Seksuele Gezondheid Thermometer 211 GGD en Oost-Nederland
Seksuele gezondheid nóg beter in beeld Voor u ligt de derde Thermometer met cijfers over de seksuele gezondheid in Oost-Nederland. De naam SoaSense is door het Ministerie van Volksgezondheid omgedoopt tot Seksuele Gezondheid. Het geeft duidelijk(er) aan waar ons aanbod zich op richt. Om de seksuele gezondheid in onze Oostelijke regio zo goed mogelijk in beeld te brengen hebben we dit keer naast de cijfers van de GGDpoli s ook gegevens opgenomen uit E-movo 1 en twee jongerenprojecten: Seks onder je 25e 2 en Project L(iefde). Daarnaast besteden we extra aandacht aan de doelgroep prostituees. Zo brengen we de seksuele gezondheid in Gelderland en Overijssel steeds fijnmaziger in beeld. Voor de GGD-poli s en ketenpartners in de soabestrijding en seksualiteitszorg (Sense) biedt de Thermometer aanknopingspunten voor beleidsvorming. Gemeenten kunnen er hun voordeel mee doen bij het uitwerken van de gemeentelijke nota s over lokaal gezondheidsbeleid. Wij wensen u veel leesplezier en profijt van deze Thermometer Seksuele Gezondheid. De cijfers zijn zoals gebruikelijk onderverdeeld in een Soa-deel (roze) en Sense-deel (paars). Mocht u vragen hebben, schroom dan niet om contact met ons op te nemen. Onze gegevens vindt u achterop de Thermometer. seksuele gezondheid 1 Het Elektronische Monitor en Voorlichtingsonderzoek (E-Movo) wordt 1x per 4 jaar uitgevoerd door de GGD en in Twente en Gelderland bij kinderen in klas 2 en 4 van het voortgezet onderwijs. De resultaten van E-Movo 211 komen in 212 op de websites van de GGD en. SoaSense Oost-Nederland is de GGD en uit Oost- Nederland dankbaar voor het beschikbaar stellen van de gegevens over Sense uit E-Movo 211. 2 Voor meer informatie zie www.seksonderje25e.nl
Hoe werken Soa en Sense samen? Het Centrum Seksuele Gezondheid Oost-Nederland is een samenwerkingsverband van de zes GGD en in Gelderland en Overijssel: GGD Regio Nijmegen (projectleiding), GGD Gelre-IJssel, GGD IJsselland, GGD Regio Twente, GGD Rivierenland en de Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland Midden (VGGM, vóór 211 HGM). Al deze GGD en hebben een of meer poli s van waaruit Soa- en Sense-consulten worden verzorgd. Verschil tussen Soa en Sense Bij de Soa-consulten ligt de nadruk op soa(klachten) en bij Sense-consulten op een laagdrempelig aanbod om seksualiteitsproblemen bij jongeren onder de 25 jaar bespreekbaar te maken. Eenvoudige vragen worden zelf opgepakt, meer complexe vragen worden doorverwezen naar ketenpartners. In de GGD-regio Gelderland-Midden (VGGM) voert ook het Mildredhuis 3 spreekuren Seksuele Gezondheid uit. Verder worden in diverse ziekenhuizen in Oost-Nederland spreekuren aangeboden onder regie van de GGD en. Doelgroepen Bezoekers uit risicogroepen kunnen op de poli s gratis en anoniem terecht voor screening en behandeling van de belangrijkste soa s en al hun vragen over seksualiteit. De risicogroepen zijn: mensen met veel wisselende seksuele contacten, mannen die seks hebben met mannen (MSM), prostituees en prostituanten, mensen die afkomstig zijn uit een gebied waar veel hiv of andere soa s voorkomen, mensen met een partner uit een van de genoemde groepen, en jongeren onder de 25 jaar. Verder is het spreekuur bedoeld voor mensen met soa-klachten en mensen die gewaarschuwd of doorverwezen zijn in verband met een soa. Mensen die niet tot een van deze