OPEN FORUM KINDERRECHTENCOALITIE VLAANDEREN 29 APRIL 2008 EEN PRAKTIJKVOORBEELD: DE PLEINSCHOOL GROENINGEKANT KORTRIJK Opgesteld door: Ludwig Poignie (leraar, begeleider, GOK-coördinator) ❶ Gelijke kansen en taalbeleid in de Pleinschool Groeningekant Kortrijk Werken aan Gelijke Onderwijskansen is een van de belangrijkste opdrachten voor een school. Kansen bieden aan elke leerling om tot een maximale ontwikkeling te komen, ongeacht zijn of haar herkomst of geslacht, behoort tot één van de grootste uitdagingen van ons hedendaags onderwijs. De algemene doelstelling van de werking rond Gelijke Onderwijskansen moet altijd kaderen binnen deze drie gebieden: het realiseren en optimaliseren van de leer- en ontwikkelingskansen van ALLE leerlingen het vermijden van uitsluiting, segregatie en discriminatie het bevorderen van de sociale cohesie Dit alles werkt vanzelfsprekend over de drie belanghebbende niveaus heen: leerlingen, leerkrachten en school. Maar omdat elke school anders is, heeft die ook de vrijheid om de toegekende GOK-uren zodanig aan te wenden, dat een zo groot mogelijk aantal leerlingen van die specifieke school i.c. de Pleinschool Groeningekant aan de andere kant van de rivier geraakt. De drie sleutelwoorden bij Gelijke Onderwijskansen begeleiden, coachen en coördineren bieden ons dan ook een unieke kans om tot een doordacht zorgbeleid te komen. Met een realistische kijk op wat mogelijk is. Maar met een even ambitieus-gedurfde blik naar datgene waarmee we in de toekomst als centrumschool geconfronteerd kunnen worden. ❷ Definitieve keuze uit de vooropgestelde GOK-thema s In het licht van de analyse van de beginsituatie en uitgaande van de specifieke noden van de Pleinschool Groeningekant, besloten we volgende doelstellingen te weerhouden om gedurende de komende jaren ernstig aan te werken: Kinderrechtencoalitie Open Forum 29 april 2008 Ludwig Poignie 1
A. De motivatie voor ontwikkeling en leren bij de leerlingen te verhogen en de ontwikkeling en/of leerwinst bij elke leerling te maximaliseren (preventie en remediëring) B. de taalvaardigheid (luisteren en spreken, schrijven en begrijpend lezen in functionele contexten) bij leerlingen te bevorderen (taalvaardigheidsonderwijs) Aan B gekoppeld: C. de leerlingen in staat te stellen om hun sociale en culturele vaardigheden in diverse contexten positief aan te wenden (intercultureel onderwijs) ❸ Besteding van de GOK-uren A. We besteden 2uur aan taalondersteuning aan anderstaligen (zowel Frans als Nederlands). B. Eveneens 2 uur worden aangewend om onze leerlingen die het nodig mochten hebben, terdege gecontroleerd en geboekstaafd in logboeken, een vorm van huiswerkbegeleiding aan te bieden. Ervaren leerkrachten helpen de leerlingen met een breed spectrum aan vakken, en zijn een steun in het leren-lerenproces. C. Eveneens bieden we aan die leerlingen die thuis geen computer hebben of die thuis niet volledig digitaal ondersteund zijn, de kans om in het Open Leercentrum hun digitale opdrachten te vervullen of Smartschool (het didactische leerplatform van onze Groeningekant) te raadplegen. ❹ TAALVAARDIGHEIDSONDERWIJS Cursief gedrukt vindt u de concrete toepassingsmogelijkheden en -uitwerkingen op de Pleinschool Groeningekant. Leerlingen Het aantal leerlingen met een voldoende taalvaardigheid (luisteren en spreken, schrijven en contextueel begrijpend lezen) vermeerderen. Onze georganiseerde lessencyclus voor Anderstaligen. De uitgewerkte en in de lessentabellen in-gestructureerde Begeleid-Zelfstandig-Leren lessen in het daarvoor opgerichte Open Leercentrum. Het didactisch uitgewerkte taalbeleid op de Pleinschool (een praktijkvoorbeeld, op de Dag van het Nederlands gepresenteerd te Kortrijk (KULAK) in 2006, en op2 mei 2007 op een taalbeleid-colloquium te Wilrijk(Ufsia) voor een breed publiek herhaald.) Kinderrechtencoalitie Open Forum 29 april 2008 Ludwig Poignie 2
