Notitie Stichting Burgerinitiatief Churchill Avenue M. Staalstraat 45 2331 MR Leiden Tel +31(6) 3002 6535 team@churchillavenue.nl www.churchillavenue.nl KvK nr. 53379411 ING bank nr. 5858704 Aan: Provincie Zuid-Holland Gedeputeerde mevr. ir. I.G.M. de Bondt Datum 9 mei 2012 Betreft Besluitvorming RijnlandRoute en afronding MER proces TCA Geachte gedeputeerde de Bondt, beste Ingrid, De afgelopen maanden, maar vooral de laatste weken, heeft ons team een zeer intensief traject doorlopen met uw ambtelijke organisatie, om de onderzoeksrapporten van het MER RijnlandRoute zo goed als mogelijk op te stellen en af te ronden. De inzet die de provincie hiervoor gemaakt heeft, om dit samen met ons te doen, hebben wij zeer gewaardeerd. Er is veel inzage gegeven in de onderzoeksrapporten waarvan wij de meeste hebben doorlopen. We hebben ons best gedaan om mee te helpen de feitelijke informatie zo goed als mogelijk te krijgen van beide tracévoorstellen. 1. Proces Helaas hebben wij geconstateerd dat de provincie in haar eigen planning in tijd achterliep, waardoor het eind van het inhoudelijke proces in een recordtempo afgerond moest worden, en overlap had met de start van het besluitvormingsproces. Wij zijn daarin meegegaan, omdat er eindelijk flinke slagen gemaakt konden worden. Dit zal men altijd houden bij dergelijke processen in planstudies. Er moeten ook deadlines gesteld worden, anders komt er nooit een einde aan. Wij zijn de provincie dan ook erg erkentelijk dat zelfs deze week nog in het verkeersmodel een belangrijk punt wordt onderzocht, en de laatste kostenpunten besproken worden. Waar wij als TCA veel waarde aan hechten, is dat op maatgevende en significante punten alles nu correct op tafel komt te liggen. Zodat de politiek de juiste feiten krijgt aangereikt. Veruit de meeste resultaten zoals deze nu in het nieuwe MER RijnlandRoute beschreven staan, dat wij in concept hebben kunnen beoordeelden en op gereageerd hebben, zullen wij onderschrijven. Alhoewel wij de definitieve rapporten niet hebben ingezien, gaan wij ervan uit dat onze belangrijkste op- en aanmerkingen goed verwerkt zijn. Middels dit schrijven willen wij u voor de besluitvorming graag onze laatste resterende punten, waar we ambtelijk pas de laatste 4 weken informatie over kregen toegereikt (en sommige punten nu nog als bespreekpunt openstaan), graag met u communiceren. Deze staan ook ter bespreking voor vandaag in ons overleg met uw ambtelijke vertegenwoordiging. Wij stemmen deze laatste punten graag correct af, zodat wij hier ook overeenstemming op bereiken. Mochten er punten overblijven, stellen wij voor om deze goed vast te leggen, zodat een inhoudelijk verschil van inzicht tussen TCA en de provincie helder is (agree to disagree). Daarnaast hadden we in ons gesprek van 28 oktober 2011 aangegeven dat ons team nog een paar eigen uitwerking zou maken en aanreiken aan de provincie. Een aantal hebben wij al tijdens de afgelopen periode overhandigd. Graag bieden wij nog twee uitwerkingen aan zoals destijds aangegeven: Een stedenbouwkundige uitwerking van het Churchill Avenue tracé Een aanvullend advies m.b.t. tunnelveiligheid en luchtkwaliteit van Tunnel Safety Consults
2. Verkeersaspecten Ons team heeft de verkeerskundige studie uitvoerig gecontroleerd op input en output. Naar ons mening is deze zeer uitgebreid en volledig, en geeft het een goed beeld wat de verschillende effecten zijn van de alternatieven. De eerste resultaten uit januari gaven voor ons team aanleiding om met een laatste viertal opmerkingen te komen op 17 januari 2012, waarop de Churchill Avenue nog verbeterd kon worden. Wij zijn dankbaar dat de provincie deze punten nog extra heeft willen onderzoeken, wat de effecten zijn. Eén punt (extra afrit bij knooppunt A4) werd in januari ook opgenomen in het MER. Wat betreft de overige drie punten: Optimalisaties éénrichtingsverkeer Doctor Lelylaan en Morsweg. Dit punt is middels een extra quickscan doorgerekend in maart/april. Ons team concludeert uit de resultaten