Lectoraat Technologie in de Zorg Innoveren met Technologie Voorbeelden van innovaties in de langdurende zorg Januari 2011 HOGESCHOOL ZUYD
Lectoraat Technologie in de Zorg Januari 2011 Innoveren met technologie Voorbeelden van innovaties in de langdurende zorg Het lectoraat Technologie in de Zorg van Hogeschool Zuyd probeert een initiërende en stimulerende rol te spelen in innovaties in de langdurende zorg. Samen met zorginstellingen, professionals, bedrijven, cliënten van zorg en kennisinstellingen willen we onderzoek en innovatieprojecten uitvoeren, daarmee nieuwe kennis ontwikkelen en die ten goede laten komen aan professionals in de zorg en aan opleidingen van de Hogeschool. Het gaat daarbij steeds om de toepassing van technologie. Technologie wordt gezien als een van de oplossingsrichtingen om in de naaste toekomst te kunnen voldoen aan de sterk groeiende behoefte aan zorg, in een arbeidsmarkt met te weinig mensen voor de zorg. In deze brochure laten we een selectie van concrete resultaten zien van projecten waar medewerkers van het lectoraat in 2010 aan hebben gewerkt. Daarmee willen we de lezer een beeld geven van wat er kan en van wat wij kunnen. En er kan meer. Deze voorbeelden zijn bedoeld als uitnodiging tot samenwerking voor iedereen die een vraag of knelpunt heeft waarbij technologie een mogelijke oplossing biedt, of die een idee of oplossing heeft voor vragen of knelpunten in de zorg. Aan het eind treft u een overzicht aan van publicaties in 2010. Adresgegevens Hogeschool Zuyd Lectoraat Technologie in de Zorg Nieuw Eyckholt 300 6419 DJ Heerlen tel. 045-4006361 of 045-4006521 Email: y.keulers@hszuyd.nl of b.h.m.diederen@hszuyd.nl www.technologyincare.nl Als u meer wilt weten over onze activiteiten, aarzel dan niet om contact te zoeken. Dat kan via Yolande Keulers of Bea Diederen, beide managementassistentes, of via ondergetekende. Prof.dr. Luc P. de Witte lector en hoogleraar Technologie in de Zorg. 1
01 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 Inhoud Voorwoord Rolstoelsimulator ATES instrument Afasie en participatie Robotics for Care netwerk Zorg TV Biosensing Dynamische verlichting Sociale robots in de ouderenzorg Spelen met robots Zorg op maat door leefstijlmonitoring Journal Technology and Disability (T&D) Sjoboks: informatie over handige hulpmiddelen Toolkit met eenvoudige hulpmiddelen Overzicht van publicaties Rolstoelsimulator Samen met twee kinderrevalidatiecentra (Adelante en UMCG/Prins Johan Friso school) en Vilans is een computeropstelling en software ontwikkeld waardoor het selecteren van de meest geschikte besturing voor elektrische rolstoelen en het trainen van rolstoelrijden minder tijd en geld kost. Verschillende bedieningselementen kunnen snel worden uitgewisseld en speciale software maakt selecteren en uitvoeren van oefentaken mogelijk. Voor gehandicapte kinderen is een elektrische rolstoel vaak de enige oplossing om zich zelfstandig te kunnen verplaatsen. Voor therapeuten is het vaak moeilijk te bepalen welk soort besturing het meest geschikt is. Kan het kind de rolstoel het best besturen met de kin, hand, hoofd of voet? En op welke plek op de rolstoel moet de joystick worden geplaatst? Dat moet de praktijk uitwijzen. Vaak moet de rolstoel herhaaldelijk worden aangepast voordat de optimale bediening gevonden is. Dit kost veel tijd en geld. Met de ontwikkelde rolstoelsimulator kan vooraf de optimale besturing gezocht worden. Deze opstelling helpt de therapeut snel een goede keuze te maken en tegelijk leert het kind de basisvaardigheden van het rolstoelrijden. Het onderzoek is (mede) gefinancierd door het Johanna Kinderfonds en de Phelps Stichting. 2 3
