1.2 Continentenverschuivingen en de daarmee gepaarde gaande zeespiegelbeweging zijn van invloed op het

Samenvatting door een scholier 3197 woorden 11 maart 2008 7,1 148 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde De Geo 1.1 Proxy-indicatoren: vervangingsindicatoren: indicatoren die indirect iets over een verschijnsel zeggen Via boringen in oceaanbodems komt een schat aan gegevens naar boven die informatie verschaft over het klimaat van tientallen miljoenen jaren geleden. Door te kijken naar de isotopen van bepaalde elementen in sedimenten en fossielen kan de afwisseling van warmere en koudere perioden worden vastgesteld. Door de verhouding 16O-18O in kalkhoudende fossiele resten te meten kunnen wetenschappers het klimaat van vroeger reconstrueren. De 14C-methode wordt gebruikt om de ouderdom van organisch materiaal te bepalen. De methode is gebaseerd op het gegeven dar het gehalte aan de radioactieve koolstofisotoop, 14C, ongeveer constant is in de lucht, maar door radioactief verval afneemt in dood materiaal. De halfwaardetijd van 14C is 5.736 jaar. Dit houdt in dat na 5.736 jaar de helft van alle C verdwenen is. Na ongeveer 60.000 jaar is dus alle 14C verdwenen. Door het 14C-gehalte in het materiaal te bepalen en te vergelijken met een via onderzoek opgestelde ijsschaal berekent met de ouderdom. Geomorfologie legt zich toe op de beschrijving en verklaring van de vormen in het landschap zoals rivierdalen, berghellingen en kusten. En het heeft aanwijzingen opgeleverd voor vroegere klimaten. De fysische en chemische samenstelling van bodems wordt immers mede bepaald door de atmosferische omstandigheden waaronder zij zijn gevormd. Twee van de meest gebruikte technieken voor het bepalen van het klimaat tijdens het Holoceen zijn de pollenanalyse(palynologie :de wetenschap die zich met fossiele stuifmeelkorrels en sporen van mossen en varens bezighoudt. Ze probeert een beeld te vormen van de vegetatiegeschiedenis. en het onderzoek naar jaarringen van bomen(dendrochronologie ouderdomsbepaling door vergelijkend onderzoek van de jaarringen van bomen. Geeft ook informatie over klimaatsveranderingen.) stuifmeelkorrels van bomen, struiken en platen blijven goed bewaard, omdat ze een wasachtig laagje als bescherming hebben. Door het tellen van de pollen van diverse vegetatiesoorten kun je veranderingen in de vegetatie vaststellen en dus veranderingen van het klimaat. Pollen kunnen door de wind op andere plekken terecht komen en het kan dat ze uit oudere afzettingen zijn geërodeerd en opnieuw zijn afgezet in jongere sedimenten. Bij de analyse van jaarringen kun je 11.000 jaar terug gaan. De dikte van de jaarringen geeft aanwijzingen over de klimatologische omstandigheden waaronder de bomen zijn gegroeid. Het blijkt dat met name de variaties in neerslaghoeveelheden van invloed zijn, meer nog dan temperatuurveranderingen. 1.2 Continentenverschuivingen en de daarmee gepaarde gaande zeespiegelbeweging zijn van invloed op het https://www.scholieren.com/verslag/28924 Pagina 1 van 8

klimaat. In het perm lagen de continenten samengeklonterd in het oercontinent Pangea. De lithosferische platen bewogen haast niet, daarom werd en bijna geen nieuwe oceanische korst aangemaakt en kreeg je grote en diepe oceaanbekkens waardoor je een lage zeespiegelstand kreeg. Bij een lage zeespiegelstand werden meer gesteente blootgesteld aan verwering en erosie. Het materiaal dat hierdoor ontstond, namen de rivieren mee naar de oceanen. Krijt is de warmste periode ooit. Pangea brak open (door convectiestromen) en de continenten dreven snel uit elkaar. Door al deze tektonische processen vormde zich een groot oppervlak aan nieuwe oceaanbodem. Gedurende het Krijt werd bijv. de Atlantische oceaan 10 cm per jaar groter. Bij het naar boven komen van het hiervoor benodigde basaltisch magma in de mid-oceanische ruggen kwam veel CO2 vrij. Dit zorgde voor een versterkt broeikaseffect dat twintigmaal zo sterkt was als nu. Overal was een gematigd tot subtropisch klimaat, nergens waren ijskappen. Actualiteitsprincipe: dit principe gaat ervan uit dat natuurprocessen in het verleden en het heden op dezelfde manier verlopen en wordt gebruikt bij de verklaring van geologische verschijnselen. Tussen Krijt en Tertiair een abrupte klimaatsverandering. 