groepen behoren, worden voor soa- en seksualiteitszorg doorverwezen naar de huisarts. Samenwerking met gemeenten De Soa- en Sense-consulten worden gefinancierd uit de subsidieregeling Publieke Gezondheid (onderdeel Aanvullende Hulpverlening Seksuele Gezondheid ). Deze subsidieregeling vormt een aanvulling op de Wet Publieke Gezondheid (WPG), die de primaire verantwoordelijkheid voor de volksgezondheid legt bij gemeenten. De combinatie met de WPG levert een waardevolle kruisbestuiving op voor het bereiken van de gezamenlijke doelstelling van gemeenten en GGD en: het verbeteren van de seksuele gezondheid van inwoners van Oost- Nederland. Activiteiten De preventieve activiteiten van de GGD op het gebied van seksuele gezondheid bestaan met name uit voorlichting op locatie, gericht op specifieke doelgroepen. Voor het bereiken van de 16+ doelgroep wordt met verschillende ROC s in Oost- Nederland samengewerkt, met als doel om voorlichting te geven over seksualiteit en veilig vrijen (peer-educatie). Ook met jongerencentra wordt steeds vaker samengewerkt: in het Project L(iefde) traint de GGD jongerenwerkers om het thema seksualiteit met name onder allochtone jongeren beter bespreekbaar te maken. Vervolgens zetten zij gezamenlijk voorlichtingsactiviteiten op voor de jongeren. Deze samenwerking met verschillende partijen zorgt voor een breder draagvlak en groter bereik bij het verbeteren van de seksuele gezondheid onder jongeren in Oost- Nederland. 3 Vorig jaar vermeldden we in enkele grafieken het Mildredhuis apart als Sense-aanbieder. In deze Thermometer is het Mildredhuis steeds opgenomen in het totaal van VGGM. seksuele gezondheid
Conclusies Seksuele Gezondheid in Oost-Nederland seksuele gezondheid Groei Soa-consulten zwakt af, meer soa s gevonden In 211 is het aantal Soa-consulten wederom gestegen, maar de totale groei van het aantal Soaconsulten is in verhouding tot voorgaande jaren sterk afgenomen. Ondanks de afzwakkende groei van het aantal consulten, is het percentage opgespoorde en behandelde soa s bij de poli s verder gestegen, van 14,2% in 21 naar 14,6% in 211. Afgaand op deze groei, lijkt het erop dat de landelijk ingezette strategie succesvol is geweest: minder focus op het uitbreiden van Soa-consulten en meer op het bereiken van risicogroepen. Landelijk is de groei van het aantal consulten met 8% gestegen en is het percentage gevonden soa s vergelijkbaar (14%) met dat van Oost-Nederland. Groei gonorroe bij vrouwen en MSM-doelgroep Hoewel chlamydia voor alle doelgroepen nog steeds de meest voorkomende soa is, valt in 211 de stijging van het percentage gevonden gonorroe onder vrouwen en de MSM-doelgroep op. Ook landelijk zien we dat bij deze doelgroepen meer gonorroe wordt gevonden. De percentages gevonden syfilis en hiv in Oost-Nederland zijn aanzienlijk hoger bij de MSM-doelgroep dan bij vrouwen en heteromannen. Het percentage gevonden chlamydia is lager bij de MSM-doelgroep: 1,1%. Bij vrouwen is dat 12,4% en bij heteromannen 13,1%. Landelijk zijn de cijfers voor chlamydia bij de MSM-doelgroep ook lager: 1,5% (MSM), 11,4% (vrouwen) en 12,1% (heteromannen). Preventie onder prostituees blijft belangrijk De percentages chlamydia en gonorroe die in 211 bij de doelgroep prostituees werden gevonden, zijn in vergelijking met de totale clientèle van de GGD-poli s laag. Niettemin: iedere gevonden soa onder de doelgroep prostituees is winst voor de