Het ATES instrument Ondersteunende technologie is elk hulpmiddel dat iemand kan helpen om een activiteit uit te voeren die anders lastig is door beperking of handicap. Voor het vinden van het juiste hulpmiddel moeten ieders behoeften, vaardigheden en beperkingen, de beoogde gebruiksomgeving, de persoonlijke voorkeuren en attitudes worden gewogen. Met geschikte ondersteunende technologie kunnen mensen met beperkingen beter participeren in dagelijkse activiteiten en minder afhankelijk zijn van anderen. Het selecteren van een hulpmiddel is echter niet eenvoudig. Zorgprofessionals kunnen hierbij belangrijke ondersteuning bieden. In het Murinet project is een instrument ontwikkeld (Assistive Technology Evaluation and Selection, ATES) om systematische selectie van hulpmiddelen te ondersteunen. Het instrument ondersteunt de professional bij het overwegen en in kaart brengen van de meest belangrijke factoren voor elk individu. Adviseurs van hulpmiddelen worden geleid in het bespreken van de individuele behoefte, persoonlijke ervaringen en attitude ten opzichte van ondersteunende technologie en omgevingsfactoren, waarmee het keuzeproces completer en vooral explicieter doorlopen wordt. Afasie hoeft je niet aan de bank te kluisteren Op 12 maart 2010 promoveerde Ruth Dalemans op een onderzoek naar de gevolgen van afasie voor participatie. Door literatuuronderzoek en zowel kwantitatief als kwalitatief onderzoek werd de invloed van afasie op sociale participatie onderzocht. Op deze manier werden onderbouwde inzichten verworven in de sociale participatie van mensen met afasie. Mensen met afasie ervaren een veranderde sociale participatie. De meeste mensen participeren minder dan voor hun afasie. Het is belangrijk dat zorgverleners meer zicht krijgen op deze factoren en hun zorg hierop afstemmen: in theorie kunnen deze mensen goed deelnemen aan de maatschappij mits de randvoorwaarden goed zijn ingevuld. Hulpverleners moeten naast hun rol als therapeut ook de rol van coach op zich nemen en mensen stimuleren zelf een actieve rol op te nemen. Daarnaast is het belangrijk dat de omgeving weet hoe ze het beste met de persoon met afasie kan communiceren. Het is van belang naasten vanaf het begin bij de behandeling te betrekken. Het wordt aanbevolen dat hulpverleners veel meer samenwerken vanuit het perspectief van de patiënt: niet vanuit de vraag wat moet ik doen om de stoornis te behandelen, maar wat heeft de patiënt nodig om weer te kunnen participeren in het maatschappelijk leven. Dit project is gefinancierd door de EU in het kader van het Marie Curie programma. Het onderzoek is (mede) gefinancierd door het mobiliteitsfonds. 4 5
Robotics for Care (R4C) Het Robotics for Care (R4C) platform is een nationaal platform van partijen die zich bezig houden met de ontwikkeling en implementatie van zorgrobotica in Nederland. Het lectoraat heeft aan de wieg gestaan van dit platform, omdat het ontwikkelen van zorgrobotica niet een zaak is van individuele partijen, maar een multidisciplinaire aanpak en samenwerking vergt. Bij aanvang namen vooral kennispartijen deel aan het initiatief, maar in toenemende mate zoeken zorgaanbieders en bedrijven ook aansluiting. Doel van het platform is het ontwikkelen van een landelijk netwerk, het gezamenlijk werken aan een strategische research agenda, het verspreiden van kennis over zorgrobotica, het creëren van draagvlak en tenslotte het werken aan implementatie van bestaande systemen. Dit jaar is R4C onderdeel geworden van het landelijke RoboNed initiatief dat als IP functioneert binnen het nationale ICT-Regie. R4C is de groep binnen RoboNed die de zorgrobotica als aandachtspunt heeft. ZorgTV Proteion Thuiszorg heeft ZorgTV geïntroduceerd als onderdeel van het zorgaanbod. Het lectoraat begeleidt de introductie met onderzoek. In het najaar van 2010 is een eerste fase van dit onderzoek afgesloten. In de periode maart 2008 april 2010 zijn 201 cliënten aangesloten. Zij