1 1 111 1 1 11 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1111 111 Ons kenmerk: 2013/280201 N Visie op hoofdlijnen op het 1 gebruik van buurthuizen Betere bezetting van accommodaties, meer zelfstandige buurthuizen en minder gesubsidieerde buurthuizen
Visie op hoofdlijnen op het gebruik van buurthuizen Betere bezetting van accommodaties, meer zelfstandige buurthuizen en minder gesubsidieerde buurthuizen Aanleiding Decentralisaties De decentralisaties komen per 2015 over met een korting van 20 mln. Zaanstad heeft in totaal een bezuinigingsopgave van 60 mln. Een enorme opgave die niet te realiseren is zonder pijnlijke keuzes. Om de zorg aan bewoners te kunnen garanderen moeten scherpe prioriteiten gesteld worden en moeten werkwijze en organisatie aangepast worden. Bij het stellen van prioriteiten kijken we o.a. naar de collectieve WMO-voorzieningen, waarvan de subsidie aan buurthuizen een groot onderdeel uitmaakt: jaarlijks een bedrag van 1,4 miljoen voor 8 buurthuizen (alleen gebouw en beheer). Als er keuzes gemaakt moeten worden, dan investeert Zaanstad liever in activiteiten en mensen dan in stenen en vastgoed. Hoewel het bewustzijn er is dat preventie van belang blijft, gaat zorg voor gesubsidieerd algemeen welzijnswerk. Voor toekomstige ondersteuning aan huishoudens wordt budget vrijgemaakt uit het algemene welzijnswerk. Zaanstad beschikt in de wijken aan voldoende vierkante meters aan maatschappelijke accommodaties c.q. buurthuizen. Er zijn 8 gesubsidieerde buurthuizen, 4 in 2008 verzelfstandigde buurthuizen en een aantal (ca. 7 â 8) van oudsher zelfstandige buurthuizen. Daarnaast bestaan er vele accommodaties die gebruikt worden voor activiteiten door sportverenigingen, culturele instellingen, scholen e.a. Tevens zijn er commerciële partijen die verhuren aan maatschappelijke organisaties. Sociale wijkteams In 2012 heeft de gemeente besloten de subsidie voor de welzijns- en ondersteuningsactiviteiten van o.a. Welsaen en SMD (als onderdeel van het WMO-budget) om te zetten naar het werken met sociale wijkteams. Voor Welsaen betekende dit een vermindering van de subsidie voor de buurthuizen. In de kadernota is een zoekrichting afgesproken om budget voor algemeen welzijnswerk vrij te maken voor toekomstige ondersteuning van huishoudens. In 2014 wordt al 60% gerealiseerd en per 2015 is 100% van het budget beschikbaar, waardoor het mogelijk en noodzakelijk is om met die financiële middelen nieuw beleid ten aanzien van buurthuizen neer te zetten. De uiteindelijke inzet is, om ongeveer 60 70 % van het huidige budget voor buurthuizen ( 1,4 miljoen) vrij te maken ten behoeve van zorg aan, werk voor en welzijn van bewoners. Dit budget wordt te zijner tijd toegevoegd aan de budgetten van de sociale wijkteams. In 2014 en 2015 zal een deel van het vrijgemaakte budget nodig zijn voor het huisvesten van de huidige sociale wijkteams en voor de transitie van gesubsidieerde naar zelfstandige buurthuizen. Evaluatie en benchmark Uit een evaluatie van de verzelfstandigde buurthuizen (2013) blijkt dat deze van goede kwaliteit, ondernemend en vraaggericht zijn. De exploitatie is wel kwetsbaar. Drie van de vier buurthuizen kennen volgens hun begroting jaarlijks een klein tekort in de exploitatie, met name wanneer ze werken met een betaalde beheerder. De dit jaar (2013) uitgevoerde benchmark tussen gesubsidieerde en verzelfstandigde buurthuizen bevestigt dat er bij de verzelfstandigde buurthuizen nog geen duurzame kostendekkende exploitatie mogelijk is. Ook bevestigt de benchmark dat de verzelfstandigde buurthuizen niet onderdoen in kwaliteit, veel ondernemender werken, sterke bewonersparticipatie kennen en veel goedkoper zijn dan gesubsidieerde buurthuizen. Een belangrijke conclusie van het bureau dat de benchmark heeft uitgevoerd is, dat de gemeente schaarste moet creëren om tot betere benutting van accommodaties te komen en om er voor te zorgen dat de overblijvende accommodaties rendabeler te exploiteren zijn. Er zijn nu teveel buurthuizen en accommodaties om tot een goede bezetting en exploitatie te 2