publieke gezondheid, vanwege het verspreidingsrisico van deze groep. Soa-preventie onder prostituees blijft daarom hoge prioriteit houden. Stabilisering van het aantal Sense-consulten In 211 lijkt ook het aantal Sense-consulten te stabiliseren, nadat we tussen startjaar 29 en vervolgjaar 21 een verdubbeling zagen. Net als in de vorige jaren zijn anticonceptie en seksualiteit de meest besproken onderwerpen, en worden de Sense-consulten voornamelijk door vrouwen bezocht. Ten opzichte van de eerste twee jaar Sense stijgt het aandeel mannelijke bezoekers. Bekendheid onder 15-19 jarigen kan beter Onder scholieren van het voortgezet onderwijs is de bekendheid van Sense groter onder vierdeklassers (15/16 jaar) dan onder tweedeklassers (13/14 jaar), zo blijkt uit E-Movo. Desondanks is het aandeel bezoekers van 15-19 jaar op de poli s Seksuele Gezondheid klein in verhouding tot de groep van 2-24 jaar. Omdat 15-19 jarigen seksueel actiever worden, maar nog minder ervaren en (dus) kwetsbaarder zijn, is het van belang de bekendheid van Sense onder deze jongere doelgroep te vergroten. Poli s Seksuele Gezondheid blijven nodig De poli s Seksuele Gezondheid spelen een belangrijke rol bij de bestrijding van soa s en het verbeteren van de seksuele gezondheid in de provincies Gelderland en Overijssel. De overdracht van soa s onder risicogroepen blijft aanzienlijk (het vindpercentage is in 211 zelfs iets gestegen) en is daarmee bedreigend voor de volksgezondheid. De spreekuren Seksuele Gezondheid bieden jongeren de laagdrempelige toegang die ze nodig hebben om advies over seksualiteit in te (durven) winnen. Vanuit preventief oogpunt is het belangrijk om deze kwetsbare groep zo snel en breed mogelijk te bereiken, zodat jongeren niet met problemen blijven rondlopen die van kwaad tot erger kunnen worden.
Focus op Soa-risicogroepen werkt Zowel het aantal Soa-consulten als het aantal gevonden soa s in Oost-Nederland kent sinds 27 een gestage groei. Vanuit de subsidieregeling Aanvullende Hulpverlening Seksuele Gezondheid is gesteld dat meer groei van het aantal consulten niet wenselijk is. Omdat het soa-vindpercentage hieronder niet mag lijden, richtten de poli s zich het afgelopen jaar op het nog beter bereiken van de risicogroepen. Daarbij werden geïnteresseerde cliënten vooraf geselecteerd op hun risicogedrag. Deze aanpak lijkt te werken: het aantal consulten in 211 groeide nauwelijks (4% versus 23% in 21), terwijl het aantal gevonden soa s bij de poli s gelijk bleef of zelfs licht steeg. Zoals in grafiek 1 te zien is, laten alle GGD en een stijgende, maar afzwakkende tendens zien in het aantal uitgevoerde Soa-consulten (linkeras). Bij GGD Gelre-IJssel daalde het aantal consulten in 211 ten opzichte van 21. Dit is het logische gevolg van de overgang van de gemeente Deventer van GGD Gelre-IJssel naar GGD IJsselland, waarmee tegelijkertijd de stijging van het aantal consulten bij GGD IJsselland verklaard wordt. De gemiddelde stijging van het aantal consulten in 211 is zwakker dan de landelijke trend. Landelijk is het aantal consulten namelijk met 8% gestegen ten opzichte van 21. In grafiek 1 is op de rechteras het aantal uitgevoerde Soa-consulten per 1. inwoners weergegeven. Uit de grafiek valt af te lezen dat VGGM de sterkste stijging per 1. inwoners ten opzichte van 21 heeft doorgemaakt, gevolgd door GGD IJsselland. Grafiek 1: aantal Soa-consulten per GGD, in totaal en