Maatschappijleer H5 Pluriformiteit 1 NL Pluriforme samenleving: samenleving waarin mensen leven met verschillende tradities, culturen & leefstijlen. Een typisch cultuurkenmerk is bijvoorbeeld religie. 1568-1648: Opstand of Tachtigjarige Oorlog NL werd toevluchtsoord voor mensen die elders werden vervolgd door hun religieuze of levensbeschouwelijke opvattingen. NL kende namelijk een beperkte mate van godsdienstvrijheid. De nieuwkomers droegen bij aan de economische en culturele bloei in de 17 e eeuw Gouden Eeuw. Economische bloei in die periode hing samen met succes van de handel uit landen zoals China & Indonesië, deze handel was in handen van de VOC. 19 e 20 e eeuw: veel Duitsers naar NL voor werk 1949: eind Nederlandse koloniale overheersing Indonesië zelfstandig. 300.000 Indische NL ers & 15.000 Molukkers naar NL. Jaren 50: veel NL ers immigreren naar Canada, Australië, VS & Nieuw-Zeeland, gestimuleerd door NLse overheid die bang was voor werkloosheid. Jaren 60: NLse economie groeit snel tekort aan arbeidskrachten men ging gastarbeiders werven; Italianen, Spanjaarden, Joegoslaven, Turken & Marokkanen. 1973: internationale oliecrisis maakt eind aan snelle groei en instroom gastarbeiders nam af. 1975: NL sluit grenzen voor gastarbeiders,dat is nog steeds van kracht behalve voor mensen uit EUlidstaten. Gezinsherenigingen en vormingen worden onder voorwaarden wel toegestaan. 1975: Suriname zelfstandig. Zij behielden tot 1980 NLse nationaliteit en mochten zich hier vestigen (uit angst voor politieke & economische instabiliteit). Antillen & Aruba zijn nog steeds deel van Koninkrijk der Nederlanden. Gedurende jaren 80: steeds meer mensen proberen in West-Europa veilig onderkomen te vinden voor oorlog, vervolging etc. VN-lidstaten willen hulp en opvang bieden als ze op basis van verdragregels van de VN als vluchteling staan genoteerd. Is dat niet zo, zijn het asielzoekers. Voorwaardes en procedures voor asielverlenging zijn tweede helft van de 19 e eeuw strenger geworden minder asielzoekers. Autochtonen: inwoners met NLse geschiedenis van 3 of meer generaties. Allochtonen: immigranten en directe afstammelingen tot en met 2 e generatie. Als ze afkomstig zijn uit een niet-westerse cultuur zijn het niet-westerse allochtonen of etnische minderheden. 2006: vier grootste etnische minderheidsgroepen in NL: Turken, Marokkanen, Surinamers, Anti s/arubanen. Etnische groep: mensen die van oorsprong tot bepaald volk horen. Autochtone NLers zijn ook een etnische groep, maar in NL vormen zij de etnische meerderheid.
2 Vrijheid en gelijkheid zijn onlosmakelijk verbonden met pluriformiteit. Vrijheid kan niet onbeperkt zijn. Franse filosoof Voltaire wees als een van de eerste op een ander soort plichten die grondrechten met zich meebrengen: morele plichten. De verschillen in een pluriforme samenleving wordt via de grondwet mogelijk gemaakt, maar dat is niet genoeg. Noodzakelijk is dat de leden van die samenleving ook accepteren dat er andere mensen zijn die andere tradities en gewoontes hebben; er moet sprake zijn van tolerantie. Tolerantie kan niet wettelijk worden afgedwongen en niemand wordt bestraft wegens gebrek aan tolerantie, maar toch is het een soort plicht. Deze plicht is gebaseerd op het inzicht dat vrijheid en gelijkheid principieel goed zijn en de rechten die daarop gebaseerd zijn iedereen moet toekomen. Daarom is tolerantie een morele plicht. Een belangrijke voorwaarde om goed deel te kunnen nemen aan een samenleving, is met elkaar kunnen en willen communiceren. Hiervoor moet de samenleving mogelijkheden bieden en de mensen die zich in die samenleving willen mengen moeten dit aannemen en hun best doen, zoals inburgeringscursussen. 