dat dit een positief effect heeft. Ons team gaat ervan uit dat de investeringskosten van aanpassingen aan de Churchillbrug (Doctor Lelylaan) nu gelijkwaardig is tussen Zoeken naar Balans en Churchill Avenue, zoals ook is toegezegd door adviesbureau Advin in het overleg van 25 april 2012. Optimalisatie noordoostelijke lusafrit Knoop Leiden-West. Uit nader onderzoek is gebleken dat het opheffen van de noordoostelijke afrit bij de knoop Leiden-west ontwerptechnisch en verkeerskundig mogelijk is, en een kostenbesparing oplevert van 16 miljoen euro. Alhoewel dit niet in het MER zichtbaar zal zijn, gaan wij ervan uit dat dit in de Nota Voorkeursalternatief benoemd wordt. Openstelling Wassenaarseweg. Uit de MER resultaten kwam naar voren dat Churchill Avenue in de avondspits in 2030 een groot afwikkelingsprobleem heeft, welke veroorzaakt wordt op de Doctor Lelylaan. Dit probleem zorgt voor een mindere beoordeling op de effecten toekomstvastheid en barrierewerking. Uit een nadere analyse bleek dat dit wordt veroorzaakt doordat de Wassenaarseweg tussen Oegstgeest en Leiden in het verkeersmodel geknipt was. Hierdoor kan verkeer vanuit het Biosciencepark niet via de hoofdingang van de tunnel bij de knoop Leiden-West naar de A4 rijden, wat wel de bedoeling is in ons tracévoorstel. Het verkeer, wat in de spits een aanzienlijk aandeel heeft, was voor het dynamisch verkeersmodel kunstmatig aangepast en bovengronds op de Doctor Lelylaan gemodelleerd. Dit punt hebben wij in januari aangedragen als optimalisatie. Wij zijn blij dat de provincie dit punt nog in de maand mei extra laat onderzoeken, of met de openstelling dit toekomstvastheidsprobleem wordt opgelost. Wij wachten de resultaten af, maar verwachten dat hiermee dit knelpunt wordt opgelost en de beoordeling wordt aangepast. 3. Robuustheid & calamiteitenstudie In de provinciale calamiteitenstudie waren voor Zoeken naar Balans en Churchill Avenue een ongelijk aantal stremmingsscenarios doorgerekend. Voor een eerlijke vergelijking hebben wij aangegeven dat er één scenario minder bij Churchill Avenue in de studie moet zijn opgenomen. Wij gaan ervan uit dat dit is aangepast in de studie en overeenkomstig ook in de beoordeling op robuustheid. Ons oordeel is dat er geen significant verschil is in robuustheid / calamiteitenafwikkeling tussen Zoeken naar Balans en Churchill Avenue. Beide alternatieven hebben hun eigen zwakke en sterkere punten op dit aspect.
4. Tunnelveiligheid Wij zijn de provincie dankbaar om in de afgelopen 3 maanden een zeer uitvoerige studie te laten verrichten naar de tunnelveiligheid, middels een kwantitatieve risico-analyse (QRA model van Rijkswaterstaat). Een randvoorwaarde om een tunnel te kunnen aanleggen in Nederland met de toekomstige nieuwe tunnelwetgeving, is dat elke tunnel moet voldoen aan het persoonlijk risico en het groepsrisico qua interne veiligheid. Om de Churchill Avenue te kunnen doorrekenen, heeft TNO een bijzondere aanpassing in het QRA model moeten maken om de toe- en afritten in de tunnel te modelleren qua hogere ongevalkans. Op 18 april 2012 werd ons meegedeeld, dat ook de Churchill Avenue tunnel binnen de normen van het groepsrisico valt, en daarmee voldoet aan een belangrijke randvoorwaarde. Al eerder was bekend dat de Zoeken naar Balans tunnel voldoet. Een belangrijk detail bleek de ontgrendeling van de vluchtdeuren te zijn. Hiermee is aangetoond dat de opname van een middentunnelkanaal, pas sinds eind februari 2012 in het provinciale Churchill Avenue ontwerp is opgenomen, een zeer elementaire zaak is. Zonder middentunnelkanaal kunnen de vluchtdeuren namelijk niet ontgrendeld zijn. Alhoewel ons team al sinds het eerste voorstel in 2009 dit aspect in haar eigen ontwerp had, heeft het enige tijd geduurd dat de provincie ons gehanteerde tunnelprofiel heeft willen overnemen. Wij zijn blij dat we hier uiteindelijk overeenstemming over hebben bereikt met de provincie (dat zijn lange discussies geweest). Een verschilpunt betreffende tunnelveiligheid is