Jaarverslag Geldermalsen Commissie Ruimtelijke Kwaliteit Voor een mooi! Wilt u meer weten? Contactpersoon ir. T. (Tessa) Stahlie-Biersteker Functie adviseur ruimtelijke kwaliteit/rayonarchitect Telefoon 026 442 17 42 Email t.stahlie@geldersgenootschap.nl Website www.geldersgenootschap.nl Dit is een uitgave van het
Adviseren over ruimtelijke kwaliteit Met dit biedt de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit inzicht in haar werkwijze en plannen waarover in is geadviseerd. Dat is niet uitputtend, maar toont wel de breedte van de advisering: kwaliteit van bouwplannen, grote ruimtelijke ontwikkelingen en gemeentelijk beleid. Advisering vindt vooral plaats door de adviseur ruimtelijke kwaliteit. De commissie komt alleen in beeld bij complexe plannen. Het biedt raadsleden ook een nadere kennismaking met de commissie. Wij tonen hoe we de gemeente helpen bij het regisseren van ruimtelijke kwaliteit. Het gemeentelijk beleid is daarbij tendens van minder regels en meer ruimte voor eigen initiatief, maar wél met behoud van de karakteristieken die de ge meente kwaliteit en identiteit geven. uiteraard de leidraad. Als vaste adviseur kijken Dit hoopt een impuls te geven om ruim- we hoe je evenwicht bewaart tussen vrijheid voor telijke kwaliteit tot een terugkerend onderwerp burgers en ontwerpers en heldere regie door de van debat in uw gemeente te maken. Wij nodigen gemeente. Ruimtelijke kwaliteit ontstaat als gevolg de raadsleden daarom uit om de mandaat- of com- van een wisselwerking tussen betrokkenheid, des- missievergadering te bezoeken, of om met ons ter kundigheid én regelgeving. Daarom wordt ingezet plekke te gaan kijken hoe de borging van ruimte- op een koers die aansluit bij de maatschappelijke lijke kwaliteit gestalte krijgt.
Kerkstraat 38, Geldermalsen Rijksmonument Voor de uitbreiding zijn in het verleden meerdere plannen aan de orde geweest. Door de monumentencommissie, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit is positief geadviseerd over een grotendeels half-ondergrondse variant. Voor de kerkelijke gemeente blijkt dit echter financieel niet haalbaar te zijn. Vanwege het belang voor de kerkgemeenschap, het behoud van het kerkgebouw en de leefbaarheid van het centrum is van gemeentewege medewerking aan een bovengrondse uitbreiding toegezegd. Om te komen tot een samenhangend geheel en een goede inpassing in deze context zijn eerst randvoorwaarden opgesteld, waarmee ook ingespeeld wordt op het Concept-Masterplan centrum Geldermalsen van september 2009. Hierin wordt er onder meer van uitgegaan dat het huidige parkeerterrein een intiem plein kan worden met horeca en uitzicht op de haven en de Linge. Naar aanleiding van die randvoorwaarden is een plan gemaakt, uitgaande van een halfrond volume met overwegend glazen gevels en een gras-/sedumdak. De commissie kon niet meegaan met deze opzet. Dit had te maken met de paviljoenachtige uitstraling die niet aansluit bij de huidige situatie en waarmee niet ingespeeld wordt op de versterking van het beoogde pleinkarakter.