gebruiken ZorgTV gemiddeld 12 keer per maand met een duur van 34 minuten. De applicatie goede morgen goede avond wordt intensiever gebruikt: het aantal gebruikers nam toe van 16 naar 78; het aantal keren per maand van 44 naar 787. Gebruikers zijn tevreden over de kwaliteit van de dienstverlening. De technische kwaliteit (actieve beeld- en geluidverbinding) is in de loop van de tijd verbeterd, maar lukt nog niet altijd. De toepassing wegwijzer (informatievoorziening m.b.t. welzijnsvoorzieningen in de regio) wordt slechts zelden gebruikt; men is tevens ontevreden over de inhoud. Uit het onderzoek blijkt dat het gevoel van veiligheid door het gebruik van ZorgTV niet wordt beïnvloed. Wel worden eenzaamheidsgevoelens verminderd door het gebruik van ZorgTV. De resultaten van dit onderzoek geven richting aan de doorontwikkeling van ZorgTV bij Proteion. Dit project is gefinancierd uit eigen middelen. Dit onderzoek is gefinancierd door Proteion Thuiszorg. 6 7
Biosensing Bewegen is goed. Beweging vermindert gezondheidsproblemen als overgewicht, diabetes, hart- en vaatziekten en depressie. Je beweegt voldoende wanneer je minimaal 5 dagen in de week 30 minuten matig intensief beweegt. Veel sporters gebruiken stappentellers, sporthorloges of fietscomputers voor het meten en optimaliseren van hun trainingsprogramma. Maar naast hoeveel je beweegt, is vooral ook hoe je beweegt van belang. Bijvoorbeeld bij de revalidatie van spierof gewrichtsbewegingen of in een sport zoals roeien, waarbij het aankomt op een nauwkeurige coördinatie van bewegingen. Het meten van hoe je beweegt was het onderwerp van het project BioSensing. Nieuwe ontwikkelingen op het gebied van sensoren maken het mogelijk beweging, belasting en positie van het lichaam op afstand te volgen. Behandelaars of trainers krijgen daarmee zicht op de bewegingsactiviteiten en de lichamelijke belasting. Bovendien is directe feedback mogelijk naar de patiënt of de sporter. Het project BioSensing was een samenwerkingsverband van 11 partijen, gecoördineerd door het MUMC+ in Maastricht. Er zijn 3 demonstratie opstellingen gemaakt: een toepassing voor artrosepatiënten in een behandelsetting, een toepassing voor revalidatie van knieproblemen thuis en een toepassing in de roeisport. Dit onderzoek is gefinancierd door het ministerie van Economische Zaken, de provincies Limburg en Noord-Brabant en de regio Eindhoven, in het kader van het programma Pieken in de Delta. Dynamische verlichting Naarmate men ouder wordt werkt de biologische klok minder goed. Zeker ouderen met psychogeriatrische (PG) stoornissen vertonen vaak een veranderd dag-nacht ritme. Nachtelijk dwalen, een verhoogd valrisico en prikkelbaar gedrag zijn hier merkbare gevolgen van. Afgestemde niveaus van verlichting kunnen het verminderd functioneren van de biologische klok ondersteunen. Zogenaamde dynamische verlichting lijkt daarom een interessante toevoeging in de ouderenzorg. Dynamische verlichting is verlichting die gedurende de dag varieert qua intensiteit en kleur. De intensiteit kan bijvoorbeeld die van een klaarlichte zomerdag zijn. Samen met verpleeghuis Klevarie (Vivre) in Maastricht is een pilotonderzoek uitgevoerd om de effecten van dynamische verlichting te bestuderen. Hieruit bleek dat er een effect is van dynamische verlichting op de activiteit van bewoners gedurende de dag, de vroege avond en de nacht. Bovendien werd het welzijn van ouderen verbeterd door de inzet van dynamische verlichting. De verlichting wordt positief gewaardeerd door de bewoners, de familie en het verplegend personeel. Dit project is gefinancierd door ZonMw in het kader van het programma Zorg voor Beter en het College Bouw 8 9
