organiseren buurtvaders zich rondom opvoedvraagstukken. Vanwege hun specifieke doel hebben deze initiatieven vaak een meer gesloten karakter. 3 Bewonersinitiatieven die gericht zijn op de ontwikkeling van de eigen wijk Bewoners met een ideaal en een visie leveren met hun initiatief een bijdrage aan een vitale wijk. Soms werken ze vanuit een eigen locatie die dienst doet als ontmoetings- en activiteitenruimte, bijvoorbeeld Kracht van Zuilen en Burezina. Deze initiatieven vormen een wezenlijk onderdeel van de sociale infrastructuur in een wijk. Een afgeleide hiervan zijn de sociale ondernemingen en de ondernemingen die in het kader van hun MVO-beleid of met een ideaal de wijk of buurt betreden om daar samen met bewoners activiteiten te ontplooien. Het gaat om ondernemers die zich hard maken voor de leefbaarheid van veelal kwetsbare wijken of buurten. We zien bewonersinitiatieven uitgroeien tot belangrijke spelers in de sociale basis. Deze sterke initiatieven leveren een grote bijdrage aan de binding en ontmoeting in de buurt. Veel initiatieven leunen op vrijwillige inzet van de initiatiefnemers en gaandeweg kost het hen meer tijd dan ze beschikbaar hebben. De omvang van het initiatief groeit voorbij hun mogelijkheden. Ook weten zij in toenemende mate de meer kwetsbare bewoners te bereiken. Deelname van deze bewoners vraagt echter soms competenties die de deskundigheid van de initiatiefnemers overstijgen. Een derde grens waar ze tegen aan lopen is de financiering. Vaak zijn ze afhankelijk van incidentele middelen terwijl hun rol en positie structurele financiering vraagt. Alle wijken kennen dergelijke bewonersinitiatieven, daar waar nodig bieden wij ondersteuning om zichzelf te verduurzamen. Ambitie De wijken kennen een rijk aanbod van bewonersinitiatieven waardoor bewoners elkaar ontmoeten en activiteiten ondernemen. Bewoners met ideeën weten waar ze terecht kunnen voor advies, coaching en ondersteuning om nieuwe initiatieven te realiseren. Sterke initiatieven hebben een ondersteuningsstructuur waardoor ze zich verder kunnen ontwikkelen. Initiatieven staan open voor iedereen en dragen bij aan dat wat er wil gebeuren in buurten en wijken. Onze rol We makelen op maat, altijd vanuit de vraag. Initiatiefnemers vragen bijvoorbeeld onze ondersteuning bij fondsenwerving, het vinden en boeken van ruimte in een van de buurtcentra, ondersteuning bij communicatie, of het verbinden met mensen, netwerken en organisaties. Wij hebben de basiskennis in huis om initiatieven te ondersteunen bij het opzetten van rechtspersonen en bij fondsenwerving. Deze expertise is belegd bij gespecialiseerde sociaal makelaars die stadsbreed inzetbaar zijn. Alle sociaal makelaars kunnen een ondersteunende rol spelen bij aanvragen voor het Initiatievenfonds. We hebben een adviserende en coachende rol om in gesprek met initiatiefnemers te onderzoeken of en hoe het initiatief zich kan openstellen voor de verschillende bewoners in de wijk. Onze rol is ook die van coach, waarbij de sociaal makelaar een bijdrage levert aan een groeiend zelfbewustzijn en zelfvertrouwen van initiatiefnemers. Daarnaast kan de sociaal makelaar bijspringen als het onderlinge proces stokt. 18
Waar nodig verbinden we bewonersinitiatieven aan stedelijke partners die over specialistische kennis beschikken of een specifiek trainingsaanbod bieden, zoals VC U, Dok030, Social Impact Factory, Omzien naar elkaar en Dwarsverband Utrecht. Ook brengen we initiatiefnemers in contact met andere bewoners(initiatieven) om kennis en vaardigheden te delen. Onze inzet is er op gericht dat initiatieven meer en meer gedragen worden door bewoners, eventueel met ondersteuning van een vrijwilliger al of niet uit de groep zelf. Sociaal makelaars zijn ook in staat hiaten in aanbod te signaleren, waarop wij doen wat nodig is, bijvoorbeeld het initietiëren van initiatieven. Hierbij kan het gaan om de vraag achter een vraag die leeft bij verschillende bewoners in de wijk. We brengen deze bewoners bij elkaar om gezamenlijk initiatief te starten. Dit doen we ook op verzoek van de gemeente. In de puurste zin van het woord