de interpretatie van de exacte tunnelwetgeving (beschouwing van toe- en afritten in tunnels), en de nut en noodzaak om een vluchtstrook (stroomafwaarts na het weefvak) op te nemen in de tunnel. Om deze punten te beschrijven, heeft Tunnel Satefy Consults voor ons team een adviesrapport opgesteld inzake deze onderwerpen. Graag willen wij dit advies nog meegeven aan de provincie voor de besluitvorming. Ons team onderschrijft het advies van Tunnel Satefy Consults op de betreffende punten van tunnelwetgeving en toepassing vluchtstrook. Wij concluderen dat de tunnel in Churchill Avenue een hoger risico qua interne veiligheid behelst dan de tunnel in Zoeken naar Balans, maar dat deze binnen de gestelde wettelijke normen blijft, ook zonder toepassing van een vluchtstrook. Het niet toepassen van de vluchtstrook levert een aanzienlijke kostenbesparing op, welke nu geraamd is op 25 miljoen euro. De Nederlandse tunnelwetgeving staat het in principe toe om toe- en afritten in tunnels te kunnen aanleggen. Wij hebben als team nog geen inzage gehad in het definitieve eindrapport van de QRA-analyse. Omdat wij toch benieuwd zijn naar het eindresultaat, zouden wij dit graag nog willen ontvangen zodat onze tunneladviseur dit nog kan beoordelen. 5. Luchtkwaliteit Tunnel Safety Consults heeft in april 2012 een aanvullende memo opgesteld, om in te gaan op mogelijke mitigerende maatregelen om de geconcentreerde uitstoot bij de tunnelmonden in de stedelijke omgeving verder te verbeteren, of geheel te elimineren. In het MER wordt namelijk bij het meest milieuvriendelijk alternatief mitigerende maatregelen voorgesteld, waardoor de negatieve beoordeling van de Churchill Avenue op luchtkwaliteit geoptimaliseerd kan worden van dubbel min naar plus. Ons team ziet veel kansen in het voorstel van Tunnel Safety Consults om aanjaagventilatoren bij de 3 kleine tunneluitritten in de stedelijke omgeving (Haagse Schouwweg, Haagweg en Voorschoterweg) toe te passen, om de uitstoot te beperken of zelfs geheel te vermijden voor de nabije woonbebouwing.
6. Kostenraming Ons team heeft op 5 en 12 april de kostenramingen van Zoeken naar Balans en Churchill Avenue ingezien, en daarna een tweetal reacties opgesteld voor de provincie. Deze reacties zijn door de provincie verwerkt, waarbij een aantal punten aangepast zijn in zowel positieve als negatieve zin voor beide tracés. Vooral bij knooppunt Maaldrift en A44 vonden wij een groot verschilpunt. Alhoewel ons team het overgrote deel de raming kan onderschrijven, zijn er naar onze mening een paar resterende kostenpunten over, waar ons team niet mee akkoord kan gaan. Een groot verschilpunt betreft de onderbouwing van de eenheidsprijs van de tunnelkosten. Overige punten betreffen enkele objecten die naar onze mening anders uitgevoerd/ontworpen kunnen worden, of onnodig zijn. Voor zowel Zoeken naar Balans alsook Churchill Avenue zijn er optimalisaties in kosten denkbaar ten opzichte van de eindbeelden in het MER, waarbij naar onze mening significante verschillen verwerkt behoren te zijn om te komen tot een eerlijke vergelijking. Ook om het absolute investeringsbedrag vast te stellen, vragen wij aan de provincie of deze posten goed inzichtelijk en onderbouwd worden in de Nota Voorkeursalternatief, voor beide tracés. Eenheidsprijs tunnel en tunneltechnische installaties. Ons team heeft een onderbouwing ontvangen van de tunnelprijzen, en merkt op dat de berekende bedragen voor de tunneldoorsnede van Zoeken naar Balans alsook die van Churchill Avenue niet als zodanig zijn toegepast. Ten opzichte van de kostenraming van een jaar geleden is de m 2 prijs ook hoger, terwijl daar geen gerede onderbouwing voor is (met opname middentunnelkanaal zou dit eigenlijk goedkoper moeten worden). De onderbouwing zelf vind ons team onvoldoende, waarbij enkele posten te duur en enkele posten te goedkoop zijn geraamd. De uiteindelijke m 2 prijs wordt toegepast voor de gehele tunnel, terwijl dit per doorsnede beoordeeld zou moeten worden. Ons team komt