Samenvatting aanpak project Juist (nu) aansluiten Opsteller: M.J.M. Wansink Status: definitief Projectfase: initiatie Datum: 9-3-2011 Versie: 0.2 Kopie: Opdrachtgever Projectteam Projectdossier (origineel)
1. Projectomschrijving Het project richt zich op het sanering van lozingen op oppervlaktewater afkomstig van gerioleerde percelen. Het uiteindelijk beoogde resultaat is het terugdringen van de emissie naar oppervlaktewater van bedrijven en woningen die aan kunnen sluiten op een (gemeentelijk) rioleringsstelsel. Het na te streven doel is dat eind 2012 circa 90 % van de lozingen is gesaneerd. Het project richt zich op de (recent) gerioleerde buitengebieden van de verschillende gemeenten binnen het beheersgebied van Delfland. In deze gebieden zijn voornamelijk glastuinbouwbedrijven en bedrijfswoningen gelegen die niet of niet volledig zijn aangesloten op de riolering. Het project draagt bij aan het programma Schoon water. 2. Aanleiding tot project Op grond van de Kader Richtlijn Water is Delfland verplicht dat alle wateren in het beheersgebied in een goede chemische toestand verkeren in 2015. Dit betekent dat wordt voldoen aan normen voor prioritaire en prioritair gevaarlijke stoffen (bron: WBP 2010-2015). In de technische achtergrondrapportage KRW Delfland is met behulp van modelberekeningen bepaald dat bijna 50% van de totale jaarlijkse stikstofvracht en 40% van de fosforvracht in het oppervlaktewater afkomstig is vanuit de glastuinbouwsector. Sanering van lozingen in oppervlaktewater door aansluiting op de riolering is een van de belangrijke maatregelen waarmee Delfland en gemeenten binnen regio willen gaan voldoen aan de Europese Kaderrichtlijn Water. Het aanleggen van riolering en het effectief aansluiten van lozingen daarop zijn, als autonome maatregelen en als resultaatverplicht opgenomen in het Stroomgebiedbeheerplan 2009-2015 (SGBP) en de Bestuursovereenkomst Kaderrichtlijn Water (BO-KRW, 2008). In de Kadernota 2011 ligt de nadruk meer op het verbeteren van de chemische kwaliteit. Dit is een belangrijke randvoorwaarde voor het realiseren van een goede ecologische kwaliteit. Aansluiting van ongezuiverde lozingen op de riolering is daarmee nog belangrijker geworden. In het programmaplan Schoon Water zijn de volgende doelen gesteld (deze zijn afgeleid uit WBP en de Kadernota): Chemische waterkwaliteit voldoet aan normen/doelstelling WBP; Uitvoering van maatregelen aan de riolering waardoor emissies worden beperkt; Sanering van directe lozingen voor zover die op het riool kunnen worden aangesloten (in 2012 een vermindering van de emissie op het oppervlaktewater door de beëindiging van ca. 90% van de bestaande lozingen (nu aansluiten)); Emissies uit rioolstelsels zowel in bestaande situaties als vanuit toekomstige inrichting van stedelijk/openbaar gebied zoveel mogelijk te beperken (o.a. door het juist aansluiten). Gemeenten zijn op basis van de Wet milieubeheer verantwoordelijk voor de inzameling en transport van het afvalwater. In provinciaal rioleringsbeleid is vastgelegd dat gemeente alle buitengebieden moet voorzien van riolering, tenzij hiervoor door de provincie ontheffing is verleend. In de afgelopen jaren is daarom in de meeste buitengebieden riolering aangelegd of aangepast, zodat aansluiting daarop kan plaatsvinden, of al heeft plaatsgevonden. Volgens het Besluit Glastuinbouw en Lozingenbesluit huishoudelijk afvalwater zijn resp. glastuinbouwbedrijven en woningeigenaren verplicht om ongezuiverde lozingen aan te sluiten op de riolering, als die binnen bepaalde afstand aanwezig is. Delfland is op basis van de Waterwet bevoegd gezag voor het toezicht en de handhaving hierop. Vanuit het Programma Schoon Water is daarom de opdracht verleend om een aansluitstrategie op te stellen en uit te voeren, gericht op het saneren van ongezuiverde lozingen van met name de glastuinbouw. Hiermee zal de chemische waterkwaliteit in het gebied worden verbeterd. Daarbij speelt samenwerking met gemeenten, communicatie en toezicht en handhaving een belangrijke rol. Inmiddels is deze aansluitstrategie op hoofdlijnen Pagina 2 van 7