zijn dat geen bewonersinitiatieven, maar we ervaren dat bewoners vaak geïnspireerd raken; gaan meedoen en het initiatief gaan dragen, aangemoedigd en gecoacht door de sociaal makelaar. Br n b r n r Utrecht heeft 24 gemeentelijke buurtcentra: trefpunten voor en door de buurt. Zij hebben ieder een eigen identiteit, die samenhangt met de locatie, de ontstaansgeschiedenis en de mogelijkheden van het pand en de mensen die er actief zijn. We hebben ervoor gezorgd dat de buurtcentra laagdrempelig en uitnodigend zijn voor alle bewoners. Een belangrijk streven is dat we gebruikers uitnodigen om gezamenlijk verantwoordelijkheid te nemen voor het beheer. De gemeente Utrecht heeft gekozen voor de vorm de driehoek. Samen met gebruikers en Stadsbedrijven hebben wij deze vorm van beheer de afgelopen jaren werkendeweg ontwikkeld. Belangrijke succesfactoren zijn de mate van afspiegeling van de buurt; de uitwisseling tussen bewonersinitiatieven en de mate waarin het buurtcentrum een ontmoetingsplek is voor bewoners en een verbindinsplek voor organisaties voor hulp en ondersteuning. De buurtcentra zijn meer en meer ook een broedplaats voor bewonersinitiatieven en sociaal ondernemerschap, vaak ondersteund door een sociaal makelaar. Voor ons is succes breder dan alleen bezettingsgraad. Ambitie Veel bewoners kennen de buurtcentra en komen er voor een kopje koffie, informatie of een activiteit. De gebruikers vormen een dwarsdoorsnede van de wijk, aansluitend bij het profiel van de buurt zoals geschets in de nota Maatschappelijke initiatieven onder een dak. Het eigenaarschap ligt zoveel mogelijk bij bewoners en gebruikers en is in alle buurtcentra geborgd binnen een volwassen driehoeksoverleg. Buurtcentra bieden soms kwetsbare bewoners vrijwilligersplekken aan die hen ondersteunen om te stijgen op de participatieladder. Onze rol Sociaal beheer en sociaal makelen gaan hand in hand. Wij leveren een bijdrage aan een veilig en vreedzaam klimaat in de buurtcentra en bieden ondersteuning aan bewoners die willen participeren en een bijdrage willen leveren aan activiteiten. 19
We versterken het eigenaarschap, de wederkerigheid en inclusiviteit op alle locaties. We overleggen met bewonersinitiatieven over de toegankelijkheid van de activiteiten voor andere buurtbewoners. We kijken kritisch naar een programmering die inhoudelijk goed aansluit bij de wijk. We bewaken de sfeer, zorgen voor een goed contact met de buurt en een optimaal gebruik van de ruimte. Wij sturen op een slimme programmering, zodat activiteiten elkaar versterken en bewonersinitiatieven elkaar ontmoeten. Met elkaar kijken we wat nodig is aan faciliteiten om de activiteiten goed te kunnen ondersteunen. Zo zijn er in bijna alle buurtcentra computers, zodat bewoners hun taal- en digitale vaardigheden kunnen versterken. We verbinden ook organisaties voor hulp en ondersteuning aan de buurtcentra. Onze ervaring leert dat het versterkend werkt als bijvoorbeeld buurtteams hun balie of spreekuur in het buurtcentrum organiseren. Het buurtcentrum is een plek waar we vrijwilligers en actieve bewoners, bijvoorbeeld als gastheer/vrouw ondersteunen bij hun ontwikkeling. Waar zij zelfvertrouwen opbouwen en nieuwe talenten ontdekken. Het is onze taak om op een goede manier gastheer/ vrouwschap te organiseren. We zorgen dat bewoners daar een actieve rol in nemen. Huiskamers van de k De Huiskamers van de wijk zijn in de afgelopen jaren ontwikkeld vanuit een stedelijk samenwerkingsverband onder coördinatie van AxionContinu. Het doel ervan is om kwetsbare buurtbewoners een laagdrempelige ontmoetingsplek te bieden. Vanuit de opdracht aan sociaal makelaars en zorgorganisaties zijn in alle wijken Huiskamers ontwikkeld. Andere initiatieven, zoals buurtcentra in zelfbeheer en pleisterplaatsen, hebben zich aangesloten. Inmiddels gaat het stedelijk om zo n 50 initiatieven. Deze zogenaamde Mobiele Huiskamers delen de visie en stemmen onderling hun activiteitenaanbod af, zodat bewoners dichtbij een passende activiteit kunnen vinden waar zij zich thuis voelen. Uitgangspunt bij alle huiskameractiviteiten is de vraag en eigen keuze