Octrooien in Gooi-, Eem- en. Flevoland. Regionale analyse naar innovatiekracht
|
|
- Sonja de Ridder
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Octrooien in Gooi-, Eem- en Flevoland Regionale analyse naar innovatiekracht drs. R. van der Poel drs. M. Seip Contactpersoon KvK Gooi-, Eem- en Flevoland: mevr. M. Schokker Zoetermeer, april 2010
2 Dit onderzoek is gefinancierd door programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap, KvK Gooi-, Eem- en Flevoland en 10 andere regionale Kamers van Koophandel. Het onderzoek is uitgevoerd door EIM in samenwerking met NL Octrooicentrum. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Margaretha Schokker van de Kamer van Koophandel Gooi-, Eem- en Flevoland: margaretha.schokker@kvk.nl. De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij EIM bv. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldiging en/of openbaarmaking in welke vorm dan ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van EIM bv. EIM bv aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden. The responsibility for the contents of this report lies with EIM bv. Quoting numbers or text in papers, essays and books is permitted only when the source is clearly mentioned. No part of this publication may be copied and/or published in any form or by any means, or stored in a retrieval system, without the prior written permission of EIM bv. EIM bv does not accept responsibility for printing errors and/or other imperfections.
3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Inleiding Octrooidata: een resultaatvorm van innovatie Doel van het onderzoek Werkwijze 6 2 Octrooischets Gooi-, Eem- en Flevoland Kerncijfers octrooien Top octrooiaanvragende bedrijven en instellingen Octrooien bedrijven en instellingen Octrooiaanvragen particulieren Grootteklasse Sectoren Technologie 19 3 Octrooien in de subregio's Octrooiaanvragende bedrijven en instellingen Sectoren 28 BIJLAGE I Afbakening clusters Gooi-, Eem- en Flevoland 31 BIJLAGE II Gebruikte afkortingen en begrippen 33 3
4
5 1 Inleiding 1.1 Inleiding Begin 2009 hebben Kamer van Koophandel Midden-Nederland en Octrooicentrum Nederland 1 een onderzoek uitgevoerd naar de innovatiekracht van Midden- Nederland op basis van octrooiaanvragen als maat voor innovatie 2. Het onderzoek heeft waardevolle inzichten gegeven in de verdeling van octrooiaanvragen naar grootteklassen qua het aantal werknemers en de branche van de aanvragende bedrijven. Ook werden innovatieve hotspots (ruimtelijke verdeling) van octrooiaanvragende bedrijven in Midden-Nederland duidelijk. De resultaten gaven aanleiding om het onderzoek te verbreden naar geheel Nederland. Het door EZ gefinancierde, en door EIM uitgevoerde programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap heeft dit onderzoek in samenwerking met NL Octrooicentrum op zich genomen. Het onderzoek is mogelijk gemaakt door bijdragen van het programmaonderzoek MKB en ondernemerschap, KvK Gooi-, Eemen Flevoland en tien andere regionale Kamers van Koophandel. 1.2 Octrooidata: een resultaatvorm van innovatie Bedrijven en andere organisaties kunnen op vele manieren bezig zijn met innovatie. Een bedrijf kan een nieuw product ontwikkelen, of op een slimme manier een dienst of productieproces verbeteren. Echter, niet alle vormen van innovatie leiden tot octrooiaanvragen. Zo is bijvoorbeeld het ontwikkelen van software, het gebruik van internet (e-business) of een nieuwe marktstrategie over het algemeen niet octrooieerbaar. Op een technologische innovatie die industrieel toepasbaar is, kan wel octrooi worden aangevraagd. Dit kan een nieuw product zijn, maar ook een technologische verbetering van een bestaande werkwijze of een bestaand productieproces. Waarom is een onderzoek naar octrooiaanvragen interessant? Het is één van de weinige manieren om innovaties vast te leggen en de uitkomsten van deze innovaties te meten. Daarnaast zijn octrooiaanvragen een waardevol instrument om te bepalen in welke mate partijen hun innovatie, zowel in commercieel als in technisch opzicht, het beschermen waard vinden. Een octrooiaanvraag kost geld. Derhalve worden innovaties alleen door middel van een octrooiaanvraag vastgelegd wanneer de aanvrager vindt dat zijn vinding waardevol genoeg is om te beschermen. Bijna elk land heeft een instantie waar een octrooiaanvraag kan worden ingediend. In Nederland is dit NL Octrooicentrum. Ook bestaan er instanties waarbij tegelijk voor meerdere landen een octrooi kan worden aangevraagd, zoals het Europees Octrooibureau (EOB) en de World Intellectual Property Organisation (WIPO). 1 Octrooicentrum Nederland maakt sinds begin januari 2010 deel uit van Agentschap NL en heet sinds die tijd NL Octrooicentrum. 2 Vernieuwend ondernemen in Midden-Nederland; een onderzoek naar de herkomst van octrooien, KvK Midden-Nederland/OCNL,
6 Bij onderzoeken 1 wordt veelal gekeken naar octrooiaanvragen en niet naar verleende octrooien. Dit is ten eerste, omdat regels, procedures en de duur voor toekenning van octrooien per octrooiverlenende instantie kunnen verschillen en het soms vele jaren duurt voordat een octrooi wordt verleend. Een andere reden is dat ook wanneer een octrooi niet wordt verleend, er toch innovatieve activiteiten hebben plaatsgevonden. Bovendien vinden aanvragen dichter bij het moment van uitvinden plaats dan het verleende octrooi. 1.3 Doel van het onderzoek Doel van dit onderzoek is om inzicht te krijgen in de herkomst van octrooien in de KvK-regio Gooi-, Eem- en Flevoland. In dit onderzoek worden de volgende vragen beantwoord: Welke bedrijven en non-commerciële organisaties vragen de meeste octrooien aan? Hoeveel octrooiaanvragen worden er in KvK Gooi-, Eem- en Flevoland aangevraagd door bedrijven, instellingen en particulieren, en hoe verhoudt zich dat tot Nederland? Hoe groot zijn de bedrijven die octrooien aanvragen qua werkgelegenheid? Tot welke sectoren en clusters behoren deze bedrijven? Binnen welke technologiegebieden vragen deze bedrijven octrooien aan? Waar bevinden zich de innovatieve 'hotspots'? 