Dit onderzoek is gefinancierd door 11 regionale KvK s en Programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap en is uitgevoerd door EIM in samenwerking met Agentschap NL divisie NL Octrooicentrum. Auteurs: drs. R. van der Poel, drs. M. Seip, drs. J. Snoei De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij EIM bv. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldigen en/of openbaarmaking in welke vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van EIM bv. EIM bv aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden. The responsibility for the contents of this report lies with EIM bv. Quoting numbers or text in papers, essays and books is permitted only when the source is clearly mentioned. No part of this publication may be copied and/or published in any form or by any means, or stored in a retrieval system, without the prior written permission of EIM bv. EIM bv does not accept responsibility for printing errors and/or other imperfections.
Inhoudsopgave Samenvatting 5 1 Inleiding 7 1.1 Inleiding 7 1.2 Octrooidata: een resultaatvorm van innovatie 7 1.3 Doel van het onderzoek 8 1.4 Werkwijze 8 2 Octrooischets Zuidwest-Nederland 9 2.1 Kerncijfers octrooien 9 2.2 Top octrooiaanvragende bedrijven en instellingen 10 2.3 Octrooien bedrijven en instellingen 11 2.4 Octrooiaanvragen particulieren 13 2.5 Grootteklasse 15 2.6 Clusters en sectoren 16 2.7 Technologie 19 3 Octrooien in de subregio's 23 3.1 Octrooiaanvragen bedrijven en instellingen 23 3.2 Sectoren 26 4 Conclusies 29 Bijlagen I Octrooiaanvragen per sector en subregio 31 II Afbakening clusters SBI'93 32 III Gebruikte afkortingen en begrippen 37 IV Top 10 Nederland 38 V GIS-kaarten Nederland 39 VI Octrooiaanvragen clusters en sectoren 41 3
Samenvatting Aanleiding en doel Kamer van Koophandel Midden-Nederland en NL Octrooicentrum hebben in 2009 een onderzoek uitgevoerd naar de innovatiekracht van Midden-Nederland op basis van octrooiaanvragen. De resultaten gaven aanleiding om het onderzoek te verbreden naar geheel Nederland. Het door EZ gefinancierde en door EIM uitgevoerde Programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap heeft dit onderzoek in samenwerking met NL Octrooicentrum en de regionale Kamers van Koophandel opgepakt. Doel van dit onderzoek is om inzicht te krijgen in de herkomst van octrooien naar sectoren, grootteklassen, technologiegebieden en regio s. Aanpak Alle octrooiaanvragen uit de periode 2003-2007 van in Nederland gevestigde bedrijven, instellingen en personen, zijn gekoppeld aan het Handelsregister van de Kamers van Koophandel en het werkgelegenheidsregister LISA, zodat van deze bedrijven en instellingen bekend is tot welk cluster/welke sector zij behoren en hoeveel werknemers zij in dienst hebben. Naast de sectorstructuur en de bedrijfsgrootte zijn ook de technologiegebieden van de octrooiaanvragen inzichtelijk gemaakt. In dit onderzoek is naar de vestigingsplaats van de aanvrager gekeken. Deze hoeft niet gelijk te zijn aan de plaats waar de R&D-activiteiten daadwerkelijk hebben plaatsgevonden. In dit onderzoek zijn de octrooiaanvragen van de periode 2003-2007 geanalyseerd. Recentere data van 2008 en 2009 zijn nog niet beschikbaar in verband met de wettelijke geheimhoudingsperiode van 18 maanden met betrekking tot publicatie van octrooigegevens. Conclusies De belangrijkste conclusies uit dit onderzoek zijn: Zuidwest-Nederland staat in de middenmoot qua octrooiaanvragen. Gemeten naar het aantal octrooiaanvragen, octrooiaanvragende bedrijven en octrooiaanvragen van particulieren behoort KvK Zuidwest-Nederland tot de onderkant van de middenmoot. Als er echter gekeken wordt naar de indicator octrooidichtheid (aantal octrooibedrijven/aantal bedrijven), wat de meest eerlijke vergelijking is, dan behoort Zuidwest-Nederland tot de top 5 KvK-regio s van Nederland. Sabic is een grote octrooiaanvrager in Zuidwest-Nederland. Dit bedrijf heeft ruim 533 octrooien aangevraagd en behoort landelijk tot de top 10 octrooiaanvragers. In West-Brabant zijn er relatief veel octrooiaanvragende bedrijven gevestigd. Deze regio scoort boven het landelijk gemiddelde. Zeeland scoort ruim onder het landelijk gemiddelde. Deze regio behoort ook landelijk gezien tot de (onderkant van de) middenmoot. Grote bedrijven vragen meer octrooien aan dan kleinere bedrijven. 80% van de bedrijven die octrooien aanvragen, heeft minder dan 50 werkzame personen in dienst. Grote bedrijven (meer dan 200 werkzame personen) vragen echter vaker octrooien aan dan kleinere bedrijven. Ruim de helft van de octrooiaanvragen in Zuidwest-Nederland is afkomstig van grote bedrijven. Dit cijfer wordt echter vooral verklaard door de vele octrooiaanvragen van Sabic. Zuidwest-Nederland is sterk in de (proces)industrie. Bijna een derde van de octrooiaanvragende bedrijven komt uit de industrie. Ook uit de procesindu- 5
strie zijn veel octrooiaanvragende bedrijven afkomstig (14%). Bij beide ligt dit cijfer boven het landelijk gemiddelde. Ook komen in Zuidwest-Nederland relatief veel bedrijven uit de zakelijke dienstverlening (een kwart) en de reparatie en handel (1 op 5). In de clusters toerisme en logistiek zijn respectievelijk niet en nauwelijks octrooiaanvragende bedrijven te vinden. Zuidwest-Nederland is sterk in het technologiegebied chemie door Sabic. In KvK Zuidwest-Nederland is een zeer sterke concentratie te zien in het technologiegebied chemie (3 e positie landelijk). Ook scoort Zuidwest-Nederland bovengemiddeld op de technologiegebieden industriële processen, werktuigbouw en consumentenproducten. Er zijn nauwelijks octrooien aangevraagd in de technologiegebieden instrumenten en elektriciteit en elektronica. Philips domineert deze technologiegebieden. De sterke positie van chemie wordt verklaard door de vele octrooiaanvragen van Sabic. Als Sabic buiten de cijfers wordt gehouden, dan scoort het technologiegebied chemie zelfs onder het landelijk gemiddelde. 6
