te kunnen tentoonstellen? Is het inhoudelijk beleid van het museum grensverleggend? Hoeveel kost het maken van een kunstwerk? Hoeveel mensen werken mee aan de totstandkoming van een tentoonstelling? Doe-opdracht: Museum Marketing Bedenk een logo, slogan en reclamecampagne voor een kunstwerk of het museum. Werk het visueel uit.. AANBOD en opwarmers
13 Nabeschouwing in de klas Het M HKA gaat ervan uit dat de museumervaring niet stopt bij het buitenwandelen van het museum. Door haar eigentijdse verhalen, beelden en vormgeving sluit hedendaagse kunst dikwijls nauw aan bij de leefwereld van jongeren. Altijd zijn er aanknopingspunten die leven en kunst met elkaar kunnen verbinden. Het lijkt ons dan ook zeer boeiend om naderhand in de klas te peilen naar de ervaringen van de leerlingen. Uiteraard hoeft deze reflectie geen lesuur in beslag te nemen. Dit kan je doen via een onderwijs leergesprek, via het werken met stellingen en met citaten, via mind-map, via evaluatie, Hieronder enkele ideeën: Klasgesprek Peil naar wat de leerlingen hebben onthouden over het museumbezoek en hoe ze het bezoek en de kunst hebben ervaren. Je kan de antwoorden vergelijken met de gedachten die de leerlingenvoor het bezoek hadden. Zijn er nieuwe ideeën bijgekomen? Klastentoonstelling Stel je eigen tentoonstelling samen in de klas. Dit kan je doen met de tekeningen/schilderijen/beelden/foto s die de leerlingen gemaakt hebben van hun favoriete kunstwerk in het M HKA, of met prenten van hedendaagse kunst,... Let hierbij op de volgende aspecten: Hoe de kunstwerken presenteren? Wat is het thema van de tentoonstelling? Hoe ga je de tentoonstelling promoten? (je kan misschien affiches maken en in de school ophangen, uitnodigingen uitdelen, een vernissagemoment houden voor de andere klassen,...) Een catalogus van het museumbezoek Maak samen een catalogus bij het museumbezoek en de kunstwerken die jullie hebben gezien. Elke leerling kiest een kunstwerk en maakt er een tekening van. Hierbij kan je een tekst, gedicht, woordenreeks, maken. Een persoonlijke herinnering bij een kunstwerk uit het museum Denk terug aan een kunstwerk uit het museum. Schrijf nu tien woorden neer die bij je opkomen. Zoek bijpassende afbeeldingen in tijdschriften. Maak hiermee een stripverhaal over het gekozen kunstwerk. Dagelijks leven koppelen aan een kunstwerk Kies een kunstwerk uit dat iets vertelt over onze samenleving. In veel kunstwerken herken je alledaagse voorwerpen of situaties. Zoek in tijdschriften, internet, magazines en kranten afbeeldingen die passen bij je kunstwerk. nabeschouwing in de klas
14 RELEVANTE ONTWIKKELINGSDOELEN Tijdens rondleidingen komen vooral de eindtermen en ontwikkelingsdoelen van artistieke opvoeding en muzisch creatieve vorming aan bod. De interactieve methodiek sluit aan bij de vakoverschrijdende eindtermen en vakoverschrijdende ontwikkelingsdoelen met betrekking op de context en de stam. Een overzicht: DE STAM Communicatief vermogen De leerlingen brengen belangrijke elementen van communicatief handelen in praktijk. Creativiteit De leerlingen kunnen originele ideeën en oplossingen ontwikkelen en uitvoeren. De leerlingen ondernemen zelf stappen om vernieuwingen te realiseren. Empathie De leerlingen houden rekening met de situatie, opvattingen en emoties van anderen. Esthetische bekwaamheid De leerlingen kunnen schoonheid ervaren. De leerlingen kunnen schoonheid creëren. Kritisch denken De leerlingen kunnen onderwerpen benaderen vanuit verschillende invalshoeken. De leerlingen kunnen gegevens, handelwijzen en redeneringen ter discussie stellen a.d.h. van relevante criteria. De leerlingen zijn bekwaam om alternatieven af te wegen en een bewuste keuze te maken. Mediawijsheid De leerlingen gaan alert om met media. ontwikkelingsdoelen Open en constructieve houding De leerlingen houden rekening met ontwikkelingen bij zichzelf en bij anderen, in samenleving en wereld. De leerlingen toetsen de eigen mening over maatschappelijke gebeurtenissen en trends aan verschillende standpunten. Samenwerken De leerlingen dragen actief bij tot het realiseren van gemeenschappelijke doelen. Zelfbeeld De leerlingen ontwikkelen een eigen identiteit als authentiek individu, behorend tot verschillende groepen. CONTEXTEN Mentale gezondheid De leerlingen gebruiken beeld, muziek, beweging, drama of media om zichzelf uit te drukken. De leerlingen herkennen de impact van cultuur- en kunstbeleving op het eigen gevoelsleven en gedrag en dat van anderen. Socio- relationele ontwikkeling De leerlingen doorprikken vooroordelen, stereotypering, ongepaste beïnvloeding en machtsmisbruik. De leerlingen beargumenteren, in dialoog met anderen, de dynamiek in hun voorkeur voor bepaalde cultuur- en kunstuitingen. De leerlingen gebruiken cultuur- en kunstuitingen om begrip op te brengen voor de leefwereld van anderen. De leerlingen zoeken naar constructieve oplossingen voor conflicten. Politiek-juridische samenleving De leerlingen illustreren de rol van de media en organisaties in het functioneren van ons democratisch bestel. Socio- culturele samenleving De leerlingen beschrijven de dynamiek in leef- en omgangsgewoonten, opinies, waarden en normen in eigen en andere sociale en culturele groepen. De leerlingen beschrijven de dynamiek in leef- en omgangsgewoonten, opinies, waarden en normen in eigen en andere sociale en culturele groepen. De leerlingen gaan constructief om met verschillen tussen mensen en levensopvattingen. De leerlingen illustreren het belang van sociale samenhang en solidariteit. De leerlingen trekken lessen uit historische en actuele voorbeelden van onverdraagzaamheid, racisme en xenofobie. De leerlingen geven voorbeelden van de potentieel constructieve en destructieve rol van conflicten. De leerlingen gaan actief om met de cultuur en kunst die hen omringen. De leerlingen illustreren de wederzijdse beïnvloeding van kunst, cultuur en techniek, politiek, economie, wetenschappen en levensbeschouwing. Dit zijn de belangrijkste eindtermen en ontwikkelingsdoelen en komen altijd aan bod in de rondleiding. Naargelang de tentoonstelling of de werken die besproken worden zullen ook eindtermen van diverse vakken aan bod komen (Nederlands, geschiedenis, aardrijkskunde ). Teksten: Jonas Ghyoot, Piet Van Hecke, Sophie Gregoir Colofon vormgeving: Brechtje Van Bel M HKA is een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap en wordt gesteund door Stad Antwerpen, Nationale Loterij, Klara, Cobra.be, H ART en Bank Degroof