1.4 Werkwijze Alle octrooiaanvragen van in Nederland gevestigde bedrijven, instellingen en personen, die ingediend zijn bij het Europees Octrooibureau (EOB), de World Intellectual Property Organisation (WIPO) en NL Octrooicentrum zijn in beschouwing genomen. Deze octrooiaanvragen zijn gekoppeld aan het handelsregister van de Kamers van Koophandel, zodat van deze bedrijven bekend is tot welk cluster/welke sector (op basis van een SBI-code) zij behoren en hoeveel werknemers zij in dienst hebben. De werkgelegenheidscijfers bij de Kamers van Koophandel hoeven echter niet altijd accuraat te zijn, omdat deze niet jaarlijks worden bijgewerkt. Om die reden zijn werkgelegenheidsgegevens uit de koppeling verrijkt met het landelijke LISA-werkgelegenheidsregister. Op de resultaten van de koppeling hebben een aantal hercorrecties plaatsgevonden. Vaak vragen bedrijven namelijk octrooien aan vanuit een holding, terwijl zij wel een 'echte' bedrijfsactiviteit uitvoeren, zoals het produceren van machines of het leveren van software aan bedrijven. Deze bedrijven zijn zover mogelijk teruggekoppeld aan het bedrijfsonderdeel waar de kernactiviteit van het bedrijf plaatsvindt en waar het grootste deel van het personeel actief is. Naast de sectorstructuur en bedrijfsgrootte zijn ook de technologiegebieden van de octrooiaanvragen inzichtelijk gemaakt. Onderscheid wordt hierbij gemaakt tussen zeven sectoren (technologiegebieden) volgens de Fraunhofer/OST/INPInomenclatuur. Op deze technologiegebieden wordt dieper ingegaan in hoofdstuk twee. 1 Dit geldt ook voor het onderhavige onderzoek. 6
7 Bij het lezen van dit rapport is het belangrijk om een tweetal zaken in het achterhoofd te houden. Er is in dit onderzoek gekeken naar de vestigingsplaats van de aanvrager. Deze hoeft namelijk niet gelijk te zijn aan de plaats waar de R&Dactiviteiten daadwerkelijk hebben plaatsgevonden. Daarnaast zijn de octrooiaanvragen van de periode geanalyseerd. Recentere data van 2008 en 2009 zijn nog niet beschikbaar in verband met de wettelijke geheimhoudingsperiode van 18 maanden met betrekking tot publicatie van octrooigegevens. 7
8
9 2 Octrooischets Gooi-, Eem- en Flevoland 2.1 Kerncijfers octrooien Tabel 1 Kerncijfers octrooien Gooi-, Eem- en Flevoland, Onderwerp Aantal Landelijk aandeel Octrooiaanvragen 759 2,2% Octrooiaanvragende bedrijven en instellingen 303 6,2% Aanvragen particulieren 215 6,8% Figuur 1 Ontwikkeling octrooiaanvragende bedrijven en instellingen Gooi-, Eem- en Flevoland (index 2003 = 100) Gooi-, Eem- en Flevoland Nederland
10 2.2 Top octrooiaanvragende bedrijven en instellingen Tabel 2 Top 30 octrooiaanvragende bedrijven Gooi-, Eem- en Flevoland, Bedrijfsnaam Gemeente Aantal octrooien Albemarle Netherlands B.V. Amersfoort 72 Solvay Pharmaceuticals B.V. Weesp 69 Givaudan Nederland Services B.V. Naarden 41 Quest International Services B.V. Naarden 21 Sun Chemical B.V. Weesp 17 Aslo-Twenty-Five B.V. Huizen 11 DHV B.V. Leusden 11 Feyecon Development & Implementation B.V. Weesp 10 Pepscan Systems B.V. Lelystad 9 Lemnis Lighting Patent Holding B.V. Naarden 9 Emotional Brain B.V. Almere 8 Tendris Solutions B.V. Naarden 7 Tbs Soest B.V. Soest 7 Kwt Holding B.V. Dronten 7 Modiform B.V. Leusden 6 Ecoplay International B.V. Muiden 6 Ecama Holding B.V. Nijkerk 6 Arizona Chemical B.V. Almere 6 Voestalpine Railpro B.V. Hilversum 5 Stibbe Management B.V. Blaricum 5 Hamstra B.V. Almere 5 Van Halteren Infra B.V. Bunschoten 4 Eagle Vision Systems B.V. Naarden 4 Avinity Systems B.V. Hilversum 4 Gomecsys B.V. Naarden 4 H.F.K. Engineering Baarn 4 Sterk Midden Nederland B.V. Eemnes 4 Hydrosence Technologies Europe B.V. Soest 4 Arcadis B.V. Amersfoort 4 Ingenieursbureau Moderniek B.V. Soest 4 10
11 Tabel 3 Top octrooiaanvragende niet-commerciële organisaties Gooi-, Eem- en Flevoland, Organisatienaam Gemeente Aantal octrooien Id-Lelystad, Instituut Voor Dierhouderij En Diergezondheid B.V. Lelystad 5 Vereniging Eigen Huis Amersfoort 1 Coöperatieve Vereniging Easymeasure U A Amersfoort 1 Stichting 2Bewise Baarn 1 Stichting Id-Fix Research Foundation Huizen 1 Stichting Nationaal Lucht- En Ruimtevaart Laboratorium Marknesse* 1 * Deze stichting is ook in Amsterdam gevestigd en heeft vanuit die locatie drie octrooien aangevraagd. 2.3 Octrooien bedrijven en instellingen Octrooiaanvragen Toelichting tabellen 4, 5 en 6 In de periode zijn er door in Nederland gevestigde bedrijven en instellingen in totaal octrooien aangevraagd. Zoals te zien is in tabel 4 komt slechts 2,2 procent van deze aanvragen uit de KvK-regio Gooi-, Eem- en Flevoland. Hiermee bezet KvK-regio Gooi-, Eem- en Flevoland de elfde plek. Wanneer we kijken naar het aantal octrooiaanvragende bedrijven en instellingen, dan komt de regio op de negende plaats. Om een eerlijke vergelijking te kunnen maken, moet echter wel rekening worden gehouden met de verschillen in aantallen bedrijven tussen de verschillende regio's. Om goed te kunnen vergelijken tussen regio's is het eerlijker om de octrooidichtheid te berekenen. Het aantal octrooiaanvragende bedrijven wordt dan gedeeld door het totaal aantal bedrijven in de KvK-regio. De uitkomsten staan in tabel 6. Wanneer wordt gekeken naar octrooidichtheid, dan eindigt KvK-regio Gooi-, Eem- en Flevoland in de middenmoot. 11
12 Tabel 4 Octrooiaanvragen per KvK regio (aantallen en percentages) KvK-regio Aantal Percentage 1 Brabant ,1% 2 Den Haag ,0% 3 Rotterdam ,2% 4 Amsterdam ,8% 5 Limburg ,5% 6 Centraal Gelderland ,4% 7 Midden-Nederland ,2% 8 Oost-Nederland ,5% 9 Zuidwest-Nederland ,2% 10 Noord-Nederland 913 2,6% 11 Gooi-, Eem- en Flevoland 759 2,2% 12 Noordwest-Holland 466 1,3% Totaal in Nederland % Octrooiaanvragende bedrijven en instellingen Tabel 5 Octrooiaanvragende bedrijven en instellingen per KvK-regio (aantallen en percentages), KvK-regio Aantal Percentage 1 Brabant ,4% 2 Oost-Nederland ,7% 3 Amsterdam ,5% 4 Den Haag 479 9,8% 5 Midden-Nederland 457 9,3% 6 Rotterdam 424 8,6% 7 Centraal Gelderland 357 7,3% 8 Noord-Nederland 344 7,0% 9 Gooi-, Eem- en Flevoland 303 6,2% 10 Zuidwest-Nederland 298 6,1% 11 Limburg 244 5,0% 12 Noordwest-Holland 209 4,3% Totaal in Nederland % 12