1.3 Glacialen: ijstijd Interglaciaal: warmere tijd tussen de glacialen van het Pleistoceen. Conditionele factoren: de randvoorwaarde waaraan moeten worden voldaan voordat een bepaalde gebeurtenis plaatsvindt. Sturend mechanisme: factoren die bijdragen aan een gebeurtenis, maar niet de randvoorwaarden ervoor zijn. - Deze cyclische variaties zijn het gevolg van de zogenoemde Milanković-parameters variaties in de excentriciteit van de aardbaan (periode van 100.000 jaar) - verandering van de hoek van de aardas ten opzichte van de omloopbaan (obliquiteit) (periode van 40.000 jaar) - de precessie van de aardas (periode van 26.000 jaar, hoewel Milankovitch 23.000 aangeeft) De cycli bepalen de intensiteit en verdeling van zonne-instraling op aarde, en daarmee zijn ze in belangrijke mate verantwoordelijk voor de (lange-termijn) variaties in het klimaat. Het begin van de ijstijden tijdens het Pleistoceen hangt samen met minima in de zonne-instraling. Excentriciteit: de verhouding van de grote en de kleine straal van de elliptische aardbaan. Scheefstelling: de hoek die de aarde maakt het baanvlak van de aarde rond de zon. Precessie: de schommeling van de aardas 2.1 Bij de berichten over mondiale klimaatsverandering gaat het over: Temperatuurstijging Afname van ijsbedekking Zeespiegelstijging Toename van extremen in het weer(o.a. meer variabiliteit van de neerslag) De rol van de mens bij deze veranderingsprocessen is niet altijd helder. Afname van gletsjerijs is niet onmiddellijk toe te schrijven aan menselijk invloed. Natuurlijke vegetatie door de eeuwen heen en regionale veranderingen in het klimaat leiden tot onzekerheid. Sublimatie: overgang van vast naar gas. https://www.scholieren.com/verslag/28924 Pagina 2 van 8

IPCC: het Intergovernmental Panel on Climate Change is een samenwerkingsverband van honderden deskundigen uit vele landen die hun kennis hebben gebundeld om klimaatverandering in kaart te brengen. Er wordt vooral gekeken naar de gevolgen van klimaatverandering voor: De waterbalans (smelten van landijs en het uitzetten van zeewater: de thermische expansie Ecosystemen(bedreiging van biodiversiteit: soortenrijkdom. De variatie aan leven in alle mogelijke soorten en vormen: dieren, planten en micro-organismes) De kwetsbaarheid van kustgebieden (erosie en overstroming) De landbouw en visserij (effect op productiviteit) De industrie (relatie met versterking broeikaseffect) De gezondheid(gevaren) Hockeystick: Het model van de Amerikaanse klimatoloog Michael Mann vormt de basis van de IPCCrapporten. Het is de invloedrijkste klimaatgrafiek Kyoto-protocol: het verdrag is genoemd naar de Japanse stad Kyoto waar op de VN-klimaatconferentie van 1997 afspraken gemaakt zijn over een gezamenlijke aanpak van het klimaatprobleem. 