Gedachten Uitpluizen Cognitieve Gedragstherapie bij stemmen en wanen Aart Oosterveld, spv Widel van Son, klinisch psycholoog Voortgezette Behandeling Apeldoorn 29-9-2010
Inhoud workshop Doelstelling Who is who? Stemmen en wanen, cijfers Ervaringsoefening stemmeninterview Waarom cgt bij psychose? MD richtlijnen Oefenen met G-schema Casus Probleemformulering Oefening Afsluiting
Ontstaan stemmen Stemmen bij 2-10% bevolking Taal- en spraakcentra zijn actief Geheugen wordt eerder geactiveerd, trauma? Dopaminehuishouding zorgt voor vervorming
Ervaringsoefening
Stemmen interview hoeveel stemmen zijn er? Zijn het mannen en/of vrouwenstemmen? Zijn het stemmen van bekenden of onbekenden? Als de stemmen er zijn, zijn ze er dan kort of lang? Op welke momenten van de dag zijn ze het meest aanwezig? In wat voor situaties zijn zij het meest aanwezig? Wat zeggen de verschillende stemmen? Welke gevoelens roept dat op (bang, boos, blij of bedroefd op een schaal 0 tot 100)? Welke gedragingen roept dat op? Waarom zijn de stemmen gekomen? Wat willen zij bereiken? als ze goedwillend zijn, hoe helpen ze u dan? Als ze kwaadwillend zijn, wat doet u dan? Zijn de stemmen vooral scheldend en vernederend en/of geven de stemmen kritisch commentaar op wat je doet? zo ja, voelt u zich vooral waardeloos en nutteloos? Zo ja, voelt u zich vooral buitengesloten, stom, anders en er niet bij horend? Geven de stemmen opdrachten om dingen te doen en te laten? zo ja, doet u het wel of doet u het niet? Zo ja, in weke situaties gehoorzaamt u en wanneer verzet u zich? Bedreigen de stemmen u?
Hoe ontstaan wanen? Normale denkfouten: Steun zoeken voor eigen overtuiging, andere informatie negeren Te veel vertrouwen in eigen redeneervermogens Attributiefouten (observator-actor/self-serving) Neiging tot een éénfactor-theorie
Dopaminehuishouding te veel: extra arousal jumping to conclusions aandacht voor details te weinig: minder goede informatieverwerking minder oplettendheid, beperkte blik
Waarom CGT bij psychose? Cognitieve gedragstherapie is aanbevolen in de Nederlandse multidisciplinaire richtlijn Schizofrenie Positieve effecten: (psychotische) symptomen opname duur sociaal functioneren ziekte-inzicht medicatietrouw De acceptatie van de behandeling is goed
Voor wie? Alle cliënten met psychotische symptomen gebrekkig ziekte-inzicht, matige medicatietrouw, matige intelligentie zijn geen contraïndicatie! Behandeling van minimaal zes maanden of tien zittingen is noodzakelijk voor blijvend effect.
Hulpvraag bij psychose Angst en depressie: help me eraf! Bij stemmen: zelfde hulpvraag, doel: beter kunnen verdragen van de stemmen, waardoor minder angst, depressie. Bij paranoïde waan is de hulpvraag: Help mij m n belagers onschadelijk te maken! Doel wordt het ondermijnen van de kwade bedoeling of sterker worden en beter weerstand bieden
Doel behandeling Niet zozeer het verminderen van psychotische verschijnselen als wel een andere kijk op stemmen/wanen ontwikkelen verminderen van negatieve gevoelens: (angst, depressie, boosheid, schaamte) niet meer dagvullend met waan of stemmen bezig zijn, waan of stemmen staan minder op voorgrond
Uitleg G-schema: Gebeurtenis Gedachte Gevoel Gedrag bang boos blij bedroefd
Casus Kees van der Top, 57 jaar, gescheiden, 2 kinderen en paragnost. Is zijn gehele dag bezig met omzettingen en éénwordingen. Hij is al jaren bezig met het omzetten van dieren. Hierdoor bereikt hij een aantal meters. Dit is nodig om de instelling te bereiken. Om dit te bereiken loopt hij bepaalde routes door de stad, op plekken waar veel straling is blijft hij dan staan en kan hij op die manier meters omzetten. Als dit gebeurt groeit hij goed door. Dit is voor hem erg belangrijk. Kees heeft paranormale contacten met andere paragnosten en ziet ook
Casus Behandeling: Leponex, beta blokker, benzo s, ECG, switch leponex naar Risperdal consta ivm toxische leponex spiegel, uitleg paniekaanval. Inhoudelijke gesprekken over de instelling en het omzetten en één worden. G-Schema s maken
Gebeurtenis Ik ga slapen en voel hartkloppingen, voel me nerveus, trekken linker been, tintelingen in armen en vingers, gejaagd onprettig gevoel.