13 Tabel 6 Octrooidichtheid per KvK-regio, KvK-regio Octrooidichtheid* 1 Brabant 0,56% 2 Centraal Gelderland 0,51% 3 Oost-Nederland 0,50% 4 Midden-Nederland 0,45% 5 Zuidwest-Nederland 0,42% 6 Den Haag 0,41% 7 Noordwest-Holland 0,39% 8 Gooi-, Eem- en Flevoland 0,38%** 9 Amsterdam 0,37% 10 Limburg 0,37% 11 Rotterdam 0,36% 12 Noord-Nederland 0,33% Nederland 0,42% * Aantal octrooiaanvragende bedrijven/aantal hoofdvestigingen. Bron: aantal bedrijven (hoofdvestigingen) is Handelsregister Kamer van Koophandel. ** Een hoge of lage octrooidichtheid kan deels verklaard worden door de sectorstructuur en grootteklasseverdeling in een regio. Technologische bedrijven vragen bijvoorbeeld relatief vaker octrooien aan. Als hiervoor wordt gecorrigeerd, heeft KvK-regio Gooi-, Eem- en Flevoland een octrooidichtheid van 0,43% boven het landelijk gemiddelde. Op basis van een gecorrigeerde ranglijst neemt KvK-regio Gooi-, Eem- en Flevoland dan een zevende plaats in. 2.4 Octrooiaanvragen particulieren Toelichting tabel 7 Niet alleen het aantal bedrijven dat octrooien aanvraagt, is van belang voor de innovatiekracht van een regio, ook het aantal particulieren dat een aanvraag doet, draagt daaraan bij. Vanuit een uitvinding van een particulier kan immers in de toekomst een bedrijf ontstaan. Een hoog aantal particulieren dat een octrooiaanvraag doet, zou in de toekomst dus kunnen leiden tot een groter aantal innovatieve startende bedrijven. Tabel 7 toont het aantal aanvragen van particulieren dat vanuit de verschillende KvK-regio's is gedaan. Ook voor particulieren geldt dat een hoog aantal octrooien verklaard kan worden door een grote bevolkingsomvang in een regio. Om eerlijk te kunnen vergelijken tussen regio's is het aantal particulieren dat een octrooi aanvraagt, gedeeld door het aantal inwoners. Figuur 2 geeft de octrooidichtheid van particulieren weer per inwoners. 13
14 Tabel 7 Octrooiaanvragen van particulieren, KvK-regio Aantal Percentage 1 Brabant ,2% 2 Den Haag ,1% 3 Amsterdam ,0% 4 Oost-Nederland 303 9,6% 5 Midden-Nederland 242 7,7% 6 Centraal Gelderland 240 7,6% 7 Rotterdam 239 7,6% 8 Gooi-, Eem- en Flevoland 215 6,8% 9 Noord-Nederland 208 6,6% 10 Limburg 151 4,8% 11 Noordwest-Holland 141 4,5% 12 Zuidwest-Nederland 136 4,3% Totaal in Nederland % Figuur 2 Octrooidichtheid van particulieren. Aantal octrooiaanvragen per inwoners, ,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 Brabant Den Haag Gooi-, Eem- en Flevoland Amsterdam Midden-Nederland Noordwest-Holland Oost Nederland Centraal Gelderland Limburg Zuidwest Nederland Rotterdam Noord-Nederland Nederland Bron: EIM o.b.v. KvK/NL Octrooicentrum/CBS,
15 2.5 Grootteklasse Toelichting figuur 3 Om de grootte van de octrooiaanvragende bedrijven te bepalen, zijn de bedrijven gekoppeld aan de werkgelegenheidscijfers uit het Handelsregister. Deze gegevens zijn verrijkt met werkgelegenheidscijfers uit het landelijke LISA-register. Zo ontstaat de mogelijkheid om een beeld te vormen van de verdeling van de octrooiaanvragen en de octrooiaanvragende bedrijven naar verschillende grootteklassen. Figuur 3 biedt inzicht in de grootteklassenverdeling van octrooiaanvragen in KvK-regio Gooi-, Eem- en Flevoland in vergelijking met die in Nederland. Figuur 3 Octrooiaanvragen en octrooiaanvragende bedrijven in Gooi-, Eem- en Flevoland en Nederland naar grootteklasse, Gooi-, Eem- en Flevoland 36% 22% 8% 31% 3% Octrooiaanvragende bedrijven Octrooiaanvragen Nederland Gooi-, Eem- en Flevoland Nederland 15% 8% 6% 58% 58% 70% 22% 20% 8% 12% 1% 5% 7% 6% 4% Micro (0-9) Klein (10-49) Middelgroot (50-199) Groot (200+) Onbekend 2.6 Sectoren In de tabellen 8 tot en met 11 staat de verdeling weergegeven van de octrooiaanvragen naar sector en grootteklasse. 15
16 Tabel 8 % octrooiaanvragen per sector ten opzichte van totaal octrooiaanvragen Gooi-, Eem- en Flevoland + vergelijking met Nederland, Sector Gooi-, Eem- en Flevoland Nederland Landbouw, jacht en bosbouw 0,0% 0,0% Visserij 0,0% 0,0% Winning van delfstoffen 0,1% 0,4% Industrie 42,3% 73,0% Nutsbedrijven 0,0% 0,1% Bouwnijverheid 2,4% 1,4% Reparatie van consumentenartikelen en handel 11,3% 5,4% Horeca 0,0% 0,0% Financiële instellingen 2,6% 0,5% Gezondheids- en welzijnszorg 0,7% 1,1% Vervoer, opslag en communicatie 1,4% 0,7% Zakelijke dienstverlening 26,9% 10,7% Overheid 0,0% 0,0% Onderwijs 0,3% 1,4% Milieudienstverlening, cultuur en recreatie en overige dienstverlening 2,5% 0,7% Vermarkten van octrooien* 1,8% 1,8% Holdings 4,3% 2,2% Overig 3,3% 0,6% Totaal 100% 100% Food en agribusiness 0,4% 6,4% Transport en logistiek 11,2% 4,3% Bouwen en ontwerpen 14,4% 5,6% Zorg en medtech 12,1% 3,7% ICT en media 13,0% 46,7%** * Dit zijn bedrijven die zich hoofdzakelijk toeleggen op het kopen van octrooien om deze vervolgens weer te verkopen of licenties van het betreffende octrooi uit te geven. ** Philips wordt ook tot dit cluster gerekend 16
17 Tabel 9 % octrooiaanvragende bedrijven per sector ten opzichte van totaal octrooiaanvragende bedrijven Gooi-, Eem- en Flevoland + vergelijking met Nederland, Sector Gooi-, Eem- en Flevoland Nederland Landbouw, jacht en bosbouw 0,0% 0,2% Visserij 0,0% 0,1% Winning van delfstoffen 0,3% 0,9% Industrie 19,8% 28,8% Nutsbedrijven 0,0% 0,4% Bouwnijverheid 3,3% 4,5% Reparatie van consumentenartikelen en handel 18,2% 18,1% Horeca 0,0% 0,2% Financiële instellingen 2,6% 1,8% Gezondheids- en welzijnszorg 1,3% 1,4% Vervoer, opslag en communicatie 1,7% 1,1% Zakelijke dienstverlening 29,4% 24,5% Overheid 0,0% 0,2% Onderwijs 0,7% 0,8% Milieudienstverlening, cultuur en recreatie en overige dienstverlening 3,6% 1,5% Vermarkten van octrooien 2,3% 3,3% Holdings 9,9% 8,3% Overig 6,9% 4,0% Totaal 100% 100% Food en agribusiness 1,0% 3,3% Transport en logistiek 16,2% 14,7% Bouwen en ontwerpen 14,2% 17,2% Zorg en medtech 4,6% 5,2% ICT en media 14,9% 13,5% 17
18 Tabel 10 Uitsplitsing octrooiaanvragen en octrooiaanvragende bedrijven cluster ICT en media, Octrooiaanvragen Octrooiaanvragende bedrijven Cluster* Aantal Percentage Aantal Percentage Kunsten 3 2,8% 3 5,5% Media en entertainment 3 2,8% 3 5,5% Creatieve zakelijke dienstverlening 26 23,9% 10 18,2% Content 11 10,1% 9 16,4% Diensten 22 20,2% 14 25,5% Hardware 44 40,4% 16 29,1% ICT en media (cluster) % % * Tussen de onderscheiden onderdelen van cluster ICT en media zit overlap. Tabel 11 Octrooiaanvragen per sector naar grootteklasse (in aantal werkzame personen)*, Micro Klein Middelgroot Groot Sector/grootteklasse (0-9) (10-49) (50-199) (200+) Totaal Industrie 7% 18% 9% 67% 100% Reparatie van consumentenartikelen en handel 59% 24% 15% 1% 100% Zakelijke dienstverlening 56% 30% 3% 10% 100% Milieudienstverlening, cultuur en recreatie en overige dienstverlening 84% 5% 5% 5% 100% Transport en logistiek 55% 24% 20% 1% 100% Bouwen en ontwerpen 54% 31% 6% 10% 100% Zorg en medtech 10% 10% 5% 75% 100% ICT en media 56% 31% 6% 6% 100% KvK-regio Gooi-, Eem- en Flevoland gemiddeld 36% 22% 8% 31% 100%** Nederland gemiddeld 15% 8% 7% 71% 100%** * In de tabellen 11 en 12 zijn alleen de sectoren opgenomen waar het aantal octrooiaanvragende bedrijven groter is dan 10. ** telt niet op tot 100% vanwege ontbreken categorie onbekend 18