2.2 Biografische zones: beschrijft en verklaart de verspreiding van de organismen over de aarde. Grote, samenhangende ecosystemen. Gele wordt op de mogelijkheden voor natuurherstel en natuurontwikkeling. Verdrinking: als de zee de wint op het land (transgressie) Verzilting: proces waarbij zich in de bodem steeds meer zouten ophopen Verdroging: als de natuur leidt onder de afname van beschikbaar water. Hierdoor kan landbouwgrond onbruikbaar worden. De omvorming van het natuurlandschap in een ingericht landschap met akkers en asfalt heeft invloed op het klimaat. Belangrijke ingrepen zijn gekoppeld aan: Opkomst van de landbouw: vanaf de opkomst van de landbouw begon de natuurlijkheid van het landschap te verdwijnen. Er komt meer methaan in de lucht, waardoor de intensiteit met de zonnestraling niet meer gelijk loopt. Tijdens de wetlands vind je meer rottingsprocessen waarbij methaan vrijkomt. Meer CO2 en N2O in de lucht. De stijging van het methaangehalte kan bijgedragen hebben aan het uitblijven van afkoeling zoals deze op grond van de milankovic-cyclus te verwachten was. Verstedelijking: door asfalt en beton verandert het klimaat in megasteden. Water wordt sneller afgevoerd en er is minder beschikbaar voor verdamping. De instraling van de zon wordt daardoor meer omgezet in voelbare warmte. Stenen houden de warmte langer vast en kaatst er minder straling die op het oppervlak valt terug. Industrialisatie en energiegebruik en demografie: bevolkingsgroei en industriële revolutie leidden tot een flinke toename van verbranding van fossiele brandstoffen. Kooldioxide, cfk s, O3, CH4 en N2O hebben geleid tot een versterking van het broeikaseffect. Broeikasgassen: gassen die de warmtestraling van de aarde absorberen, zoals kooldioxide, water, ozon en methaan. Volgende de WRR zal de Nederlandse regering moeten kiezen voor aanpassing en realisme. Aanpassing: als het warmer gaat worden, zullen ze zich moeten gaan aanpassen aan de negatieve gevolgen. Realisme: fossiele energie zal zeker tot 2050 de wereldvoorziening domineren. Kolen zullen een belangrijke https://www.scholieren.com/verslag/28924 Pagina 3 van 8

rol blijven spelen en minder bossen kappen en de uitstoot van methaan verminderen. Wat zijn de gevolgen van mondiale opwarming? Scenario s vormen de basis om na te denken over beleidsopties. Het formuleren van een toekomstverwachting, de forecasting: op grond van historische trend de toekomstige ontwikkeling voorspellen) heeft weinig zijn als je niet breid bent de consequenties voor het heden te dragen. Dit noem je backcasting: het formuleren van een toekomstverwachting moet leiden tot het trekken van conclusies voor het heden. ) Natuurlijke factoren die zorgen voor opwarming van het klimaat: Vulkanisme en klimaat: uitbarsting klimaat 1815-> 1816 0.5/0.7 graden kouder, omdat door de grote hoeveelheid stof het zonlicht reflecteert en treedt er verkoeling op. Externe variabelen: factoren die van buiten het systeem met wisselende sterkte actief zijn, zoals vulkaanuitbarstingen. Zeestromen en klimaat: voor de Peruaanse kust koud en zuurstofrijk water met veel vis, om de 5 tot 10 jaar warm water en minder vis. Neerslagpatronen worden totaal verstoord. Interne variabelen: factoren die van binnenuit het systeem met wisselende sterkte actief zijn, zoals El Niño Zonneactiviteit: op het zonneoppervlak zie je donkere vlekken. Dit zijn wat minder hete plekken op de zon. Hun aantal is een maat voor de activiteit van de zon: hoer meer plekken er te zien zijn, hoe actiever de zon. Een verandering in het aardse klimaatsysteem kan een keten van gevolgen teweegbrengen. Als het proces versterkt wordt dan spreek je over positieve terugkoppeling en als het proces gecompenseerd wordt dan spreek je over negatieve terugkoppeling: als een verandering tot (een keten van) gevolgen leidt. 2.3 Het algemene proces van klimaatverandering leidt tot verschillende gevolgen. De gevolgen zijn per regio verschillend: - Voedselproductie - Gezondheid - Transport - Energiesector - Toerisme Neerslagvariabiliteit: verschil in neerslaghoeveelheid door de tijd heen (temporeel) of binnen een gebied (ruimtelijk) Kustverdediging: maatregelen om overstroming door zee tegen te gaan, zoals dijkaanleg. 