P. LOGIE S. Wallecan Weten we wat we zien? of Zien we wat we weten? In de 21ste eeuw is het aanbod van digitaal beeldmateriaal overweldigend! Leerlingen kunnen niet meer in de beelden kijken! Ze verliezen het verhaal in de foto! NOOD AAN: - duidelijke selectie - aantrekkelijke opdrachten - herkenbaarheid 1
UITGANGSPUNT: Hoe kunnen beelden de aardrijkskundeles kruiden? WERKVORM 1: schetsen in het beeld! Jaar 1: verplichte excursie reliëf!!! ideale gelegenheid om leerlingen met beeldmateriaal te leren omgaan!!! BEGINSITUATIE: De leerlingen hebben net het thema landschap en kaart gezien. Een korte inleiding op de excursie werd al gegeven. Opdracht: Maak een ruwe schets van het landschap zoals je het NU waarneemt. (Kemmelberg Ossuaire Français) 2
In de klas Ontdekken lln de: Kniklijnen Dallijnen Horizon Helling Hoogteverschil Kamlijn Ze overtrekken alle elementen van het reliëf op hun tekening! De actieve betrokkenheid en de sterke visualisatie zorgen voor een concrete vastzetting van alle termen. De leerlingen werken begeleid en zelfstandig WERKVORM 2: verbanden leggen met beelden! SITUATIE: De leerlingen krijgen elk een foto te zien. ze noteren zoveel mogelijk kenmerken tijdens deze observatieronde. Na deze fase gaan de leerlingen in groepjes zitten. Elke leerling beschrijft zijn foto voor de andere groepsleden. Daarna gaat men samen op zoek naar verbanden: Wat hebben de 4 foto s met elkaar gemeen? Wat is het onderwerp? Bedenk een passende titel voor de 4 foto s De leerlingen structureren alles in een klein schema en komen hun bevindingen met behulp van de foto s op powerpoint voorstellen. 3
Voorbeeld 1 Voorbeeld 2 Voorbeeld 3 4
WERKVORM 3: KLIMAAT door middel van BEELD, VIDEO & GRAFIEKEN Vaak beseffen we niet dat we overspoeld worden met geografisch beeldmateriaal. Talrijke televisieprogramma s brengen heel wat aardrijkskundige fenomenen onbewust aan het licht. Ook onze leerlingen worden overspoeld door heel wat tv-programma s. Vaak is de eerste vraag die ze s morgens aan elkaar stellen tvgebonden. Als aardrijkskundeleerkrachten moeten we hiervan gebruik maken om hun aandacht te trekken bij theoretische onderwerpen. Een typisch thema hiervoor is klimaat in het derde jaar. Meestal halen de leerlingen hun neus al op bij het horen van dit begrip. Hieronder vind je een mogelijkheid om de dagelijkse sleur en het doceren te doorbreken. UITWERKING De leerlingen werken per 2 De leerlingen combineren klimatogrammen, de foto s en de tvfragmenten met elkaar. Ze beschrijven telkens wat ze zien. Zo leren ze in de foto kijken De leerlingen maken gebruik van de determineertabel De leerlingen krijgen per vegetatiezone een korte definitie. Zo kunnen ze de kenmerken in het landschap en de films analyseren in het beeld. Via de determineertabel kunnen ze de grenswaarden correct aanduiden. 5
1 VEGETATIEDEFINITIES: Sneeuwwoestijn: eeuwige sneeuw, zonder vegetatie Toendra: mossen,grassen en struiken op ontdooide bovengrond Taiga: eindeloze naaldwouden, eventueel met berken Gemengd Woud: Ze bestaan uit naald- en loofbomen Hardbladige Vegetatie: Planten met harde bladeren, doornen Steppe: Uitgestrekte grasvlakten, geen bomen, verdorde struikjes Woestijn: Hier ontbreekt de vegetatie, enkel zand, rotsen en stenen Savanne: Uitgestrekte grasgebieden, vaak met bomen en struiken Tropisch Regenwoud: zeer dichte wouden met een rijke fauna en flora Met behulp van de definities leren de leerlingen gericht te kijken naar enkele populaire filmpjes! IJSWOESTIJN: TOENDRA: TAIGA: LOOFWOUD: HARDBLADIGE VEGETATIE: WOESTIJN: STEPPE: SAVANNE: TROPISCH REGENWOUD Stukje uit 70 onder nul Terug naar Siberië, met Martin Heylen Terug naar Siberië met Martin Heylen Het bos, met Sammy Tanghe uit Het Eiland Beste vrienden in Zuid-Spanje Fragment uit Parijs-Dakar Fragment uit Toast Kannibaal Fragment uit Toast Kannibaal of Dieren in nesten Fragment uit Stanley s Route of Peking Express De leerlingen noteren alles wat met vegetatie en klimaat gerelateerd is op een kladblaadje, zodat ze straks de vegetatie kunnen typeren! De leerlingen proberen daarna de filmpjes met de correcte foto en vegetatie (cf. definities) te verbinden! 6
Daarna krijgen ze een blad met klimatogrammen en plaatsnamen. De leerlingen determineren de klimaten en proberen met behulp van de atlas de plaatsnamen bij het correcte klimatogram te voegen. 1 PLAATSNAMEN J Malaga (Spanje) K Vostok (Antarctica) L In Salah (Algerije) M Puerto Limón (Costa Rica) N Antwerpen (België) O Trondheim (Noorwegen) P Odienné (Ivoorkust) Q Barrow (USA) R Los Angeles (USA) Uiteindelijk wordt alles in een eindoverzicht genoteerd. Met behulp van de determineertabel kan men ook de correcte grenswaarden bij elke klimaatzone noteren! Tenslotte kunnen de klimaatzones nog op kaart worden aangeduid! WERKVORM 4: Stellingen, grafieken en foto s Leerlingen hebben nood aan visualisatie tijdens de les! De vraag is echter wat wij (en dan vooral de leerlingen) uit die beelden kunnen halen. Wanneer we beelden enkel en alleen gebruiken ter illustratie of ter verduidelijking van het woord of de layout van onze cursus schieten we ons doel voorbij. Probleemstelling: Hoe kunnen we beter met beelden omgaan? 7
Een concrete toepassing: Problematiek van de (over)bevolking Problematiek van de hongersnood -spreiding van de huidige wereldbevolking -groei van de wereldbevolking (historisch, actueel): voorbeeld Niger -Ethiopië: honger, hulpgoederen Spreiding en bevolkingsgroei in de wereld Hoe gaan we te werk? Het is de bedoeling om een aantal stelling te koppelen aan enkele kaartjes en grafieken die de spreiding van de huidige wereldbevolking aantonen. Zo leren de leerlingen nadenken over een stelling en leren ze in het beeldmateriaal (hier grafieken) KIJKEN De leerlingen gaan in groepjes zitten De leerlingen krijgen een stellingenblad en een figurenblad De leerlingen overleggen met elkaar en plaatsen het cijfertje van de stelling op de juiste plaats in de figuur Elk groepje krijgt een aantal stellingen. Een leerling uit het groepje zal tijdens het evaluatiemoment hun keuze komen toelichten. Waarom plaatsen wij cijfer op deze plaats in de figuur? De andere groepjes krijgen een groene en een rode kaart! Ze overleggen of het antwoord van het andere groepje juist is. Bij een rode kaart kan het groepje zich verantwoorden! De leerkracht is scheidsrechter Je kan er ook een spelelement in stoppen: Juist antwoord: 2 punten, groene kaart 1 punt, rode kaart 1punt 8
VOORBEELD 1: Bevolkingsproblematiek 1. Georges is 63. Romina is er 12. Georges leeftijdsgenoten (+60) zijn de grootste bevolkingsgroep op aarde. 2. Yamina behoort bij de bevolkingsgroep die meer dan 1/3 van de wereldbevolking uitmaakt. 3. Pjotr, pas geboren, ligt op de materniteit. Hij vindt het er akelig stil. Hij is de enige baby in het gebouw! 4. Sambegou is het zevende kind van mama Matonge. Hij woont in het continent met de grootste bevolkingsaangroei. 5. In het zuidelijk halfrond is er slechts één gebied waar de bevolking niet toeneemt. 