bepaald (zie projectstrategie) en is op basis daarvan dit plan van aanpak opgesteld voor de projectmatige uitvoering van deze strategie. 3. Kader Het juridisch kader voor aansluiting van de (glastuinbouw)bedrijven en (bedrijfs)woningen wordt in het Plan van Aanpak uitgebreid toegelicht, hieronder volgt korte samenvatting. Kaderrichtlijn Water Het aanleggen van riolering en het effectief aansluiten van ongezuiverde lozingen daarop zijn cruciale maatregelen voor het bereiken van de doelen van de Kaderrichtlijn Water. Deze maatregelen zijn op basis van bestaand beleid en wet- en regelgeving resultaatverplicht opgenomen in het Stroomgebiedbeheerplan 2009-2015 (SGBP) en de Bestuursovereenkomst Kaderrichtlijn Water (BO-KRW). Hieraan leveren zowel Delfland als gemeenten een belangrijke bijdrage. Wet milieubeheer Op basis van de Wet milieubeheer (art. 10.33) heeft de gemeente de zorgplicht voor de inzameling en transport van afvalwater. Op basis van deze zorgplicht legt de gemeente riolering aan in het buitengebied. De gemeente is op basis van de Wm tevens bevoegd gezag voor aansluitingen en lozingen op de riolering (indirecte lozingen). De provincie houdt het toezicht op de rioleringstaak van gemeenten en kan voor bepaalde gebieden in bepaalde omstandigheden (bijvoorbeeld bij de hoge kosten of geplande gebiedsontwikkelingen) een ontheffing verlenen voor deze taak. Waterwet Op basis van de Waterwet zijn lozingen in het oppervlaktewater verboden, tenzij deze zijn toegestaan op basis van een Watervergunning of een Algemene Maatregel van Bestuur, zoals het Besluit glastuinbouw. Het waterschap is op basis van de Waterwet bevoegd gezag voor lozingen in oppervlaktewater. Besluit Glastuinbouw In het Besluit glastuinbouw worden de lozingen vanuit een glastuinbouwbedrijf gereguleerd. Hierin is in bijlage 3 van dit besluit gereguleerd dat bedrijven bij voldoende capaciteit hun afvalwater op de riolering lozen. Over de uitleg van overgangstermijn voor het aansluiten op de riolering bestaat een verschil van inzicht met de gemeente Westland. Het uitgangspunt in de samenwerking is te streven naar zo snel mogelijk juist aansluiten. Besluit lozing afvalwater huishoudens De lozingen vanuit (bedrijfs)woningen is gereguleerd in het Besluit lozing afvalwater huishoudens van 15 november 2007. Alle lozingen vanuit particuliere huishoudens worden geregeld op grond van dit besluit. Lozingenbesluit Wvo huishoudelijk afvalwater De lozingen vanuit (bedrijfs)woningen werden gereguleerd in het Lozingenbesluit Wvo huishoudelijk afvalwater van 24 januari 1997. Dit besluit is bij de inwerkingtreding van het Besluit lozingen afvalwater huishoudens niet ingetrokken. Hierin is bepaald dat beperkt lozen verboden is, indien de afstand tot de dichtstbijzijnde riolering 40 meter of minder bedraagt. Relatie met Keur Delfand 2010 Voor het aanleggen van de rioolaansluiting is mogelijk een watervergunning of melding op grond van de Keur Delfland 2010 nodig als deze door een watergang of waterkering aangelegd moeten worden. Dit geldt ook als een grondwateronttrekking nodig is. Pagina 3 van 7
4. Projectstrategie Een aansluitstrategie op hoofdlijnen bepaald. Deze strategie houdt in dat perceelhouders in eerste instantie door middel van vroegtijdige informatie worden gestimuleerd om zoveel mogelijk vrijwillig aan te sluiten. Voor het project is echter een krappe doorlooptijd van 1 januari 2011 tot en met 31 december 2012 vastgesteld. Om in dit krappe tijdsbestek zoveel mogelijk perceelhouders vrijwillig, zonder de inzet van een handhavingstraject, te laten aansluiten zijn de volgende aandachtpunten van belang: 1. heldere communicatie met de gebruikers van het glastuinbouwbedrijf en/of (bedrijfs)woning; 2. prioriteren van bedrijfsbezoeken en dit afstemmen met gemeenten; 3. beheer lozingsgegevens per