3.1 Energie en voornamelijk gewonnen uit fossielen brandstoffen -> verhogen de CO2 uitstoot -> versterkt het broeikaseffect Brongerichte maatregelen: zijn structurele maatregelen die de oorzaken zijn van het probleem aanpakken en dus streven naar een verbetering van het milieu op de lange termijn. Symptoombestrijding: worden alleen de effecten bestreden en niet de oorzaak. Het gaat hier om een kortetermijnoplossing. Handel in emissierechten: bedrijven die een te hoge uitstoot hebben kunnen de totale uitstoot verminderen door het bijkopen van meer uitstootrecht bij bedrijven die binnen de toegestane norm blijven Emissieplafond: bepaald hoeveel uitstoot een bedrijf mag hebben volgens de toegestane norm https://www.scholieren.com/verslag/28924 Pagina 4 van 8

Belangrijkste broeikasgassen: - methaan -lachgas - kooldioxide De uitstoot van CO2, CH4 en N2O is niet gelijk in schadelijkheid voor het milieu. de emissie wordt terug gerekend naar uitstoot van CO2 Transportbesparing: is een manier om milieubelasting te beperken zonder schande voor de economie: - afstand leverancier en afnemers zo klein mogelijk houden - vermindering volume en gewicht van de vervoeren goederen - digitale communicatie i.p.v. per post - het benutten van lege laadruimten van vrachtauto s Duurzame energie: energiebronnen die door de natuur zelf in relatief korte tijd continu opnieuw aangemaakt kunnen worden. 3 soorten duurzame energie: - bronnen die warmte afgeven - bronnen die gebruikt worden om elektriciteit op te wekken - bronnen waarbij door verbranding of vergisting energie vrijkomt. Bio-energie De zon is een belangrijke energie leverancier, maar winning van zonne-energie is vrij kostbaar Aardwarmte of geothermische energie kan worden toegepast door gebruik te maken van energie die onttrokken wordt uit de aardkorst Buitenste schil aarde: thermische energie. (vulkanen) lucht, water en bodem zijn ook warmtebronnen die je kunt gebruiken door bijv. een waterpomp te gebruiken Bio-energie is een verzamelnaam voor energie die gewonnen wordt uit organisch materiaal, bijv. de verbranding van hout, verbranding van afval, rottingsproces, mestoverschotten. 3.2 Door klimaatverandering zal de zeespiegel stijgen en Nederland voor een deel overstromen -> en krijgen we te maken met verzilting van landbouwgronden en het is nadelig voor het drink water, want de zoutwaterspiegel stijgt. 1000-> begin dijkaanleg om zichzelf tegen het water te beschermen. Dijkverzwaring +dijkverhoging zijn ook maatregelen tegen overstromingen. Voor kustgebieden geldt dat in toenemende maten zandsuppletie zal optreden. Om ontruiming te voorkomen zijn overloopgebieden aangewezen -> deel van bedijkte gebieden teruggegeven aan de natuurlijke loop van rivieren. Nevengeulen in uiterwaarden -> vergroot doorstroom zonder de uiterwaard in z n geheel af te hoeven graven Doordat veel ruimte voor rivieren gecreëerd is geworden is herinrichting van rivierengebied noodzakelijk -> in sommige gebieden een verandering van functie plaatsvindt. Mensen in Bangladesh blijven er wonen ondanks de overstromingen vanwege de voordelen van overvloedig water: - Vruchtbaar land - Grote visvoorraden, enz https://www.scholieren.com/verslag/28924 Pagina 5 van 8