Sociale robots in de ouderenzorg Er ontstaat steeds meer aandacht voor zogenaamde sociale robots. Er zijn verschillende studies gedaan naar de mogelijkheden van deze geheel nieuwe technologie voor de ouderenzorg. Het meest bekend is de zeehondrobot Paro. Het onderzoek tot nu toe is voornamelijk verkennend van aard, zonder heldere zorgdoelstellingen. Om inzicht te krijgen in de eventuele toegevoegde waarde die Paro kan hebben, is samen met de zorgorganisaties Proteion, Sevagram en Lentis een onderzoek uitgevoerd. In dit onderzoek hebben we drie kansrijke zorg-interventies met de Paro robot geïdentificeerd en uitgewerkt, inclusief indicatoren om de effecten te meten: 1. Therapeutische stimulans van het functioneren; 2. Vermijding van onrustgedrag tijdens verzorgende activiteiten; 3. Intermediair tussen familie/naasten en bewoner. In 2010 zijn enkele publicaties over dit onderzoek verschenen en is een rapport over de drie toepassingen geschreven. Voor het vervolg worden de eerste pilotstudies met deze interventies opgezet. De pilots worden in een latere fase gevolgd door een gerandomiseerd effectonderzoek, om de veronderstelde meerwaarde nader te onderzoeken. Spelen met robots De spelrobot IROMEC is ontwikkeld om kinderen met ernstige beperkingen toegang tot spel te bieden. IROMEC is een unieke robot, maar er was nog geen lange termijn evaluatie uitgevoerd. In samenwerking met Adelante is dit onderzoek uitgevoerd in het kader van de opleiding European Master of Sciences in Occupational Therapy van Tanja Bernd. Doel van het onderzoek was de evaluatie van het vermogen van de robot om spelgedrag van kinderen te ondersteunen. Drie jonge kinderen met een ontwikkelingsachterstand namen deel aan het onderzoek. Er werd afwisselend gespeeld met de robot en met gewoon speelgoed volgens bestaande behandeldoelen tijdens de ergotherapeutische behandeling. De robot biedt nog onvoldoende spelscenario's om te beantwoorden aan de individuele (therapie-)behoefte van de kinderen. Desondanks bleek een voorzichtig gunstig effect op het spelgedrag van twee van de kinderen. De betrokken therapeuten waren na deze kennismaking ook voorzichtig positief over de robot. Dit onderzoek is (mede) gefinancierd door het ministerie van Economische Zaken en de zorgorganisaties Sevagram, Proteion en Lentis. Dit onderzoek is (mede) gefinancierd door de EU in het kader van het project IROMEC. 10 11
Zorg op maat: leefstijlmonitoring Quiet Care wordt door de thuiszorgorganisaties Proteion en Zorggroep Land van Horne, Savant en Zuidzorg aangeboden aan hun cliënten. Er zijn eind 2010 ongeveer 110 cliënten aangesloten op het systeem. Het systeem genereert automatisch meldingen op basis van veranderingen in het activiteitenpatroon van de deelnemer; niet-urgent (waarschuwing) of urgent (directe actie vereist). Voor de implementatie van het systeem is een trainingsmodule ontwikkeld en toegepast bij verschillende zorgorganisaties. Er is een elektronisch cliëntdossier gemaakt, dat met behulp van een PDA (Persoonlijke Digitale Assistent) gegevens verzamelt en deelt tussen de verschillende medewerkers betrokken bij de zorg. Met behulp van dit systeem is ook het collegiale overleg beter te voeren. Het geeft inzicht in acties van de medewerkers op basis van gedragsveranderingen bij de cliënt. Als onderdeel van het project is een maatschappelijke businesscase ontwikkeld. Deze geeft zicht op een mogelijke structurele financiering. Hierover wordt nu met het zorgkantoor en verschillende zorgorganisaties in de regio onderhandeld. Een evaluatieonderzoek naar de effecten van deze nieuwe technologie bij kwetsbare ouderen en mensen met dementie loopt nog. Journal Technology and Disability (T&D) T&D is een internationaal wetenschappelijk tijdschrift. Een van de medewerkers van het lectoraat (dr. M. Soede) is editor en ook het secretariaat wordt door het lectoraat verzorgd. Ondanks de digitalisering is de rol van