JAARGANG 9 / NUMMER 2 OKTOBER 2014 Partners: Mede mogelijk dankzij:
VRAAG 1 Bolleboos Woordenboekenmaker Van Dale bestaat 150 jaar en organiseerde daarom een verkiezing voor het mooiste woord van de afgelopen anderhalve eeuw. Het winnende woord is bolleboos, dat sinds 1866 in het Nederlands voorkomt. Deze samenstelling schrijf je zonder tussen-n. Waarom schrijf je geen tussen-n? a. Omdat de samenstelling een abstracte betekenis heeft. b. Omdat dit een verouderde samenstelling is. c. Omdat het eerste deel van de samenstelling de betekenis versterkt. d. Omdat het eerste deel van de samenstelling geen meervoud heeft.
ANTWOORD VRAAG 1 Bolleboos Waarom schrijf je geen tussen-n? b. Omdat dit een verouderde samenstelling is. Bolleboos is een zogenoemde versteende samenstelling. Dat betekent dat de samenstelling al zo oud is, dat je hem niet meer als een samenstelling herkent. In dat geval schrijf je geen tussen-n. Andere voorbeelden van versteende samenstellingen zijn schattebout en nachtegaal. http://bit.ly/vandalebolleboos http://bit.ly/tussen-n
VRAAG 2 Eh dinges! Mensen met afasie hebben soms moeite om het juiste woord te vinden. Nijmeegse taaltechnologen hebben een app ontwikkeld die hen daarbij helpt. De app suggereert woorden op basis van associaties. De gebruiker kan net zo lang doorklikken in een woordwolk tot hij het bedoelde woord gevonden heeft. Op welk bekend spelletje lijkt deze app? a. Mens erger je niet! b. Triviant. c. Wie is het? d. Wordfeud.
ANTWOORD VRAAG 2 Eh dinges! Op welk bekend spelletje lijkt deze app? c. Wie is het? In het spel Wie is het? stel je vragen die je zo veel mogelijk relevante informatie zullen opleveren. Je begint met algemene vragen als Is het een man? Later worden je vragen specifieker, net zo lang tot je nog maar één kandidaat over hebt. De nieuwe app werkt op ongeveer dezelfde manier. Binnen tien stappen hebben de meeste gebruikers uit de tweeduizend woorden in de app het woord gevonden dat ze zochten. http://bit.ly/woordwolk
VRAAG 3 Klare Taal Na Prinsjesdag volgden vorige maand de Algemene Beschouwingen, waarin de Kamerleden met elkaar in debat gingen over het kabinetsbeleid. Na afloop kreeg Alexander Pechtold maar liefst twee prijzen uitgereikt: de Klare Taal-prijs voor begrijpelijkheid en de Debatprijs voor de beste debater. Wat is het hoofddoel van debatteren? a. Activeren. b. Amuseren. c. Infomeren. d. Overtuigen.
ANTWOORD VRAAG 3 Klare Taal Wat is het hoofddoel van debatteren? d. Overtuigen. In een debat proberen de verschillende partijen vooral te overtuigen: niet zozeer elkaar, maar vooral de luisteraars. Een debater probeert zijn eigen standpunt zo goed mogelijk te verdedigen en de standpunten van de tegenpartij te weerleggen. Hierbij gebruikt hij niet alleen goede argumenten, maar is het ook belangrijk dat hij duidelijk en bondig spreekt, respectvol is naar de tegenpartij en scherp is. Uiteindelijk bepaalt een jury wie de winnaar is van het debat. Of, in het geval van politieke debatten, de stemmers tijdens verkiezingen. http://bit.ly/bestedebater
VRAAG 4 Digitale journalist Eind september zei minister Asscher dat in de toekomst robots de werkloosheid zullen vergroten, omdat ze steeds meer taken van mensen overnemen. Nu al worden er zogenaamde tekstbots ingezet voor het automatisch schrijven van krantenartikelen. Welk krantenartikel zal een tekstbot NIET kunnen schrijven? a. Nieuws over een aardbeving. b. Theaterrecensie. c. Wedstrijdverslag. d. Weerbericht.
ANTWOORD VRAAG 4 Digitale journalist Welk krantenartikel zal een tekstbot NIET kunnen schrijven? b. Theaterrecensie. Een tekstbot kan op basis van de gegevens van meetstations zelf zinnen genereren waarin alle informatie staat waarin een lezer geïnteresseerd is. Op deze manier publiceerde een Amerikaanse krant afgelopen voorjaar het snelst een nieuwsartikel over een aardbeving: drie minuten nadat de grond geschud had. Ook weerberichten en sportverslagen kunnen tekstbots schrijven. Maar opiniërende artikelen zoals recensies blijven mensenwerk, want een computer heeft nu eenmaal geen eigen mening. http://bit.ly/tekstbot
VRAAG 5 Schotse naam Het scheelde weinig of het Verenigd Koninkrijk was een stukje kleiner geworden. Half september stemde 55,4 procent van de Schotten tegen onafhankelijkheid. Schotse achternamen beginnen vaak met Mc of Mac. Dit is een Gaelisch voorvoegsel dat zoon betekent. De zoon van Sean heette bijvoorbeeld McSean. Met welke Nederlandse achternaam is dit principe vergelijkbaar? a. Bakker. b. Brusselmans. c. Cornelissen. d. De Jong.