Overeenkomst Bangladesh en Nederland: - Liggen laag t.o.v. de zeespiegel - Dichtbevolkte landen Verschil Nederlandse overheid voert doeltreffende waterbeleid en heeft daarvoor ook de financiële middelen Klimaatverandering ten gevolge van een versterkt broeikaseffect wordt grotendeels veroorzaakt door de kernlanden. De gevolgen van deze klimaatveranderingen zijn overstromingen die veel schade aan landbouwgrond en een groot aantal slachtoffers Bangladesh zal maatregelen moeten treffen met internationale hulp om de gevolgen van een toenemend aantal overstromingen te beperken. In Bangladesh zomer s een natte moesson -> er valt veel meer neerslag dan de rivieren kunnen verwerken. Tijdens deze moesson kunnen ook tropische stormen voor komen. Deze cyclonen kunnen zorgen voor een enorme vloedgolf langs de kust, waardoor Bangladesh nog meer water komt te verwerken. 3.3 Een samenleving die technisch en economisch meer ontwikkeld is, zal beter in staat zijn om efficiënte maatregelen te nemen voor de gevolgen van de uitstoot van schadelijke broeikasgassen. Arme landen zullen investeren ten koste van het milieu. Verdrag van Kyoto: Met het verdrag zijn industrielanden overeengekomen om de uitstoot van broeikasgassen - o.a. koolstofdioxide (CO2), methaan (CH4), lachgas (N2O) en een aantal fluorverbindingen (CFK's, PFK's en zwavelhexafluoride (SF6) - in 2008-2012 met gemiddeld 5,2% te verminderen ten opzichte van het niveau in 1990. De reductiepercentages verschillen van land tot land, naarmate economische kracht - economisch zwakkere landen krijgen lagere reductiepercentages - en huidige uitstoot (en ook wat bereidwilligheid). Klimaatconferentie: bijeenkomst waar de gevolgen van klimaatverandering besproken worden en afspraken gemaakt worden over het terugdringen van de schadelijke effecten van klimaatverandering. Tolheffing: het heffen van accijns op bepaalde infrastructurele voorzieningen waarbij de gebruiker direct betaalt om er gebruik van te mogen maken. Duurzaam energieverbruik: het gebruik van vernieuwbare energiebronnen Afremmen mobiliteit: het terugdringen van verkeer over land, ter zee en in de lucht. Stikstofcyclus Koolstofkringloop zuurstofkringloop http://www.klimaatwebsite.be/map.php?p=be/be_11&m=be/m02 Kyoto protocol Met het verdrag zijn industrielanden overeengekomen om de uitstoot van broeikasgassen - o.a. koolstofdioxide (CO2), methaan (CH4), lachgas (N2O) en een aantal fluorverbindingen (CFK's, PFK's en zwavelhexafluoride (SF6) - in 2008-2012 met gemiddeld 5,2% te verminderen ten opzichte van het niveau in 1990. De reductiepercentages verschillen van land tot land, naarmate economische kracht - economisch zwakkere landen krijgen lagere reductiepercentages - en huidige uitstoot (en ook wat bereidwilligheid). De VS moet 7% inboeten, Japan 6% en de Europese Unie 8%. De EU heeft vervolgens de emissiereducties per lidstaat bepaald, in overleg met die lidstaten. De percentages lopen ver uiteen: https://www.scholieren.com/verslag/28924 Pagina 6 van 8

Luxemburg moet zijn uitstoot met 28% verminderen terwijl Portugal zijn uitstoot met 27% mag laten stijgen. Nederland moet 6% minder uitstoten, België 7,5%. In het Kyoto-protocol werd vastgelegd dat de deelnemende landen ook een deel van hun reductie mogen omzetten in maatregelen in het buitenland, sommige milieugunstige maatregelen zijn daar goedkoper te realiseren dan in eigen land. Ook kunnen landen emissierechten (uitstootrechten) van andere landen kopen, om zo reductietekorten (en dus een overtreding van het verdrag) te vermijden. De bossen in eigen land kan men ook laten meetellen als reductie. Het verdrag treedt in werking als de parlementen van 55 landen, die samen 55 procent van de uitstoot van broeikasgassen veroorzaken, het hebben bekrachtigd. De Europese Unie, toen bestaande uit 15 landen, heeft het Verdrag begin 2002 bekrachtigd. Daarmee waren nog 40 handtekeningen nodig. De VS echter hebben het overeengekomen verdrag niet ondertekend. president George W. Bush vreesde voor schade aan de Amerikaanse economie. In de VS proberen verscheidene staten, waaronder de bevolkingrijke staat Californië, wel iets te doen om de uitstoot te verminderen. Rusland, dat oorspronkelijk