19 Tabel 12 Octrooiaanvragende bedrijven per sector naar grootteklasse (in aantal werkzame personen), Micro Klein Middelgroot Groot Sector/grootteklasse (0-9) (10-49) (50-199) (200+) Totaal Industrie 30% 38% 17% 15% 100% Reparatie van consumentenartikelen en handel 60% 29% 9% 2% 100% Zakelijke dienstverlening 74% 19% 3% 4% 100% Milieudienstverlening, cultuur en recreatie en overige dienstverlening 73% 9% 9% 9% 100% Transport en logistiek 59% 29% 10% 2% 100% Bouwen en ontwerpen 72% 21% 5% 2% 100% Zorg en medtech 50% 29% 14% 7% 100% ICT en media 59% 29% 7% 5% 100% KvK regio Gooi-, Eem- en Flevoland gemiddeld 58% 22% 8% 5% 100%* Nederland gemiddeld 58% 20% 12% 6% 100%* * telt niet op tot 100% vanwege ontbreken categorie onbekend 2.7 Technologie Toelichting In deze paragraaf wordt gekeken binnen welke technologiegebieden de meeste octrooien worden aangevraagd. Aan de hand van de Fraunhofer/OST/INPI-tabel (1993) wordt iedere octrooiaanvraag aan de hand van de IPC-codes waarop de aanvraag betrekking heeft, toegekend aan één of meerdere hoofdgebieden, te weten: I. Elektriciteit en elektronica II. Instrumenten III. Chemie en materialen IV. Farmacie en biotechnologie V. Industriële processen VI. Werktuigbouw en machines VII. Consumentenproducten, bouw en mijnbouw Om de sterke en zwakke punten van de KvK-regio Gooi-, Eem- en Flevoland duidelijker naar voren te brengen, is voor de zeven technologiegebieden, in zogenaamde spindiagrammen, aangegeven of de betreffende KvK-regio slechter of beter dan het gemiddelde van Nederland scoort. Dit gebeurt aan de hand van de specialisatie-index. Een specialisatie-index groter dan 1 geeft aan dat er meer dan gemiddeld aanvragen voor betreffende technologieën worden ingediend. Een waarde kleiner dan 1 betekent dat juist minder octrooien dan gemiddeld worden aangevraagd in het betreffende technologiegebied. Figuur 4 geeft de verhouding weer in KvK-regio Gooi-, Eem- en Flevoland van de technologiegebieden ten opzichte van het landelijk gemiddelde. De vette lijn in het diagram is het landelijk 19
20 gemiddelde. Omdat Philips met zijn vele octrooiaanvragen een grote invloed heeft op de uitkomst in figuur 5, is Philips buiten de cijfers gehouden. In figuur 6 staat de bijdrage van KvK-regio Gooi-, Eem- en Flevoland aan het landelijke totaal van octrooiaanvragen in een bepaald technologiegebied weergegeven. Figuur 4 Technologiegebieden octrooiaanvragen Gooi-, Eem- en Flevoland (inclusief Philips), VII. Consumentenproducten, bouw, mijnbouw VI. Werktuigbouw en machines I. Elektriciteit en elektronica 2,5 1,5 0,5-0,5 II. Instrum enten III. Chemie en materialen V. Industriële processen IV. Farmacie en Biotechnologie Bron: NL Octrooicentrum, Figuur 5 Technologiegebieden octrooiaanvragen Gooi-, Eem- en Flevoland (exclusief Philips), VII. Consumentenproducten, bouw, mijnbouw VI. Werktuigbouw en machines I. Elektriciteit en elektronica 2,5 1,5 0,5-0,5 II. Instrum enten III. Chemie en materialen V. Industriële processen IV. Farmacie en Biotechnologie Bron: NL Octrooicentrum,
21 Figuur 6 Technologie per KvK regio I. Elektriciteit en elektronica II. Instrumenten III. Chemie en materialen IV. Farmacie en Biotechnologie V. Industriële processen VI. Werktuigbouw en machines Brabant Den Haag Rotterdam Amsterdam Limburg Centraal Gelderland Midden-Nederland Oost Nederland Zuidwest Nederland Noord Nederland Gooi, Eem- en Flevoland Noordwest-Holland VII. Consumentenproducten, bouw, mijnbouw 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Bron: NL Octrooicentrum,
22
23 3 Octrooien in de subregio's In het vorige hoofdstuk is ingegaan op de herkomst van octrooien voor sectoren, grootteklassen en technologiegebieden voor KvK-regio Gooi-, Eem- en Flevoland als geheel. Dit hoofdstuk laat de verdeling zien van octrooiaanvragen en octrooiaanvragende bedrijven en instellingen voor de subregio's Eemland, Flevoland en Gooi en Vechtstreek. 3.1 Octrooiaanvragende bedrijven en instellingen Tabel 13 Octrooiaanvragen en octrooiaanvragende bedrijven en instellingen naar subregio in de periode Octrooiaanvragen Octrooiaanvragende bedrijven (Sub)regio Aantal Percentage Aantal Percentage Eemland ,7% ,0% Flevoland ,6% ,0% Gooi en Vechtstreek ,8% 91 30,0% KvK-regio Gooi-, Eem- en Flevoland % % Toelichting figuur 7, 8 en 9 In figuur 7 is de ruimtelijke verdeling van de octrooiaanvragende bedrijven geprojecteerd op een postcode-4-kaart. Dat wil zeggen dat alle bedrijven die tot dezelfde 4-cijferige postcode behoren, samengevoegd worden tot een stip. Hoe groter de stip, des te meer bedrijven. In figuur 8 zijn de octrooiaanvragen op een kaart weergegeven. In figuur 9 staat de octrooidichtheid voor alle subregio's in Nederland weergegeven. In de donkere gebieden bevinden zich naar verhouding meer octrooiaanvragende bedrijven, in de lichte gebieden minder. 23
24 Figuur 7 Octrooiaanvragende bedrijven en instellingen KvK-regio Gooi-, Eem- en Flevoland,
25 Figuur 8 Octrooiaanvragen KvK-regio Gooi-, Eem- en Flevoland,
26 Tabel 14 Octrooidichtheid subregio's Gooi-, Eem- en Flevoland, Subregio's Octrooidichtheid* Eemland 0,38% Flevoland 0,41% Gooi en Vechtstreek 0,36% KvK-regio Gooi-, Eem- en Flevoland 0,38% Nederland 0,42% * Aantal octrooiaanvragende bedrijven/aantal hoofdvestigingen. Bron: aantal bedrijven (hoofdvestigingen) is Handelsregister Kamer van Koophandel. 26
27 Figuur 9 Kaart octrooidichtheid KvK-subregio's, Bron: EIM,
28 3.2 Sectoren Tabel 15 Octrooiaanvragen naar sector en subregio, Gooi en Gooi-, Eem- Sector/(sub)regio Eemland Flevoland Vechtstreek en Flevoland Nederland Landbouw, jacht en bosbouw 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Visserij 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Winning van delfstoffen 0,0% 0,6% 0,0% 0,1% 0,4% Industrie 43,0% 27,9% 49,8% 42,3% 73,0% Nutsbedrijven 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,1% Bouwnijverheid 4,6% 1,7% 0,9% 2,4% 1,4% Reparatie van consumentenartikelen en handel 14,4% 17,3% 5,4% 11,3% 5,4% Horeca 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Financiële instellingen 1,1% 0,6% 5,0% 2,6% 0,5% Gezondheids- en welzijnszorg 0,0% 2,8% 0,0% 0,7% 1,1% Vervoer, opslag en communicatie 0,8% 2,2% 1,6% 1,4% 0,7% Zakelijke dienstverlening 24,0% 35,8% 24,3% 26,9% 10,7% Overheid 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Onderwijs 0,4% 0,6% 0,0% 0,3% 1,4% Milieudienstverlening, cultuur en recreatie en overige dienstverlening 1,9% 0,6% 4,1% 2,5% 0,7% Vermarkten van octrooien 3,0% 2,8% 0,3% 1,8% 1,8% Holdings 3,4% 4,5% 5,0% 4,3% 2,2% Overig 3,4% 2,8% 3,5% 3,3% 0,6% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% Food en agribusiness 0,8% 0,6% 0,0% 0,4% 6,4% Transport en logistiek 13,7% 17,3% 5,7% 11,2% 4,3% Bouwen en ontwerpen 17,9% 11,2% 13,2% 14,4% 5,6% Zorg en medtech 2,3% 9,5% 21,8% 12,1% 3,7% ICT en media 14,1% 10,1% 13,9% 13,0% 46,7%* * Philips wordt ook tot dit cluster gerekend. Bron: EIM o.b.v. KvK/NL Octrooicentrum,