In het kader van het TAALBELEIDNASCHOLINGSPROJECT heeft begeleidster Marleen Lippens de leiding van een team begeesterde leerkrachten die de pedagogische studiedag 2007 rond dit thema uitbouwden. Het werd een speelse confrontatie met duidelijke impact. Leerkrachten Een interactieve aanpak met aangepaste handboeken en hulpmiddelen. We gebruiken op onze school Pleinschool Groeningekant het handboek Markant. Dit hulpmiddel gebruikt heel bewust de lijst der schooltaalwoorden als startbasis voor het opbouwen van de thematische structuur. Schooltaalwoorden zijn woorden waarvan een leerkracht veronderstelt dat de leerlingen ze kennen en kunnen gebruiken, maar waarvan de praktijk ons leert dat dit niet zo is! Maar liefst 350 schooltaalwoorden worden, gespreid over de eerste twee jaar, aan de leerlingen aangeboden en als te kennen leerstof verwerkt. Dat betekent dat die achterstand voor alle leerlingen op school is weggewerkt! Een duidelijke GOK-actie dus. Taken worden geen lukrake bedoening! In ons Open Leercentrum leren de leerlingen taal door zelfstandige taken uit te voeren, en niet door onderwezen te worden over taal! De taken zijn grensverleggend en relevant, vergen dan ook veel voorbereiding en zijn telkens een serieuze uitdaging voor de leerlingen. De werkgroep Nederlands moet dan ook van een grote motiverende kracht getuigen. Vanzelfsprekend zorgen die voor een grote variatie in opdrachten wat de motivatie versterkt. Leren is samenwerken Het handboek Markant staat garant voor een immense hoeveelheid coöperatieve opdrachten. Niet alleen de zwakkere lln, maar ook de sterkere blijken meer te leren als ze taken mogen uitvoeren in heterogene groepjes! Grammatica, spelling Op onze school streeft de vakgroep naar een mentaliteit waarbij grammatica en spelling niet als doel, maar wel als middel bekeken wordt om functioneel met taal om te springen. Zelfs accidenteel grammatica-onderricht krijgt zijn kansen Aandacht voor coöperatieve en alternatieve werkvormen Opnieuw verwijzen we naar Markant, dat op dit gebied heel vernieuwend werkt en een heel breed spectrum aanbiedt. (zie achteraan werkboek Markant 1 en 2: alternatieve werkvormen en didactische verwerkingsmethodes; eveneens in de handleiding) School Procedures versterken om een taalbeleid te ontwikkelen Hierbij verwijzen we opnieuw naar bijscholings- en professionaliseringsinspanningen die voor en door leerkrachten van de school worden genomen. Voor: begeleiders komen op school en houden voor de leerkrachten Nederlands een Kinderrechtencoalitie Open Forum 29 april 2008 Ludwig Poignie 3
uiteenzetting over de materie waar concrete afspraken worden gemaakt. Door: een begeleider wordt schooloverstijgend gevraagd op colloquia om over de materie de schooleigen situatie uit de doeken te doen. ❺ Initiële detectie van het aantal allochtonen met taalproblemen bij de inschrijving De laatste twee jaar hebben we met onze inschrijvingsstrategie van de Pleinschool Groeningekant geprobeerd te anticiperen op latere taalproblemen bij allochtonen. Dat doen we door onze inschrijvende mensen voldoende te briefen over de problematiek en hen attent te maken op eventuele taalachterstanden bij het inschrijven zelf. Dit is in grote mate een tijdsbesparing en een efficiëntere manier van werken. Van een vroeger stadium af kan dusdanig ingegrepen worden in het leerproces. Bij die inschrijving wordt een brief meegegeven waarin duidelijk de strategie van de Pleinschool Groeningekant in verband met allochtonen en anderstaligen wordt gestipuleerd, en waarbij ze in dit vroege stadium reeds worden uitgenodigd om, met het oog op een