komen. Deze conclusie sluit aan op het op 26 januari 2012 door de raad vastgestelde maatschappelijke accommodatiebeleidsplan, waarin wordt gesteld dat er voldoende accommodaties zijn die benut kunnen worden. Het onderzoeksbureau concludeerde daarnaast dat zowel de gesubsidieerde- als de zelfstandige buurthuizen een sterke focus hebben op zalenverhuur en cursussen in plaats van initiatieven voor kwetsbare doelgroepen in de wijk. Het streven is dat buurthuizen die ondersteund worden, zich meer richten op doelgroepen die minder mobiel zijn en op de wijk zijn aangewezen, zoals bijvoorbeeld ouderen en jeugd. Zowel vanuit het oogpunt van kwaliteit als vanuit het oogpunt van kosten, is het dus gewenst het beleid ten aanzien van buurthuizen te veranderen: een betere bezetting van accommodaties, meer zelfstandige buurthuizen en minder gesubsidieerde buurthuizen. Naar een nieuw beleid Uitgangspunten voor nieuw beleid 1. in elke wijk is een plek voor wijkgerichte ontmoeting en vergadering en voor activiteiten van en voor bewoners die door hun geringere mobiliteit (kinderen, ouderen) gebonden zijn aan de wijk; 2. aansturing door bewoners; 3. het mogelijk maken van betere bezetting en exploitatie van accommodaties. Een buurthuis is een gebouw dat ruimte biedt voor het sociale en culturele leven van een buurt; is een plaats voor vergaderingen, ontmoeting en activiteiten van zorg, recreatieve en educatieve aard; richt zich op activiteiten die een relatie met de wijk hebben, vooral voor mensen die minder mobiel zijn en op de wijk zijn aangewezen, zoals bijvoorbeeld ouderen en (de wat oudere) jeugd. Een buurthuis is een middel, geen doel. Activiteiten en ontmoeting kunnen op allerlei locaties in de wijk plaatsvinden, een buurthuis is niet het (enige) centrum van de wijk. Maatwerk is het sleutelwoord: als er in de wijk voldoende plekken zijn waar activiteiten en ontmoeting plaatsvinden, is een door de overheid gefinancierd buurthuis niet noodzakelijk. Op dit moment heeft niet elke wijk een eigen buurthuis. Het stellen van prioriteiten binnen de collectieve WMO-voorzieningen en het vrij spelen van budget voor toekomstige zorg- en ondersteuningstaken, leidt tot beperking van het budget dat nu beschikbaar is voor volledig gesubsidieerde buurthuizen. Dit betekent dat er op termijn minder volledig gesubsidieerde buurthuizen overblijven. Het betrekken van bewoners is noodzakelijk om te borgen dat ontmoetingsplekken in de wijk aanwezig blijven. Meer zelfstandige buurthuizen Wij streven naar aansturing door bewoners van accommodaties met een op de buurt gerichte functie, Dit betekent een rol voor de bewoners waar het gaat om het organiseren van activiteiten en het exploiteren van de accommodaties. Dat stimuleert een wijkgerichte aanpak, ondernemerschap, en bewonersparticipatie en is financieel gezien goedkoper dan een volledig gesubsidieerde situatie. Wanneer zelfstandig beheer door bewoners niet tot de mogelijkheden behoort, moet de vraag beantwoord worden of er buurthuizen gesloten moeten worden, waarbij de accommodatiesituatie van de betreffende wijk meegewogen wordt. Bij sluiting van buurthuizen moet goed gekeken worden hoe de bestaande activiteiten elders in de wijken worden geborgd. 3