van de buurtbewoner. We gaan uit van wat mensen zelf kunnen en wat hun eigen netwerk kan en wil betekenen. Het eigenaarschap van de Huiskamer blijft bij de bewoners van de wijk, iedere huiskamer is uniek. Soms ontwikkelt een huiskamer of activiteit zich als peergroep, bijvoorbeeld gericht op ouderen of op ontmoeting van bewoners met een specifieke culturele achtergrond. Door deze met andere Huiskamers te verbinden ontstaat nieuwe ontmoeting, uitwisseling en inclusiviteit. Ambitie Door het aanjagen van meer Huiskamers ontstaat een fijnmazig netwerk van ontmoetingsplekken op buurtniveau. Dit zijn inclusieve Huiskamers, voor de volle omvang van de buurt. Deze Huiskamers verzelfstandigen zoveel als mogelijk, conform de uitgangspunten. Onze rol We zijn steeds actief op zoek naar nieuwe plekken en bewoners die willen aansluiten. 20
We zorgen ervoor dat bewoners zijn toegerust op hun taak, het samen organiseren van een Huiskamer. Bewoners zijn niet altijd voldoende toegerust in de omgang met mensen met bijvoorbeeld een niet-aangeboren hersenletsel of dementie. Dan zorgen we dat onze gespecialiseerde zorgpartners gebruikersgroepen in Huiskamers coachen en trainen in het signaleren en omgaan met specifieke groepen kwetsbare bewoners. We verbinden de Huiskamers met professionele wijkpartners, partners uit de informele zorg, bewonersinitiatieven en met bewoners die een rol kunnen spelen in het vergroten van het eigenaarschap. In sommige Huiskamers is de kwetsbaarheid van bewoners groter waardoor zij geen volledig eigenaarschap kunnen nemen over de huiskamer of activiteiten. Professionele ondersteuning blijft dan langer gewenst. 2 4 Coö dinat S men d S ad Voor ouderen worden contacten in de buurt steeds belangrijker. Het is een logisch gevolg van ouder worden dat het sociale netwerk kleiner wordt en veel ouderen kunnen in onze samenleving niet automatisch terugvallen op een hecht familienetwerk. Vanuit eigen keuze blijven ouderen langer zelfstandig wonen, maar ook als gevolg van de veranderingen in de zorg. Sociaal isolement en eenzaamheid onder ouderen zijn ook in Utrecht groot. Het ontmoeten en elkaar helpen in de buurt is daarom voor hen bijzonder waardevol. Zo is het programma Samen in de Stad ontstaan, een vruchtbaar samenwerkingsverband tussen AxionContinu, U Centraal, huisartsen en onze organisaties. Zowel op wijkniveau als stedelijk, zijn veel partners verbonden met de netwerken Samen. Binnen het programma hebben wij in alle Utrechtse wijken sociale netwerken opgezet, die het voor senioren mogelijk maken langer zelfstandig en prettig in de wijk te blijven wonen. In het programma gaan we uit van de kracht van ouderen en ondersteunen hen bij het vergroten van hun eigen netwerk en leiden hen toe naar het activiteitenaanbod van vele wijkinitiatieven en -organisaties. We helpen ouderen om aansluiting te houden met de ontwikkelingen in de samenleving, bijvoorbeeld op het gebied van digitale vaardigheden. Ambitie Door de initiërende en ondersteunende rol van sociaal makelaars hebben ouderen in de stad en sterk sociaal netwerk waarin anderen van betekenis zijn voor hen en zij dat kunnen zijn voor anderen. Daardoor neemt het gevoel van zingeving toe en de eenzaamheid af. Door de sterke sociale netwerken in de wijk ervaren mantelzorgers meer steun en zullen minder snel overbelast raken. Onze rol Wij zijn sinds 2018 verantwoordelijk voor de coördinatie van Samen inde stad. Wij trainen vrijwilligers, vaak al actieve bewoners, om contact te leggen met ouderen en samen te verkennen op welke manier zij prettig thuis kunnen blijven wonen. Dit doen we via een huisbezoek geïntroduceerd door de huisarts, of door ouderen op te zoeken op logische vindplekken. We leiden ouderen naar activiteiten in de wijk en stimuleren hen om zelf initiatieven te ontplooien. Waar nodig koppelen wij ouderen aan buurtnetwerken voor onderlinge hulp, informatie, activiteiten en ontmoeting. 21