perceel en uitwisseling met gemeenten; 4. juridische aspecten; 5. Monitoring en evaluatie. Samenwerking met de gemeente is hierbij niet alleen wenselijk maar ook noodzakelijk om de bedrijven en (bedrijfs)woningen aangesloten te krijgen op de riolering. Delfland zal in de samenwerking met gemeenten zelf een coördinerende, regievoerende rol op zich nemen. Zo houdt Delfland het totaaloverzicht binnen het gebied en wordt voorkomen dat er per gemeente een verschillende aanpak ontstaat. Delfland heeft het plan van aanpak inmiddels besproken met de gemeente Westland, gemeente Midden-Delfland en zal dit de komende tijd ook met de andere betrokken gemeenten doen. Om het effect van aansluiten op de riolering te monitoren zal in samenwerking met Watersysteemkwaliteit een op dit project toegesneden monitoringsprogramma worden opgesteld. Hieronder worden de aansluitstrategie kort toegelicht, een schematische weergave is in bijlage 1 opgenomen. Informatieve brief De bedrijven en (bedrijfs)woningen worden aangeschreven middels een informatieve brief waarin wordt aangegeven dat aansluiten op de riolering mogelijk is en welke randvoorwaarden hieraan worden gesteld. Het doel van deze brief is om bedrijven te stimuleren om uit zich zelf aan te sluiten. Fysieke bezoeken Om te bewaken dat alle bedrijven en woningen worden aangesloten en te voorkomen dat percelen tussen wal en schip raken en ook de voor ons onbekende locaties worden meegenomen, wordt het project gebiedsgericht (per polder en per straat) aangepakt. Conform het plan van aanpak zal Delfland in 2011 starten met de bedrijfsbezoeken in de polders Oranjepolder, Wippolder, Oude en Nieuwe Broekpolder en de Dorppolder. Afsprakenbrief Naar aanleiding van de fysieke controle wordt een (handhavings)brief (brief met afspraak wanneer aangesloten) verzonden met daarin de termijn opgenomen waarbinnen aangesloten moet worden. Tussentijdse bezoeken en correctiebrief Indien noodzakelijk volgen tussentijdse bezoeken en wordt een brief verzonden indien afspraken niet worden nagekomen. Eindcontrole Na afloop van de termijn vindt de eindcontrole plaats of het bedrijf is aangesloten. Zo niet, dan wordt een bestuursrechtelijk handhavingstraject opgestart. Pagina 4 van 7
5. Informatie en communicatie Samenvatting aanpak project Juist (nu) aansluiten Binnen het project speelt informatie-uitwisseling en communicatie een zeer belangrijke rol. Hiervoor wordt momenteel een communicatieplan opgesteld. Daarnaast wordt een stappenplan voor de communicatie met de huiseigenaren en bedrijven binnen het project opgesteld. Voor de communicatie wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van digitale hulpmiddelen. Over de communicatie en de aansluitstrategie vindt afstemming plaats met de betrokken gemeenten. 6. Risico- en beheersmaatregelen 1. Capaciteit/ Kennis organisatie Risico: De uitvoering van het project vraagt veel capaciteit van team Toezicht en Handhaving. Het uitgangspunt dat hiervoor een oplossing wordt gevonden. Op dit moment heeft hierover nog geen formele besluitvorming plaatsgevonden. Een risico is dat de krappe doorlooptijd van het project niet wordt gehaald door de huidige bezuiniging en organisatieontwikkeling. Beheersmaatregel: Binnen het project wordt waar mogelijk overlap benut met andere lopende projecten. De mogelijkheid voor inhuur wordt benut, maar is beperkt vanwege beperkte kennis van de glastuinbouwsector bij externe partijen 2. Financiën Risico: De uitvoering van het project veel capaciteit van team Toezicht en handhaving vraagt wordt deels controlecapaciteit ingehuurd. De financiële dekking van het project is nog niet rond. Een risico is dat hierdoor de doorlooptijd van het project niet wordt gehaald. Beheersmaatregel: Binnen het project wordt waar mogelijk overlap benut met andere lopende projecten. De werkzaamheden in 2012 opnieuw prioriteren en bestuurlijke keuzes laten maken om werkzaamheden niet uit te voeren, zodat capaciteit beschikbaar