1 Inleiding 1.1 Inleiding Begin 2009 hebben Kamer van Koophandel Midden-Nederland en Octrooicentrum Nederland 1 een onderzoek uitgevoerd naar de innovatiekracht van Midden- Nederland op basis van octrooiaanvragen als maat voor innovatie. 2 Het onderzoek heeft waardevolle inzichten gegeven in de verdeling van octrooiaanvragen naar grootteklassen qua aantal werknemers en branche van de aanvragende bedrijven. Ook werden innovatieve hotspots (ruimtelijke verdeling) van octrooiaanvragende bedrijven in Midden-Nederland duidelijk. De resultaten gaven aanleiding om het onderzoek te verbreden naar geheel Nederland. Het door EZ gefinancierde en door EIM uitgevoerde Programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap heeft dit onderzoek in samenwerking met NL Octrooicentrum op zich genomen. Het onderzoek is mogelijk gemaakt door bijdragen van het Programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap, KvK Zuidwest-Nederland en tien andere regionale Kamers van Koophandel. 1.2 Octrooidata: een resultaatvorm van innovatie Bedrijven en andere organisaties kunnen op vele manieren bezig zijn met innovatie. Een bedrijf kan een nieuw product ontwikkelen of op een slimme manier een dienst of productieproces verbeteren. Niet alle vormen van innovatie leiden tot octrooiaanvragen. Zo is bijvoorbeeld het ontwikkelen van software, het gebruik van internet (e-business) of een nieuwe marktstrategie over het algemeen niet octrooieerbaar. Op een technologische innovatie die industrieel toepasbaar is, kan wel octrooi worden aangevraagd. Dit kan een nieuw product zijn, maar ook een technologische verbetering van een bestaande werkwijze of een productieproces. Waarom is een onderzoek naar octrooiaanvragen interessant? Het is een van de weinige manieren om innovaties vast te leggen en de uitkomst van innovaties te meten. Daarnaast zijn octrooiaanvragen waardevol, omdat deze de mate aangeven waarin partijen hun innovatie, zowel in commercieel als in technisch opzicht, het beschermen waard vinden. Een octrooiaanvraag kost geld. Daarom worden alleen innovaties door middel van een octrooiaanvraag vastgelegd, wanneer de aanvrager vindt dat zijn vinding waardevol genoeg is om deze te beschermen. Bijna elk land heeft een instantie waar een octrooiaanvraag kan worden ingediend. In Nederland is dit NL Octrooicentrum. Daarnaast bestaan er instanties waarbij tegelijk voor meerdere landen een octrooi kan worden aangevraagd, zoals het Europees Octrooibureau (EOB) en de World Intellectual Property Organization (WIPO). Omdat regels, procedures en de duur voor toekenning van octrooien per octrooiverlenende instantie kunnen verschillen en het soms vele jaren duurt voordat een octrooi wordt verleend, wordt bij onderzoeken 3 veelal ge- 1 Octrooicentrum Nederland maakt sinds begin januari 2010 deel uit van Agenschap NL en heet sinds die tijd NL Octrooicentrum. 2 Vernieuwend ondernemen in Midden-Nederland; een onderzoek naar de herkomst van octrooien, KvK Midden-Nederland/Octrooicentrum Nederland, 2009. 3 Dit geldt ook voor het onderhavige onderzoek. 7
keken naar octrooiaanvragen en niet naar verleende octrooien. Een andere reden is dat ook in het geval dat een octrooi niet wordt verleend, er toch innovatieve activiteiten hebben plaatsgevonden. Bovendien vinden aanvragen dichter bij het moment van uitvinden plaats dan het verlenen van octrooi. 1.3 Doel van het onderzoek Doel van dit onderzoek is om inzicht te krijgen in de herkomst van octrooien in de KvK-regio Zuidwest-Nederland. In dit onderzoek worden de volgende vragen beantwoord: Welke bedrijven en niet-commerciële organisaties vragen de meeste octrooien aan? Hoeveel octrooiaanvragen worden er in KvK Zuidwest-Nederland aangevraagd door bedrijven, instellingen en particulieren en hoe verhoudt zich dat tot heel Nederland? Hoe groot zijn de bedrijven die octrooien aanvragen qua werkgelegenheid? Tot welke sectoren en clusters behoren deze bedrijven? Binnen welke technologiegebieden vragen deze bedrijven octrooien aan? Waar bevinden zich de innovatieve 'hotspots'? 1.4 Werkwijze Alle octrooiaanvragen van in Nederland gevestigde bedrijven, instellingen en personen die ingediend zijn bij het Europees Octrooibureau (EOB), de World Intellectual Property Organization (WIPO) en NL Octrooicentrum zijn in beschouwing genomen. Deze octrooiaanvragen zijn gekoppeld aan het Handelsregister van de Kamers van Koophandel, zodat van deze bedrijven bekend is tot welk cluster/welke sector (op basis van een SBI-code) zij behoren en hoeveel werknemers zij in dienst hebben. De werkgelegenheidscijfers bij de Kamers van Koophandel hoeven echter niet altijd actueel te zijn, omdat deze niet jaarlijks worden bijgewerkt. Om die reden zijn werkgelegenheidsgegevens uit deze koppeling aangevuld met gegevens uit het landelijke LISA-werkgelegenheidsregister. Op de resultaten van de koppeling zijn een aantal hercorrecties uitgevoerd. Vaak vragen bedrijven namelijk octrooien aan vanuit een holding, terwijl zij wel een 'echte' bedrijfsactiviteit uitvoeren zoals het produceren van machines of het leveren van software aan bedrijven. Deze bedrijven zijn zo ver mogelijk teruggekoppeld aan het bedrijfsonderdeel waar de kernactiviteit van het bedrijf plaatsvindt en waar het grootste deel van het personeel actief is. Naast de sectorstructuur en de bedrijfsgrootte zijn ook de technologiegebieden van de octrooiaanvragen inzichtelijk gemaakt. Onderscheid wordt hierbij gemaakt tussen zeven sectoren (technologiegebieden) volgens de Fraunhofer/OST/INPI-nomenclatuur. Op deze technologiegebieden wordt dieper ingegaan in hoofdstuk twee. Bij het lezen van dit rapport is het belangrijk om in het achterhoofd te houden dat naar de vestigingsplaats van de aanvrager is gekeken. Deze hoeft niet gelijk te zijn aan de plaats waar de R&D-activiteiten daadwerkelijk hebben plaatsgevonden. In dit onderzoek zijn de octrooiaanvragen van de periode 2003-2007 geanalyseerd. Recentere data van 2008 en 2009 zijn nog niet beschikbaar in verband met de wettelijke geheimhoudingsperiode van 18 maanden met betrekking tot publicatie van octrooigegevens. 8
2 Octrooischets Zuidwest-Nederland 2.1 Kerncijfers octrooien In de periode 2003-2007 zijn in de KvK Zuidwest-Nederland 1.118 octrooien aangevraagd door 298 unieke bedrijven en instellingen. De ontwikkeling van het aantal octrooiaanvragende bedrijven en instellingen verloopt in Zuidwest- Nederland grillig, terwijl de ontwikkeling in geheel Nederland op een constant niveau ligt. Ook hebben 136 particulieren een aanvraag voor een octrooi ingediend. Tabel 1 Kerncijfers octrooien Zuidwest-Nederland 2003-2007 onderwerp aantal landelijk aandeel octrooiaanvragen 1.118 3,2% octrooiaanvragende bedrijven en instellingen 298 6,1% aanvragen particulieren 136 4,3% Bron: EIM o.b.v. KvK/NL Octrooicentrum, 2010. Figuur 1 Ontwikkeling octrooiaanvragende bedrijven Zuidwest-Nederland 2003-2007 (index 2003=100) 120 110 100 90 80 70 60 Zuidwest Nederland 2003 2004 2005 2006 2007 Nederland Bron: EIM o.b.v. KvK/NL Octrooicentrum, 2010. 9