per 1. inwoners (27-211) 4 12 35 3 25 1 8 2 6 15 1 5 4 2 7 Regio Nijmegen 11 7 Gelre- IJssel 11 7 IJsselland 11 7 Regio Twente 11 7 Rivierenland 11 7 VGGM 11 aantal Soa-consulten aantal Soa-consulten / 1. inwoners Bezoekerskenmerken Bijna de helft (49%) van de bezoekers van de Soa-spreekuren in de regio Oost is jonger dan 25 jaar (zie ook grafiek 5), landelijk is dit 44%. De man-vrouw verdeling onder de bezoekers is nagenoeg evenwichtig: 49% van het totaal aantal bezoekers van de Soa-consulten is vrouw en 51% is man. Onder de bezoekers jonger dan 25 jaar, is de verdeling schever: 63% vrouw tegenover 37% man. Van alle bezoekers rekent de grote meerderheid (87%) zich tot de Nederlandse bevolkingsgroep. Daarna vormen bezoekers uit Oost-Europa (1,4%) en andere Europese landen (,7%) de grootste bevolkingsgroepen bij de Soa-consulten. Soa
Van het totaal aantal mannelijke bezoekers van de Soa-consulten geeft 39% aan seks te hebben met mannen. In grafiek 2 is af te lezen dat deze percentages enigszins variëren tussen de GGDregio s: van 19% bij GGD Rivierenland tot 48% bij VGGM. In de groep mannen jonger dan 25 jaar, geeft 19% aan seks met mannen te hebben. Ook hier varieert het percentage van 9% bij GGD Rivierenland tot 27% bij GGD IJsselland. Mogelijk is het verschil tussen het aandeel MSMers (39%) op de totale groep mannen en het aandeel MSM-ers tot 25 jaar (19%) te verklaren uit het feit dat de jonge MSM-doelgroep nog niet goed bereikt wordt; hier valt winst te behalen. Grafiek 2: percentage mannelijke bezoekers met MSM-voorkeur van totaal aantal mannelijke bezoekers, per GGD (211) 5 45 4 35 3 25 2 15 1 5 Regio Nijmegen Gelre-IJssel IJsselland Regio Twente Rivierenland VGGM Totaal regio Oost % van totaal aantal mannen % van mannen tot 25 jaar Soa
Soa-vindpercentages In 211 werden één of meer soa s vastgesteld bij 14,6% van de bezoekers van de poli s Seksuele Gezondheid in de regio Oost. Dit percentage is in vergelijking met 21 (14,2%) voor Oost licht gestegen en vergelijkbaar met het landelijke percentage in 211 van 14%. In grafiek 3 is op de linkeras af te lezen dat het aantal bezoekers bij wie één of meer soa s worden vastgesteld (aantallen per 1. inwoners), stijgt bij de meeste GGD en. Als regio presteren we dus steeds beter in het bereiken van de risicogroepen. Het percentage positieve testen gerelateerd aan het aantal consulten (grafiek 3, rechteras) varieert van 11% bij GGD Rivierenland tot ruim 16% bij GGD IJsselland. Opvallend is de afname van het vindpercentage voor GGD Rivierenland. Grafiek 3: aantal bezoekers met één of meer vastgestelde soa s per 1. inwoners en soa-vindpercentage uitgesplitst naar aantal consulten, per GGD (27-211) 16 14 12 1 8 6 4 2 25 2 15 1 5 7 Regio 11 7 Gelre- Nijmegen IJssel 11 7 IJsselland 11 7 Regio Twente 11 7 Rivierenland 11 7 VGGM 11 aantal bezoekers met vastgestelde Soa / 1. inwoners soa-vindpercentage Stijging gonorroe In 211 is chlamydia wederom de meest voorkomende soa (zie afbeelding 1). Bij ruim driekwart van het totaal aantal vastgestelde soa s in 211 (2256) gaat het om chlamydia (1725), gevolgd door gonorroe (416), syfilis (67) en HIV (48). Het aandeel gonorroe is gestegen: van 16,5% in 21 naar 18,5% in 211. 3% 2% 18% gonorroe chlamydia syfilis hiv Afbeelding 1: vastgestelde soa uitgesplitst naar type, in percentages van het totaal aantal vastgestelde soa s 77% Soa