ANTWOORD VRAAG 5 Schotse naam Met welke Nederlandse achternaam is dit principe vergelijkbaar? c. Cornelissen. Cornelissen komt eigenlijk van Cornelis-zoon, de zoon van Cornelis. Je ziet deze constructie ook in achternamen als Jansen, Willemsen en Hendriks. Ook in andere talen werd de naam van de vader in de achternaam verwerkt: Johnson in het Engels, Persson in het Zweeds en Ivanovitsj in het Russisch. Soms zie je ook de woonplaats, het beroep of een eigenaardigheid terug in de achternaam, zoals in Brusselmans, Visser of De Lange. http://bit.ly/maczoon http://bit.ly/achternamen
VRAAG 6 Taal is gezond Van 8 t/m 14 september was het de Week van de Alfabetisering. In Nederland hebben ongeveer 1,3 miljoen volwassenen moeite met lezen en schrijven. Deze groep bestaat voor zo n twee derde uit autochtone Nederlanders. In een nieuwe campagne waarschuwt de organisatie voor de gezondheidsrisico s van laaggeletterdheid: bij ouderen is het risico op vroegtijdig overlijden zelfs 1,5 keer groter. Waardoor is het sterfterisico van laaggeletterden groter? a. Laaggeletterden kunnen de bijsluiters van medicijnen moeilijk lezen. b. Laaggeletterden krijgen meer ongelukken in het verkeer. c. Lezen en schrijven houdt je brein langer fit. d. Lezen en schrijven zijn rustige, ongevaarlijke hobby s.
ANTWOORD VRAAG 6 Taal is gezond Waardoor is het sterfterisico van laaggeletterden groter? a. Laaggeletterden kunnen de bijsluiters bij medicijnen moeilijk lezen. Mensen die lezen en schrijven lastig vinden, hebben vaak moeite om de bijsluiters van hun medicijnen goed te begrijpen. Als gevolg daarvan loopt hun behandeling niet volgens plan en lopen ze grote gezondheidsrisico s. In de nieuwe campagne Taal is gezond werkt de Stichting Lezen & Schrijven samen met artsen, zodat laaggeletterde patiënten eerder worden doorverwezen naar taalscholing. http://bit.ly/alfabetrisico http://bit.ly/taalgezond
VRAAG 7 Piet Begin oktober komt de liedbundel Sinterklaasje, kom maar binnen met je Piet uit. De schrijvers hebben de liedteksten moderner gemaakt en woorden als knecht en zwart eruit gehaald. Veel Vlaamse kinderen moeten lachen om de boektitel, omdat piet in Vlaanderen nog iets anders betekent. Welk woord heeft in Nederland en Vlaanderen wél dezelfde betekenis? a. Ginds. b. Kleedje. c. Patat. d. Poep.
ANTWOORD VRAAG 7 Piet Welk woord heeft in Nederland en Vlaanderen wél dezelfde betekenis? a. Ginds. Nederlanders en Vlamingen kunnen elkaar meestal goed verstaan, maar soms moet je even opletten. Zo bedoelen Vlamingen met patat aardappelen, terwijl Nederlanders dat alleen voor friet gebruiken. Een kleedje leggen Nederlanders op de grond of op een tafeltje, terwijl Vlamingen een jurk bedoelen. Poep is misschien wel het bekendste verschil tussen Nederland en Vlaanderen. Vlamingen bedoelen daar geen ontlasting mee, maar billen. Ook Piet kan voor grappige situaties zorgen, omdat Vlamingen daarmee soms een penis bedoelen. http://bit.ly/nieuweliedjes - http://bit.ly/nrcikje
VRAAG 8 Vreemde taal 26 september was het de Europese Dag van de Talen. Scholen in heel Europa besteedden die dag aandacht aan de schoonheid en het belang van vreemde talen. Hoe ouder je wordt, hoe moeilijker het wordt om een nieuwe taal nog volledig onder de knie te krijgen. Welk aspect van een nieuwe taal is meestal het lastigst te leren? a. De grammatica. b. De humor. c. De uitspraak. d. De woordenschat.
ANTWOORD VRAAG 8 Vreemde taal Welk aspect van een nieuwe taal is meestal het lastigst te leren? d. De uitspraak. Zelfs als iemand al tientallen jaren in Nederland woont, kan je vaak nog horen dat het Nederlands niet zijn moedertaal is. Het accent verraadt dan waar die persoon oorspronkelijk vandaan komt. Dat komt doordat het brein zich vormt naar de talen die je op jonge leeftijd leert. De kleine nuanceverschillen in vreemde talen die je later leert, kun je daardoor niet meer goed waarnemen of zelf uitspreken. http://bit.ly/tweedetaal http://bit.ly/eudagtalen