betere integratie, deel te nemen aan het wekelijkse extra uurtje Nederlands, of gebruik te maken van de faciliteiten voor anderstalige nieuwkomers. De leerlingen samen met hun familie worden op een eerste verkennende vergadering bijeengebracht. Daarin leggen we duidelijk uit wat die extra Nederlandse lessen inhouden, in welke mate er succeskansen bestaan, en hoe de praktische gang van zaken in zijn werk gaat. Dat de ouders daarbij betrokken zijn, is een pluspunt en stimuleert de wederzijdse integratie. De ouders appreciëren dat dan ook ten volle. Aanvankelijk werd de uitnodigingsbrief voor anderstalige nieuwkomers enkel in het Nederlands opgesteld. Sedert schooljaar 06-07 krijgen de ouders deze brief ook in het Engels en in het Frans. Zo verlagen we de drempel en werken we meer rechtstreeks naar die groep van ouders toe die het op taalgebied erg moeilijk hebben, één van de grootste doelstellingen van GOK in verband met taalproblematiek. ❻ Inspanningen in verband met taalbeleid Op school worden heel wat inspanningen gedaan om taal concreet aanwezig te laten zijn. Concrete doelstellingen: gunstige voorwaarden scheppen om alle leerlingen te brengen tot beheersing en gebruik van de standaardtaal alle leerlingen taalvaardiger laten worden de resultaten van alle leerlingen voor Nederlands en Moderne Vreemde Talen optimaliseren bijdragen tot de algemene, culturele en vakoverschrijdende vorming van alle leerlingen als school een voorbeeldfunctie vervullen door in externe en interne communicatie bijzondere aandacht te besteden aan verzorgd taalgebruik Kinderrechtencoalitie Open Forum 29 april 2008 Ludwig Poignie 4
komen tot een gemeenschappelijke visie en houding van alle schoolbetrokkenen in verband met taal, taalonderwijs, taalgebruik Taalbeleid in de Pleinschool Kortrijk * 4 peilers van ons pedagogisch project: kwaliteit - open kijk - kansen - zorg * Pleinschool = reguliere school, d.w.z. een modale school met een overwegend autochtone schoolbevolking (Van Bavel) Nederlands = standaardtaal. (Personeelsleden, leerlingen en ouders.) Probleem: dialect en de tussentaal bij de jongeren (metataal) * KWALITEIT/OPEN KIJK: alle leerlingen stimuleren tot een goede beheersing van de standaardtaal en de schooltaalwoorden algemene, culturele en vakoverschrijdende vorming van al onze leerlingen Actieplan ZORG en KANSEN: een remediaal beleid taalzwakke leerlingen, anderstalige leerlingen, dyslexie, andere didactische leerstoornissen Uitwerken van schooleigen visie op taalbeleid Alle participanten in het schoolgebeuren bewust maken van de noodzaak en de waarde van een taalbeleid. (opstarten van een Nieuwsbrief/Taalzuil/ Opstarten van een werkgroep taalbeleid Analyseren van taalsituatie op school en inventariseren van wat er op klas-, vakgroep, schoolniveau nu al aan taalbeleid gedaan wordt Bepalen van haalbare prioriteiten Taalbeleidsplan opstellen kleinschalig dynamisch proces: bijsturing Eerste poging tot analyse (inventarisatie) A. Taken en verantwoordelijkheden 1. directie : creëert gunstige omkadering - goed uitgeruste talenklassen (met internet,dvd, beamer ) - goed uitgeruste computerklassen - vaklokalen met ruime multimedia - expressie zolderruimte / Feestzaal - Open Leercentrum met erg brede multimedia - Projectwerkgang - inhaallessen Nederlands, Frans, Engels - splitsen te grote klassen voor talen - mogelijkheid en stimulans tot nascholing - inschakelen van tolken Kinderrechtencoalitie Open Forum 29 april 2008 Ludwig Poignie 5