De halfronde vorm geeft te weinig richting en zorgt voor onvoldoende wandwerking langs het toekomstige plein. De transparante gevel en het groene dak geven het idee dat het gebouw er niet mag zijn, terwijl dat juist wel mag als versterking van het plein èn als 21 e eeuwse toevoeging aan de kerk. Daarnaast is ook geadviseerd in te spelen op de massaopbouw van de kerk, met zijn verbijzonderingen in de vorm van de toren en het koor, waarbij tevens de zichtlijnen op deze beide elementen (visueel) versterkt worden. Dit heeft geleid tot een aangepast ontwerp dat uitgaat van twee volumes, een lager aan de oostzijde (met onder meer hoofdentree en rouwcentrum) en een hoger aan de westzijde (met zaal en entree jeugdhonk). Het hogere deel heeft een glazen gevel met een artistieke afbeelding van de Linge die in het verleden op deze locatie gelegen heeft. Door de richting van de dakvlakken en de overstekken wordt ingespeeld op de toren en het koor van de kerk en worden de zichtlijnen hierop versterkt. Tevens worden met de daken de entrees aan beide zijden van de uitbreiding gemarkeerd. Bij de advisering is tot slot ook aandacht besteed aan de terreininrichting, en materialen, kleuren en detaillering die passen Definitief ontwerp uitbreiding kerkgebouw bij de monumentale karakteristiek van de kerk. In het verslagjaar is nog niet gekomen tot een definitieve uitwerking en een vergunningsaanvraag. Ontwerp: P.D. van Vliet architekt b.n.a., Loosdrecht
Terugblik In Geldermalsen wordt over het algemeen waarde gehecht aan een aantrekkelijke, verzorgde leefomgeving. Dit komt vooral tot uitdrukking in de historische dorpskernen, het buitengebied en in de woonwijken. De dorpen hebben hun eigen geschiedenis en karakteristiek, die zorgen voor eigenheid en identeit. Dit is aantrekkelijk voor inwoners, maar ook voor toeristen. Mensen zijn gevoelig voor de kwaliteit van hun woon- en werkomgeving. De combinatie van architectonische kwaliteit, aandacht voor de openbare ruimte, groenonderhoud, beperking van reclame-uitingen, etc., kan leiden tot een prettiger (leef)omgeving, tot een betere sociale veiligheid, tot meer duur- In goed overleg wordt gezocht naar beelden die passen bij de bestaande karakteristiek en de stedenbouwkundige situatie. Over het algemeen gaat dit op een positieve, opbouwende wijze waarbij gezamenlijk gezocht wordt naar oplossingen. Door het directe zaamheid en ook een hogere economische waarde. overleg met aanvragers, ontwerpers en andere Een aantrekkelijke omgeving is van groot belang betrokkenen en de oplossingsgerichte houding is voor onze economie en vergroot de WOZ-waarde sprake van een efficiënte werkwijze. Op deze manier van ons vastgoed. kunnen snelle en efficiënte procedures, vermindering van regeldruk en zorg voor ruimtelijke kwaliteit hand Eén keer in de twee weken heb ik op het gemeen- in hand gaan! tehuis overleg met ontwikkelaars, architecten en bewoners over de beeldkwaliteit van ontwerpen. Tessa Stahlie-Biersteker
Kerkstraat 41, Geldermalsen Reclame In het kader van handhaving is geadviseerd over de reclame-uitingen bij het horecapand op het adres Kerkstraat 41 in het centrum van Geldermalsen. Hierover is negatief geadviseerd. Dit had te maken met de hoeveelheid, de verschijningsvorm en de kleuren van de reclame-uitingen, in combinatie met de knipperende verlichting in de avonduren. De reclame komt te opvallend, te onrustig en schreeuwerig over in het bebouwings- en straatbeeld. In overleg met de ondernemer is getracht te komen tot minder opvallende reclames. In het centrum zijn echter meer winkelpanden met zeer opvallende en ontsierende reclame-uitingen aanwezig. Een groot deel hiervan is echter niet vergund of al decennia aanwezig. Deze zeer opvallende reclames en uitstallingen op straat hebben een negatieve impact en zorgen voor een verrommeling van het centrum. Het centrum zou aantrekkelijker over kunnen komen wanneer er terughoudender wordt omgegaan met reclames. Voor veel (historische) centra, zoals in Culemborg en Zaltbommel, zijn, in overleg met de ondernemers, duidelijke spelregels opgesteld, waardoor de straatbeelden zijn opgeknapt en er aantrekkelijker uitzien. Geadviseerd dit voor het centrum van Geldermalsen (en Beesd) ook te doen. Daarbij willen wij graag onze ervaringen op dit gebied delen. Reclame Kerkstraat 41
Draagvlak voor ruimtelijke kwaliteit De tijd dat de inrichting van onze leefomgeving grotendeels in plannen en regels was vastgelegd, ligt achter ons. Deregulering, decentralisatie, eigen verantwoordelijkheid: het zijn begrippen die al vele jaren de toon zetten, ook in het ruimtelijk domein. Tegenwoordig is het een andere overheid die de kwaliteit van de leefomgeving regisseert. Dit gebeurt steeds meer samen met burgers. Het besef is doorgedrongen dat ruimtelijke kwaliteit niet louter met regels valt te sturen en dat beleid meer effect heeft als dit gepaard gaat met input vanuit de samenleving. Door burgers meer ruimte te geven voor eigen initiatieven voelen deze zich meer verantwoordelijk voor de kwaliteit van hun leefomgeving. De overheid kan de aandacht hierdoor verleggen van regels en normen naar regie en stimulering. Zie bijvoorbeeld innovatieve instrumenten als de kookboeken voor de leefomgeving (www.omgevingswet.pleio.nl). Aanbeveling: - De welstandsnota van Geldermalsen is van 2007 en voldoet op een aantal punten niet aan de huidige regelgeving. De nota bevat bovendien vooral regels en is weinig stimulerend van opzet. Het is te overwegen om een meer inspirerende en gebruiksvriendelijke nota op te stellen, die tevens als digitale webapplicatie kan worden gebruikt.