uit op een kostenverschil van 39,7 miljoen euro, wat een aanzienlijk bedrag is, en ten grondslag ligt door een lagere eenheidsprijs voor zowel de tunnel als tunneltechnische installaties. Ons team wil dat de kosten van de tunnel goed geraamd worden (bij zowel Churchill Avenue alsook Zoeken naar Balans), omdat dit zeker de helft van de totale kostenraming beslaat, en dus zeer maatgevend is. Vastgoedkosten in Leiden. Ons team is het niet eens met de geraamde kosten voor de sloop van 9 woningen aan de Churchilllaan (kopwoningen Gasthuiswijk), de al reeds verplaatste sportkantines en kleedkamers bij de sportvelden van Boshuizen, en aanpassingskosten voor het bedrijfsverzamelgebouw bij de Haagse Schouwweg. Naar onze mening kunnen de objecten behouden blijven. Het betreft in totaal 6 miljoen euro. Inpassing boezemwateringen en sportvoorzieningen bij Zoeken naar Balans. Om de kostenramingen ook ruimtelijk vergelijkbaar te maken, zijn wij van mening dat er een realistisch kostenbedrag voor het kruisen van de Veenwatering en Dobbewatering wordt opgenomen. Er zal in ieder geval één brede onderlangse passage aangebouw moeten worden (conform PIP ontwerp) en de bijbehorende omleggingen. Daarnaast zijn er geen kosten opgenomen voor ruimtelijke compensatie van de sportvoorzieningen in Voorschoten ( 3 velden) en bij Leiden (sportpark bypass Oostvlietpolder). Er is geen nieuwe plaats mogelijk in de nabije omgeving voor de verloren functie, waardoor extra kosten gemaakt zullen worden om deze voorzieningen terug te plaatsen. Een oplossing met dubbel grondgebruik in Voorschoten, of het ondergronds brengen van een stuk hoogspanningsleiding brengt al snel hoge kosten met zich mee. Beide posten geven een verschil van 15 á 20 miljoen in maximale uitvoering.
Inpassingen bij A44 / knoop Leiden-West. Bij Churchill Avenue zijn wij van mening dat er teveel kosten zijn geraamd bij de A44. Een aantal aanpassingen aan kunstwerken zijn onnodig alsook enkele in- en uitvoegstroken. Dit bespaart circa 6 miljoen. Aansluiting Valkenburg II en ontsluiting Nieuw Rhijngeest. Ons team is van mening dat op het tracégedeelte bij Valkenburg geen verhoogde ligging van de N206 noodzakelijk is / extra sloop woningen De Woerd, door de aansluiting Torenvlietslaan westelijker aan te bouwen. Daarnaast is TCA het niet eens met de vastgoedkosten van de garage Rhijnhofweg. Dit object kan behouden blijven. De ontsluiting van Nieuw-Rhijngeest is namelijk anders ontworpen door ons team. Beide punten gelden voor zowel Zoeken naar Balans als Churchill Avenue. Dit kan een besparing opleveren van minimaal 9 miljoen, zo niet meer. Knoop A4 bovenlangs. Ons team is van mening dat de kosten voor een onderlangs passage van de knoop bij de A4 bij Zoeken naar Balans dusdanig veel geld kost, en ontwerptechnisch lastig is vanwege de benodigde kanteldijk, dat het kostentechnisch realistischer is om deze bovenlangs uit te voeren. Dit bespaart enkele tientallen miljoenen, welke ingezet kunnen worden voor andere inpassingsmaatregelen. Kosten verbreding A4 Leidschendam Leiden. Wij stemmen graag nog met de provincie af hoeveel de kosten van een vierde rijstrook op de A4 nu exact kost, welke ook binnen de totale financiering gedekt moet worden. Ons team heeft dit geraamd op 18 miljoen euro. 7. Risico s en onzekerheidsmarge Ons team heeft twee keer de risico-analyse van het Churchill Avenue alternatief kunnen beoordelen. Alhoewel wij het risico toepassing van een watermistsysteem niet meer relevant achten gezien de recente resultaten van het tunnelveiligheidsonderzoek, onderschrijven wij wel de verdere resultaten. Zoals aangegeven in het overleg van 18 april 2012, is er binnen de kostenraming van de Churchill Avenue voldoende budget opgenomen bij project onvoorzien om de ingecalculeerde risico s financiëel te dekken. Wij hebben geen inzage gehad in het risicodossier van Zoeken naar Balans tijdens het afgelopen proces, en kunnen daarmee niet beoordelen of deze ook adequaat zijn ingeschat / voorzien. Wij