- creëren van externe hulpkansen (Ned. lessen ) - 2. werkgroep taalbeleid = gangmaker - leraren Nederlands - vakgroep Nederlands - andere vakleerkrachten - begeleiders - ondersteuning directie B. Screening en diagnose inschrijvingsformulier: eventuele problemen gemeld (dyslexie, taalzwakte, anderstaligheid ) intakegesprek: leerlingenbegeleider en/of directie thuis en in de peergroup: dialect? Tussentaal? Algemeen Nederlands? C. Preventie en stimulering * school stelt duidelijke normen voor taalgebruik in en buiten de klas. - schoolreglement, in Klare afspraken, vademecum, in Leven en werken in de Pleinschool - leerkracht verwacht verzorgde taal / taalregister/ lichaamstaal - school eist Nederlands als voertaal op speelplaats * Intern niveau Het stimulerend taalklimaat en het cultureel schoolklimaat uiten zich in tal van activiteiten en initiatieven het verbeteren van de infrastructuur: talenklassen, multimediaklassen, video, cd, dvd in de gewone lokalen, internet mét beamer in de meeste vaklokalen, globale smartschoolintegratie, ICT, volledig uitgerust open leercentrum (drie aparte en toch verbonden ruimten ) goed uitgeruste vrije openbare jeugdbibliotheek binnen de gebouwen deelname aan taalgerichte wedstrijden: Schrijfolympiade, Groot Dictee Junior Journalistwedstrijd Poëziewedstrijd Gebroken Wit Schrijver in de klas (dit jaar Johan Vandevelde en R.H. Schoemans) Filmvertoningen in forumorganisatie (voorbereid en nabeschouwd via docu-blaadjes) (The Mighty en The man without a face) Engels toneel in onze toneelzaal op school : dit jaar Serendipity met native speakers toneelvoorstellingen n.a.v. infodagen (1 e graad): na Andersen en Mozart, vorig jaar Het magische boek (audities november, repetities elke dag vanaf januari, vier opvoeringen in april), dit jaar Hup, Jasper, Hup (met eveneens deelname van een aantal allochtone kinderen) vrij podium: hele school op stelten via muziek, woord en dans taaltips voor de leerlingen: elke week nieuwe input op het dagelijkse info-scherm. In de Kanter elke week voor de lkr. Kinderrechtencoalitie Open Forum 29 april 2008 Ludwig Poignie 6
❼ KJV: 20 jaar actief op mijn school: 10 boeken genietend lezen, evalueren en quoteren Voorleesweek: eerste prille initiatief dit jaar (2lkr op 2 middagen) Gedichtendag: hele school hangt vol poëzie, met literaire wedstrijd eraan verbonden (homo ludens ) Genietend poëzie-lezen: 4x per jaar in de bib (bijna een klaslokaal ) met 250-tal bundels gericht op jeugd Poëziehoekje in de klas: elke les start met een gedicht, zelf uitgekozen en expressief verwerkt (uitloper van vorig item) Poëzieboekje in elke klas aanwezig: stimulans om uit te lenen Poëzieproject ism plastische opvoeding en muzikale opvoeding: kunst-, poëzie- en muzieksymbiose (whishful thinking??) Jeugdboekaanraders: in elke klas van GK aanwezig Toneel graad 1: Wolken en een beetje regen ivm verkeersopvoeding (vakoverstijgend cultuurproject) in toneelzaal van school zelf Jeugd en muziek : in toneelzaal school: vakoverstijgend cultuurproject Dagelijkse quiz: remediaal beleid naar de bovenkant toe (project kaderend in hoogbegaafdheidsproblematiek) (3 de trimester) Bijkomende inspanningen voor kansarme leerlingen: Respijt-plan voor anderstalige OKAN-leerlingen In het kader van een zorgdragend GOK-klimaat op school stelde de Pleinschool volgend respijtplan op voor OKAN-leerlingen van allochtone oorsprong. OKAN-leerlingen van allochtone oorsprong en met een serieuze taalachterstand krijgen op onze school twee jaar respijt voor specifieke taalproblematieken. Zo kan én Nederlands én Frans voor sommige leerlingen een ernstig probleem vormen terwijl ze intrinsiek in staat zijn om ASO te volgen. Dit respijt wordt geregeld getoetst en geëvalueerd. Dit respijt geldt vanzelfsprekend enkel voor die leerlingen die ernstige blijk geven van inspanningen om de materie onder de knie te krijgen. Met de beste groeten Ludwig Poignie ludwig.poignie@ pleinschool.be Kinderrechtencoalitie Open Forum 29 april 2008 Ludwig Poignie 7