wel geïnteresseerd was, heeft lang getwijfeld over ratificatie (bekrachtiging) van het verdrag. Op 30 september 2004 werd een voorstel voor ratificatie naar de Doema, het Russische parlement, gestuurd. Op 23 oktober 2004 werd het verdrag ook in Rusland goedgekeurd. Omdat hiermee een meerderheid van de landen het verdrag heeft geratificeerd treedt het wereldwijd in werking, 7 jaar na de overeenkomst in Kyoto. De Russische goedkeuring aan het Verdrag is niet zomaar gekomen: de EU heeft beloofd om de Russische wens om toe te treden tot de Wereldhandelsorganisatie te steunen. In navolging van de VS had Australië onder de regering-john Howard besloten het protocol niet te tekenen. De in november 2007 gekozen premier Kevin Rudd had echter al tijdens de verkiezingscampagne toegezegd dat Australië wel zou ratificeren, en heeft op 3 december, enkele uren na zijn aantreden, het protocol ondertekend.[1] Op 16 februari 2005 om 05:00 GMT (90 dagen na de ondertekening door Rusland) is het Kyoto-protocol officieel in werking getreden. Op de dag van inwerkingtreding zijn wetenschappers al van mening dat de doelstelling onvoldoende is, en wordt er gesproken over het Post-Kyoto-protocol. De Verenigde Naties hebben een forum van internationale wetenschappers ingesteld, het IPCC, om de stand van de huidige wetenschap en de risico's inzake klimaatverandering te evalueren. (Zie externe link.) Het IPCC doet zelf geen onderzoek, maar evalueert onderzoek dat is gepubliceerd in gereviewde wetenschappelijke tijdschriften. Sceptici over het verdrag denken dat onvoldoende is onderbouwd dat klimaatverandering werkelijk een menselijke oorzaak heeft. Pangea Pangea (verouderde spellingswijze Pangaea) is het paleocontinent dat bestond tijdens het einde van het Perm en het Trias, 250 tot 210 miljoen jaar (Ma) geleden, waaruit alle huidige continenten ontstaan zijn. De naam Pangea is een samenvoeging van de Griekse woorden pan (alles) en gaia (aarde). Pangea werd omgeven door één oceaan, de Panthalassa, naar het Griekse thalassa (zee). Pangea was één grote landmassa die op den duur door de platentektoniek opgebroken werd. Algemeen wordt aangenomen dat Pangea niet het eerste supercontinent was dat opbrak. Het supercontinent Rodinië zou ongeveer 1 miljard jaar geleden gevormd zijn, en 600 miljoen jaar geleden begonnen zijn uiteen te vallen. Uiteindelijk werd uit deze losse paleocontinenten Pangea gevormd, dit gebeurde tijdens de Hercynische orogenese. Veel gebergten die bij de vorming van Pangea gevormd https://www.scholieren.com/verslag/28924 Pagina 7 van 8

werden bestaan nog steeds, voorbeelden hiervan zijn de Oeral en de Appalachen. De mantel is vandaag de dag nog steeds heet op de plaats waar Pangea lag en drukt de aardkorst daar omhoog. Het gevolg is dat Afrika enkele tientallen meters hoger ligt dan de overige continenten. Gedurende de Jura begon Pangea uiteen te vallen. Allereerst vormde zich een driearmige rift tussen wat de continenten Afrika, Zuid-Amerika en Noord-Amerika zouden worden. Door vulkanische activiteit ontstond een bekken dat later de Atlantische Oceaan zou worden. Pangea werd eerst in twee paleocontinenten gesplitst, Laurazië en Gondwana (Zuid-Amerika bleef nog enige tijd onderdeel van Gondwana). Daarna splitsen beide paleocontinenten zich verder tot de continenten van vandaag de dag. Door de enorme landmassa die Pangea besloeg was het binnenland geheel omsloten door bergketens en volkomen afgesloten van de Panthalassa. Een groot deel van het continent was dan ook bedekt met een superwoestijn waar nauwelijks leven voorkwam. Met het opbreken van Pangaea werden veel van deze gebieden weer leefbaarder en nam de biodiversiteit toe. https://www.scholieren.com/verslag/28924 Pagina 8 van 8