een wetenschappelijk tijdschrift even belangrijk als voorheen. In een informatiemaatschappij waar de 'waarheid' via de sociale media verkregen wordt, is het belangrijk dat er ook gecontroleerde informatie is. Als voor alle tijdschriften is ook voor Technology and Disability de maatstaf dat artikelen door tenminste twee onafhankelijke reviewers beoordeeld worden. Technology and Disability publiceert onderzoek dat techniek en beperkingen van mensen - 'handicaps' - samenbrengt. Bijzonder voor dit tijdschrift is dat er regelmatig special issues verschijnen. Een belangrijk onderwerp van een special issue 2010 was Quality of Life Technology: Intelligent Systems for Better Living. Een tweede voorbeeld is State of the Science for Pediatric Rehabilitation Engineering. De ruggengraat van een tijdschrift zijn de publicaties die door onderzoekers worden aangeboden binnen het domein van het tijdschrift. Ook voor het lectoraat biedt dit tijdschrift een goed forum. Publiceren moet als je je werk belangrijk vindt...! Dit onderzoek is gefinancierd door het transitieprogramma langdurende zorg van het ministerie van VWS. Het tijdschrift wordt uitgegeven door IOS Press. 12 13
Sjoboks: Informatie over handige hulpmiddelen U kent ze wel, de schermpjes bij de grote winkelbedrijven die hun producten demonstreren en aanprijzen. Zou het niet geweldig zijn als u als oudere inwoner van Nederland informatie kunt krijgen over handige producten? Op plaatsen waar u toch al komt of moet zijn? Die informatie zelf kunt vinden door op een scherm te drukken of, als u daar geen zin in heeft, de informatie als een soort film voorbij te zien komen? Dat u niet aan uw kinderen, mantelzorgers, zorgverleners of adviseurs hoeft te vragen naar informatie over hulpmiddelen of voor u handige producten? Dat u geen miskopen doet van producten die u via opdringerige reclame worden aangeboden en dat u eerlijke en neutrale informatie krijgt over producten, waar ze te koop zijn en wat ze ongeveer kosten? Dat de informatie goed leesbaar is en gemakkelijk te begrijpen is voor vrijwel iedereen? Een eerste prototype van zo'n aanraakscherm is al klaar en wordt nu door de mensen die het moeten gaan gebruiken uitgetest. Zo kunnen we het product verbeteren en zorgen dat het werkt voor ouderen en mensen met beperkingen. Het doel is dat u langer zelfstandig kunt blijven wonen en de dingen kunt blijven doen die u graag doet. Het project is een samenwerkingsverband van het lectoraat met Vilans en Van Leeuwen product en innovation consult. Toolkit met eenvoudige hulpmiddelen In opdracht van de gemeente Maastricht is een toolkit ontwikkeld en uitgetest, die bestaat uit een set comfortproducten, eenvoudige hulpmiddelen en informatie. Deze toolkit levert een bijdrage aan het behoud van zelfstandigheid en autonomie van ouderen die tegen belemmeringen aanlopen als gevolg van veroudering. In antwoord op de problemen die ouderen zeggen te ondervinden is een pakket met producten samengesteld. Bij elk product is een informatieblad gemaakt. Honderd ouderen hebben de toolkit gekregen en zijn hierover telefonisch geinterviewd. Ouderen gebruiken de handigheidjes en hulpmiddelen alléén zodra deze nodig zijn en hen daadwerkelijk iets opleveren. De producten moeten veilig, bruikbaar en nuttig zijn. Bijna alle ouderen vinden het verkrijgen van een toolkit een heel goed idee. Men geeft aan dat een dergelijk pakket veel ouderen iets oplevert: zij kunnen activiteiten zelfstandiger, beter of met minder moeite of pijn uitvoeren. Alle mensen, bij wie er een verandering heeft plaatsgevonden, zijn hier tevreden over. Het project heeft de deelnemers bewust gemaakt van moeilijkheden bij veroudering en het nut van de producten. Het project is (mede) gefinancierd door Stichting RCOAK. Dit project is gefinancierd door de gemeente Maastricht. 14 15
