Uitkomsten onderzoek bedrijfsoverdracht familiebedrijven 20 juni 2012
Samenvatting De waardering van het familiebedrijf vormt een belangrijk obstakel bij de overdracht van de onderneming. Vooral de waardering van de opgebouwde goodwill blijkt bij veel bedrijven voor problemen te zorgen. Uit onderzoek van KPMG onder Nederlandse familiebedrijven blijkt dat bijna de helft van de bedrijven de waardering van de onderneming als het belangrijkste obstakel ziet bij een mogelijke overdracht. Bijna 80% vindt dat vooral de waardering van de goodwill die betaald moet worden een belemmering vormt. Een meerderheid van de bedrijven blijkt de opvolging bij voorkeur binnen de familie te zoeken. Vooral de voortzetting van de familienaam speelt hierbij een belangrijke rol. Bijna 40% van de ondernemingen geeft aan dat opvolging binnen de familie in het algemeen zorgt voor continuïteitsproblemen. Van de obstakels bij opvolging binnen de familiesfeer, geeft ruim de helft van de ondernemingen aan dat een goede opvolger binnen de familie mogelijk niet te vinden is. Met name wanneer het gaat om opvolging van de directeur-grootaandeelhouder ( DGA ) vormt de waardering van de onderneming een obstakel. Bijna 60% van de bedrijven geeft aan dat de waardering van de onderneming sterk afhankelijk is van de opgebouwde ervaring en het leiderschap van de DGA. Daarnaast zorgt het bijzondere karakter van het familiebedrijf duidelijk voor belemmeringen bij de waardering. Bijna 90% vindt dat de bedrijven als gevolg van hun langetermijnstrategie en de relatief grote betrokkenheid van de werknemers in het algemeen een hogere bedrijfswaarde vertegenwoordigen. Bijna 70% geeft aan dat de in het algemeen conservatieve financieringsstructuur van de familiebedrijven bijdraagt aan de hogere waardering die aan dit soort bedrijven wordt toegedicht. Volgens 69% van de bedrijven wordt de zwaardere belastingheffing op bedrijfsvastgoed als een belemmering ervaren voor de overdracht van de onderneming. Uit het onderzoek van KPMG blijkt voorts dat ruim 90% van bedrijven bij opvolging gebruik zou maken van een externe adviseur. Bijna 40% van de onderzochte bedrijven geeft aan dat de DGA niet altijd is staat in om de waarde van de onderneming zelfstandig in te schatten. Dit houdt niet alleen een risico in voor de DGA, maar ook voor de opvolger van het bedrijf. Een te hoge waardering vormt een last voor de toekomstige opvolger, terwijl met een te lage waardering niet alleen de overdragende ondernemer maar ook de overige familieleden tekort worden gedaan. Ook bij een eventuele verkoop aan derden moet de reële waarde het vertrekpunt vormen voor de uiteindelijke onderhandelingen. Een goede onderbouwing van de waardering is dan ook onmisbaar in de communicatie met de betrokkenen binnen de familie en voor het verkrijgen van een sterkere positie in eventuele onderhandelingen met een koper. Waarderen is dan ook veel meer dan het vinden van het juiste prijskaartje. Een weloverwogen waardering kan conflicten over de waarde van het familiekapitaal voorkomen. Maar nog belangrijker, een gedegen waardering biedt het kompas voor een koers gericht op groei van de ondernemingswaarde en daarmee het familiekapitaal. 1
Inhoudsopgave Samenvatting 1 Onderzoeksresultaten 3 Contactpersonen 17 2
Bent u op dit moment bezig met de overdracht? Of verwacht u dit binnen 5 jaar te doen? Geen mening; 8,7% Ja; 26,1% Ja; 30,4% Nee; 69,6% Nee; 65,2% 4
Wat zijn de belangrijkste obstakels die u bij eventuele overdracht van de onderneming verwacht? Wanneer het moment van bedrijfsoverdracht zich zou aandienen, vormen deze obstakels aanleiding om de overdracht voor u uit te schuiven? De waardering van de onderneming 47,8% De economische recessie 34,8% De financiering van de overname 34,8% Ja; Het vinden van een geschikte partij voor overdracht De financieringsstructuur van de onderneming Weet niet; De juridische structuur van de onderneming 13,0% Anders Het bezit van vastgoed, waardoor geen beroep gedaan kan worden op fiscale faciliteiten 13,0% 4,3% Nee; 65,2% Onduidelijk of kinderen kunnen of willen overnemen. Ze zijn nu nog te jong Bezig met opleiden Op dit moment niet relevant 5
Zoekt u de overdracht van het bedrijf bij voorkeur binnen of buiten de familiesfeer? Wat zijn de belangrijkste motieven om de overdracht binnen de familiesfeer te zoeken? Traditie, voortzetting familienaam 82,6% Buiten familiesfeer; Fiscale voordelen, zoals het kunnen schenken van de aandelen aan de volgende generatie Geen mening; Anders Als gevolg van de crisis valt de waardering op dit moment lager uit en is overdracht binnen de familie fiscaal aantrekkelijker 4,3% Binnen eigen familiesfeer; 65,2% Geen; kwaliteit is belangrijker dan familie Omdat iemand binnen de familie dat wil 6