2.2 Top octrooiaanvragende bedrijven en instellingen Commerciële organisaties In 2003-2007 zijn in KvK Zuidwest-Nederland 1.118 octrooien aangevraagd. Bijna de helft is afkomstig van Sabic, dat 533 octrooien heeft aangevraagd in deze periode. Sabic neemt landelijk de negende plaats in na bedrijven als Philips, NXP en Unilever en is daarmee een belangrijke octrooiaanvrager in Nederland. 1 Cerestar Holding bezet de tweede plaats in Zuidwest-Nederland. Deze fabrikant van zetmeel en zetmeelderivaten heeft 30 octrooien aangevraagd. Nuplex Resins, een producent van hars, bezet de derde plaats met 19 octrooien. Met 16 octrooiaanvragen staat Semiconductors Itom vierde. Dit bedrijf ontwikkelt met toegepast onderzoek chips voor diverse mobiele apparaten. De top vijf wordt gecompleteerd door DLB Finance & Consultancy. Dit adviesbureau heeft in de onderzoeksperiode ook 16 octrooien aangevraagd. Tabel 2 toont de top 25 octrooiaanvragers van Zuidwest-Nederland. Tabel 2 Top 25 octrooiaanvragende bedrijven en instellingen Zuidwest-Nederland bedrijfsnaam gemeente aantal octrooien Sabic Innovative Plastics Ip BV Bergen op Zoom 533 Cerestar Holding B.V. Terneuzen 30 Nuplex Resins bv Bergen op Zoom 19 Semiconductor ItoM BV Breda 16 Dlb Finance & Consultancy B.V. Etten-Leur 16 Golden Nugget B.V. Drimmelen 12 Innas B.V. Breda 10 Princess Household Appliances BV Breda 9 Pressplate BV Breda 9 Csi Industries B.V. Geertruidenberg 9 AkkoLens International B.V. Breda 9 Pagter & Partners International B.V. Roosendaal 8 Bakery Technology Centre B.V. Drimmelen 8 Voestalpine Polynorm Plastics B.V. Roosendaal 7 P.M.M. Hoff Holding B.V. Halderberge 7 Koninklijke Coöperatie Cosun U.A. Breda 7 Synbra Technology B.V. Etten-Leur 6 Martens En Van Oord Groep B.V. Oosterhout 6 Handelsonderneming Van Krimpen b.v. Halderberge 6 B.V. Holmatro Industrial Equipment Geertruidenberg 6 Varian B.V. Middelburg 5 Topsport Golf B.V. Oosterhout 5 1 In bijlage III is de landelijke top 25 octrooiaanvragers opgenomen. 10
bedrijfsnaam gemeente aantal octrooien Prolion B.V. Sluis 5 H.A. Prince Beheer Bergen Op Zoom B.V. Tholen 5 Franki Grondtechnieken B.V. Oosterhout 5 Bron: EIM o.b.v. KvK/NL Octrooicentrum, 2010. 2.3 Octrooien bedrijven en instellingen 2.3.1 Octrooiaanvragen In de periode 2003-2007 zijn door in Nederland gevestigde bedrijven en instellingen in totaal 34.874 octrooien aangevraagd. Uit KvK-regio Zuidwest-Nederland zijn 1.118 octrooien afkomstig wat overeenkomt met een landelijk aandeel van 3,2%. Zuidwest-Nederland bezet daarmee de 9 e plaats. Deze lage positie is te verklaren doordat er naast Sabic geen grote multinationals of onderwijs- en onderzoeksinstellingen zijn gevestigd die veel octrooien aanvragen zoals Philips, Shell en de TU Delft. Bijna de helft van de octrooiaanvragen is afkomstig uit de KvK-regio Brabant. Dit wordt voor een groot gedeelte verklaard door de aanwezigheid van Philips, NXP en ASML in deze regio, die gezamenlijk ruim 14.000 octrooien hebben aangevraagd. Tabel 3 Octrooiaanvragen per KvK-regio 2003-2007 (aantallen en percentages) KvK-regio aantal percentage 1 Brabant 16.409 47,1% 2 Den Haag 4.182 12,0% 3 Rotterdam 2.505 7,2% 4 Amsterdam 2.362 6,8% 5 Limburg 1.925 5,5% 6 Centraal Gelderland 1.548 4,4% 7 Midden-Nederland 1.470 4,2% 8 Oost-Nederland 1.217 3,5% 9 Zuidwest-Nederland 1.118 3,2% 10 Noord-Nederland 913 2,6% 11 Gooi-, Eem- en Flevoland 759 2,2% 12 Noordwest-Holland 466 1,3% totaal in Nederland 34.874 100,0% Bron: EIM o.b.v. KvK/NL Octrooicentrum, 2010. In dezelfde onderzoeksperiode hebben 4.911 bedrijven en instellingen in Nederland één of meerdere octrooien aangevraagd. In Zuidwest-Nederland zijn 298 octrooiaanvragende bedrijven gevestigd wat een landelijk aandeel van 6,1% betekent. Zuidwest-Nederland neemt daarmee landelijk de 10 e plaats in. 11
Ook in aantal octrooiaanvragende bedrijven scoort de KvK-regio Brabant het hoogst van alle regio s. In vergelijking met tabel 3 is verder opvallend dat Oost- Nederland hier goed scoort. Dit betekent dat het gemiddeld aantal aangevraagde octrooien per bedrijf relatief laag is in deze regio. Tabel 4 Octrooiaanvragende bedrijven en instellingen per KvK-regio 2003-2007 (aantallen en percentages) KvK-regio # octrooien % octrooien # bedrijven 1 Brabant 754 15,4% 133.000 2 Oost-Nederland 525 10,7% 105.000 3 Amsterdam 517 10,5% 141.000 4 Den Haag 479 9,8% 116.000 5 Midden-Nederland 457 9,3% 101.000 6 Rotterdam 424 8,6% 118.000 7 Centraal Gelderland 357 7,3% 71.000 8 Noord-Nederland 344 7,0% 103.000 9 Gooi-, Eem- en Flevoland 303 6,2% 79.000 10 Zuidwest-Nederland 298 6,1% 71.000 11 Limburg 244 5,0% 66.000 12 Noordwest-Holland 209 4,3% 54.000 totaal in Nederland 4.911 100% 1.158.000 Bron: EIM o.b.v. KvK/NL Octrooicentrum, 2010. Een belangrijke verklaring voor een groot aantal octrooiaanvragende bedrijven en instellingen in een regio, kan uiteraard te vinden zijn in de aanwezigheid van een groot aantal bedrijven in die regio en de sectorstructuur. Om goed te kunnen vergelijken tussen regio s is het eerlijker om de octrooidichtheid te berekenen. Het aantal octrooiaanvragende bedrijven wordt dan gedeeld door het totaal aantal bedrijven in de KvK-regio. De uitkomsten staan in tabel 5. Ook ten aanzien van octrooidichtheid scoort KvK-regio Brabant het beste. Brabant heeft een octrooidichtheid van 0,56%. KvK Zuidwest-Nederland heeft een octrooidichtheid van 0,42%, precies op het landelijk gemiddelde. Op basis van deze indicator neemt Zuidwest-Nederland een vijfde plek in. Opvallend is dat de top 3 nu wordt gedomineerd door (zuid)oostelijke KvK-regio s; Brabant, Centraal Gelderland en Oost Nederland. Een hoge of lage octrooidichtheid kan deels verklaard worden door de sectorstructuur en grootteklassenverdeling. Grote technologische bedrijven vragen bijvoorbeeld relatief vaker een octrooi aan. Indien hiervoor wordt gecorrigeerd, dat wil zeggen als alle bedrijven dezelfde sectorstructuur en grootteklasseverdeling zouden hebben (het Nederlands gemiddelde), dan kruipen de octrooidichtheden van de verschillende KvK s dichter naar elkaar toe. Zuidwest-Nederland heeft dan een octrooidichtheid van 0,41% en neemt op de gecorrigeerde ranglijst een negende positie in. KvK-regio Brabant blijft ook op basis van deze gecorrigeerde ranglijst eerste. 12