Financiële ondersteuning aan verzelfstandigde buurthuizen Buurthuizen zijn van de buurt en moeten worden bestuurd door de buurt. Dit betekent een aanscherping van de toekomstige rol van vrijwilligers. De gemeente neemt haar verantwoordelijkheid en ondersteunt de bewoners om zelfstandig een buurthuis te exploiteren. Verzelfstandigde buurthuizen kunnen zo nodig beperkte financiële ondersteuning krijgen. Hiervoor is jaarlijks een bedrag van 100.000 beschikbaar in het Stimuleringsbudget voor maatschappelijke initiatieven in Zaanse buurten en wijken. Voor ondersteuning van verzelfstandigde en te verzelfstandigen buurthuizen wordt een ondersteuningsregeling opgesteld, te financieren uit dit Stimuleringsbudget. De gemeente wil ook inzetten op het ondersteunen van buurthuisbesturen door onder meer deskundigheidsbevordering te bieden, bijvoorbeeld bij het werven en stimuleren van vrijwilligers Huisvesting sociale wijkteams bij voorkeur in buurthuizen De gemeente streeft ernaar de sociale wijkteams bij voorkeur te huisvesten in (zelfstandige) buurthuizen, zodat daar meer activiteiten plaatsvinden. Dit ondersteunt tevens de exploitatie. Ook het nemen van maatregelen die leiden tot betere benutting van de maatschappelijke accommodaties en daarmee tot betere exploitatiemogelijkheden maakt deel uit van de beleidsvoornemens van de gemeente. Hoe verder Alle buurthuizen open tot 1 juli 2014 Het overgangsproces naar nieuw beleid moet op een zorgvuldige manier plaatsvinden. Om die reden worden alle gesubsidieerde buurthuizen tot 1 juli 2014 open gehouden. De periode tot die datum wordt benut om onderzoek te doen naar mogelijke verzelfstandiging van de gesubsidieerde buurthuizen, om samen met bewoners te kijken waar mogelijk sociaal kapitaal aanwezig is om de exploitatie van een buurthuis over te nemen en onder welke voorwaarden dit zou kunnen gebeuren. In die wijken waar geen bewonerspotentieel beschikbaar lijkt te zijn, moet nader onderzoek plaatsvinden naar de behoefte aan een buurthuisfunctie. Op basis van de onderzoeksresultaten kan een gefundeerd advies worden gegeven over het al dan niet faciliteren van een dergelijke of soortgelijke functie. Met Welsaen vindt overleg plaats over de toekomst van de buurthuizen, zodat de toekomstige verzelfstandiging of eventuele sluiting van een aantal buurthuizen zodanig verloopt, dat continuering van gewenste activiteiten zoveel mogelijk geborgd wordt. Welsaen ziet nadrukkelijk kansen om enkele buurthuizen te verzelfstandigen en wordt gevraagd hierin te participeren. Welsaen wordt tevens gevraagd te kijken naar optimalisering van het gebruik van de buurthuizen. Toekomstperspectief voor alle tien sociaal wijkteam gebieden Het is vooral van belang te bekijken hoe het toekomstperspectief eruit ziet in elk van de 10 gebieden die een sociaal wijkteam krijgen. Hoeveel behoefte is er aan ruimte voor accommodaties, welke andere mogelijkheden zijn er, welke mogelijkheden van bewonersparticipatie en zelfstandig bestuur zijn aanwezig en hoe passen de huidige (verzelfstandigde) buurthuizen in dit plaatje? Vóór 1 juli 2014 wordt een toekomstperspectief voorgelegd aan de raad inclusief een advies over de verzelfstandiging, sluiting of handhaving van de gesubsidieerde buurthuizen in elk gebied. Regeling voor verzelfstandigde buurthuizen In het eerste kwartaal van 2014 wordt een regeling voorgelegd om financiële ondersteuning van verzelfstandigde buurthuizen mogelijk te maken, zowel voor de vier huidige verzelfstandigde buurthuizen als voor de buurthuizen die vanaf 2014 verzelfstandigd worden.. 4
Stadhuisplein 100, 1506 MZ Zaandam Postbus 2000, 1500 GA Zaandam T14 075 antwoord@zaanstad.nt www.zaanstad.nt