Wat zijn de belangrijkste obstakels bij overdracht binnen de familiesfeer? Wat zijn de belangrijkste obstakels bij overdracht buiten de familiesfeer? Ontbreken van familieleden die in staat zijn de onderneming te runnen 52,2% Afstaan van familiebedrijf aan derden ligt gevoelig 60,9% Anders 30,4% Anders 26,1% Ontbreken van gedegen financiële kennis bij de familie Verschil van inzicht in de waarde van de onderneming. De familie heeft over het algemeen een onrealistisch beeld van de waarde Derden begrijpen veel minder goed waar de waarde van de onderneming zit Er zijn geen obstakels Nog weinig over te zeggen. Deze generatie staat net aan het roer Geen obstakels Voorlopig nog niet aan de orde Tijdstip, zelf nog niet klaar voor overdracht. Vind het nog te leuk Onmogelijk gezien de historie 7
Wat zijn de belangrijkste motieven om de overdracht buiten de familiesfeer te zoeken? Wat zijn in uw ogen de belangrijkste obstakels bij het waarderen van de onderneming? Ontbreken van familieleden die in staat zijn de onderneming te runnen 47,8% Waardering onroerend goed, 8,7% Anders ; Anders 30,4% Gebrek aan belangstelling binnen de familie 26,1% Een hogere prijsverwachting bij overdracht buiten de familie Waardering Goodwill, 78,3% Niet van toepassing Waardering zou geen probleem moeten zijn Fiscale discussies Het objectief maken van een waardering is altijd een uitdaging 8
De DGA weet zelf niet altijd het beste de waarde van zijn onderneming in te schatten De waardering van een familiebedrijf is sterk afhankelijk van de opgebouwde ervaring en leiderschap van de DGA 39,1% 56,5% 30,4% 26,1% 26,1% 13,0% 4,3% 4,3% 9
Zou u bij opvolging van uw bedrijf gebruik maken van een externe adviseur? Het inschakelen van onafhankelijke externe adviseurs bij overdracht is bevorderlijk 34,8% Weet niet; 8,7% 60,9% 4,3% Ja; 91,3% 10
Familiebedrijven dragen, als gevolg van een langetermijnstrategie en grote betrokkenheid van werknemers, een hoge bedrijfswaarde in zich De vaak conservatievere financieringsstructuur van familiebedrijven draagt bij aan de hogere waardering die aan familiebedrijven wordt toegedicht 4,3% 69,6% 65,2% 8,7% 13,0% 4,3% 11
Familiebedrijven staan bekend uiterst loyaal te zijn richting eigen personeel. Personeel dat lang wordt vastgehouden beïnvloedt de waardering van het familiebedrijf in negatieve zin Continuïteitsproblemen van het familiebedrijf zijn aanwezig bij opvolging in de familiesfeer 4,3% 65,2% 39,1% 8,7% 30,4% 21,7% 30,4% 12
Wij hebben momenteel of in het verleden aanvaringen gehad met de fiscus inzake waardering met betrekking tot bedrijfsoverdracht Wegens lagere waardering door de economische crisis heeft de fiscaal aantrekkelijke bedrijfsoverdracht binnen de familiesfeer op dit moment de voorkeur 8,7% 26,1% 13,0% 8,7% 43,5% 26,1% 26,1% 26,1% 8,7% 13,0% 13
Wist u dat er in Nederland gunstige fiscale regelingen bestaan voor bedrijfsoverdrachten? Bij bedrijfsoverdracht binnen de familiesfeer hoeft de verkoper geen belasting te betalen. Overdracht van vastgoed is echter wel belast. Wist u dat? Nee; 4,3% Nee; 13% Ja; 95,7% Ja; 87% 14
Vindt u dat de regels omtrent fiscale overdracht van vastgoed dienen te worden aangepast? Zo ja, wat zou er dan dienen te veranderen? Vastgoed gelijk trekken aan bedrijfsovername Weet niet; 30,4% Overdracht dient fiscaal vriendelijk plaats te vinden Ja; 47,8% Binnen de familiesfeer geen overdrachtsbelasting en schappelijke waardering Nee; 21,7% Bij continuering van het vastgoed in de onderneming eveneens de 83% vrijstelling Belasting doorschuiven naar de toekomst 15
Het pas later overdragen van vastgoed nadat bedrijfsoverdracht heeft plaatsgevonden is een goede strategie voor wat betreft eventuele bedrijfsoverdracht Zwaardere belastingen (schenkings-, erf-, inkomsten- en overdrachtsbelastingen) vormen een belemmering voor toekomstige overdracht van onze onderneming 39,1% 52,2% 34,8% 8,7% 13,0% 16
Contactpersonen Ernst Groenteman Partner KPMG Audit +31 (0)20 656 7482 Groenteman.Ernst@kpmg.nl Olaf Leurs Partner KPMG Meijburg +31 (0)76 523 7514 Leurs.Olaf@kpmg.nl Boudewijn Neelissen Director KPMG Corporate Finance +31 (0) 20 656 8535 Neelissen.Boudewijn@kpmg.nl 17