Tabel 5 Octrooidichtheid per KvK-regio 2003-2007 KvK-regio octrooidichtheid* octrooidichtheid gecorrigeerd 1 Brabant 0,56% 0,54% 2 Centraal Gelderland 0,51% 0,45% 3 Oost-Nederland 0,50% 0,44% 4 Midden-Nederland 0,45% 0,46% 5 Zuidwest-Nederland 0,42% 0,41% 6 Den Haag 0,41% 0,46% 7 Noordwest-Holland 0,39% 0,44% 8 Gooi-, Eem- en Flevoland 0,38% 0,43% 9 Limburg 0,37% 0,34% 10 Amsterdam 0,37% 0,41% 11 Rotterdam 0,36% 0,35% 12 Noord-Nederland 0,33% 0,34% Nederland 0,42% 0,42% * Aantal octrooiaanvragende bedrijven/aantal hoofdvestigingen. Bron van het aantal bedrijven (hoofdvestigingen) is het Handelsregister van de Kamer van Koophandel. Bron: EIM o.b.v. KvK/NL Octrooicentrum, 2010. 2.4 Octrooiaanvragen particulieren Niet alleen het aantal bedrijven dat octrooien aanvraagt, is van belang voor de innovatiekracht van een regio. Ook het aantal particulieren dat een aanvraag indient, draagt daaraan bij. Vanuit een uitvinding van een particulier kan immers in de toekomst een bedrijf ontstaan. Een hoog aantal particulieren dat een octrooiaanvraag doet, zou in de toekomst dus kunnen leiden tot een groter aantal startende innovatieve bedrijven. Tabel 6 toont het aantal aanvragen van particulieren die vanuit de verschillende KvK-regio s zijn ingediend. De lijst wordt wederom aangevoerd door de KvKregio Brabant: ruim 18% van de octrooiaanvragen door particulieren is afkomstig van mensen uit deze KvK-regio. Slechts 4% van de aanvragen van particulieren komt uit KvK-regio Zuidwest-Nederland. De regio staat daarmee op de onderste positie. 13
Tabel 6 Octrooiaanvragen van particulieren per KvK-regio KvK-regio aantal percentage aantal inwoners* 1 Brabant 574 18,2% 1.790.000 2 Den Haag 382 12,1% 1.600.000 3 Amsterdam 315 10,0% 1.600.000 4 Oost-Nederland 303 9,6% 1.670.000 5 Midden-Nederland 242 7,7% 1.240.000 6 Centraal Gelderland 240 7,6% 1.330.000 7 Rotterdam 239 7,6% 1.780.000 8 Gooi-, Eem- en Flevoland 215 6,8% 950.000 9 Noord-Nederland 208 6,6% 1.700.000 10 Limburg 151 4,8% 1.110.000 11 Noordwest-Holland 141 4,5% 770.000 12 Zuidwest-Nederland 136 4,3% 1.010.000 totaal in Nederland 3.146 100% 16.550.000 Bron: EIM o.b.v. KvK/NL Octrooicentrum/CBS, 2010. Ook voor particulieren geldt dat een hoog aantal octrooien verklaard kan worden door een grote bevolkingsomvang in een regio. Om eerlijk te kunnen vergelijken tussen regio s is het aantal particulieren dat een octrooi aanvraagt, gedeeld door het aantal inwoners. Figuur 2 geeft de octrooidichtheid weer per 10.000 inwoners. KvK Zuidwest-Nederland scoort met deze indicator onder het landelijk gemiddelde. Per 10.000 inwoners worden hier gemiddeld 1,4 octrooien aangevraagd, terwijl landelijk gezien bijna twee octrooien per 10.000 inwoners worden aangevraagd. Ook hier staat KvK-regio Brabant op de eerste positie. 14
Figuur 2 Octrooidichtheid van particulieren. Aantal octrooiaanvragen per 10.000 inwoners 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 Brabant Den Haag Gooi-, Eem- en Flevoland Amsterdam Midden-Nederland Noordwest-Holland Oost Nederland Centraal Gelderland Limburg Zuidwest Nederland Rotterdam Noord-Nederland Nederland Bron: EIM o.b.v. KvK/NL Octrooicentrum, 2010. 2.5 Grootteklasse Om de grootte van de octrooiaanvragende bedrijven te bepalen, zijn de bedrijven gekoppeld aan de werkgelegenheidscijfers uit het Handelsregister. Deze gegevens zijn aangevuld met werkgelegenheidscijfers uit het landelijke LISA-register. Zo ontstaat de mogelijkheid om zich een beeld te vormen van de verdeling van de octrooiaanvragen en de octrooiaanvragende bedrijven naar verschillende grootteklassen. Figuur 3 en tabel 7 bieden inzicht in de grootteklasseverdeling van octrooiaanvragen in KvK-regio Zuidwest-Nederland in vergelijking met die in heel Nederland. In Zuidwest-Nederland is ruim de helft van de octrooiaanvragen afkomstig van grote bedrijven (meer dan 200 werkzame personen). Dit wordt voor een zeer groot gedeelte verklaard door Sabic die bijna de helft van de octrooiaanvragen voor zijn rekening neemt. In heel Nederland is de invloed van grote bedrijven op de grootteklasseverdeling nog sterker. Daar ligt dit percentage op 70%, ook weer te verklaren door een bedrijf als Philips dat alleen al verantwoordelijk is voor 30% van de octrooiaanvragen in Nederland. Als gekeken wordt naar de grootteklasseverdeling van de octrooiaanvragende bedrijven, dan draait de figuur om. Dan heeft bijna 80% van de bedrijven minder dan 50 werkzame personen in dienst. Het profiel van octrooiaanvragende bedrijven in Zuidwest-Nederland is (vrijwel) identiek aan heel Nederland. 15
Figuur 3 Octrooiaanvragen en octrooiaanvragende bedrijven in Zuidwest-Nederland en Nederland naar grootteklasse octrooiaanvragen octrooiaanvragende bedrijven Zuidwest-Nederland Nederland Zuidwest-Nederland Nederland 15% 27% 8% 55% 58% 11% 6% 5% 22% 20% 56% 70% 12% 12% 5% 6% 5% 4% 1% 1% Micro (0-9) Klein (10-49) Middel-groot (50-199) Groot (200+) Onbekend Bron: EIM o.b.v. KvK/NL Octrooicentrum, 2010. Tabel 7 Octrooiaanvragen en octrooiaanvragende bedrijven in Zuidwest-Nederland en Nederland naar grootteklasse Zuidwest-Nederland Nederland Octrooiaanvragen Octrooiaanvragende Octrooiaanvragen Octrooiaanvragende bedrijven bedrijven Micro (0-9) 27% 55% 15% 58% Klein (10-49) 11% 22% 8% 20% Middelgroot (50-199) 5% 12% 6% 12% Groot (200+) 56% 5% 70% 6% Onbekend 1% 5% 1% 4% Totaal 100% 100% 100% 100% Bron: EIM o.b.v. KvK/NL Octrooicentrum, 2010. 2.6 Clusters en sectoren In deze paragraaf wordt behandeld in welke sectoren de meeste octrooien aangevraagd worden. Hierbij is gebruikgemaakt van de SBI 93 hoofdsectorindeling. Daarnaast heeft KvK Zuidwest-Nederland enkele specifieke clusters afgebakend, te weten logistiek, procesindustrie en toerisme. Van elk van deze clusters is in bijlage II de gebruikte SBI-afbakening opgenomen. Tabel 8 toont dat in de sector industrie bijna een derde van de octrooien wordt aangevraagd, een score die boven het landelijk gemiddelde ligt. Onder de indu- 16