3 In NL is sprake van concentratie: in een, qua oppervlakte, klein deel wonen relatief veel mensen uit groepen minderheden, in het grootste deel van NL relatief weinig tot zeer weinig. Deze concentratie heeft met een aantal factoren te maken: De eerste gastarbeiders wilden dichtbij hun werk in goedkope huizen woonden, zo kwamen ze meestal bij elkaar in grote steden terecht. Het werk van gastarbeiders bevond zich meestal in de grote steden. Latere nieuwkomers gingen ook naar die wijken, om landgenoten te ontmoeten die hun taal spraken en hulp & advies konden bieden. Doordat al deze gastarbeiders en nieuwkomers bij elkaar woonden gingen ze ook eigen plekken creëren, zoals een wijk met veel Marokkanen graag een moskee wil. Dit trekt ook weer andere mensen met dezelfde afkomst. Etnische minderheden groeien in NL ten opzichte van de autochtone bevolking, die nog nauwelijks toeneemt. Dit heeft 2 oorzaken: Voortgaande immigratie, die vooral bestaat uit gezinsvorming: NLse Turken en Marokkanen kiezen vaak een huwelijkspartner afkomstig uit Turkije of Marokko. Er is een hoger geboortecijfer onder vooral Turken en Marokkanen in NL. Er is overigens ook sprake van remigratie; gepensioneerde gastarbeiders die in NL hebben gewerkt keren terug naar hun land van herkomst. Toch daalt het immigratiecijfer, dit komt onder andere door een strenger toelatingsbeleid. Etnische minderheden hebben het in NL op sociaaleconomisch gebied een stuk slechter dan de rest van de bevolking. Zoals een laag gemiddeld inkomen, hoog werkloosheidspercentage & slechte huisvesting. (LET OP: er wordt gesproken over de gemiddelden). Onderling tussen de vier etnische
minderheden zijn er verschillen. De sociaaleconomische positie, met name bij Surinamers, is wel aan het verbeteren. De slechte sociaaleconomische positie heeft meerdere oorzaken: o Gemiddeld lage opleidingsniveau o Technologische ontwikkelingen die arbeidsplaatsen voor laag- en ongeschoolden verloren hebben doen gaan o Discriminatie op de arbeidsmarkt Relatief veel Turken en Marokkanen worden daarom kleine, zelfstandige ondernemers. Dit doen ze meestal op de afzetmarkt voor de eigen culturele minderheid, zoals de islamitische slager. Het belang van deze ondernemingen mag niet worden onderschat, deze ondernemers zijn namelijk ook rolmodellen voor jongeren. Middenstanders uit culturele minderheden tonen de aanwezigheid van die minderheden en doen dat meestal zo dat ze bijdragen tot een positief beeld. 4 Cultuur geheel van waarden, normen, kennis, opvattingen, voorstellingen en symbolen dat mensen als lid van een samenlevingsverband verwerven en overdragen d.m.v. bewuste en onbewuste leerprocessen. Mensen leven in verschillende samenlevingsverbanden; gezin, school, werk, etc. soms heeft een samenlevingsverband het karakter van een subcultuur: cultuur die op bepaalde punten afwijkt van de in een samenleving dominante normen & waarden. Je kan niet veel over een cultuur zeggen zonder te generaliseren, omdat mensen in veel opzichten van elkaar verschillen. In (vooral) de Turkse & Marokkaanse cultuur is er een groot verschil tussen man en vrouw, dit verdwijnt voor een deel omdat ze hier met de Nederlandse cultuur te maken krijgen, maar wordt juist weer versterkt door familie eer. Als mensen uit verschillende cultuurgroepen bij elkaar komen, ontstaan misverstanden. De een vindt de ander raar en gaat dan generaliseren voor de hele groep, je krijgt stereotype: beeld van een groep, opgebouwd uit generaliserende oordelen, dar daardoor nauwelijks recht doet aan de werkelijkheid. Revitalisering van cultuur: verschijnsel dat sommige migranten hun oorspronkelijke culturele identiteit zoveel mogelijk nieuw leven in blazen en strikt gaan leven volgens de regels van die cultuur (veel strikter dan meestal in land van herkomst gebruikelijk is). Revitalisering is het duidelijkst zichtbaar in religie. Revitalisering draagt bij tot versterking van het gevoel van eigenwaarde. Maar bemoeilijkt ook integratie en kan leiden tot religieuze radicalisering & fundamentalistische bewustzijnsvernauwing. Cultuur- of waarderelativisme:standpunt, dat culturen, of waarden die daarin belangrijke rol spelen, niet met een maatstaaf van goed of slecht kunnen worden beoordeeld en zo dus ook niet kunnen worden vergeleken. Cultuur- of waardenuniversalisten: standpunt, dat culturen, of waarden die daarin belangrijke rol spelen wel met een absolute maatstaaf beoordeeld kunnen en mogen worden vergeleken en dus ook in goed of slecht. Met name de universele mensenrechten. Bij de universalisten kan worden volstaan met een minimale eis, dat de aanpassing niet verder hoeft te gaan dan aanpassing aan de wet.