We organiseren in de wijk netwerken van organisaties die samen werken aan een laagdrempelig activiteiten- en ondersteuningsaanbod voor senioren. Wij zijn partner in het overleg Om U 3.0, om wijkgericht af te stemmen en samen te werken met huisartsenpraktijk, buurtteam, wijkverpleging, welzijn en informele zorg. 2 5 Buurt t r n nfor t voorz ng Bewoners moeten makkelijk toegang hebben tot informatie die hen helpt om naar vermogen mee te doen in de samenleving. Dat kan gaan om informatie en advies over bijvoorbeeld wonen, zorg, welzijn, werk, financiën of vrijwillige inzet. In veel gevallen is heldere informatie voldoende om iemand op weg te helpen. In andere gevallen is het nodig om een bewoner actief toe te leiden naar passend aanbod. Vaak richt de vraag zich dan op activiteit, ontmoeting of burenhulp. Informatievoorziening houdt dan ook meer in dan alleen het verschaffen van informatie. Bewoners stellen hun vraag daar waar ze zijn. Bijvoorbeeld bij de huisarts, in een huiskamer, bij activiteiten in de wijk, bij het buurteam of in de bibliotheek. Van belang is een sterke infrastructuur in de wijk waardoor een vraag zo snel mogelijk terecht komt bij passend aanbod. Bij huisartsen en buurtteams komen regelmatig bewonersvragen binnen die opgelost kunnen worden met burenhulp. Daar waar burenhulp ontoereikend is, vervullen we een trekkersrol bij het realiseren van verschillende meer georganiseerde buurtnetwerken. Dat kan zijn omdat professionals dat aangeven of omdat bewoners zelf op zoek zijn. In alle wijken en buurten ontwikkelen zich informele netwerken van bewoners die elkaar eenvoudige vormen van hulp en ondersteuning bieden. Dit kan ontstaan in buurtcentra, als gevolg van deelname aan een activiteit, of bij een ontmoeting rondom een specifiek thema. Sociaal makelaars bieden ondersteuning bij het vormen van deze informele buurtnetwerken en versterken zo het nabuurschap. In wijken ontstaan, al dan niet door ons aangejaagd, informatiepunten die een bijzondere positie innemen. Voorbeelden hiervan zijn Van Buren in Rivierenwijk, De Kracht van Zuilen, WIL in Vleuten-De Meern en het Wijkinformatiepunt Oost. Dit aantal breidt zich uit. Het zijn initiatieven voor en door bewoners gericht op informatievoorziening, bemiddeling en burenhulp. Zij halen het actuele aanbod op en geven informatie en advies over bijvoorbeeld informele zorg, ontmoeten en participatie. Ambitie Bewoners die ergens in de wijk aankloppen met een vraag komen snel terecht bij een passend antwoord of aanbod. Met onze ondersteuning ontstaan buurtnetwerken en informatiepunten voor en door bewoners, worden bestaande netwerken verbonden en werken ze samen met partners in de wijk. Onze rol Sociaal makelaars leiden vaak in samenwerking met partners in de wijk (buurtteams, ambassadeurs informele zorg, huisartsen), ook zelf bewoners actief toe naar passend aanbod. Onze bekendheid met het aanbod in de wijk maakt een persoonlijk advies mogelijk. Vaak zit achter de specifieke vraag een bredere sociale vraag. Sociaal makelaars zijn daarom altijd alert op een mogelijke vraag achter de vraag. 22
Bewoners hebben behoefte aan een fijnmazige structuur van informele buurtnetwerken. Wij ondersteunen waar nodig de ontwikkeling hiervan. De sociaal makelaars zijn stevig verbonden met buurtnetwerken, buurtinformatie en professionals in de wijk en nemen initiatief om deze op allerlei manieren te versterken. Vanaf 2019 wordt de stedelijk organisatie voor Informatievoorziening, Advies en Onafhankelijke cliëntondersteuning verantwoordelijk voor de informatie op zowel stedelijk als wijkniveau. Het gaat er om informatie op het gebied van wonen, zorg, welzijn, werk, financiën en vrijwillige inzet op zowel stedelijk als wijk- en buurtniveau toegankelijk te maken voor alle bewoners. We hebben een verbindende rol tussen de wijk en deze stedelijke organisatie. We dragen eraan bij dat de stedelijke informatie op een efficiënte manier verbonden wordt aan de verschillende initiatieven en informatiepunten in de wijk en jagen waar nodig initiatieven aan. We hebben ook een verbindende rol om stedelijke informatie over vraag en aanbod te koppelen aan informatie op wijk- en buurtniveau. We werken hierin samen met stedelijke organisaties en netwerken als de Vrijwilligerscentrale Utrecht (VC U), het Netwerk Informele Zorg Utrecht (NIZU) en de Bibliotheek. De informele zorgambassadeurs, die informatie van stedelijke informele zorgorganisaties naar de wijk brengen, zijn voor ons een welkome partner. In samenwerking met de VC U ontstonden in Hoograven en Vleuten-De Meern matchpunten vrijwillige inzet. 