29 Tabel 16 Octrooiaanvragende bedrijven en instellingen naar sector en subregio, Gooi en Gooi-, Eem- Sector/(sub)regio Eemland Flevoland Vechtstreek en Flevoland Nederland Landbouw, jacht en bosbouw 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,2% Visserij 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,1% Winning van delfstoffen 0,0% 0,9% 0,0% 0,3% 0,9% Industrie 19,4% 26,6% 12,1% 19,8% 28,8% Nutsbedrijven 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,4% Bouwnijverheid 4,9% 2,8% 2,2% 3,3% 4,5% Reparatie van consumentenartikelen en handel 22,3% 19,3% 12,1% 18,2% 18,1% Horeca 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,2% Financiële instellingen 1,9% 0,9% 5,5% 2,6% 1,8% Gezondheids- en welzijnszorg 0,0% 3,7% 0,0% 1,3% 1,4% Vervoer, opslag en communicatie 1,0% 2,8% 1,1% 1,7% 1,1% Zakelijke dienstverlening 26,2% 28,4% 34,1% 29,4% 24,5% Overheid 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,2% Onderwijs 1,0% 0,9% 0,0% 0,7% 0,8% Milieudienstverlening, cultuur en recreatie en overige dienstverlening 2,9% 0,9% 7,7% 3,6% 1,5% Vermarkten van octrooien 2,9% 2,8% 1,1% 2,3% 3,3% Holdings 8,7% 7,3% 14,3% 9,9% 8,3% Overig 8,7% 2,8% 9,9% 6,9% 4,0% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% Food en agribusiness 1,9% 0,9% 0,0% 1,0% 3,3% Transport en logistiek 20,4% 18,3% 8,8% 16,2% 14,7% Bouwen en ontwerpen 16,5% 11,0% 15,4% 14,2% 17,2% Zorg en medtech 1,9% 10,1% 1,1% 4,6% 5,2% ICT en media 12,6% 12,8% 19,8% 14,9% 13,5% 29
30
31 BIJLAGE I Afbakening clusters Gooi-, Eem- en Flevoland Food en Agribusiness 01 (landbouw, jacht en dienstverlening voor de landbouw en jacht), en 15 (vervaardiging van voedingsmiddelen en dranken), 513 (groothandel in voedings- en genotsmiddelen), 512 (groothandel in landbouwproducten) 5111 (handelsbemiddeling in o.a. landbouwproducten), 5188 (groothandel in landbouwmachines, -werktuigen en tractoren) Transport en Logistiek 60 (vervoer over land), 61 (vervoer over water), 62 (vervoer door de lucht), 63 (dienstverlening voor het vervoer (weging, laden, lossen, overslag etc.), 641 Post- en koeriersdiensten, 50 (handel in en reparatie van auto's en motorfietsen; benzineservicestations, 51 (groothandel en handelsbemiddeling (niet in auto's en motorfietsen) ZONDER (groothandel in farmaceutische producten) en (groothandel in medische, tandheelkundige, verpleegkundige en laboratoriumproducten/instrumenten) en 5153 (groothandel in hout en bouwmaterialen) en 5143 (groothandel in elektrische apparaten, audio/video/beeld/verlichting)-633 Bouwen en Ontwerpen 45 (bouwnijverheid), 5153 (groothandel in hout en bouwmaterialen), 5246 (detailhandel/winkels in ijzerwaren, gereedschappen, verf en bouwmaterialen -> doe-hetzelfartikelen), 20 (houtindustrie), 2812 (vervaardiging van metalen constructiewerken, ramen, deuren en kozijnen, 5113 (handelsbemiddeling in hout, vlakglas, sanitair en bouwmaterialen), 70 (verhuur van en handel in onroerend goed), 742 (architecten, ingenieurs, en overige technische ontwerp-, teken- en adviesbureaus) Zorg en Medtech 85 (gezondheids- en welzijnszorg); 33 (vervaardiging medische apparaten/instrumenten, orthopedische artikelen, precisie- en optische instrumenten en uurwerken), (groothandel in medische, tandheelkundige, verpleegkundige en laboratoriumproducten/instrumenten), 244 (vervaardiging van farmaceutische producten) ICT en Media 92311, 92312, 92313, 92321, 92323, (kunsten), 2211, 2212, 2213, 2214, 2215, 74811, 92111, 92112, 9212, 9213, 92201, 92202, 92203, 92343, 9240 (media en entertainment), 74201, 74202, 74401, 74402, (creatieve zakelijke dienstverlening), 2211, 2212, 2213, 2214, 2215, 74401, 74402, 74811, 74875, 92111, 92112, 9212, 9213, 92201, 92202, 92203, 92343, 9240 (Content), 2221, 22221, 22222, 22223, 22224, 22225, 22226, 2231, 2232, 2233, 6420, 7133, 7210, 7221, 7222, 7230, 7240, 7250, 7260 (diensten), 3002, 3130, 3162, 3210, 3220, 3230, 73102, 74204, (hardware). 31
32
33 BIJLAGE II Gebruikte afkortingen en begrippen Tabel 17 Gebruikte afkortingen en begrippen afkorting Verklaring DPMA ECLA EOB Fraunhofer/OST/ INPI-nomenclatuur Handelsregister IPC LISA SBI USPTO WIPO Deutsches Patent- und Markenamt. Duits patentbureau dat zich bezighoudt met de verlening van octrooien en merken. European CLAssification system. Classificatiesysteem dat door het EOB wordt gebruikt om octrooiaanvragen te classificeren. Europees Octrooi Bureau. Een bureau dat de octrooiverlening afhandelt voor de landen aangesloten bij het Europees Octrooi Verdrag (EOV). Classificatie van technologiedomeinen, opgesteld door een samenwerking van het Fraunhofer Instituut (Duitsland), het Observatoire des Sciences et Technologies en Institut national de la propriété industrielle (Frankrijk). Door de overheid gehouden register waarin de gegevens van rechtspersonen en ondernemingen vermeld staan. In Nederland ligt de uitvoering van het Handelsregister in handen van de Kamer van Koophandel. Internation Patent Classification. Taalonafhankelijk classificatiesysteem dat internationaal wordt gebruikt om octrooiaanvragen naar technologiegebied te classificeren. Databestand met gegevens over alle vestigingen in Nederland waar betaald werk wordt verricht. Standaard BedrijfsIndeling. Wordt gebruikt om bedrijfseenheden in te delen naar hun economische hoofdactiviteit. United States Patents and Trademark Office. Organisatie voor de registratie van Intellectueel Eigendom in de Verenigde Staten. World Intellectual Property Organisation. Onderdeel van de Verenigde Naties, gevestigd in Genève, dat zich bezighoudt met Intellectueel Eigendom. 33
1.1 Inleiding 5 1.2 Octrooidata: een resultaatvorm van innovatie 5 1.3 Doel van het onderzoek 6 1.4 Werkwijze 6. 2 Octrooischets Noordwest-Holland 9
Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap, KvK Noordwest-Holland en tien andere regionale KvK's. Het onderzoek is uitgevoerd door EIM in samenwerking NL Octrooicentrum.