De Omgevingswet komt eraan Naar verwachting treedt in 2018 de Omgevingswet in werking: een integrale wet voor de fysieke leefomgeving. Doel hiervan is onder meer dat gemeentelijke bestuurders een bredere afweging kunnen maken bij het realiseren van ruimtelijke projecten. Niet de regels staan voorop, maar de vraag of een project een bijdrage levert aan een goede ruimtelijke kwaliteit en hierdoor meerwaarde oplevert. De gemeente is hierbij vooral een uitnodigende regisseur. Voorwaarde om als gemeente regie te voeren op ruimtelijke kwaliteit is dat er een heldere visie met doelstellingen ligt en waarin de kernkwaliteiten van de gemeente zijn verwoord. Dat gebeurt uiteraard in de welstandsnota, maar met de komst van de Omgevingswet wordt een aantal nieuwe instrumenten geïntroduceerd, namelijk het omgevingsplan (verplicht) en de omgevingsvisie (facultatief). In een omgevingsplan worden vooral concrete richtlijnen opgenomen, vergelijkbaar met een bestemmingsplan. Een omgevingsvisie is bedoeld als integrale, strategische visie waarin keuzes worden gemaakt voor de inrichting van de leefomgeving. Aspecten als architectuur, cultuurhistorie, welstand, stedenbouw, landschap, milieu en economie worden in onderlinge samenhang bekeken. Daarmee is dit instrument straks hét middel om de ruimtelijke ambities van een gemeente aan te geven en burgers en bestuurders hiermee houvast te geven. Aanbevelingen: - Het lijkt nog ver weg, maar wij vragen nu alvast aandacht voor het opstellen van een omgevingsvisie. Dit is weliswaar niet verplicht, maar het is onmisbaar als de gemeente ruimte wil laten voor initiatieven en niet alles in regels wil vatten. Ook anticipeert u met een omgevingsvisie op een effectief ruimtelijk kwaliteitsbeleid als straks de Omgevingswet een feit is. - De procedures voor het opstellen van nieuwe bestemmingsplannen (op termijn omgevingsplannen ) en beeldkwaliteitplannen gelijk laten oplopen. Dit biedt een sterkere basis voor ruimtelijke kwaliteit. - (Nieuwe) raadsleden kunnen voor een nadere oriëntatie terecht bij de adviseur ruimtelijke kwaliteit om te kijken hoe advisering functioneert. Desgewenst kunnen hier via het GG ook cursussen voor worden georganiseerd.