6. Xiu Wang woont in het continent dat in het jaar 2000 meer dan 2/3 van de wereldbevolking heeft. VOORBEELD 2: bevolking in Niger & België 1. Dubbel zoveel mensen moet rondkomen met evenveel water als in 2000 2. Vrouwen zijn het sterke ras, met meer dan 1,5% boven de 80! 3. In de jaren 50 spraken we in België van de babyboom. Ook Jean behoorde daarbij. In welke leeftijdscategorie zit hij nu? 4. Momenteel merken we een babyboom in Niger. 5. Je tachtigste verjaardag vieren is heel speciaal, het is heel weinigen gegeven. 6. De scholen krijgen steeds minder leerlingen over de vloer. 7. De pensioenkas moet steeds meer oudjes een pensioen bezorgen. 9
5 4 3 7 2 6 1 VOORBEELD 3: Ethiopië: geboorte en sterfte, hongersnood, hulpgoederen Instapoefening geen spelelement 1. Er heerst grote honger door droogte in Ethiopië. Er komt een benefietconcert voor het land. Alle grote zangers doen mee. Het wordt een groot succes. Ethiopië wordt overspoeld door voedselhulp. 2. De bevolking stijgt sterk. Er moeten steeds meer monden worden gevuld. De voedselhulp stijgt opnieuw sterk. 3. De plaatselijke boer jammert, zijn laatste koe is aan de droogte gestorven. Nu heeft hij zijn laatste voedselbron ( melk en bloed ) kwijtgespeeld. 4. Alhoewel het aantal geboortes immens stijgt, sterven er toch nog 15 op 1000 mensen. 5. De plaatselijke boer kan zijn akker niet bewerken, hij moet strijden tegen zijn buurland Eritrea. 6. De kinderen hebben een dik buikje, vreemd want ze lijden erge honger. 7. Door de oorlog moet men steeds meer voedsel aankopen, in plaats van het zelf te produceren. 50 geboortes en sterftes per 1000 mensen Ethiopië aantal personen 40 30 20 10 0 geboortecijfer sterftecijfer 10
WERKVORM 5: Landschapslogica Een van de belangrijkste zintuigen van de mens zijn de ogen. Toch zien we maar een heel beperkt deel van wat er rondom ons is, of liever bekijken we maar een beperkt stukje van een landschap. Leerlingen zien vooral wat hen interesseert, wat in het oog springt, wat spectaculair is, Voor de lessen aardrijkskunde is het belangrijk dat leerlingen een breder beeld krijgen van het landschap. We willen ze leren zoeken naar relaties tussen de verschillende elementen die een landschap opbouwen, zowel de natuurlijke als de onnatuurlijke. Op die manier krijgen ze een beter beeld van zowel industrie, ruimtelijke ordening, toerisme, bevolking, Opdracht 1 Bekijk de foto enkele minuten en noteer wat je ziet op de foto. - wat zie je? - welke verbanden kan je zien? - wat is natuurlijk / onnatuurlijk? - Geef een titel aan de foto. Alisadr Cave - Iran 11
Carrière Napoleon Marquise (Fr.) Haven van Antwerpen Aiguille du Midi Chamonix (Fr.) (zicht vanuit het ZW) 12
Le bout du monde Sixt Fer à Cheval (Fr.) Opdracht 2 In kleine groepjes titels bespreken en beargumenteren Tot 1 passende titel komen per foto en kunnen verklaren waarom die titel gekozen is. Opdracht 3 Opstellen van tijdslijn waarop zowel de natuurlijke als de onnatuurlijke elementen op de foto gesitueerd worden Waarom vinden we dat daar? Uitgewerkt voorbeeld Uitgewerkt voorbeeld storthoop kraan wegen horizonlijn gebouw loodsen draadafsluiting begroeiing steengroeve kalksteenbodem 13
Welke verbanden kunnen we zien op de foto? kalksteenbodem steengroeve steengroeve wegen kraan steengroeve storthoop steengroeve draadafsluiting steengroeve loodsen steengroeve - kraan Titel voor de foto? Bodemwerken aanleg tunnel ontginning van een kalksteengroeve uitzicht op een steengroeve kolossale kraan om rotsblokken op te tillen kraan verstoort zicht - Situering op tijdslijn - 300 miljoen nu kalksteenbodem oceaan horizonlijn kraan draadafsluiting bebouwing wegen storthopen steengroeve 14