Nadere informatieOctrooien in Oost-Nederland
Octrooien in Oost-Nederland Regionale analyse naar innovatiekracht drs. J. Snoei drs. R. van der Poel drs. M. Seip Zoetermeer, april 2010 Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek MKB en
Nadere informatieOctrooien in Nederland
Octrooien in Nederland Analyse van de innovatiekracht in regio s, sectoren en grootteklassen eim Dit onderzoek is gefinancierd door de Kamer van Koophandel en het Programmaonderzoek MKB en ondernemerschap,
Nadere informatieOctrooien. in KvK Limburg. Regionale analyse naar innovatiekracht. eim/nl octrooicentrum
Octrooien in KvK Limburg Regionale analyse naar innovatiekracht eim/nl octrooicentrum Dit onderzoek is gefinancierd door 11 regionale KvK s en Programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap en is uitgevoerd
Nadere informatieMKB-index april 2017
MKB-index april 2017 Zoetermeer, 4 mei 2017 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en
Nadere informatiePersoneelsmonitor Provincies. Benchmarkrapport Provincie Gelderland
Personeelsmonitor Provincies Benchmarkrapport Zoetermeer, september 2014 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning
Nadere informatiePersoneelsmonitor Provincies. Benchmarkrapport Provincie Flevoland
Personeelsmonitor Provincies Benchmarkrapport Zoetermeer, september 2014 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning
Nadere informatiePersoneelsmonitor Provincies. Benchmarkrapport Provincie Limburg
Personeelsmonitor Provincies Benchmarkrapport Zoetermeer, september 2014 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning
Nadere informatiePersoneelsmonitor Provincies. Benchmarkrapport Provincie Fryslân
Personeelsmonitor Provincies Benchmarkrapport Zoetermeer, september 2014 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning
Nadere informatiePersoneelsmonitor Provincies. Benchmarkrapport Provincie Zeeland
Personeelsmonitor Provincies Benchmarkrapport Zoetermeer, september 2014 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning
Nadere informatiePersoneelsmonitor Provincies. Benchmarkrapport Provincie Drenthe
Personeelsmonitor Provincies Benchmarkrapport Zoetermeer, september 2014 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning
Nadere informatiePersoneelsmonitor Provincies. Benchmarkrapport Provincie Zuid-Holland
Personeelsmonitor Provincies Benchmarkrapport Zoetermeer, september 2014 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning
Nadere informatiePersoneelsmonitor Provincies. Benchmarkrapport Provincie Noord-Holland
Personeelsmonitor Provincies Benchmarkrapport Zoetermeer, oktober 2014 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning
Nadere informatieOctrooiaanvragen uit Limburg OCTROOICENTRUM NEDERLAND
Octrooiaanvragen uit Limburg OCTROOICENTRUM NEDERLAND Datum: 24 september 2009 Auteur: Drs. M. (Marcel) Seip 2 LIMBURG Samenvatting Doel van dit onderzoek is de innovatie zichtbaar in octrooiaanvragen
Nadere informatieOctrooien uit het Noorden OCTROOICENTRUM NEDERLAND
Octrooien uit het Noorden OCTROOICENTRUM NEDERLAND Datum: 31 maart 2008 Auteur: Drs. M. (Marcel) Seip 2 NOORD NEDERLAND Samenvatting Doel van dit onderzoek is de innovatie zichtbaar in octrooiaanvragen
Nadere informatieAuteurs: drs. R. van der Poel, drs. M. Seip, drs. J. Snoei
Dit onderzoek is gefinancierd door 11 regionale KvK s en Programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap en is uitgevoerd door EIM in samenwerking met Agentschap NL divisie NL Octrooicentrum. Auteurs: drs. R.
Nadere informatieKengetallen ondernemerschap
Kengetallen ondernemerschap Tabellenboek drs. N.G.L. Timmermans R. in 't Hout K. Bakker drs. W. H.J. Verhoeven Zoetermeer, 14 augustus 2009 Dit onderzoek is gefinancierd door het Ministerie van Economische
Nadere informatieBelasting over de winst verdeeld naar sector en grootteklasse
Belasting over de winst verdeeld naar sector en grootteklasse Minirapportage ir. C.C. van de Graaff drs. W.H.J. Verhoeven drs. P. Vroonhof K. Bakker Zoetermeer, 18 september 2002 Dit onderzoek is uitgevoerd
Nadere informatieBNA Conjunctuurmeting
BNA Conjunctuurmeting September 2011 Koninklijke Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst Bond van Nederlandse Architecten Jollemanhof 14 Postbus 19606 1000 GP Amsterdam T 020 555 36 66 F 020 555 36
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek Heliomare
Tevredenheidsonderzoek Heliomare Naar Werk Meetjaar 2017/2018 Zoetermeer, 4-5-2018 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek 2011. Dienst inburgeren Universiteit van Amsterdam, INTT
Tevredenheidsonderzoek 2011 Dienst inburgeren Universiteit van Amsterdam, INTT Zoetermeer, zaterdag 4 februari 2012 In opdracht van Universiteit van Amsterdam, INTT De verantwoordelijkheid voor de inhoud
Nadere informatieKunnen MKB-ondernemers de weg nog vinden? Veranderingen in de sociale zekerheid
Kunnen MKB-ondernemers de weg nog vinden? Veranderingen in de sociale zekerheid Peter Brouwer Zoetermeer, april 2003 Dit onderzoek maakt deel uit van het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap, dat
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek Fox AOB
Tevredenheidsonderzoek 2015 Fox AOB Zoetermeer, zondag 14 februari 2016 In opdracht van Fox AOB De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting
Nadere informatieVernieuwend ondernemen
Vernieuwend ondernemen in De herkomst van octrooien in beeld octrooien in midden-nederland * april 2009 Auteurs: Marcel Seip (Octrooicentrum Nederland), Robert van der Poel (Kamer van Koophandel ) Ontwerp
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek 2014 / 2015. Regionaal Autisme Centrum onderdeel Autismewerk.nl
Tevredenheidsonderzoek 2014 / 2015 Regionaal Autisme Centrum onderdeel Autismewerk.nl Zoetermeer, vrijdag 13 november 2015 In opdracht van Regionaal Autisme Centrum onderdeel Autismewerk.nl De verantwoordelijkheid
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek 2014 / Accessio Inburgering
Tevredenheidsonderzoek 2014 / 2015 Accessio Inburgering Zoetermeer, woensdag 5 augustus 2015 In opdracht van Accessio Inburgering De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik
Nadere informatieDe stand van Mediation in Nederland
De stand van Mediation in Nederland drs. R.J.M. Vogels Zoetermeer, 17 november 2011 In opdracht van het Nederlands Mediation Instituut (NMI). De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Stratus.
Nadere informatieBedrijvendynamiek en werkgelegenheid 1998-2012
Bedrijvendynamiek en werkgelegenheid 1998-2012 drs. K.L. Bangma drs. A. Bruins drs. D. Snel drs. N. Timmermans Zoetermeer, 5 juli 2013 Rapportnummer : A201337 Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek 2011. Dienst inburgeren Studiecentrum Talen Eindhoven bv
Tevredenheidsonderzoek 2011 Dienst inburgeren Studiecentrum Talen Eindhoven bv Zoetermeer, zaterdag 4 februari 2012 In opdracht van Studiecentrum Talen Eindhoven bv De verantwoordelijkheid voor de inhoud
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek Dienst inburgeren Hogeschool Inholland Amsterdam/Diemen
Tevredenheidsonderzoek 2011 Dienst inburgeren Hogeschool Inholland Amsterdam/Diemen Zoetermeer, zaterdag 4 februari 2012 In opdracht van Hogeschool Inholland Amsterdam/Diemen De verantwoordelijkheid voor
Nadere informatieErgernissen van ondernemers in het MKB Minirapportage
Ergernissen van ondernemers in het MKB Minirapportage drs. C.M. Wiggers Zoetermeer, augustus 2003 Nummer: M200304 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij EIM. Het gebruik van cijfers en/of teksten
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek 2015 / Hogeschool van Amsterdam