strie vallen diverse grote sub sectoren zoals chemie, metaalnijverheid en voedingsmiddelen. Ook uit de zakelijke dienstverlening is een kwart van de bedrijven afkomstig. Dit zijn vooral architecten-, ingenieurs- en technisch ontwerpbureaus en in mindere mate onderzoeks- en adviesbureaus en ICT-bedrijven. Ook in de reparatie van consumentenartikelen en handel worden veel octrooien aangevraagd (bijna 19%). Dit komt hoofdzakelijk door de vele octrooiaanvragen van groothandelsbedrijven. In de sectoren landbouw, visserij, nutsbedrijven, horeca, overheid, gezondheidszorg en onderwijs zijn niet of nauwelijks (<1%) octrooiaanvragende bedrijven en instellingen te vinden. Uit het cluster procesindustrie zijn veel octrooiaanvragende bedrijven afkomstig. Ruim 14% van de octrooiaanvragende bedrijven uit deze regio komt uit dit cluster. Dit is ruim boven het landelijk gemiddelde van Nederland, dat nog geen 10% bedraagt. In de clusters logistiek zijn, ook landelijk, nauwelijks octrooiaanvragende bedrijven te vinden. In bijlage VI is de verdeling van de octrooiaanvragen over de clusters en sectoren opgenomen. 17
Tabel 8 % octrooiaanvragende bedrijven en instellingen per sector ten opzichte van totaal octrooiaanvragende bedrijven Zuidwest-Nederland + vergelijking met Nederland sector/grootteklasse Zuidwest-Nederland Nederland landbouw, jacht en bosbouw 0,0% 0,2% visserij 1,0% 0,1% winning van delfstoffen 0,0% 0,9% industrie 31,5% 28,8% nutsbedrijven 0,3% 0,4% bouwnijverheid 4,0% 4,5% reparatie van consumentenartikelen en handel 18,8% 18,1% horeca 0,0% 0,2% financiële instellingen 1,7% 1,8% gezondheids- en welzijnszorg 0,7% 1,4% vervoer, opslag en communicatie 1,0% 1,1% verhuur en zakelijke dienstverlening 25,5% 24,5% overheid 0,0% 0,2% onderwijs 0,0% 0,8% milieudienstverlening, cultuur, recreatie en overige dienstverlening 1,0% 1,5% vermarkten van octrooien 1 2,0% 3,3% holdings 7,4% 8,3% overig 5,0% 4,0% totaal 100% 100% logistiek 0,7% 0,6% procesindustrie 14,4% 9,4% toerisme 0,0% 0,2% Bron: EIM o.b.v. KvK/NL Octrooicentrum, 2010. In dit onderzoek is ook gekeken naar de grootteklasseverdeling van enkele sectoren en clusters gedefinieerd door Zuidwest-Nederland. Tabel 9 laat de verdeling zien naar octrooiaanvragende bedrijven. In de zakelijke dienstverlening en de bouwnijverheid zijn het vooral kleine bedrijven die octrooien aanvragen. In de (proces)industrie zijn het verhoudingsgewijs juist bedrijven die groter zijn dan 200 werkzame personen. Tabel 10 geeft dezelfde verdeling weer, maar dan naar octrooiaanvragen. Deze tabel laat hetzelfde beeld zien. Alleen is het percentage in de (proces)industrie veel hoger, omdat hier de vele octrooiaanvragen van Sabic meetellen. 1 Dit zijn bedrijven die zich hoofdzakelijk toeleggen op het kopen van octrooien om deze vervolgens weer te verkopen of licenties van het betreffende octrooi uit te geven. 18
Tabel 9 Octrooiaanvragende bedrijven per sector naar grootteklasse (in aantal werkzame personen) Zuidwest-Nederland* micro klein middelgroot groot sector/grootteklasse (0-9) (10-49) (50-199) (200+) onbekend totaal industrie 33% 28% 22% 17% - 100% bouwnijverheid 59% 33% 8% 0% - 100% verhuur en zakelijke dienstverlening 90% 8% 3% 0% - 100% reparatie en handel 41% 43% 16% 0% - 100% procesindustrie 16% 28% 35% 21% - 100% Zuidwest-Nederland gemiddeld 55% 22% 12% 5% 5% 100% Nederland gemiddeld 58% 20% 12% 6% 4% 100% * Alleen de sectoren waarvan het aantal octrooiaanvragende bedrijven groter is dan 10, zijn opgenomen. Bron: EIM o.b.v. KvK/NL Octrooicentrum, 2010. Tabel 10 Octrooiaanvragen per sector naar grootteklasse (in aantal werkzame personen) Zuidwest-Nederland* micro klein middelgroot groot sector/grootteklasse (0-9) (10-49) (50-199) (200+) onbekend totaal industrie 6% 6% 5% 83% - 100% bouwnijverheid 44% 50% 6% 0% - 100% verhuur en zakelijke dienstverlening 90% 9% 1% 0% - 100% reparatie en handel 42% 46% 13% 0% - 100% procesindustrie 1% 4% 4% 91% - 100% Zuidwest-Nederland gemiddeld 27% 11% 5% 56% 1% 100% Nederland gemiddeld 15% 8% 6% 70% 1% 100% * Alleen de sectoren waarvan het aantal octrooiaanvragende bedrijven groter is dan 10, zijn opgenomen. Bron: EIM o.b.v. KvK/NL Octrooicentrum, 2010. 2.7 Technologie In deze paragraaf wordt gekeken binnen welke technologiegebieden de meeste octrooien worden aangevraagd. Wat zijn de dominante technologiegebieden in Zuidwest-Nederland? Aan de hand van de Fraunhofer/OST/INPI-tabel (1993) wordt iedere octrooiaanvraag op basis van de IPC-codes waarop de aanvraag betrekking heeft, toegekend aan één of meerdere hoofdgebieden, te weten: I. Elektriciteit en elektronica II. Instrumenten III. Chemie en materialen IV. Farmacie en biotechnologie V. Industriële processen VI. Werktuigbouw en machines VII. Consumentenproducten, bouw en mijnbouw. 19
Om de sterke en zwakke punten van KvK-regio Zuidwest-Nederland duidelijker naar voren te brengen, is voor de zeven technologiegebieden in zogenaamde spindiagrammen aangegeven of de betreffende KvK-regio slechter of beter scoort dan het gemiddelde van Nederland. Dit gebeurt aan de hand van de specialisatie-index. Een specialisatie-index groter dan 1 geeft aan dat er meer dan gemiddeld aanvragen worden ingediend voor de betreffende technologieën. Een waarde kleiner dan 1 betekent dat juist minder octrooien dan gemiddeld worden aangevraagd in het betreffende technologiegebied. Figuur 4 geeft de verhouding weer in Zuidwest-Nederland van de technologiegebieden ten opzichte van het landelijk gemiddelde. De vette lijn in het diagram is het landelijk gemiddelde. Figuur 4 toont dat er in KvK Zuidwest-Nederland een zeer sterke concentratie is in het technologiegebied Chemie. Dit wordt verklaard door de vele octrooiaanvragen van Sabic op dit terrein. Ook scoort Zuidwest- Nederland bovengemiddeld op de technologiegebieden industriële processen, werktuigbouw en consumentenproducten. Er zijn nauwelijks octrooien aangevraagd in de technologiegebieden elektriciteit & elektronica en instrumenten. Deze technologiegebieden worden dan ook gedomineerd door Philips. Omdat Sabic in Zuidwest-Nederland en Philips landelijk met hun vele octrooiaanvragen een grote invloed op de uitkomst van de figuur hebben, zijn in figuur 5 Sabic en Philips buiten de cijfers gehouden. Dit heeft tot gevolg dat Zuidwest-Nederland in het technologiegebied chemie nu onder het landelijk gemiddelde scoort, terwijl de sterke positie in consumentenproducten, werktuigbouw en industriële processen behouden blijft. Ook zonder Philips scoort Zuidwest-Nederland zwak in de technologiegebieden elektriciteit & elektronica en instrumenten. Figuur 4 Technologiegebieden octrooiaanvragen Zuidwest-Nederland VII. Consumentenproducten, bouw, mijnbouw VI. Werktuigbouw en machines I. Elektriciteit en elektronica 4 3 2 1 0 II. Instrumenten III. Chemie en materialen V. Industriële processen IV. Farmacie en biotechnologie Bron: NL Octrooicentrum, 2010. 20