J.A.L.J. van Meertenstraat 1, Meteren Uitbreiding woning De vrijstaande woning op de hoek van de J.A.L.J. van Meertenstraat in Meteren maakt deel uit van een reeks identieke woningen met een specifieke massaopbouw en architectuur. De woningen hebben een opbouw, bestaande uit een gemetseld volume in twee lagen met hierop een terugliggende, overwegend transparante opbouw met kap. In eerste instantie werd voorgesteld het metselwerk te verhogen en te verbreden, zodat een drielaags, geheel gemetseld volume zou ontstaan. Hierdoor zou een vrij massief en grootschalig beeld ontstaan, waarmee onvoldoende aangesloten werd bij de bestaande architectuur. Op grond van het welstandsbeleid is geadviseerd meer aansluiting te zoeken bij de architectuur van de woning, door het bestaande volume niet te verbreden en de bestaande puienstructuur van het drielaagse volume door te trekken. Dit heeft geleid tot een aangepast plan dat een goed precedent kan vormen voor eventuele toekomstige uitbreidingen bij andere woningen van dit type. Bestaande situatie Eerste ontwerp Definitief ontwerp
Werkwijze bij de advisering De adviseur ruimtelijke kwaliteit van het is vanuit haar adviesrol het eerste aanspreekpunt voor gemeente en initiatiefnemers. Zij adviseert het college van B&W over het brede spectrum van ruimtelijke kwaliteit, zowel plannen, beleid als grote ruimtelijke ontwikkelingen. Het merendeel van de plannen wordt tweewekelijks ter plekke bij de gemeente door de adviseur ruimtelijke kwaliteit behandeld, samen met het burgerlid. Dit gebeurt onder mandaat van de commissie. Voortraject én oplossingsgericht Bij de advisering legt de commissie de nadruk op het begeleiden van plannen en initiatieven, liefst door vooroverleg in een vroeg stadium van planontwikkeling. Dan bestaat nog volop ruimte voor de initiatiefnemer. en de advisering over de nieuwe invulling voor Voorstraat 53-55, in het kader van een bestemmingsplanwijziging. Door lokaal en digitaal te werken is deze werkwijze efficiënt en kostenbesparend voor de gemeente. Bovendien is dit klantvriendelijk richting burgers. Bij voorkeur betrekt de gemeente de commissie al in de RO-fase van beleids- en planvorming. Ruimtelijke kwaliteit maakt dan vanaf het begin deel uit van het planologisch en stedenbouwkundig traject. Een voorbeeld hiervan is de advisering over het stedenbouwkundig plan en het beeldkwaliteitplan voor Rhenoy-Noord
Integratie met cultuurhistorie In zijn de welstands- en monumentencommissie samengevoegd tot een commissie ruimtelijke kwaliteit. Dit betekent dat advisering over wijzigingsplannen voor monumenten en over andere cultuurhistorische zaken door één commissie wordt gedaan en dat er één gecombineerd advies wordt uitgebracht. Dit maakt een frequente en snelle behandeling van dit soort plannen mogelijk. Rol van de commissie De voltallige commissie vergadert driewekelijks en concentreert zich vooral op complexe projecten, waarin naast welstand ook aspecten als stedenbouw, landschap, cultuurhistorie of openbare ruimte meespelen. Hiertoe is de commissie samengesteld uit meerdere disciplines.
Stedenbouwkundig plan en beeldkwaliteitplan Rhenoy-Noord Nieuwe ontwikkelingen Voor de nieuwe invulling van het Storyterrein is een stedenbouwkundig plan en een concept-beeldkwaliteitplan opgesteld, waarover de commissie advies heeft uitgebracht. De vraag was of het plan kan leiden tot een bebouwingsbeeld dat past bij Rhenoy en of het beeldkwaliteitplan als toetsingskader werkbaar is. De commissie kon zich in grote lijnen vinden in het beeldkwaliteitplan waarin uitgegaan wordt van een gevarieerd beeld dat aansluit bij de huidige karakteristiek van Rhenoy. Aandacht is gevraagd voor een aantal onderdelen, waaronder het aantal bouwlagen. Het huidige bebouwingsbeeld in Rhenoy en de referentiebeelden bestaan overwegend uit volumes in één bouwlaag met kap. Het bestemmingsplan gaat echter uit van (maximaal) twee bouwlagen met kap. Van gemeentewege zijn er ideeën om de goothoogte langs de rand te beperken, om een betere overgang naar het landelijke gebied te creëren. De commissie onderschrijft dit idee en heeft verder ook