Tevredenheidsonderzoek 2015 / 2016 Hogeschool van Amsterdam Zoetermeer, woensdag 9 november 2016 In opdracht van Hogeschool van Amsterdam De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek De Opstap, Leerwerktraject van De Kapstok
Tevredenheidsonderzoek 2014-2015 De Opstap, Leerwerktraject van De Kapstok Zoetermeer, maandag 3 augustus 2015 In opdracht van De Opstap, Leerwerktraject van De Kapstok De verantwoordelijkheid voor de
Nadere informatieAanscherpingen glijdende schaal. Geschatte resultaten van recente en voorgenomen aanscherpingen. Samenvatting
Aanscherpingen glijdende schaal Geschatte resultaten van recente en voorgenomen aanscherpingen Samenvatting WODC, Ministerie van Veiligheid en Justitie 2014 Drs. Zosja Berdowski; Ir. Alexandra Vennekens
Nadere informatieCliëntenaudit Bureau ABC
Cliëntenaudit Bureau ABC 2014 Zoetermeer 17 april 2015 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek 2012. Jobcoach organisatie Trace Daelzicht
Tevredenheidsonderzoek 2012 Jobcoach organisatie Trace Daelzicht Zoetermeer, maandag 4 februari 2013 In opdracht van Jobcoach organisatie Trace Daelzicht De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij
Nadere informatieOctrooien. in KvK regio Brabant. Regionale analyse naar innovatiekracht. eim/nl octrooicentrum
Octrooien in KvK regio Brabant Regionale analyse naar innovatiekracht eim/nl octrooicentrum Dit onderzoek is gefinancierd door 11 regionale KvK s en Programmaonderzoek MKB en ondernemerschap, en is uitgevoerd
Nadere informatieDe Watersector Exportindex (WEX)
De Watersector Exportindex (WEX) prognose 2006 drs. P. Gibcus drs. W.H.J. Verhoeven Zoetermeer, februari 2007 Dit onderzoek is gefinancierd door het programma Partners voor Water. De verantwoordelijkheid
Nadere informatieConjunctuurpeiling BNA Voorjaar 2015
Conjunctuurpeiling BNA Voorjaar René Vogels Zoetermeer, 10 april De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen,
Nadere informatieExportontwikkeling van het industriële MKB
Exportontwikkeling van het industriële MKB Ro Braaksma Zoetermeer, 3 september 2003 Bestelnummer: M200305 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij EIM. Het gebruik van cijfers en/of teksten als
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek Heliomare
Tevredenheidsonderzoek Heliomare Werkfit maken Meetjaar 207/208 Zoetermeer, 4-5-208 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning
Nadere informatieDe oudere starter in Nederland Quick Service
De oudere starter in Nederland Quick Service Heleen Stigter Zoetermeer, januari 2003 Dit onderzoek maakt deel uit van het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap, dat wordt gefinancierd door het Ministerie
Nadere informatieUitgevoerd in opdracht van. Rapportage beoordelen en incidenteel belonen 2013 Provincies
Uitgevoerd in opdracht van Rapportage beoordelen en incidenteel belonen 2013 Provincies Zoetermeer, 17 september 2014 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek 2014 / De Nieuwe Werkgever
Tevredenheidsonderzoek 2014 / 2015 De Nieuwe Werkgever Zoetermeer, dinsdag 4 augustus 2015 In opdracht van De Nieuwe Werkgever De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek 2014 / Fontys Hogescholen - Talencentrum
Tevredenheidsonderzoek 2014 / 2015 Fontys Hogescholen - Talencentrum Zoetermeer, dinsdag 4 augustus 2015 In opdracht van Fontys Hogescholen - Talencentrum De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust
Nadere informatieDe Watersector Exportindex (WEX)
De Watersector Exportindex (WEX) Prognose 2005 drs. P. Gibcus drs. W.H.J. Verhoeven Zoetermeer, februari 2006 Dit onderzoek is gefinancierd door het programma Partners voor Water. De verantwoordelijkheid
Nadere informatieFoodsector in Nederland
Foodsector in Nederland Overzicht van octrooien, banen en vestigingen drs. J. Snoei drs. B. van der Linden Zoetermeer, maart 2012 Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek 2012 / A&P Partners
Tevredenheidsonderzoek 2012 / 2013 A&P Partners Zoetermeer, zaterdag 3 augustus 2013 In opdracht van A&P Partners De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of
Nadere informatieFoodsector in Nederland
Foodsector in Nederland Overzicht van octrooien, banen en vestigingen drs. J. Snoei drs. B. van der Linden Zoetermeer, februari 2012 Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek. ROC Drenthe College meetperiode: 1 januari 2018 tot en met 31 december 2018 Definitief rapport
Tevredenheidsonderzoek ROC Drenthe College meetperiode: 1 januari 2018 tot en met 31 december 2018 Definitief rapport In opdracht van ROC Drenthe College Zoetermeer, donderdag 22 maart 2018 De verantwoordelijkheid
Nadere informatieInnovatie in het MKB in Noord-Nederland
Innovatie in het MKB in C10978 Petra Gibcus en Yvonne Prince Zoetermeer, 16 juli 2014 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of
Nadere informatieConjunctuurpeiling BNA. Voorjaar René Vogels
Conjunctuurpeiling BNA Voorjaar 2014 René Vogels Zoetermeer, 22 april 2014 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek ROC De Leijgraaf
Tevredenheidsonderzoek 2015 ROC De Leijgraaf Zoetermeer, zondag 14 februari 2016 In opdracht van ROC De Leijgraaf De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of
Nadere informatieIntellectueel eigendom topsectoren Octrooien, merken en modellen in de topsectoren naar provincie
Intellectueel eigendom topsectoren Octrooien, merken en modellen in de topsectoren naar provincie drs. J. Snoei (Panteia) drs. B. van der Linden (Panteia) drs. M. Seip (Agentschap NL/NL Octrooicentrum)
Nadere informatieKostenontwikkeling binnenvaart 2015 en raming 2016
Kostenontwikkeling binnenvaart 2015 en raming 2016 Uitgave januari 2016 Rapport uitgebracht aan: Centraal Bureau voor de Rijn- en Binnenvaart W. van der Geest C11540/2016/0188 Zoetermeer, 29 januari 2016
Nadere informatieBijdrage van buitenlandse werknemers aan innovatie in het MKB. drs. A. Bruins T. Span MSc drs. P. Gibcus
Bijdrage van buitenlandse werknemers aan innovatie in het MKB drs. A. Bruins T. Span MSc drs. P. Gibcus Zoetermeer, december 2013 ISBN : 978-90-371-1096-8 Rapportnummer : A201363 Dit onderzoek is gefinancierd
Nadere informatieOctrooien in Centraal Gelderland
Octrooien in Centraal Gelderland Regionale analyse naar innovatiekracht drs. R. van der Poel drs. M. Seip drs. J. Snoei Zoetermeer, april 2010 1 Dit onderzoek is gefinancierd door programmaonderzoek MKB
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek Wajong Talenten B.V.
Tevredenheidsonderzoek 2015 Wajong Talenten B.V. Zoetermeer, zondag 14 februari 2016 In opdracht van Wajong Talenten B.V. De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek totaal inburgering bv
Tevredenheidsonderzoek 2015 totaal inburgering bv Zoetermeer, zondag 14 februari 2016 In opdracht van totaal inburgering bv De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers
Nadere informatieZoetermeer, 28 februari 2018
Cliëntenaudit BWRI Zoetermeer, 28 februari 2018 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek 2010 / Olympia uitzendbureau
Tevredenheidsonderzoek 2010 / 2011 Olympia uitzendbureau Zoetermeer, donderdag 4 augustus 2011 In opdracht van Olympia uitzendbureau De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek 2015. Stap.nu Reïntegratie & Counseling
Tevredenheidsonderzoek 2015 Stap.nu Reïntegratie & Counseling Zoetermeer, zaterdag 27 februari 2016 In opdracht van Stap.nu Reïntegratie & Counseling De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia.
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek 2015. AM Werk Reïntegratie BV
Tevredenheidsonderzoek 2015 AM Werk Reïntegratie BV Zoetermeer, zondag 14 februari 2016 In opdracht van AM Werk Reïntegratie BV De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek Nieuwland Opleidingen B.V.