Gedachte Ik MOET ontspannen! Ik zit in de min. Ik moet meer dan 10000 meter omzetten om één te maken. Mijn instelling is niet sterk genoeg en daar komt het vrouw zijn door. De vrouwen die ik in mij heb bezorgen mij hartkloppingen omdat ik niet voldoende omzet. De vijf vrouwen die ik in mij heb (Dicky, Lisa, Lena, Astrid en Karin) die vogels omzetten bezorgen mij hartkloppingen omdat mijn instelling niet goed is.
Gevoel Boos 40% Bedroefd 60% Bang 70% Blij 0%
Gedrag Ik probeer te ontspannen. Ik ga mijn bed uit, op de bank zitten, radio luisteren. Ik drink veel thee. Ik slaap niet, probeer overdag te slapen. Ik kan niet op mijn zij liggen want dan krijg ik het benauwd. Veel contact met huisarts, GGZ.
Alternatieve gedachten Ik heb al 10000 meter omgezet. De volgende 10000 meter gaan ook wel lukken. Ik ben een goede paragnost. Het is niet erg om hartkloppingen te hebben, het gaat vanzelf weer over. Ondanks dat ik mij niet lekker voel ga ik nu toch slapen. Soms zet ik nu eenmaal meer om dan anders, het omzetten gaat vanzelf weer beter.
Gevoel Boos 30% (was 40%) Bedroefd 60% (was 60%) Bang 30% (was 70%) Blij 0% (was 0%)
Effecten: De omzettingen verliepen beter Afname lichamelijke klachten Ervaart minder druk om meters om te zetten Afname paniek als het omzetten niet lukt. Prettig om over het omzetten te praten Voelt zich gesteund en begrepen Eigen verklaring waarom het weer beter gaat: Het omzetten gaat weer goed, zet veel
Probleemformulering Hoe en wanneer zijn stemmen/achterdocht ontstaan Wat is hun betekenis voor G-G-G Gedeeld startpunt Gedeelde doelstellingen
Opzet Probleemformulering Relevante gebeurtenissen in het verleden Gebeurtenissen Gedachten Gevoelens Gedragingen Gevolgen Samenvatting probleemformulering Doel afname lijdensdruk Doel toename sociaal functioneren
Oefening probleemformulering
Gedachten uitdagen Aandachtspunten Terugkomen op vorige sessie Neutrale houding Cliënt stimuleren tot onderzoek, aanwijzingen voor en tegen. Wat helpt? Valkuilen je gelijk proberen te halen voor de cliënt op zoek gaan (uitpluisformulier)
Uitpluisformulier Aanwijzingen en bewijzen die mijn overtuiging ondersteunen: Welke aanwijzingen of bewijzen heeft u voor deze gedachte? Aanwijzingen en bewijzen die mijn overtuiging tegenspreken: Als mijn beste vriend(in) deze gedachte had, wat zou ik dan zeggen? Als mijn beste vriend(in) zou weten dat ik deze gedachte had, wat zou zij tegen mij zeggen? Als iemand anders deze gedachte zou hebben, wat zou ik tegen hem of haar zeggen? Zijn er kleine zaken die mijn gedachte tegenspreken en waar ik overheen kijk? Andere verklaringen Zijn er andere verklaringen mogelijk? Hoe kijk ik over vijf jaar terug op deze situatie? Zijn er positieve kanten die ik over het hoofd zie? Spring ik naar conclusies die niet helemaal door feiten ondersteund worden? Beschuldig ik mezelf van iets waar ik niets aan kan doen? Heb ik ooit dit soort gedachten gehad en bleek het niet juist te zijn?
Tot Slot Andere manier van denken over psychose, wanen en stemmen horen. Niet gericht op waarheid of een realistisch denkpatroon, maar Wel op minder negatieve beïnvloeding door psychose. Nieuwe aangrijpingspunten in behandeling bij mensen waarbij medicatie onvoldoende effect heeft.
Gedachten Uitpluizen is een cognitief gedragstherapeutische methode om mensen met wanen of hallucinaties beter te leren met de psychotische verschijnselen om te gaan. www.gedachtenuitpluizen.nl
Bronnen / Literatuur: Gedachten uitpluizen, Handboek Theorie, Cognitieve Gedragstherapie bij achterdocht en stemmen, 2005 Stichting cognitie en psychose, Mark van de Gaag, Lucia Valmaggia, Rigo Vermeer, Cees Sloof Gedachten uitpluizen, Vaardigheden Oefenboek, Cognitieve Gedragstherapie bij achterdocht en stemmen, 2005 Stichting cognitie en psychose, Mark van de Gaag, Lucia Valmaggia, Rigo Vermeer, Cees Sloof www.gedachtenuitpluizen.nl Concept Multidiscipliniare Richtlijn Schizofrenie (2010) www.ggzrichtlijnen.nl
Bedankt voor jullie aandacht! a.oosterva.aeld@ggnet.nl a.oosterveld@ggnet.nl w.vanson@ggnet.nl