Figuur 5 Technologiegebieden octrooiaanvragen Zuidwest-Nederland (excl. Philips en Sabic) VII. Consumentenproducten, bouw, mijnbouw VI. Werktuigbouw en machines I. Elektriciteit en elektronica 4 3 2 1 0 II. Instrumenten III. Chemie en materialen V. Industriële processen IV. Farmacie en biotechnologie Bron: NL Octrooicentrum, 2010. Figuur 4 en figuur 5 geven de technologiestructuur van de KvK-regio Zuidwest- Nederland weer ten opzichte van de Nederlandse technologiestructuur. Maar wat is het landelijk aandeel van KvK-regio Zuidwest-Nederland in de verschillende technologiegebieden? Figuur 6 en tabel 11 laten deze verdeling zien. KvK-regio Zuidwest-Nederland is dominant (nr. 3) in het technologiegebied chemie. Dit wordt verklaard door de vele octrooiaanvragen van Sabic. Tabel 11 geeft de procentuele aandelen weer per KvK-regio en technologiegebied. 21
Figuur 6 Technologiegebieden per KvK-regio I. Elektriciteit en elektronica II. Instrumenten III. Chemie en materialen IV. Farmacie en Biotechnologie V. Industriële processen VI. Werktuigbouw en machines Brabant Den Haag Rotterdam Amsterdam Limburg Centraal Gelderland Midden-Nederland Oost Nederland Zuidwest Nederland Noord Nederland Gooi, Eem- en Flevoland Noordwest-Holland VII. Consumentenproducten, bouw, mijnbouw 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Bron: NL Octrooicentrum, 2010. Tabel 11 Technologiegebieden per KvK-regio I. Elektri- II. In- III. Che- IV. Far- V. Indu- VI. Werk- VII. Con- citeit & strumen- mie & macie & striële tuigbouw sumenten- elektroni- ten materia- biotech- processen & machi- producten, ca len nologie nes bouw, mijnbouw Brabant 84% 64% 9% 9% 17% 19% 21% Den Haag 4% 10% 25% 14% 21% 17% 18% Rotterdam 1% 3% 13% 24% 9% 9% 10% Amsterdam 5% 7% 9% 8% 7% 5% 8% Limburg 1% 2% 15% 17% 9% 6% 3% 1% 3% 10% 7% 8% 7% 5% Midden-Nederland 1% 4% 3% 8% 5% 10% 8% Oost-Nederland 1% 3% 1% 1% 8% 10% 8% Centraal Gelderland Zuidwest- Nederland 1% 1% 11% 2% 5% 5% 4% Noord-Nederland 1% 2% 1% 5% 4% 6% 4% Gooi-, Eem- en Flevoland 1% 1% 3% 4% 4% 4% 5% Noordwest-Holland 0% 1% 1% 1% 3% 3% 3% Bron: NL Octrooicentrum, 2010. 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 22
3 Octrooien in de subregio's In het vorige hoofdstuk is ingegaan op de herkomst van octrooien voor sectoren, grootteklassen en technologiegebieden voor KvK-regio Zuidwest-Nederland als geheel. Dit hoofdstuk laat de verdeling zien van octrooiaanvragen en octrooiaanvragende bedrijven en instellingen in de subregio's van Zuidwest-Nederland, te weten West-Brabant en Zeeland. 3.1 Octrooiaanvragen bedrijven en instellingen In tabel 12 is te zien dat bijna 87% van de octrooiaanvragen uit de regio West- Brabant komt. Als er gekeken wordt naar octrooiaanvragende bedrijven is er iets meer spreiding over de twee subregio s. Toch heeft de subregio West-Brabant met 72% nog steeds een groot aandeel in de octrooiaanvragende bedrijven. Tabel 12 Octrooiaanvragen en octrooiaanvragende bedrijven naar subregio octrooiaanvragen octrooiaanvragende bedrijven (sub)regio aantal percentage aantal percentage West-Brabant 969 86,7% 214 71,8% Zeeland 149 13,3% 84 28,2% Zuidwest-Nederland 1.118 100,0% 298 100,0% Bron: EIM o.b.v. KvK/NL Octrooicentrum, 2010. In figuur 7 is de ruimtelijke verdeling van de octrooiaanvragende bedrijven geprojecteerd op een postcode 4-kaart. Dat wil zeggen dat alle bedrijven die tot dezelfde 4-cijferige postcode behoren, samengevoegd worden tot een stip. Hoe groter de stip des te meer bedrijven. Er is een duidelijke concentratie waar te nemen van octrooiaanvragende bedrijven in de gemeenten Breda, Oosterhout, Halderberge en Etten-Leur. In figuur 8 is ook een postcodekaart opgenomen van het aantal octrooiaanvragen in KvK-regio Zuidwest-Nederland. Hier valt de hoge concentratie op van de octrooiaanvragen van Sabic en in mindere mate van Nuplex Resins in Bergen op Zoom. 23
Figuur 7 Octrooiaanvragende bedrijven en instellingen Zuidwest-Nederland Bron: EIM o.b.v. KvK/NL Octrooicentrum, 2010. Figuur 8 Octrooiaanvragen Zuidwest-Nederland Bron: EIM o.b.v. KvK/NL Octrooicentrum, 2010. In hoofdstuk twee is berekend dat de octrooidichtheid van KvK-regio Zuidwest- Nederland uitkomt op 0,42%. Tabel 13 laat zien dat er subregionale verschillen zijn binnen de regio. De subregio West-Brabant kent een octrooidichtheid van 24
0,45% en de subregio Zeeland van 0,35%. De subregio West-Brabant scoort hiermee boven het regionaal en landelijk gemiddelde van 0,42%, terwijl de subregio Zeeland er ruim onder zit. Tabel 13 Octrooidichtheid subregio's Zuidwest-Nederland subregio's octrooidichtheid* West-Brabant 0,45% Zeeland 0,35% Zuidwest-Nederland 0,42% Nederland 0,42% * Aantal octrooiaanvragende bedrijven/aantal hoofdvestigingen. Bron van het aantal bedrijven (hoofdvestigingen) is het Handelsregister van de Kamer van Koophandel. Bron: EIM o.b.v. KvK/NL Octrooicentrum, 2010. In figuur 8 zijn de octrooidichtheden van alle KvK-subregio s in Nederland in een kaart weergegeven. De subregio s Delft, Zuidoost-Brabant, Twente, Vallei (Ede- Wageningen) en Westland scoren zeer hoog. Dit wordt voor een groot gedeelte verklaard door de aanwezigheid van een (technische/landbouw-) universiteit en de daaromheen gevestigde spin-offbedrijven. De subregio West-Brabant bevindt zich in de tweede categorie octrooidichtheden (0,45-0,55%), de subregio Zeeland valt binnen de middelste categorie (0,35-0,45%). 25
Figuur 9 Kaart octrooidichtheid KvK-subregio's Bron: EIM, 2010. 3.2 Sectoren In paragraaf 2.6 is de verdeling van de octrooiaanvragende bedrijven en instellingen over de sectoren en clusters behandeld. Tabel 14 laat de subregionale verschillen tussen de beide subregio s zien. West-Brabant is ten opzichte van Zeeland relatief sterk in de sector reparatie van consumentenartikelen en han- 26