6 oe ng b on s n n k tsb r s t at e Wij zijn er voor alle wijkbewoners die om welke reden dan ook niet in staat zijn gewoon mee te doen. Ook bewoners met bijvoorbeeld een verstandelijke beperking, een psychiatrische problematiek of niet-aangeboren hersenletsel, moeten zich thuis voelen in de wijk. Alle bewoners moeten gewoon kunnen meedoen. Vaak helpt het om bewoners groepsgewijs te verbinden met anderen in een vergelijkbare situatie. Een dergelijke groep biedt deelnemers de mogelijkheid om in een veilige omgeving, te bouwen aan zelfvertrouwen en emancipatie. Deze groepen worden begeleid door een sociaal makelaar, andere professional of vrijwilliger. Ambitie Bewoners weten zich gezien en gesteund. Ze kennen de professionals waar ze bij kunnen aankloppen en vinden het antwoord op vragen waar ze mee worstelen. Ze maken deel uit van groepen mensen in wie ze zich herkennen en met wie ze hun situatie kunnen delen. Zij worden aangesproken op hun mogelijkheden en talenten, zodat ze nieuwe stappen durven zetten. Thuiszitten is voor mijn geen optie. Ik kwam in gesprek met een sociaal makelaar en zo begon het. Sindsdien ben ik activiteitenbegeleider en help ik bij heel veel dingen. 23
Vroeger was een buurthuis een plek waar dingen georganiseerd werden voor de wijk, nu is een buurthuis de plek waar de wijk dingen organiseert. Voorzitter gebruikersraad Onze rol In wijken met relatief veel kwetsbare bewoners, besteden we veel aandacht aan toeleiding van bewoners naar activiteiten, bewoners(groepen) of organisaties in de wijk. We nemen de tijd om samen met een bewoner wensen en behoeften in kaart te brengen. Vanaf daar is het de kunst om de bewoner toe te leiden naar activiteiten en mensen die écht passen. We merken dat onze manier van werken de drempel verlaagt voor bewoners om ons te benaderen met hun verhalen en vragen. Zo nodig betrekken we het professionele netwerk, zoals het buurtteam of het informele zorgaanbod. Als een vraag veel voorkomt, spelen we een rol in het collectiveren van aanbod, bijvoorbeeld door het opzetten van een peergroup. Dit doen we steeds meer in nauwe samenwerking met de buurtteams en organisaties die betrokken zijn bij de sociale prestatie, zoals De Wilg, NIZU, Inaya Zorg, Abrona, Lister, Tussenvoorziening, de psycho-sociale teams in de wijken en de kwartiermakers GGZ. We werken aan een veilige sfeer en onderlinge relatie (bonding) om van daaruit te werken aan meer verbinding met de wijk (bridging). Het intensief ondersteunen van een peergroup heeft een tijdelijk karakter. We werken toe naar eigenaarschap, waardoor ondersteuning op afstand mogelijk wordt en de sociaal makelaar de handen vrij heeft om nieuwe groepen te initiëren. In een groep waar een dergelijke vorm van eigenaarschap niet mogelijk is verbinden we de groep met bewonersorganisaties, organisaties voor gespecialiseerde zorg en vrijwilligersorganisaties die wel duurzame ondersteuning weten te bieden. 7 Pr gr s s v or i r n Inzet op Gewoon opgroeien Coördinatie Vreedzame wijk Inzet op leeftijdsgroep 10 tot 14 jaar We stellen het spelende kind centraal, want een spelend kind is een lerend kind. We creëren veilige speelplekken en zoeken daarbij de samenwerking met opvoeders. Inclusiviteit, diversiteit, ouderbetrokkenheid, nabijheid, samen opgroeien in de buurt en Vreedzaam zijn daarbij belangrijke accenten. We doen wat nodig is en gaan uit van talenten en mogelijkheden. Onze focus ligt op de vraag van het kind. Op allerlei manieren creëren we mogelijkheden om een relatie op te bouwen. Vertrouwen is een belangrijke basis die ontstaat door samen dingen te doen. Dat is belangrijk in de ontwikkeling, zeker omdat niet voor alle kinderen hun thuis als vanzelfsprekend een veilige thuishaven is. Continuïteit is belangrijk: door vaste gezichten 24