Soa-vindpercentage per doelgroep In grafiek 4 zijn de aantallen consulten onder specifieke doelgroepen weergegeven voor 28 tot en met 211. Daarnaast is op de rechteras af te lezen hoe hoog de percentages gevonden soa s voor elk van deze doelgroepen per jaar waren. Hieruit blijkt dat er in vergelijking met voorgaande jaren sprake is van een lichte stijging in het percentage gevonden chlamydia bij vrouwen en heteromannen. Bij de MSM-doelgroep schommelt de trend, en lijkt over het geheel genomen het percentage gevonden chlamydia tussen 28 en 211 gelijk gebleven (rond de 1%). Het aantal positieve gonorroe-testen is gestegen ten opzichte van 21. Ook landelijk is dat het geval. Uit grafiek 4 blijkt dat het percentage gevonden gonorroe in Oost-Nederland licht stijgt onder vrouwen en de MSM-doelgroep. Onder heteromannen daalde het percentage positieve gonorroe-testen licht. Evenals voorgaande jaren zijn de percentages gevonden syfilis en hiv laag. Omdat deze percentages voor vrouwen en heteromannen niet hoger zijn dan,4%, zijn ze in grafiek 4 weggelaten. Wel zijn de vindpercentages syfilis en hiv weergegeven voor de MSM-doelgroep. Onder deze groep zijn de percentages namelijk opvallend hoog in vergelijking met de beide andere groepen: ongeveer 2%. Dit is gelijk aan de landelijke percentages gevonden syfilis en hiv voor deze doelgroep. Grafiek 4: aantal consulten en percentages positieve testen chlamydia, gonorroe, syfilis en hiv, per doelgroep (28-211) 8 14 % 7 6 5 4 3 2 1 12 1 8 6 4 2 aantal consulten % pos. chlamydia % pos. gonorroe % pos. syfilis % pos. hiv Soa-vindpercentage per leeftijdsklasse Grafiek 5 laat het aantal consulten zien per leeftijdsklasse en daarnaast, op de rechteras, het percentage positieve soa-testen binnen elke groep. Net als vorig jaar vinden we de hoogste vindpercentages binnen de groep 15-19 jarigen. Soa
Grafiek 5: aantal consulten en soa-vindpercentage per leeftijdsklasse (211) 6 55 5 45 4 35 3 25 2 15 1 5 <15 jaar 15-19 2-24 25-29 3-34 35-39 4-44 45-49 5-8 2 % 18 16 14 12 1 8 6 4 2 aantal consulten % pos. soa Preventiebeleid bij prostituees blijft belangrijk Door hun risicogedrag lopen mensen die seks hebben voor geld, meer risico op soa s. Deze groep brengen we daarom apart in beeld onder de noemer prostituees. In werkelijkheid is de doelgroep ruimer dan de naam doet vermoeden. Van 27 tot 21 steeg het aantal consulten bij prostituees in Oost-Nederland van 575 tot 87. In 211 vonden er in totaal 792 consulten plaats bij prostituees; een lichte daling ten opzichte van 21. De soa-vindpercentages onder prostituees liggen al jaren onder die van het totale aantal bezoekers in de regio Oost. De verschillen lopen sinds 29 zelfs steeds verder op: het vindpercentage voor de totale groep was in 29 13,9% en voor prostituees 8,6% (een verschil van 5,3%), terwijl dat in 211 14,6% versus 8,5% was (een verschil van 6,1%). Het lijkt erop dat het soa-preventiebeleid bij prostituees vruchten afwerpt. Preventiebeleid is juist voor deze risicogroep zeer belangrijk, omdat soa s bij prostituees extra risico s opleveren voor de volksgezondheid: door hun vele sekscontacten gaat verspreiding sneller. Grafiek 6 geeft een overzicht van het aantal Soaconsulten bij prostituees tussen 27 en 211 voor alle GGD en in Oost-Nederland. We zien dat het totale aantal consulten bij prostituees in alle GGD en door de jaren heen ofwel ongeveer gelijk is gebleven (Regio Nijmegen, VGGM), ofwel is gestegen (Gelre-IJssel, IJsselland, Regio Twente, Rivierenland). Ten opzichte van 27 is er sprake van een daling van het soa-vindpercentage bij alle GGD en, met uitzondering van GGD IJsselland (grafiek 6, rechteras). Omdat de aantallen consulten bij prostituees voor GGD Rivierenland erg klein zijn, zijn de soa-vindpercentages voor deze regio niet weergegeven in grafiek 6. De grootste groep van de prostituees die naar de Soa-consulten kwam in 211, rekent zich tot de Nederlandse bevolkingsgroep (afbeelding 2). Daarna komen de Oost-Europese prostituees (18%) en prostituees uit de Midden- en Zuid- Amerikaanse bevolkingsgroep (8%). Overigens gaat het ook hier om kleine aantallen; de laatstgenoemde groep bestaat uit 61 prostituees. Net als onder de totale groep bezoekers is chlamydia de meest gevonden soa bij prostituees. Wel liggen de percentages positieve testen een stuk lager bij de prostituees. Zo was het vindpercentage voor chlamydia onder prostituees in 211 7%, terwijl dat onder de totale bezoekersgroep 12% was. Verder valt op dat het percentage gevonden gonorroe onder prostituees niet steeg in 211 (zoals bij de totale bezoekersgroep), maar juist daalde van 2,6% naar 1,8%. De percentages positieve syfilis- en hiv-testen onder prostituees wijken niet af van de totale bezoekersgroep. Soa
Grafiek 6: aantal Soa-consulten en soa-vindpercentages bij prostituees, per GGD (27-211) 3 3 25 25 2 2 15 15 1 1 5 5 7 Regio Nijmegen 11 7 Gelre- IJssel 11 7 IJsselland 11 7 Regio Twente 11 7 Rivierenland 11 7 VGGM 11 aant. consulten bij prostituees % pos. soa bij prostituees 1% 2% 2% 8% 1% 5% Nederland Oost-Europa Europa overig Afrika (ten zuiden van Sahara) Afbeelding 2: consulten prostituees uitgesplitst naar etniciteit, in percentages (211) Azië 18% 62% Midden-/Zuid-Amerika Turkije Nederlandse Antillen Marokko/Noord-Afrika Suriname Onbekend Soa en hiv in Nederland Uit de landelijke soa-registraties blijkt in 211 opnieuw een lichte toename van zowel het aantal consulten als het vindpercentage van soa s. Het percentage bezoekers bij wie een of meer soa s zijn gediagnosticeerd (chlamydia, gonorroe, infectieuze syfilis, hiv of hepatitis B) blijft hoog: bijna 14%. Bij 2% van de MSM-doelgroep en bij 13% van de vrouwen en heteroseksuele mannen werden een of meer soa s gediagnosticeerd. Soa
Sense ook bij jongste doelgroep bekend(er) Dit jaar maken we in de Thermometer voor het eerst gebruik van vragen die bij het E-Movo onderzoek zijn gesteld aan scholieren uit klas 2 en 4 van het voortgezet onderwijs. GGD en in Gelderland en Twente hebben scholieren o.a. gevraagd of ze wel eens gehoord hebben van het Sensespreekuur en de Sense-website. In grafiek 7 zijn per GGD-regio 4 de percentages weergegeven van scholieren die aangeven bekend te zijn met Sense. Hieruit blijkt dat het Sense-spreekuur iets bekender is dan de Sense-website: 8 tot 16% heeft wel eens van het spreekuur gehoord, 5 tot 12% kent de website. Omdat de bekendheid van de website ook bij verdere uitsplitsingen, zoals naar geslacht, steeds wat lager is dan die van het spreekuur, wordt in de volgende grafieken alleen de bekendheid van het spreekuur verder uitgesplitst. Grafiek 7: bekendheid met Sense-spreekuur (ook uitgesplitst naar geslacht) en Sense-website, in percentages (211) 2 18 16 14 12 1 8 6 4 2 Regio Nijmegen Gelre-IJssel Regio Twente Rivierenland VGGM Totaal regio Oost muv IJsselland spreekuur, totaal