Tabel 14 Octrooiaanvragende bedrijven en instellingen naar sector en subregio sector/subregio West-Brabant Zeeland del. Zeeland is relatief sterk in de sectoren visserij, industrie, bouwnijverheid en verhuur en zakelijke dienstverlening en het cluster procesindustrie. In bijlage I is de sectorale verdeling van de subregio s opgenomen voor de octrooiaanvragen. Zuidwest- Nederland Nederland landbouw, jacht en bosbouw 0,0% 0,0% 0,0% 0,2% visserij 0,0% 3,6% 1,0% 0,1% winning van delfstoffen 0,0% 0,0% 0,0% 0,9% industrie 29,0% 38,1% 31,5% 28,8% nutsbedrijven 0,0% 1,2% 0,3% 0,4% bouwnijverheid 3,3% 6,0% 4,0% 4,5% reparatie van consumentenartikelen en handel 22,0% 10,7% 18,8% 18,1% horeca 0,0% 0,0% 0,0% 0,2% financiële instellingen 2,3% 0,0% 1,7% 1,8% gezondheids- en welzijnszorg 0,9% 0,0% 0,7% 1,4% vervoer, opslag en communicatie 1,4% 0,0% 1,0% 1,1% verhuur en zakelijke dienstverlening 24,8% 27,4% 25,5% 24,5% overheid 0,0% 0,0% 0,0% 0,2% onderwijs 0,0% 0,0% 0,0% 0,8% milieudienstverlening, cultuur, recreatie en overige dienstverlening 1,4% 0,0% 1,0% 1,5% vermarkten van octrooien 1,4% 3,6% 2,0% 3,3% holdings 7,9% 6,0% 7,4% 8,3% overig 5,6% 3,6% 5,0% 4,0% totaal 100% 100% 100% 100% logistiek 0,9% 0,0% 0,7% 0,6% procesindustrie 12,6% 19,0% 14,4% 9,4% toerisme 0,0% 0,0% 0,0% 0,2% Bron: EIM o.b.v. KvK/NL Octrooicentrum, 2010. 27
4 Conclusies In de hoofdstukken twee en drie is ingegaan op de herkomst van octrooien voor KvK-regio Zuidwest-Nederland en de subregio s naar sectoren, grootteklassen, technologiegebieden en ruimtelijke spreiding. Dit hoofdstuk zet de belangrijkste conclusies op een rij. Zuidwest-Nederland in de middenmoot qua octrooiaanvragen Gemeten naar het aantal octrooiaanvragen, octrooiaanvragende bedrijven en octrooiaanvragen van particulieren, behoort KvK Zuidwest-Nederland tot de onderkant van de middenmoot. Als er echter gekeken wordt naar de zogenaamde octrooidichtheid, wat de meest eerlijke vergelijking is, dan behoort Zuidwest- Nederland tot de top 5 KvK-regio s van Nederland. Met betrekking tot octrooidichtheid scoort Zuidwest-Nederland exact op het landelijk gemiddelde. Zuiwest- Nederland heeft landelijk gezien één grote octrooiaanvrager, namelijk het bedrijf Sabic. Dit bedrijf behoort met zijn ruim 500 octrooien tot de landelijke top 10. West-Brabant relatief veel octrooiaanvragende bedrijven Zuidwest-Nederland als geheel scoort qua octrooidichtheid op het landelijk gemiddelde. Binnen de regio zijn er wel verschillen. In West-Brabant zijn er relatief veel octrooiaanvragende bedrijven gevestigd. Deze subregio scoort boven het landelijk gemiddelde. In Zeeland zijn er relatief weinig bedrijven aanwezig die octrooien aanvragen. Deze regio behoort ook landelijk gezien tot de (onderkant van de) middenmoot. Grote bedrijven vragen meer octrooien aan dan kleinere bedrijven Als gekeken wordt naar de grootteklasseverdeling van de octrooiaanvragende bedrijven, dan blijkt dat bijna 80% van de bedrijven die octrooien aanvragen minder dan 50 werknemers in dienst heeft. Grote bedrijven (meer dan 200 werkzame personen) vragen echter vaker octrooien aan dan kleinere bedrijven. Ruim de helft van de octrooiaanvragen in Zuidwest-Nederland is afkomstig van grote bedrijven. Dit cijfer wordt echter vooral verklaard door de vele octrooiaanvragen van Sabic. Landelijk is deze trend nog sterker. Daar is 70% van de octrooiaanvragen afkomstig van grote bedrijven, mede veroorzaakt door de vele octrooiaanvragen van Philips. Zuidwest-Nederland sterk in (proces)industrie Bijna een derde van de octrooiaanvragende bedrijven komt uit de industrie. Ook uit het cluster procesindustrie zijn veel octrooiaanvragende bedrijven afkomstig, namelijk 14%. Beide scoren (ruim) boven het landelijk gemiddelde. Daarnaast komen relatief veel bedrijven uit de zakelijke dienstverlening (een kwart) en de reparatie en handel (1 op 5). In de sectoren landbouw, visserij, nutsbedrijven, horeca, overheid, gezondheidszorg en onderwijs en de clusters logistiek en toerisme zijn in Zuidwest-Nederland niet of nauwelijks (<1%) octrooiaanvragende bedrijven en instellingen te vinden. Zuidwest-Nederland sterk in technologiegebied chemie dankzij Sabic In KvK-regio Zuidwest-Nederland is een zeer sterke concentratie te zien in het technologiegebied chemie. Ook scoort Zuidwest-Nederland bovengemiddeld op de technologiegebieden industriële processen, werktuigbouw en consumenten- 29
producten. Er zijn in Zuidwest-Nederland nauwelijks octrooien aangevraagd in de technologiegebieden elektriciteit & elektronica en instrumenten. Philips domineert deze technologiegebieden. De sterke positie van chemie is te danken aan de vele octrooiaanvragen van Sabic. Als Sabic buiten de cijfers gehouden wordt, dan scoort het technologiegebied chemie in Zuidwest-Nederland zelfs onder het landelijk gemiddelde. 30
BIJLAGE I Octrooiaanvragen per sector en subregio Tabel 15 Octrooiaanvragen naar sector en subregio sector/subregio West-Brabant Zeeland Zuidwest- Nederland Nederland landbouw, jacht en bosbouw 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% visserij 0,0% 5,4% 0,7% 0,0% winning van delfstoffen 0,0% 0,0% 0,0% 0,4% industrie 69,8% 50,3% 67,2% 73,0% nutsbedrijven 0,0% 1,3% 0,2% 0,1% bouwnijverheid 1,1% 3,4% 1,4% 1,4% reparatie van consumentenartikelen en handel 8,3% 8,1% 8,2% 5,4% horeca 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% financiële instellingen 2,1% 0,0% 1,8% 0,5% gezondheids- en welzijnszorg 0,3% 0,0% 0,3% 1,1% vervoer, opslag en communicatie 0,9% 0,0% 0,8% 0,7% verhuur en zakelijke dienstverlening 11,4% 22,8% 12,9% 10,7% overheid 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% onderwijs 0,0% 0,0% 0,0% 1,4% milieudienstverlening, cultuur, recreatie en overige dienstverlening 0,6% 0,0% 0,5% 0,7% vermarkten van octrooien 0,3% 3,4% 0,7% 1,8% holdings 4,0% 3,4% 3,9% 2,2% overig 1,2% 2,0% 1,3% 0,6% totaal 100% 100% 100,0% 100,0% logistiek 0,7% 0,0% 0,6% 0,1% procesindustrie 62,4% 34,9% 58,8% 22,1% toerisme 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Bron: EIM o.b.v. KvK/NL Octrooicentrum, 2010. 31