en een vast aanspreekpunt op de speelplekken voelen kinderen zich vertrouwd en gezien. Present zijn en het gesprek aangaan zorgen voor een relatie en vertrouwen, ook met opvoeders. Opvoeders geven aan dat ze het prettig vinden dat een sociaal makelaar de sfeer neerzet en een oogje in het zeil houdt. Om te begrijpen dat de wereld groter is dan thuis en dat andere manieren van denken en doen net zo waardevol zijn, helpt het als kinderen van jongs af aan opgroeien in een diverse omgeving. Kinderen groeien daarmee op tot volwassenen die onderdeel uitmaken van een diverse samenleving. Er zijn vijf plekken waar we specifiek kinderen en hun opvoeders ontmoeten, namelijk: 1 Speeltuinen 2 Speel Mee-plekken 3 Brede scholen 4 Buurtcentra 5 Kinderraden voor democratisch burgerschap Ondanks de verzelfstandiging blijven we verbonden aan alle speeltuinen. Sommige speeltuinen zullen bewust niet op korte termijn verzelfstandigd worden, omdat op die plekken de sociaal makelaar nodig is voor het creëren van een goed pedagogisch klimaat. Met name in wijken waar de speeltuinen verzelfstandigd zijn, zien wij kansen om ook onze inzet elders te versterken en zo nieuwe speelplekken te verwezenlijken. Uit onderzoek blijkt dat kinderen steeds minder buiten spelen. In vergelijking met 2013 is het aantal kinderen dat elke dag buiten speelt in de buurt gedaald van 20% naar 14%. Van de 1,2 miljoen kinderen op de basisschool zijn er dus meer dan 1 miljoen kinderen die niet meer dagelijks buitenspelen (onderzoek Jantje Beton 2018). In Utrecht speelt de helft van de kinderen minder dan een uur per dag buiten (Wist U-data). Dit heeft gevolgen voor de ontwikkeling van kinderen, voor hun motoriek en sociale vaardigheden, en brengt ook het risico op overgewicht met zich mee. Het buitenspelen veronderstelt ook dat je werkt aan op een goede manier participeren in de wijk. Daarbij spelen contacten met volwassenen een belangrijke rol om overlast te voorkomen en een veilige speelomgeving te realiseren. De digitale wereld dringt steeds meer binnen in het leven van kinderen. Dat begint al op jonge leeftijd en naar verwachting zal die leeftijd nog verder naar voren schuiven. Veel kinderen vanaf groep 7 hebben nu een mobiele telefoon of beginnen daar mee. In sneltreinvaart maken zij zich digitale vaardigheden eigen en treden daarmee binnen in een wereld die zich in toenemende mate buiten het gezichtsveld van volwassenen afspeelt en komen in contact met zaken waarop ze niet zijn voorbereid en die niet bij hun ontwikkeling passen. Gewoon opvoeden behelst veel meer dan preventie van jeugdzorg. Het gaat niet alleen om het gedrag van kinderen, maar ook over de dagelijkse problemen, uitdagingen en dilemma s van het opvoeden. Deze variëren van vragen over gezondheid en bewegen, tot vragen over de veiligheid in de wijk, straatcultuur en loverboys. We leveren een actieve bijdrage aan de Vreedzame wijk, een aanpak die voortbouwt op de uitgangspunten van de Vreedzame school. Het hoofddoel van de Vreedzame wijk is om een eenduidig pedagogisch klimaat te scheppen zodat de verschillende leefwerelden 25
van kinderen - thuis, school, buitenruimte en online - verbonden worden op basis van gelijke pedagogische principes. Zo ondersteunen we dat de kinderen opgroeien tot democratische burgers en zijn toegerust op de toekomst. Wij werken integraal samen met bewonersgroepen en andere organisaties uit de wijk aan een humane samenleving waar iedereen zich veilig, welkom en geaccepteerd voelt. Een samenleving waar iedere bewoner kan participeren en mee kan bouwen. Zo leveren we een bijdrage aan een positief pedagogisch klimaat in de wijk. De leeftijdsgrens bij 12 jaar die getrokken was tussen sociaal makelorganisatie en het jongerenwerk bleek werkendeweg niet zo logisch. Kinderen hebben immers verschillende snelheden in hun ontwikkeling en die ontwikkeling hangt niet van leeftijd alleen af. Juist in de overgang van basisschool naar middelbare school vertonen zij sterke verschillen in sociaal-emotionele ontwikkeling. Die ervaring bracht ons tot het inzicht dat we nauwer met het jongerenwerk samen moeten werken