aandacht gevraagd voor een goede aansluiting bij de hoogtes van de woningen aan de dijkzijde. Stedenbouwkundig plan Rhenoy-Noord Gesproken is verder over de gefaseerde bouw, waardoor het centrale plein in eerste instantie niet afgemaakt zal worden. Dit zal leiden tot een onheldere situatie en tot praktisch ongemak voor de bewoners. Geadviseerd is alle bebouwing langs het plein mee te nemen bij de eerste fase. Tevens is aanbevolen uit te gaan van minder ruim geformuleerde randvoorwaarden, zodat er een betere afstemming op de bestaande woningen in Rhenoy en tevens meer onderlinge relatie tussen de nieuwbouw kan ontstaan. Tot slot is aandacht gevraagd voor de openbare ruimte, waaronder een (voor kleine kinderen) aantrekkelijke inrichting van het plein en de toepassing van gebakken klinkers, passend bij het dorpse karakter. Ontwerp: Croonen Adviseurs
Samenstelling commissie Voorzitter F.R. (Free) Hoving Wethouder gemeente Rozendaal Adviseur ruimtelijke kwaliteit/ rayonarchitect Mevr. ir. T. (Tessa) Stahlie-Biersteker Architect ir.j.b. (Jan-Bart) van der Meer Stedenbouwkundige E.D. (Eric) Jongen Burgerleden Mevr. J.M. (Hanny) den Boer-Hammingh (tot 1 augustus ) Mevr. G.M.A.L. (Gabriëlle) van der Weide (vanaf 1 augustus ), burgerlid welstand R. (Ruud) Koch (vanaf 1 augustus ), burgerlid cultuurhistorie Mevr. C. Sterrenburg de Jong, vervanger (vanaf 1 augustus) Adviseur cultuurhistorie ir. M.A. (Martin) van Bleek Ambtelijke ondersteuning J.M.M. (Hans) Pijpers Commissie vlnr:tessa Stahlie, Hanny den Boer, Eric Jongen, Free Hoving, Jan-Bart van der Meer Voor Hanny den Boer-Hammingh eindigde in de zittingstermijn. Als haar opvolger is benoemd Gabriëlle van der Weide. Het afgelopen jaar heeft ook een herstructurering plaatsgevonden van de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit waardoor nu sprake is van één integrale welstands- en monumentencommissie. Er is daarom ook een burgerlid cultuurhistorie benoemd, Ruud Koch.
De cijfers Afgelopen jaar werden 219 plannen voorgelegd aan de adviseur ruimtelijke kwaliteit en het burgerlid, deels in aanwezigheid van de aanvrager of ontwerper. Van deze plannen werd 76% ter plekke door de adviseur ruimtelijke kwaliteit en het burgerlid van een positief advies voorzien. Voor 19% was een wijziging nodig. De voltallige commissie kreeg in totaal 11 plannen (zijnde 5%) voorgelegd: 5 in vooroverleg en 6 definitieve aanvragen. Dit betroffen voornamelijk grote ruimtelijke / stedenbouwkundige ontwikkelingen. Tevens werd voor 12 plannen een gecombineerd welstands- en monumentenadvies uitgebracht.
Voorstraat 53-55, Beesd Nieuwe ontwikkeling in beschermd gezicht Tegen het einde van het jaar is een schetsplan voor nieuwbouw van winkels en appartementen langs de Voorstraat in Beesd aan de orde geweest. De Voorstraat ligt in het Rijksbeschermde dorpsgezicht Beesd, en daarom zijn naast de welstands-, ook de monumentenaspecten meegenomen bij de advisering. Positief is gereageerd op de voorgestelde hoofdbouwmassa. Opgemerkt is dat de positionering en uitwerking nog onvoldoende aansluiten bij de historische karakteristiek in deze omgeving. Geadviseerd is het pand naar voren te plaatsen, in lijn met de linkerbelendingen, zodat het pand (meer) deel gaat uitmaken van de bebouwingswand die de Voorstraat begeleidt. Daarbij is ook aanbevolen het vloerpeil te verlagen, in aansluiting op het buurpand (zodat er geen trappetje en hellingbaan nodig zijn). zorgvuldige architectonische uitwerking, met aandacht voor detaillering, in afstemming op de (historische) karakteristiek in deze omgeving, passend bij de functie en de huidige tijd. Tot slot is aandacht gevraagd voor een goede overgang naar het achterliggende buitengebied en de verschijningsvorm van de garages. In het verslagjaar is geen aangepast plan aan de orde geweest. Schetsplan Verder is geadviseerd de verhouding van gevel en kap, en de gevelindeling te relateren aan die van historische volumes met een vergelijkbare hoofd- en kapvorm in deze straat (bijv. Voorstraat 35). In het algemeen is aandacht gevraagd voor een Ontwerp: Bouwkundig adviesburo Piet Timmer & Partners, Buurmalsen