Overzicht van publicaties Dissertatie Dalemans RJP. Stroke survivors with afasia and their social participation. Proefschrift Maastricht University. 12 maart 2010. Maastricht University Press. Artikelen Dalemans R, Wade D, Heuvel W van den, Witte LP de. Facilitating the participation of people with aphasia in research: a description of strategies. Clin Rehabil 2009, 23(10): 948-59. Daniels R, Metzelthin S, van Rossum E, de Witte L, Kempen GIJM, van den Heuvel W. Interventies ter voorkoming van beperkingen bij thuiswonende kwetsbare ouderen; een systematische literatuurstudie. Tijdschrift voor Ouderengeneeskunde 2010; 1: 12-16. Daniels R, Metzelthin S, van Rossum E, de Witte L, van den Heuvel W. Interventions to prevent disability in frail community-dwelling older persons: an overview. European Journal of Aging, 2010; 7 (1): 37-55. Friederich A, Bernd T, Witte LP de. Methods for the selection of assistive technology in neurological rehabilitation. Scand J of Occup Ther 2009, dec 7 (EPub ahead of print). Houtermans-Auckel JP, van Rossum E, Teijink JAW, Dahlmans AAHR, Eussen EFB, Krasznai A, Nicolaï SPA, Welten RJThJ. Geen meerwaarde van een therapeutische elastische kous na 'korte strip' wegens varices. Ned. Tijdschr. voor Geneeskunde 2010; 154 (13): 592-596. Metzelthin SF, Daniëls R, van Rossum E, de Witte L, van den Heuvel WJA, Kempen GIJM. The psychometric properties of three self-report screening instruments for identifying frail older people in the community. BMC Public Health 2010, 10:176. Metzelthin SF, van Rossum E, de Witte LP, Hendriks MRC, Kempen GIJM. The reduction of disability in community-dwelling frail older people: design of a two-arm cluster randomized controlled trial. BMC Public Health 2010, 10:511. Reichrath E, Witte LP de, Winkens I. Interventions in general education for students with disabilities: a systematic review. International Journal of Inclusive Education 2010; 14(6): 563-580. Roentgen UR, Gelderblom GJ, Soede M, Witte LP de. The impact of Electronic Mobility Devices for persons who are visually impaired: a systematic review of effects and effectiveness. Journal of Visual Impairment & Blindness 2009; 103 (11): 743-753. Spreeuwenberg MD, Willems C, Verheesen H, Schols J, de, de Witte L. Dynamic lighting as a tool to influence the day-night rhythm of clients with psychogeriatric disorders: a pilot study in a Dutch nursing home. J Am Geriatr Soc. 2010 May; 58(5): 981-2. Congrespresentaties Bemelmans R. Robots in de zorg. Lezing tijdens conferentie 'Vision & Robotics', 26-27 mei 2010, Veldhoven. Bemelmans R, Gelderblom G, Jonker P, Witte L de. The potential of socially assistive robotics in care for the elderly: A systematic literature review. International Society for Gerontechnology 7th World Conference, 27-30 mei, Vancouver. Bemelmans R, Gelderblom G, Witte L de. The potential of Socially Assistive Robotics in care for Elderly, a systematic review. 3rd International conference on Human-Robot Personal Relationships, 23-24 juni 2010, Leiden. Bernd T, Gelderblom GJ, Vanstipelen S, de Witte L. Short term effect evaluation of IROMEC involved therapy for children with intellectual disabilities Proceedings of the International Conference on Social Robotics, November 2010 Singapore. Gelderblom GJ, Rensma A. Robotics in Geriatric Care. Proceedings of the international conference on Gerontechnology, June 2010 Vancouver, Canada. Gelderblom GJ, Cremers G. Robotics in Care. Proceedings of the International Nursing Conference, October 4-5 2010, Rotterdam, Netherlands. Gelderblom GJ, Bemelmans R, Spierts N, Jonker P, de Witte L. Development of PARO Interventions for Dementia Patients in Dutch Psycho-Geriatric Care. Proceedings of the International Conference on Social Robotics, November 2010 Singapore. 16 17