Tevredenheidsonderzoek 2015 Nieuwland Opleidingen B.V. Zoetermeer, zondag 14 februari 2016 In opdracht van Nieuwland Opleidingen B.V. De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek 2014 / Stichting VluchtelingenWerk Zuidwest Nederland
Tevredenheidsonderzoek 2014 / 2015 Stichting VluchtelingenWerk Zuidwest Nederland Zoetermeer, donderdag 13 augustus 2015 In opdracht van Stichting VluchtelingenWerk Zuidwest Nederland De verantwoordelijkheid
Nadere informatieBenchmark klanten Qredits
Benchmark klanten Qredits Lia Smit Zoetermeer, maart 2013 Rapportnummer: A201308 Dit onderzoek is mede gefinancierd door het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap (www.ondernemerschap.nl). Voor alle
Nadere informatieGlobal Entrepreneurship Monitor 2002
Global Entrepreneurship Monitor 2002 Niels Bosma Zoetermeer, 14 november 2002 Dit onderzoek maakt deel uit van het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap, dat wordt gefinancierd door het Ministerie
Nadere informatieM201013. Octrooien in het MKB. drs. R. van der Poel drs. M. Seip drs. J. Snoei
M201013 Octrooien in het MKB drs. R. van der Poel drs. M. Seip drs. J. Snoei Zoetermeer, 7 oktober 2010 Octrooien in het MKB MKB-bedrijven vragen minder vaak octrooien aan dan grote bedrijven. 94% van
Nadere informatieBouwers en hun gemeente
Bouwers en hun gemeente E e n pe iling in de aanloop naar de Gemeenteraadsverkiezinge n 2014 1 2 Bouwers en hun gemeente E e n pe iling in de aanloop naar de Gemeenteraadsverkiezinge n 2014 drs. Pim van
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek 2015 ROC A12
Tevredenheidsonderzoek 2015 ROC A12 Zoetermeer, zondag 14 februari 2016 In opdracht van ROC A12 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek 2015 / 2016 BABEL
Tevredenheidsonderzoek 2015 / 2016 BABEL Zoetermeer, donderdag 4 augustus 2016 In opdracht van BABEL De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek Twintaal Trainingen
Tevredenheidsonderzoek 2015 Twintaal Trainingen Zoetermeer, woensdag 17 februari 2016 In opdracht van Twintaal Trainingen De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek 2015 / Pappenheim Re-integratie en Outplacement
Tevredenheidsonderzoek 2015 / 2016 Pappenheim Re-integratie en Outplacement Zoetermeer, dinsdag 19 juli 2016 In opdracht van Pappenheim Re-integratie en Outplacement De verantwoordelijkheid voor de inhoud
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek Jobcoach Company
Tevredenheidsonderzoek 2014 Jobcoach Company Zoetermeer, vrijdag 13 februari 2015 In opdracht van Jobcoach Company De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek 2015 / TAMA TalentCentrum
Tevredenheidsonderzoek 2015 / 2016 TAMA TalentCentrum Zoetermeer, donderdag 4 augustus 2016 In opdracht van TAMA TalentCentrum De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek 2015 / Fontys Hogescholen - Talencentrum
Tevredenheidsonderzoek 2015 / 2016 Fontys Hogescholen - Talencentrum Zoetermeer, dinsdag 19 juli 2016 In opdracht van Fontys Hogescholen - Talencentrum De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek ROC Kop van Noord-Holland bedrijfsopleidingen
Tevredenheidsonderzoek 2013 ROC Kop van Noord-Holland bedrijfsopleidingen Zoetermeer, dinsdag 4 februari 2014 In opdracht van ROC Kop van Noord-Holland bedrijfsopleidingen De verantwoordelijkheid voor
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek 2015 / Piblw-Reïntegratie BV.
Tevredenheidsonderzoek 2015 / 2016 Piblw-Reïntegratie BV. Zoetermeer, dinsdag 19 juli 2016 In opdracht van Piblw-Reïntegratie BV. De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek ROC Alfa-college, unit Educatie
Tevredenheidsonderzoek 2014 ROC Alfa-college, unit Educatie Zoetermeer, vrijdag 13 februari 2015 In opdracht van ROC Alfa-college, unit Educatie De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia.
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek Friesland College, FC-Extra,School voor Volwasseneneducatie
Tevredenheidsonderzoek 2014 Friesland College, FC-Extra,School voor Volwasseneneducatie Zoetermeer, vrijdag 13 februari 2015 In opdracht van Friesland College, FC-Extra,School voor Volwasseneneducatie
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek 2011. BHP Groep Loopbaanadvisering
Tevredenheidsonderzoek 2011 BHP Groep Loopbaanadvisering Zoetermeer, zaterdag 4 februari 2012 In opdracht van BHP Groep Loopbaanadvisering De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia/Stratus.
Nadere informatieBrancheonderzoek BNA. Conjunctuurpeiling voorjaar Koninklijke Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst Bond van Nederlandse Architecten
Brancheonderzoek BNA Conjunctuurpeiling voorjaar 2012 Koninklijke Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst Bond van Nederlandse Architecten Jollemanhof 14 Postbus 19606 1000 GP Amsterdam T 020 555 36
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek 2015. Rijn IJssel, Educatie & Integratie
Tevredenheidsonderzoek 2015 Rijn IJssel, Educatie & Integratie Zoetermeer, zaterdag 27 februari 2016 In opdracht van Rijn IJssel, Educatie & Integratie De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij
Nadere informatieEffecten BTW-verandering op het. gedrag van consumenten in de. Schilders- en stukadoorsbranche. drs. K.L. Bangma drs. D. Snel
Effecten BTW-verandering op het gedrag van consumenten in de Schilders- en stukadoorsbranche drs. K.L. Bangma drs. D. Snel Zoetermeer, 23 maart 2012 Dit onderzoek is gefinancierd door CNV Vakmensen, FNV
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek 2014. STE Languages
Tevredenheidsonderzoek 2014 STE Languages Zoetermeer, vrijdag 13 februari 2015 In opdracht van STE Languages De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten
Nadere informatieVan goede naar betere dienstverlening. Tevredenheids- en behoefteonderzoek voor het Vervangingsfonds en Participatiefonds
Van goede naar betere dienstverlening Tevredenheids- en behoefteonderzoek voor het Vervangingsfonds en Participatiefonds Inge van den Ende, Mandy Goes en Roxanne de Vreede Zoetermeer, 26 april 2018 De
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek Wajong Talenten B.V.
Tevredenheidsonderzoek 2014 Wajong Talenten B.V. Zoetermeer, zondag 3 mei 2015 In opdracht van Wajong Talenten B.V. De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek Dienst inburgeren Landstede
Tevredenheidsonderzoek 2011 Dienst inburgeren Landstede Zoetermeer, zaterdag 4 februari 2012 In opdracht van Landstede De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek FITh bv
Tevredenheidsonderzoek 2015 FITh bv Zoetermeer, zondag 14 februari 2016 In opdracht van FITh bv De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek Dienst inburgeren ROC Mondriaan
Tevredenheidsonderzoek 2010 Dienst inburgeren ROC Mondriaan Zoetermeer, vrijdag 4 februari 2011 In opdracht van ROC Mondriaan De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek 2015 / Profunda Loopbaancoaching
Tevredenheidsonderzoek 2015 / 2016 Profunda Loopbaancoaching Zoetermeer, donderdag 4 augustus 2016 In opdracht van Profunda Loopbaancoaching De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek 2013-2014. Stichting ActiefTalent
Tevredenheidsonderzoek 2013-2014 Stichting ActiefTalent Zoetermeer, donderdag 21 mei 2015 In opdracht van Stichting ActiefTalent De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek 2015 / Plan B Loopbaanbegeleiding en re-integratie
Tevredenheidsonderzoek 2015 / 2016 Plan B Loopbaanbegeleiding en re-integratie Zoetermeer, donderdag 4 augustus 2016 In opdracht van Plan B Loopbaanbegeleiding en re-integratie De verantwoordelijkheid
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek Weustink&Partners BV
Tevredenheidsonderzoek 2014-2015 Weustink&Partners BV Zoetermeer, maandag 3 augustus 2015 In opdracht van Weustink&Partners BV De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek 2014-2015. Staatvandienst B.V.
Tevredenheidsonderzoek 2014-2015 Staatvandienst B.V. Zoetermeer, donderdag 13 augustus 2015 In opdracht van Staatvandienst B.V. De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek Dienst inburgeren ROC Midden Nederland Participatieopleidingen
Tevredenheidsonderzoek 2010 Dienst inburgeren ROC Midden Nederland Participatieopleidingen Zoetermeer, vrijdag 4 februari 2011 In opdracht van ROC Midden Nederland Participatieopleidingen De verantwoordelijkheid
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek Lest Best
Tevredenheidsonderzoek 2014-2015 Lest Best Zoetermeer, maandag 3 augustus 2015 In opdracht van Lest Best De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek 2015 / Bijstand naar Werk
Tevredenheidsonderzoek 2015 / 2016 Bijstand naar Werk Zoetermeer, dinsdag 19 juli 2016 In opdracht van Bijstand naar Werk De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers
Nadere informatieBrancheonderzoek BNA. Conjunctuurmeting oktober 2012. Koninklijke Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst Bond van Nederlandse Architecten
Brancheonderzoek BNA Conjunctuurmeting oktober 2012 Koninklijke Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst Bond van Nederlandse Architecten Jollemanhof 14 Postbus 19606 1000 GP Amsterdam T 020 555 36 66
Nadere informatieTevredenheidsonderzoek Gezamenlijke ID Stichting (GIDS)
Tevredenheidsonderzoek 2014 Gezamenlijke ID Stichting (GIDS) Zoetermeer, vrijdag 13 februari 2015 In opdracht van Gezamenlijke ID Stichting (GIDS) De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia.
Nadere informatie