BIJLAGE II Afbakening clusters SBI'93 Procesindustrie 1511 Slachterijen (excl. pluimvee) 1512 Pluimveeslachterijen 15131 Vervaardiging van snacks en kant-en-klaarmaaltijden 15132 Vervaardiging van vleeswaren (excl. -snacks) 1520 Visverwerking 1531 Vervaardiging van aardappelproducten 1532 Vervaardiging van fruit- en groentesap 1533 Groente- en fruitverwerking (excl. vervaardiging van sap) 1541 Vervaardiging van ruwe oliën en vetten 1542 Raffinage van plantaardige en dierlijke oliën en vetten 1543 Vervaardiging van margarine 1551 Vervaardiging van zuivelproducten (excl. consumptie-ijs) 1552 Bereiding van consumptie-ijs 1561 Vervaardiging van meel (excl. zetmeel) 1562 Vervaardiging van zetmeel 1571 Vervaardiging van veevoeder 1572 Vervaardiging van voer voor huisdieren 1581 Broodfabrieken, brood- en banketbakkerijen met winkel 1582 Banketfabrieken en vervaardiging van beschuit en biscuit 1583 Vervaardiging van suiker 15841 Verwerking van cacaobonen 15842 Vervaardiging van chocolade en suikerwerk 1585 Vervaardiging van deegwaren 1586 Koffiebranderijen en theepakkerijen 1587 Vervaardiging van azijn, specerijen en kruiderijen 1588 Vervaardiging van gehomogeniseerde preparaten en dieetvoeding 1589 Vervaardiging van overige voedingsmiddelen n.e.g. 1591 Distilleerderijen en likeurstokerijen 1592 Vervaardiging van ethylalcohol door gisting 1593 Vervaardiging van wijn 1594 Vervaardiging van cider en andere vruchtenwijnen 1595 Vervaardiging van andere niet-gedistilleerde, gegiste drank 1596 Bierbrouwerijen 1597 Mouterijen 1598 Vervaardiging van mineraalwater en frisdranken 1600 Verwerking van tabak 2111 Vervaardiging van pulp 21121 Vervaardiging van grafisch papier en karton 21122 Vervaardiging van papier en karton voor verpakking 21123 Vervaardiging van papier en karton (excl. grafisch en verpakking) 21211 Vervaardiging van verpakkingsmiddelen van papier en karton 21212 Vervaardiging van golfpapier en -karton 2122 Vervaardiging van sanitaire en huishoudelijke papierwaren 2123 Vervaardiging van kantoorbenodigdheden van papier 2124 Vervaardiging van behangselpapier 2125 Vervaardiging van overige papier- en kartonwaren 2221 Drukkerijen van dagbladen 22221 Drukkerijen van boeken 32
22222 Drukkerijen van tijdschriften 22223 Drukkerijen van reclame 22224 Drukkerijen van verpakkingen 22225 Drukkerijen van formulieren 22226 Overige drukkerijen 2223 Grafische afwerking 2224 Grafische reproductie en zetten 2225 Overige activiteiten verwant aan de drukkerij 2310 Vervaardiging van cokesovenproducten 23201 Aardolieraffinage 23202 Aardolieverwerking (excl. -raffinage) 2330 Bewerking van splijt- en kweekstoffen 2411 Vervaardiging van industriële gassen 2412 Vervaardiging van kleur- en verfstoffen 2413 Vervaardiging van overige anorganische basischemicaliën 24141 Vervaardiging van petrochemische producten 24142 Vervaardiging van overige organische basischemicaliën 2415 Vervaardiging van meststoffen 2416 Vervaardiging van kunststof in primaire vorm 2417 Vervaardiging van synthetisch rubber in primaire vorm 2420 Vervaardiging van landbouwchemicaliën 2430 Vervaardiging van verf, lak, vernis, inkt en mastiek 2441 Vervaardiging van farmaceutische grondstoffen 2442 Vervaardiging farmaceutische producten (excl. grondstoffen) 2451 Vervaardiging van zeep-, was-, reinigingsmiddelen 2452 Vervaardiging van parfums en cosmetica 2461 Vervaardiging van kruit en springstoffen 2462 Vervaardiging van lijm- en plakmiddelen 2463 Vervaardiging van etherische oliën 2464 Vervaardiging van fotochemische producten 2465 Vervaardiging van informatiedragers 2466 Vervaardiging van overige chemische producten n.e.g. 2470 Vervaardiging van synthetische en kunstmatige vezels 2511 Vervaardiging van rubberbanden 2512 Vernieuwen van loopvlakken 2513 Vervaardiging van rubberproducten (excl. banden) 2521 Vervaardiging van platen, folie, buizen van kunststof 2522 Vervaardiging van verpakkingsmiddelen van kunststof 2523 Vervaardiging van kunststofproducten voor de bouw 2524 Vervaardiging van overige producten van kunststof 2611 Vervaardiging van vlakglas 2612 Vormen en bewerken van vlakglas 2613 Vervaardiging van holglas 2614 Vervaardiging van glasvezels 2615 Vervaardiging en bewerking van overig glas 2621 Vervaardiging van huishoudelijk en sieraardewerk 2622 Vervaardiging van sanitair aardewerk 2623 Vervaardiging van isolatoren en isolatiemateriaal 2624 Vervaardiging van overig technisch aardewerk 2625 Vervaardiging van overige niet-vuurvaste keramische producten 2626 Vervaardiging van overige vuurvaste keramische producten 2630 Vervaardiging van keramische tegels en plavuizen 33
2640 Vervaardiging van producten voor de bouw uit gebakken klei 2651 Vervaardiging van cement 2652 Vervaardiging van kalk 2653 Vervaardiging van gips 26611 Vervaardiging van producten van beton voor de bouw 26612 Vervaardiging van kalkzandsteen 2662 Vervaardiging van producten van gips voor de bouw 2663 Vervaardiging van stortklaar beton 2664 Vervaardiging van mortel 2665 Vervaardiging van producten van vezelcement 2666 Vervaardiging van overige producten van beton, cement en gips 2670 Natuursteenbewerking 2681 Vervaardiging van schuur-, slijp- en polijstmiddelen 2682 Vervaardiging van overige niet-metaalhoudende minerale productie n.e.g. 2710 Vervaardiging van ijzer en staal en van ferro-legeringen 2721 Vervaardiging van gietijzeren buizen 2722 Vervaardiging van stalen buizen 2731 Koudtrekken van ijzer en staal 2732 Koudwalsen van bandstaal 2733 Koudvervormen van ijzer en staal 2734 Draadtrekken uit ijzer en staal 2741 Vervaardiging van edele metalen 2742 Vervaardiging van aluminium 2743 Vervaardiging van lood, zink en tin 2744 Vervaardiging van koper 2745 Vervaardiging van overige non-ferrometalen 2751 Gieten van ijzer 2752 Gieten van staal 2753 Gieten van lichte metalen 2754 Gieten van overige non-ferrometalen 40001 Productie van elektriciteit en warm water door thermische, kern- en warmtekrachtcentrales 40002 Productie van elektriciteit door windenergie 40003 Productie van elektriciteit en warm water door zonnecellen, warmtepompen 40004 Exploitatie van transportnetten voor elektriciteit, aardgas en warm water 40005 Handel in en distributie van elektriciteit, aardgas en warm water 4100 Winning en distributie van water Logistiek 60242 Goederenvervoer over de weg (excl. verhuisvervoer) 6030 Vervoer via pijpleidingen 61101 Vracht- en tankvaart (zeevaart) 61102 Sleepvaart en veerdiensten (zeevaart) 61201 Vrachtvaart (binnenvaart) 61202 Tankvaart (binnenvaart) 61203 Sleep- en duwvaart (binnenvaart) 63111 Laad-, los- en overslagactiviteiten t.b.v. zeeschepen 63112 Laad-, los- en overslagactiviteiten (niet t.b.v. zeeschepen) 63121 Opslag in tanks 63122 Opslag in koelhuizen e.d. 63123 Opslag (niet in tanks, koelhuizen e.d.) 6321 Overige dienstverlening t.b.v. het vervoer over land 34