komt. 3. Afvoercapaciteit riolering Risico: Een aantal afvalwaterstromen mogen op het oppervlaktewater worden geloosd indien in verband met de capaciteit van het openbaar riool of het zuiveringstechnische werk niet volledig op het openbaar riool kan worden geloosd. In dit geval vindt de lozing op riool en vervolgens oppervlaktewater plaats in de volgorde zoals in het besluit is aangegeven. Bedrijven dienen echter eerst de nodige voorzieningen te treffen (afvalwaterbuffer en/of telemetri) om het aanbod van afvalwater af te stemmen op de afvoercapaciteit van de riolering. Beheermaatregel: Afspraken maken met de gemeente over informatie-uitwisseling en over de benutting van de afvoercapaciteit. Afgestemd wordt wanneer de volledige afvoercapaciteit is benut en wanneer het noodzakelijk is dat op de bedrijven voorzieningen worden getroffen en, in het uiterste geval, dat de minst verontreinigde waterstromen worden afgekoppeld. 4. Inzet gemeenten Risico: Als gevolg van het ontbreken van de benodigde menskracht en middelen binnen de gemeenten bestaat het risico dat samenwerking op het gebied van communicatie en gegevensuitwisseling niet goed en/of voldoende plaatsvindt. Beheermaatregel: De afspraken met de gemeente Westland zijn reeds geborgd in de op 2 februari 2011 ondertekende Nieuwe uitvoeringsovereenkomst Riolering Glastuinbouw Westland. Met de andere betrokken gemeenten wil Delfland de komende maanden vergelijkbare afspraken maken. Het is belangrijk in de bestuurlijke overleggen met gemeenten hiervoor aandacht te vragen voor ambtelijke inzet van gemeenten bij dit project. 5. Discussie overgangsperiode Risico: In het Besluit glastuinbouw en Lozingenbesluit Wvo huishoudelijk afvalwater is een overgangstermijn van 3 en resp. 5 jaar geregeld voor het lozen op de riolering. Dit betreft echter alleen de lozingen van huishoudelijk afvalwater, mits de lozing plaatsvindt via een septic tank van 6 m 3. De verwachting is, dat (glastuinbouw) bedrijven en dat eigenaren van Pagina 5 van 7
(bedrijfs)woningen veelal geen aanspraak kunnen maken op deze overgangstermijn, omdat nagenoeg nergens de capaciteit van septic tank is vergroot naar 6 m 3. Met de diverse buurwaterschappen en de Unie van Waterschappen zit Delfland in deze interpretatie van de wetgeving op één lijn. Met de gemeente Westland bestaat hierover echter een verschil van inzicht. Uitgangspunt in de samenwerking is te streven naar zo snel mogelijk juist aansluiten. Beheermaatregel: Delfland start met het project in de polders waar als eerste riolering is aangelegd. In deze polders in de 3 jaar termijn inmiddels ruimschoots verstreken. In de communicatie over het project en bij de informatieve bedrijfsbezoeken zal Delfland de juiste interpretatie van de overgangstermijn uitleggen en toegelicht. Zie verder Activiteitenbesluit. 6. Activiteitenbesluit Risico: In 2012 worden de agrarische activiteiten in het activiteitenbesluit en regeling geïntegreerd, waarmee het Besluit glastuinbouw komt te vervallen. Tijdens het opstellen van het plan van aanpak lag de concept versie ter inzage. Een mogelijk risico is dat de handhaving als gevolg van wijzigingen van wet- en regelgeving niet meer doelmatig kan plaatsvinden. Beheermaatregel: Waar mogelijk is en wordt de zienswijze van Delfland kenbaar gemaakt en ambtelijk en zo nodig bestuurlijk invoeld uitgeoefend op het wetgevingstraject. Een andere mogelijkheid is meer inzet op communicatie naar de doelgroep. Pagina 6 van 7
Bijlage I: procedure aansluiten op riolering Procedure aansluiten op riolering Informatieve brief (per polder/per straat) Aangesloten Goedbrief Inventariserend bezoek Afsprakenbrief Indien nodig tussentijdse bezoeken Indien nodig een correctiebrief ivm niet nakomen afspraken Eindcontrole Deels aangesloten, ivm capaciteit Aanvullend overleg gemeente en brief met bevestiging en/of afspraken met bedrijf/woning Loost nog op oppervlaktewater Start handhavingstraject Communicatie over project