Arbeidsvoorwaarden De OR als (goed) alternatief voor de vakbond? mr. J.L. (Janka) Sintemaartensdijk 13 december 2018 1 2 Arbeidsvoorwaarden Primair, secundair of tertiair?? 3 1
Partijen Werkgevers Werknemers Vakorganisaties - recht op collectief onderhandelen - belangen leden Ondernemingsraad - Belangen werknemers - de continuïteit van de organisatie 4 Rol van de OR Uitgangspunt = contractsvrijheid : afspraken ondernemer en OR Ook als er vakorganisaties betrokken zijn: Delegatie- en decentralisatiebepalingen in cao Delegatie: uitbreiding instemmingsrecht OR Decentralisatie: extra bevoegdheid tot afwijking van primaire arbeidsvoorwaarden in cao Als vakbonden menen dat zij ten onrechte niet worden toegelaten tot de onderhandelingstafel kunnen zij proberen dit via de rechter af te dwingen. 5 Convenant Art. 32 WOR Uitbreiding instemmingsrecht art. 27 WOR: sociale beleid, waaronder arbeidsvoorwaarden Let op: politiek primaat/primaat cao of delegatie-/decentralisatiebepalingen in cao Nakoming van afspraken met ondernemer afdwingbaar; zowel over de extra bevoegdheden van de OR als over het onderhandelingsresultaat 6 2
Geen vertegenwoordigingsbevoegdheid Met OR gemaakte afspraken werken niet automatisch door in arbeidsovereenkomst; Ook na instemming OR, in beginsel instemming individuele werknemer nodig voor wijziging overeengekomen arbeidsvoorwaarde; Of: Wie zwijgt, stemt toe?! Let op: goede communicatie met/raadpleging van achterban! 7 Werking Cao - alleen vakbonden hebben recht op collectief onderhandelen - alleen leden cao-partij rechtstreeks gebonden Alle werknemers gebonden als: - cao algemeen verbindend verklaard - incorporatiebeding in arbeidsovereenkomst Arbeidsvoorwaardenreglement - werkgever zonder of met OR Alle werknemers gebonden als: incorporatiebeding arbeidsovereenkomst en/of (eenzijdig) wijzigingsbeding 8 Wijziging arbeidsvoorwaarden Eenzijdig of tweezijdig? 9 3
Eenzijdige wijziging Uitgangspunt: Contract = contract/afspraak = afspraak Instemming individuele werknemer Eenzijdige wijziging in beginsel niet mogelijk, maar eenzijdig wijzigingsbeding, of goed werkgever-/werknemerschap Geen individuele instemming nodig - Cao algemeen verbindend verklaard - Incorporatiebeding cao/avr 10 Eenzijdig wijzigingsbeding Geen individuele instemming werknemer nodig als: - zwaarwichtig belang van werkgever bij wijziging, dat ten koste mag gaan van belang werknemer Belangenafweging (door de kantonrechter) - Bewijslast zwaarwichtig belang ligt bij de werkgever - Alle omstandigheen van het geval - Instemming OR indicatie voor zwaarwichtig belang! 11 Geen eenzijdig wijzigingsbeding Goed werkgever- werknemerschap Toets: - Er moet sprake zijn van gewijzigde omstandigheden; - Enerzijds moet werkgever als goed werkgever met een redelijk voorstel komen; - Anderzijds kan van werknemer als goed werknemer redelijkerwijze worden verwacht dat hij akkoord gaat met een redelijk voorstel. Standpunt OR kan een rol spelen in de vraag of de werkgever de werknemer een redelijk voorstel heeft gedaan en of werknemer in redelijkheid dat voorstel naast zich neer mocht leggen. 12 4
Belang van het standpunt van de OR Rechtbank Gelderland (28 november 2018) Ktr: ( ) De drie door ING aangevoerde argumenten in samenhang met de betrokkenheid van de COR leiden naar het oordeel van de kantonrechter dan ook tot de slotsom dat er bij ING een dusdanig zwaarwichtig belang aanwezig is bij het doorvoeren van de wijziging van de regeling dat de individuele belangen van werknemer bij handhaving van de oude situatie moet wijken( ). Hof Den Bosch (20 februari 2018) Een werknemer hoefde niet te accepteren dat zijn werkgever eenzijdig de pensioenregeling zou wijzigen met als gevolg dat hij binnen een periode van twee jaar 30% van de verschuldigde pensioenpremie zou moeten gaan betalen. Dit terwijl zowel in zijn arbeidsovereenkomst als in het Arbeidsvoorwaardenreglement waarin de Pensioenvoorziening was geregeld, een eenzijdig wijzigingsbeding was opgenomen en de groepsondernemingsraad (GOR) met de wijziging had ingestemd (én 585 werknemers van de 590 geen bezwaar hadden gemaakt tegen deze wijziging). 