website, totaal spreekuur, jongen spreekuur, meisje Uit de cijfers blijkt dat de bekendheid van het spreekuur bij alle GGD en groter is onder meisjes dan onder jongens (grafiek 7), onder 4e-klassers dan onder 2e-klassers (grafiek 8), en onder scholieren die aangeven ooit seksueel actief te zijn geweest, dan onder scholieren die nog geen seksuele ervaring hebben (grafiek 8). Bij alle GGD en is de bekendheid van het Sense-spreekuur onder seksueel actieve scholieren dubbel zo hoog als onder seksueel inactieve scholieren. Hieruit blijkt dat de Sense-spreekuren een belangrijk deel van hun doelgroep bereiken. Dankzij de E-Movo cijfers hebben we voor het eerst beter inzicht in de bekendheid van Sense onder jongeren. Wel moeten we opmerken dat het hier alleen om de jongste Sense-doelgroep gaat; de E-Movo scholieren zijn gemiddeld 14 en 16 jaar oud. Dat de bekendheid van Sense groter is onder 16-jarigen dan onder 14-jarigen, is niet verwonderlijk, aangezien 16-jarigen in de regel seksueel actiever zijn. Het bereiken van de onervaren jongste doelgroep verdient wat ons betreft nog steeds extra aandacht. 4 GGD IJsselland heeft geen E-Movo uitgevoerd en komt daarom in de grafieken niet voor. sense
Grafiek 8: bekendheid met Sense-spreekuur, uitgesplitst naar klas en seksuele (in)activiteit, in percentages (211) 35 3 25 2 15 1 5 Regio Nijmegen Gelre-IJssel Regio Twente Rivierenland VGGM Totaal regio Oost muv IJsselland spreekuur, klas 2 spreekuur, klas 4 spreekuur, seksueel inactief spreekuur, seksueel actief Sense-consulten in Oost-Nederland In 211 zijn er in Oost-Nederland bijna 1.57 Senseconsulten uitgevoerd. Dit is een lichte afname in vergelijking met 21, toen het aantal Senseconsulten zich verdubbeld had ten opzicht van het jaar daarvoor. Het aantal consulten lijkt zich dus te stabiliseren. Mogelijk is dit een gevolg van de integratie van Soa- en Sensespreekuren tot één spreekuur Seksuele Gezondheid. Hierdoor zal een eenvoudige seksualiteitshulpvraag van een jongere onder de 25 jaar, eerder geregistreerd worden in het digitale Soa-dossier en dus niet als Senseconsult worden geregistreerd. Uit de cijfers over 211 blijkt wederom dat het Sense-spreekuur wel steeds beter de jongeren onder de 25 jaar bereikt: 94% van de bezoekers was jonger dan 25 jaar, in 29 lag dit percentage op 9%. In grafiek 9 is te zien dat meer dan de helft van de bezoekers tussen de 2 en 24 jaar oud is. Het totaal aantal bezoekers van het Sensespreekuur onder de 15 jaar (6%) is klein ten opzichte van het totaal aantal bezoekers tussen de 15 en 25 jaar. Dit percentage is ten opzichte van 21 ongeveer gelijk gebleven. 6 5 Grafiek 9: Sense-consulten uitgesplitst naar leeftijd, in percentages (211) 4 3 2 1 <15 15-19 2-24 25+ sense
Meer vrouwen dan mannen De man-vrouw verdeling bij de Sense-consulten is scheef: 83% van het aantal bezoekers is vrouw. Wellicht hangt dit samen met het feit dat bijna de helft van de consulten betrekking heeft op vragen over anticonceptie en (ongewenste) zwangerschap. Ook kan het hoge aandeel vrouwen deels te maken hebben met de functie van het Mildred- Voor de meeste GGD en is het aantal consulten in 211 gestegen, zij het minder explosief dan in 21 (grafiek 1). In de Regio Nijmegen en in Gelre-IJssel is sprake van een afname in het aantal consulten ten opzichte van 21. Wanneer we kijken naar het aantal consulten per 1. inwohuis als abortuskliniek. Landelijk is de