om de overgang voor kinderen tussen 10 en 14 jaar, de zogenoemde doorgaande lijn, meer op maat te laten verlopen. In deze leeftijd zijn kinderen bezig hun identiteit te vormen, het is een cruciale fase waarin zij ontdekken wie zij zelf zijn. Daarbij wil je er als sociaal makelaar voor hen zijn. Maar het is ook de fase waarin kinderen juist worden opgeslokt door zichzelf in relatie tot de wereld om hen heen, hun peergroup en sociale media. Vandaar dat we pleiten voor een intensieve samenwerking met JoU, zodat deze groep in beeld blijft. Overigens vraagt het ook dat we samen op zoek gaan naar partners die aanvullende expertise bieden over de leefwereld van jonge tieners. Ambitie Alle kinderen kunnen meedoen in een inclusieve samenleving en kunnen opgroeien en zich ontwikkelen in een veilige en stimulerende omgeving. Ze leren verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen leven en het democratisch samenleven. Utrecht kent een fijnmazig netwerk van veilige speelplekken, kinderen en hun opvoeders worden uitgedaagd om initiatief te nemen, op een competente, inclusieve en veilige manier. Er is evenwicht tussen de online en de offline wereld waarin kinderen zich veilig kunnen bewegen. Vreedzaam is belangrijk in Utrecht, Utrecht wil hoofdstad van Vreedzaam worden, waar Vreedzaam in alle wijken en ook online geborgd is. De leeftijdsgroep 10 tot 14 kan zich ontwikkelen van kind naar puber in een omgeving die hen ziet en begeleidt. Onze rol Onze inzet voor Gewoon opgroeien is om samen met opvoeders, bewoners en partners in de sociale basis er voor te zorgen dat alle kinderen kunnen meedoen. Door opvoeders met opvoedvragen te ondersteunen en hen te verbinden, kunnen zij ervaringen delen en gezamenlijk leren. Voorbeelden hiervan zijn ouder-kindgroepen en activiteiten rond de week van de opvoeding. We begeleiden speeltuinen bij de overgang naar zelfstandigheid en bezoeken zelfstandige speeltuinen als vindplek voor kinderen en opvoeders. 26
We organiseren Speel Mee-plekken, zoals bijvoorbeeld Speel Mee-bus, Meedoen op straat, Streetsport en Verdien een Tien. Ook creëren we nieuwe speelplekken, die we verbinden met de wijk. De inhoudelijk aanpak stemmen we af met opvoeders en kinderen, zodat we gezamenlijke verantwoordelijk blijven voor een veilig speel- en opvoedklimaat. We initiëren activiteiten en zijn er op gericht dat kinderen en opvoeders coproducenten worden. Stapsgewijs helpen we kinderen om steeds meer eigenaarschap te nemen en betrekken we opvoeders daarbij. Op die manier leren opvoeders dat spelen belangrijk is en hoe zij dit kunnen vorm geven. En kinderen leren verantwoordelijkheid te nemen, om de openbare ruimte met elkaar te delen en vreedzaam met elkaar te spelen. In een aantal wijken starten we een Wijkacademie. Dit project richt zich op de vorming van netwerken rondom opgroeien en opvoeden. Een Wijkacademie bestaat uit een kerngroep van ouders en andere bewoners die in gesprek gaan over opvoedvraagstukken. Samen kiezen ze belangrijke thema s om in de wijk aan de orde te stellen en zoeken zij naar creatieve manieren om andere bewoners daarbij te betrekken. We zorgen dat we aangehaakt blijven bij de digitale leefwereld van kinderen, met als doel met hen contact te houden en hun opvoeders daarbij te betrekken. Zodat we kinderen en tieners meer in hun leefwereld bereiken, waarin online activiteiten steeds belangrijker worden. Wetend hoe belangrijk en overheersend sociale media kunnen zijn voor kinderen, zien we het ook als onze taak om juist knutselen, voetballen, vlooienmarkten en kinderbingo s te ondersteunen als daar behoefte aan is. We zullen in de offline-wereld zelf een stapje harder moeten lopen. Sociaal makelaars hebben kennis van diverse problematieken. We ontwikkelen onze signalerende rol verder door om goed preventief te kunnen verwijzen. Sociaal makelaars werken nauw samen met buurtteams en partners. Daar waar nodig participeren we in zogenaamde signaleringsoverleggen, waar we samen met wijkpartners (zoals politie, JoU en wijkbureau) signalen vanuit de wijk delen over (groepen) kinderen en pubers en we een aanpak