Rossum E van. De praktische bruikbaarheid van frailty screening tools. Invited Lecture. Congres in kader van promotie drs. R. Gobbens, Universiteit van Tilburg, Tilburg, 26 mei 2010. Rossum E van. Innovatieve beweegprogramma's in het verpleeghuis: van beweegtuin tot virtueel fietsen. Invited lecture. Congres van de Geriatric Giants, Rijckholt, 22 oktober 2009. Steel E. ATES: Development of an Assistive Technology selection tool using the ICF. Presented at the Young Researchers Consortium of the 12th International Conference on Computers Helping People with Special Needs (ICCHP), July 12-13, 2010, Vienna University of Technology, Austria. Steel E. Linking instruments and documenting decisions in service delivery guided by an ICF-based tool for Assistive Technology selection. Paper presented at the 12th International Conference on Computers Helping People with Special Needs (ICCHP), July 14-16, 2010, Vienna University of Technology, Austria. Steel E. New tools for service delivery: not just about practitioners. Proceedings of the 12th International Conference on Computers Helping People with Special Needs (ICCHP), July 14-16, 2010, Vienna University of Technology, Austria. Steel E. An ICF based tool to support the AT selection process. Proceedings of the Recent Advances in Assistive Technology and Engineering (RAATE) conference November 30-December1, 2009, Coventry, United Kingdom. Steel E, Gelderblom GJ, de Witte L. Linking Instruments and Documenting Decisions in Service Delivery Guided by an ICF-Based Tool for Assistive Technology Selection. In: K. Miesenberger, J. Klaus, W. Zagler & A. Karshmer (Eds.). Proceeding of the International Conference on Computers Helping People with special needs (ICCHP) (Vol. 6179, pp. 537-543): Springer Berlin / Heidelberg. 2010. Verwey R, Ramakers N. ICT in het Zorgonderwijs. Medisch Informatiecongres, 26-11-2009, Veldhoven. Willems C, Spreeuwenberg MD, Claassen R. Activity monitoring as part of care delivery to independently living seniors. Proceedings of the International Society of Gerontechnology 7th world Congress 27-30 May 2010 Vancouver, Canada. Willems C. The use of activity monitoring in care for persons with dementia. Symposium organized as part of the International Society of Gerontechnology 7th world Congress 27-30 May 2010 Vancouver, Canada. Rapporten Hamans M, Proces evaluatie Implementatie quietcare. Rapport Hogeschool Zuyd, Heerlen. November 2009. Hochgatterer A, Prazak-Aram B, Gelderblom GJ, Bernd T. End report on expert panel involvement Iromec deliverable 1.3. IROMEC project. IST-FP6-045356 IROMEC. 2010. Gelderblom GJ, Cremers G, Rondags A. Rolstoelsimulator eindrapport. Hogeschool Zuyd, Heerlen. November 2010. Verwey R, Vreeke E, Duijvendijk I van, Zonder R van. E-overdracht in de care, een inventarisatie. Nictiz, Den Haag, 2010. Willems C, Spreeuwenberg M, Heide L van der. ZorgTV bij Proteion thuis; monitor van gebruik tussen 2008 en 2010. Rapport HsZuyd, juli 2010. Spreeuwenberg MD, Willems C, Verheesen H, Schols J, Witte L de. Dynamic lighting as a tool to influence the day-night rhythm of clients with psychogeriatric disorders: a pilot study in a Dutch nursing home. In Proceedings of the Int Society of Gerontechnology 7th world Congress 27-30 May 2010 Vancouver, Canada. 18 19
Leden kenniskring (December 2010) Dr Léon Adriaens Drs Roger Bemelmans Tanja Bernd, BHS Drs René Claassen Ir Ger Cremers Dr Ruth Dalemans Drs Ramon Daniels Mw Bea Diederen Dr Gert Jan Gelderblom Drs Loek van der Heide Drs Jeanne Heijkers Mw Yolande Keulers Drs Yan Ping Man Drs Uta Roentgen Dr Erik van Rossum Frans Schoonbrood, BHS Dr Ir Thijs Soede Nadine Spiers, BHS Dr Marieke Spreeuwenberg Emily Steel, BHS Drs Renée Verwey Drs Frank Vlaskamp Dr Charles Willems Prof dr Luc de Witte 20