13 Tweezijdige wijziging Rechtbank Limburg, december 2017 Arbeidsvoorwaardenreglement via incorporatiebeding in arbeidsovereenkomst; O.g.v. AVR werknemer gebonden aan (toekomstige) wijzigingen overeengekomen tussen OR en werkgever; Met OR overeengekomen wijziging nadelig gevolg voor hoogte loon werknemer; Ktr: geen eenzijdige wijziging, geen zwaarwichtig belang en geen instemming individuele werknemer nodig. Werknemer heeft ingestemd met toepasselijkheid AVR en daarmee met bevoegdheid OR om namens individuele werknemers met werkgever te onderhandelen over onder meer de primaire arbeidsvoorwaarden en wijzigingen daarvan. 14 Rol OR: Plussen en minnen Voordeel: Maatwerk! - De arbeidsvoorwaarden zijn immers specifiek op het eigen bedrijf en de daarin werkzame werknemers gericht; - (groter) draagvlak binnen onderneming Let op: gedurende hele traject goede communicatie met achterban! 15 5
Rol OR: Plussen en minnen Aandachtspunten: - OR-leden zijn veelal geen professionele onderhandelaars; - Technisch gecompliceerde onderwerpen (bijv. pensioen) - OR kan niet onafhankelijk ten opzichte van werkgever opereren; - OR heeft minder middelen om druk uit te oefenen op de werkgever. OR recht om deskundigen in te schakelen (artikel 16 en 22 WOR) Eventueel samenwerking met vakbonden 16 Hoe pak je het aan Onderhandelingscommissie OR (evt. nadat draagvlak achterban is onderzocht) MTO uitvoeren Convenant OR en directie: - Formulering uitgangspunten - Afspraken maken over hoe onderhandelingen worden gevoerd Inventarisatie alle arbeidsvoorwaarden en andere regelingen Rangorde/prioritering onderwerpen Raadpleging medewerkers; klankbordgroepen, panelbijeenkomsten Inventarisatie juridische aspecten Overleg en onderhandelingen OR en directie Communicatie in- en extern 17 Eens? Oneens? OR en vakbond: in elkaars vaarwater? Niet de OR bedreigt vakbonden, maar vakbonden zelf? Met de AVR ondergraaf je het cao stelsel? Rol OR als onderhandelingspartner bij cao-afspraken: Een mooie ontwikkeling in de medezeggenschap? 18 6
OR (goed) alternatief vakbond? Beide zorgen voor gelijkwaardige relatie werkgever en werknemer Beide beschermen tegen ongelijke behandeling en willekeur Geen vakbonden en geen OR: Werknemer en werkgever moeten individuele gesprekken met alle werknemers voeren Vakbonden ook in andere overlegorganen: SER, Stichting van de Arbeid OR alleen actief in organisatie zelf OR interne toezichthouder op toepassing CAO en arbeidsrecht Uitdaging: Meebewegen met ontwikkelingen in samenleving 19 Conclusie OR kan een belangrijke rol spelen bij totstandkoming/ wijziging van arbeidsvoorwaarden. OR in plaats van of samen met vakorganisaties. OR niet als noodzakelijk kwaad maar als partner om samen met de werkgever te komen tot een goed arbeidsvoorwaardenpakket, met oog voor zowel de belangen van de werknemers als de organisatie als geheel! 20 Vragen? 21 7
WOR-app Onze vernieuwde WOR-app is nu beschikbaar in de App Store en in Google Play! De app beschikt over een aantal nieuwe functies. Hierdoor is het gebruik ervan nog makkelijker geworden. Ga snel naar uw App Store om de WOR-app te downloaden! U kunt hem vinden via de zoekopdracht De Clercq WOR. 22 Contactgegevens Janka Sintemaartensdijk j.sintemaartensdijk@declercq.com 071-5815314 www.declercq.com 23 8