5 Vooroordeel: een vijandig oordeel over een groep (of een individu als lid van een groep), gebaseerd op onjuiste generalisaties waaraan star wordt vastgehouden. Waar vooroordelen zijn, is meestal ook discriminatie. Discriminatie leidt tot achterstelling en isolering van de gediscrimineerde groep. En dus tasten vooroordelen discriminatie de sociale cohesie aan. In het huidige NL zijn er ook tekens van versterking van sociale cohesie, zoals allochtone wethouders, Kamerleden, etc. Zij belichamen de sociale cohesie; ze laten zien dat hun groep er is en meedoet. Ze tonen dat ze zich verantwoordelijk voelen voor de samenleving als geheel en zijn rolmodellen voor hun etnische achterban. Ook vriendschappen en huwelijken tussen autochtonen en allochtonen dragen bij aan versterking van sociale cohesie. 6 Witteboordencriminaliteit: criminaliteit die meer in de hogere lagen van de bevolking plaatsvindt, zoals handelen in aandelen. Criminaliteit zoals diefstal, straatroof, etc. komt vooral in groepen uit lagere rang van de sociaaleconomische ladder voor, daarbinnen zijn dat dan weer vooral jonge mannen. witteboordencriminaliteit is wel schadelijk voor de samenleving maar wordt niet als een directe dreiging gezien. Logische verklaringen voor etnische minderheden om meer aan criminaliteit te doen: Uit bijvoorbeeld de media wordt nogal eens afgeleid dat het kenmerk Marokkaans oorzaak is van geneigdheid tot criminaliteit. Aanhoudende sociale achterstand van een groep leidt tot individueel verlies van eigenwaarde en demoralisering. Als je maatschappelijk niet serieus mee mag doen, leidt dat tot een negatieve houding ( waarom zou je dan nog je best doen?) 1986: Frank Bovenkerk ontwikkelt theorie die toont dat er een vicieuze cirkel dreigt te ontstaan. De theorie laat zich als volgt stap voor stap beschrijven, waarin iedere stap ook weer als vicieuze cirkel kan worden gezien: Sociale achterstand van minderheden bestaat uit elementen die elkaar wederzijds versterken. Slechte positie op arbeidsmarkt leidt tot lage inkomens & slechte huisvesting. Slechte huisvesting heeft negatieve invloed op onderwijspresentaties, waardoor kansen voor later op arbeidsmarkt ook weer afnemen. Aanhoudende sociale achterstand leidt tot verlies van gevoel van eigenwaarde en demoralisering. Dat leidt weer tot het ontwikkelen van een afwijkende levensstijl, die zich o.a. door crimineel gedrag afzetten tegen de samenleving. Als je eenmaal in de onderlaag zit kom je er moeilijk nog uit. Als er zo n etnische onderlaag bestaat, ontstaat bij autochtone meerderheid het beeld dat al die negatieve kenmerken voortvloeien uit de etnische achtergrond van die groepen. Dat beeld is een voedingsbodem voor het ontstaan van etnische vooroordelen tegen de groepen.
De groeiende aanwezigheid van etnische vooroordelen in de samenleving versterkt discriminatie. Discriminatie verslechtert de maatschappelijke kansen van etnische minderheden en verslechtert dus ook hun positie op de arbeidsmarkt. Deze vicieuze cirkel kenmerkt zich door segregatie; scheiding van bevolkingsgroepen. Dit kan alleen worden tegen gegaan door de cirkel te verbreken. Dit is in het belang van de hele samenleving, want de negatieve effecten van zo n afgrenzing tasten de hele samenleving aan & al het aanwezige talent binnen de etnische minderheden gaat voor de samenleving verloren.