man-vrouw verdeling eveneens scheef: 78% van de bezoekers van de Sense-spreekuren is vrouw. Overigens wordt het aandeel mannen onder de bezoekers in Oost-Nederland langzaam groter: van 12% in 29 naar 17% in 211. Grafiek 1: aantal Sense-consulten per GGD, in totaal en per 1. inwoners (29-211) 5 4 3 2 1 9 Regio 11 9 Gelre- Nijmegen IJssel 11 9 IJsselland 11 9 Regio Twente 11 9 Rivierenland 11 9 VGGM 11 aant. Sense-consulten aant. Sense-consulten / 1. inwoners ners (grafiek 1) kunnen we vaststellen dat door GGD Rivierenland de meeste consulten worden uitgevoerd (74) gevolgd door VGGM (71) en GGD Regio Nijmegen (61). Ten opzichte van 29 is het aantal Sense-consulten per 1. inwoners in de gehele regio Oost flink gestegen. sense
Anticonceptie nummer 1 Als we kijken naar de thema s van de consulten valt op dat meisjes veruit in de meerderheid zijn als het gaat om vragen over anticonceptie, fertiliteit en (ongewenste) zwangerschap. De meeste vragen van jongens hebben betrekking op seksualiteit en soa s. Grafiek 11 geeft een beeld van de verdeling naar thema bij Sense-consulten in de periode 29-211. De meeste vragen gaan over anticonceptie. Het toepassen van anticonceptie wordt steeds gebruikelijker: bijna driekwart (7%) van de jongeren gebruikt anticonceptie bij hun eerste seksuele ervaring, zo blijkt uit het onderzoek Seks onder je 25 e. Ten opzichte van 21 is het aandeel vragen over anticonceptie gestegen. We zien verder dat het percentage vragen met betrekking tot seksualiteit bijvoorbeeld vragen over vrijen, pijn bij het vrijen en klaarkomen stijgt sinds 29. Opvallend is het blijvend hoge percentage consulten rond seksueel geweld. Evenals in 21 ging 8% van de consulten over dit onderwerp. In de regio Oost-Nederland is dit percentage ruim hoger dan het landelijke cijfer van 2,3%. De resultaten van Seks onder je 25 e bieden meer inzicht in het thema seksueel geweld: ongeveer 7% van de meisjes heeft ooit geslachtsgemeenschap tegen haar wil gehad; bij jongens is dat 2%. Grafiek 11: Sense-consulten uitgesplitst naar onderwerp, in percentages (29-211) 4 35 3 25 2 15 1 5 anticonceptie (ongew.) zwanger fertiliteit seksualiteit seks. geweld soa anders 29 21 211 sense
Niet bij alle GGD en in Oost-Nederland is anticonceptie het meest besproken onderwerp tijdens de Sense-consulten. Bij GGD Regio Nijmegen en GGD Gelre-IJssel gaan de meeste consulten over seksualiteit. Ook bij de andere GGD en is seksualiteit een veelbesproken onderwerp (zie grafiek 12). Grafiek 12: Sense-consulten uitgesplitst naar onderwerp in percentages, per GGD (211) 1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % Regio Nijmegen Gelre-IJssel IJsselland Regio Twente Rivierenland VGGM anticonceptie (ongew.) zwanger fertiliteit seksualiteit seks. geweld soa anders sense
Colofon De Thermometer Seksuele Gezondheid is een uitgave van SoaSense Oost-Nederland en verschijnt 1 keer per jaar. Overname van gegevens is toegestaan, mits voorzien van bronvermelding. Jaar van uitgave: 212. Tekst, figuren en tabellen Annika Smits (onderzoeker epidemiologie), Hanna Bos (coördinator Soa Oost-Nederland), Rinske van der Bij (coördinator Sense Oost-Nederland), Bertine Spooren (arts Seksuele Gezondheid GGD Regio Nijmegen), Annemarie van Daal (projectleider Seksuele Gezondheid Oost-Nederland). Redactieadres GGD Regio Nijmegen, asmits@ggd-nijmegen.nl Seksuele Gezondheid Thermometer 211 GGD en Oost-Nederland Soa