afstemmen. Sociaal makelaars brengen kinderen met verschillende achtergronden met elkaar in contact. We coördineren de uitrol van Vreedzaam in Utrecht. We richten een stadsbreed expertisecentrum Vreedzaam op. We organiseren kinderraden voor democratisch burgerschap en we leiden wijkmediatoren Vreedzaam op, die de vreedzame principes vanuit de school doorvertalen naar de wijk. We gaan met het jongerenwerk de aanpak voor de groep van 10 tot 14 jaar nog steviger neerzetten, hierbij spelen jongeren zelf een actieve rol. Onze samenwerking is gebaseerd op veel samen optrekken op plekken waar dat nodig is om de relatie te verstevigen en voor een veilige warme overdracht te zorgen. Waar nodig betrekken we andere organisaties. 27
ocu e g W s Hieronder volgt een overzicht van onze focus voor 2019 per programma op basis van de wijkanalyse. Bewonersinitiatieven We zetten in op het ondersteunen van nieuwe bewonersinitiatieven met focus op Herderplein, Lombok, Verdomhoekje en Spinozaplantsoen. Bij initiatieven voor kinderen werken we aan ouderbetrokkenheid en het voortzetten van bestaande initiatieven. We zullen verder werken aan meer initiatieven van bewoners; initiatieven met elkaar verbinden en meer bekendheid geven aan onze kennis en kunde. Het praktisch ondersteunen van bewoners bij het doen van aanvragen bij het initiatievenfonds kost relatief veel tijd. Daarom gaan we dit anders organiseren. Bijvoorbeeld door inzet van stagiaires of het houden van een fondsenspreekuur. Informatievoorziening & Buurtnetwerken In buurtcentrum Rosa zetten we samen met vrijwilligers, het Wijkbureau, Buurtteams en U Centraal een buurtinformatiepunt op. Hier kunnen bewoners informatie krijgen over wonen, veiligheid, vrijwilligerswerk, gezondheid en activiteiten in de wijk. We zetten een hulp/klussendienst op van actieve bewoners, meestal ouderen, die bereid zijn in de buurt kleine klusjes bij ouderen thuis uit te voeren. In het kader van de sociale prestatie gaan we starten met een repaircafé in Buurtcentrum Rosa. Toeleiden en peergroepen Waar aanbod ontbreekt voor specifieke groepen (ouderen, oudere migranten, mensen met een psychiatrische achtergrond en jeugd 10-14) ontwikkelen we dit met bewoners en partners. Rond eenzaamheid blijven we voorlopig met partners activiteiten ontwikkelen. Samen met vrijwilligers brengen we de activiteiten voor ouderen in de wijk in beeld; vooral rond dagen die voor ouderen moeilijk kunnen zijn zoals kerst en zomervakantie. Dit doen we zowel digitaal als op papier. Coördinatie Samen in de Stad We nemen deel aan de psycho-sociale teams om gezamenlijk casussen uit de sociale prestatie te bespreken en vanuit welzijn te focussen op de mogelijkheden die de wijk aan bewoners biedt. Via migrantenorganisaties benaderen we ouderen met verschillende achtergronden. We starten met het organiseren van informatie- en voorlichtingsbijeenkomsten voor Marokkaanse mannen (i.s.m. het buurtteam) en Surinaamse ouderen. Huiskamers We gaan het aantal huiskamers uitbreiden om zo meer ontmoetingsplekken te creëren voor bewoners in de wijk. Om dat te realiseren gaan we belangrijke stakeholders als Mitros en Bo-ex betrekken bij het krachtige concept van de Huiskamers. Want ook zij kunnen daar baat bij hebben en helpen de randvoorwaarden te organiseren. Gewoon opgroeien We brengen ouders bij elkaar; brengen hun opvoedvragen in beeld en geven voorbeeldgedrag. En we betrekken deskundigen bij specifieke thema s of sluiten aan bij het jongerenwerk. We ontwikkelen een educatief programma met Stichting Move en Taal Doet Meer, gericht op opvoedondersteuning. We zetten de Speel Mee Bus in gekoppeld aan informatievoorziening over specifieke voorzieningen voor kinderen om kinderen zelf bewust te maken van extra mogelijkheden die er voor hen zijn. We betrekken ook hun ouders daarbij. Doorgaande lijn In de doorgaande lijn gaan we naast JoU andere partners betrekken zoals Harten voor Sport, sportverenigingen en culturele instellingen. We breiden het Maatjesproject uit naar West. Dit project is gericht op tieners die, met name, sociale problemen ervaren. Zij worden 32