Veranderingen in de arbeidsorganisatie in de particuliere woningbouw Jan Van Peteghem, KU Leuven
Walqing: Europees Onderzoek m.b.t. de kwaliteit van nieuwe jobs. Bestudeerde sectoren: schoonmaak, bouw, ouderenzorg, afvalophaling en catering. 9 partners uit Europese lidstaten + Noorwegen Voor België: het HIVA (Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving) van de KU Leuven.
1. Aanpak van het project Sectorstudie Drie gevallenstudies in ondernemingen actief in de woningbouw: telkens ong. 4-7 interviews met management op verschillende niveaus 3 confidentiële rapporten op bedrijfsniveau Vergelijkende analyse op basis van transcripts van diepte-interviews met 14 werknemers in de drie bedrijven Syntheseverslag over de groene nieuwbouwsector
2. Vaststellingen: dalende E-norm Op termijn: evolutie naar E40- of passiefwoning driedubbele beglazing verzorgde uitvoering van ramen, deuren, hoeknaden afwezigheid van koudebruggen versterkte dak- en vloerisolatie spouwmuren/houtskeletbouw met daartussen versterkte isolatie luchtdichtheid mechanisch aangedreven luchtverversing met warmtewisselaar
2. Vaststellingen: veranderende marktomstandigheden 1. Sterk gestegen kostprijs voor nieuwbouw (bouwgrond, bouwmaterialen, technische eisen onder meer m.b.t. milieu) 2. Belang van duurzaamheid 3. Strengere normering m.b.t. energieconsumptie, leidend tot een verdere verhoging van de kostprijs: blijvend belang van nieuwbouw
2. Vaststellingen: veranderingen in de woningbouw Toenemend belang van : nauwkeurigheid, zin voor detail technische specialisatie grotere storingsgevoeligheid van het proces sterke coördinatievereisten (verwachtingen t.a.v. ploegbaas en projectleider worden merkelijk groter) De vergroening leidt niet zozeer tot nieuwe beroepen, wel tot nieuwe taken. Nieuwe beroepen zijn in hoofdzaak afsplitsingen van bestaande beroepen en verzelfstandiging van deze specialismen
2. Vaststellingen: veranderingen in de woningbouw (2) 1. Specialisatie neemt toe, de keten wordt langer en complexer (ook op het vlak van het ontwerp) 2. Toenemende standaardisering en prefabproductie in gestandaardiseerde woningbouw belang van tekenkantoor en centrale werkplaats 3. In deze niche wordt de hoofdaannemer de belangrijkste speler andere vormen van samenwerking met onderaannemers
3. Veranderingen in de markstructuur Tegen 2020 (?) 1. Nieuwbouw van woningen is in handen van een beperkt aantal grote bouwfirma s die op een geïndustrialiseerde manier tewerk gaan. Daarnaast zijn er een beperkt aantal middelgrote nichespelers (duurdere en gepersonaliseerde woningen) 2. Groot aantal kleine gespecialiseerde bouwondernemingen en zelfstandigen die een specifiek marktsegment bezetten (warmtepompen, ventilatiesystemen, isolatie ) 3. Implementatie van formele beheerstechnieken (Just in Time Delivery, zorgsystemen, functiebeschrijvingen, functioneringsgesprekken )
4. Werkbaar werk: globale score
4. Werkbaar werk: werkbaarheidsrisico s Bouw in vergelijking met gemiddelde scores
4. Werkbaar werk: werkbaarheidsrisico s (2) Evolutie in de tijd van werkbaarheidsrisico s Bouw
5. De oudere werknemer Kunnen doorwerken naar sector, 2010
5. De oudere werknemer (2) REMEDIE 1: aangepast werk bij een verminderde arbeidscapaciteit in de eerste plaats na ongeval of beroeps(gebonden) ziekte
Gezondheid en veiligheid op het werk FG 80 70 60 50 40 30 20 10 0 70,96 63,04 54,15 52,93 51,07 51,26 49,41 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 FG
Gezondheid en veiligheid op het werk (2) Veiligheidsrisico s nemen gradueel af: 1. Doorgedreven mechanisering 2. Maximaal gebruik van geprefabriceerde elementen 3. Betere werfplanning 4. Europese regelgeving m.b.t. tijdelijke of mobiele bouwplaatsen (bouwcoördinatie) 5. Grotere aandacht voor veiligheid en gezondheid 6. Groene bouwsector: milieuvriendelijke producten, minder gebruik van solventen
Gezondheid en veiligheid op het werk (3) Echter: 1. Meer repetitief/kortcyclisch werk 2. Minder autonomie 3. Snellere wisselingen van werf
5. De oudere werknemer (3) REMEDIE 2: aangepast werk voor oudere werknemers beperkt zich tot de zware beroepen (metselaar, vloerder, stukadoor) die fysiek minder belastend worden
5. De oudere werknemer (4) REMEDIE 3: een betere verzoening professioneel versus familiaal leven - beperking van het aantal te presteren uren per dag (verplaatsingstijd! Overuren!) - flexibiliteit inzake deeltijdse arbeid en tijdskrediet
6. Arbeidsmarktbeleid Sterk verouderende sector! Recruteringsmoeilijkheden: (deels onterechte) slechte reputatie op het vlak van de arbeidsomstandigheden. Wel: relatief beperkt verloop! Moet en kan de bouw een grotere rol spelen bij de inschakeling van zwakkere groepen op de arbeidsmarkt? Hoe kan de sector vervrouwelijkt worden?
Opleiding en vorming