verwachten wel dat het risicoprofiel van Zoeken naar Balans lager is dan die van Churchill Avenue. Dit komt met name vanwege de specifieke tunnelvormgeving en de bouw in een meer stedelijke omgeving. Ten aanzien van de onzekerheidsmarge (ook wel bandbreedte genoemd) kan ons team zich niet vinden in de gehanteerde 20% die bovenop het totaal van de kostenraming wordt gehanteerd. Dat het verstandig is om een onzekerheidsreserve aan te houden zullen wij als team zeker niet betwisten. Dat is met een dergelijk grootschalig infraproject nodig. Echter veel overheden hanteren geen dergelijk hoog bedrag. Rijkswaterstaat dekt haar eigen projecten meestal af binnen de totale MIRT begroting, en hanteert een beperktere onzekerheidsreserve bij soortgelijke projecten. Daarnaast vinden wij de 20% niet reël omdat in de kostenraming ook met maximale eenheidsprijzen is gerekend (vb. betonprijzen in kostenonderbouwing tunnel) Het moge duidelijk zijn dat de provincie niet het financiële vermogen heeft om grote overschrijdingen bij de RijnlandRoute te dekken. Dat komt ook omdat de provincie volledig garant staat voor eventuele tegenvallers (of meevallers), en dit een uitzonderlijk groot project is voor de provincie Zuid-Holland. Ons team ziet dat voor de RijnlandRoute, bij zowel Zoeken naar Balans alsook Churchill Avenue, het reëel is om een risicoverdeelsleutel voor te stellen bij alle participerende overheidspartijen. Bij het project Spoorzone Delft is een dergelijke afspraak ook toegepast.
Vorig jaar hebben wij bij aanvang van de presentatie in de Tweede Kamer dit punt ook met u besproken. En hebben wij dit als aanbeveling aan de vaste kamercommissie van I&M gepresenteerd. Aangezien het Rijk voor een aanzienlijk deel meebetaald, en de Tweede Kamer ook de wens heeft om tot realisatie te komen van een volwaardige en goed ingepaste RijnlandRoute, kan gevraagd worden of het Rijk mee wil participeren - binnen het MIRT - om voor het meest uitzonderlijke deel van de bandbreedte garant te staan. Dit kan voor beide tracés van toepassing zijn. 8. MKBA en economische effecten Ons team is vanwege de krappe tijdsplanning niet meer betrokken geweest bij het opstellen van de MKBA / economische effecten analyse door de provincie. Wij hebben wel het resultaat vernomen dat deze voor beide tracés positief is, en iets beter scoort bij Zoeken naar Balans. Vooral de investeringskosten wegen zwaar mee in een dergelijke analyse, en als deze onderhevig zijn aan wijzigingen (zoals aangegeven bij kostenraming), dat hiermee de eindscore ook anders zal uitvallen / bijgesteld dient te worden. Dit geldt ook voor andere inputgegevens. 9. Ruimtelijke kansen Churchill Avenue Ons team heeft in de periode januari 2012 tot eind april 2012 gewerkt aan een stedenbouwkundige uitwerking van de Churchill Avenue. Wij hebben Lennart van Heijningen, een jaar geleden afgestudeerd als stedenbouwkundige aan de Hogeschool Rotterdam, bereid gevonden om voor ons team deze uitwerking te maken. De meeste ideeën die wij in de gehouden ateliers in februari 2011 met de inwoners en architecten uit Leiden hebben verzameld, zijn door hem visueel gemaakt. We geven bij deze resultaten wel een disclaimer mee: wij gaan als burgerinitiatief niet over de definitieve ruimtelijke invulling van de stad Leiden. Dat is een specifieke taak van de gemeente. Deze uitwerkingen moeten dan ook gezien worden ter ideevorming en ter inspiratie, wat de Churchill Avenue ruimtelijk en stedenbouwkundig kan betekenen. Geen enkele van de gemaakte uitwerkingen zijn dan ook definitief. Er is met veel enthousiasme binnen ons team 4 maanden lang aan gewerkt. Waarbij tweewekelijks de voortgang is besproken. Wij hopen dat de resultaten ook bruikbaar zijn voor de provincie voor de besluitvorming over de RijnlandRoute. Om de ruimtelijke kansen en kwaliteit te beoordelen als integraal project. 10. Tot slot Ons team hoopt met dit schrijven voldoende inzicht te geven, hoe naar onze mening alles ervoor staat voorafgaand aan de besluitvorming in de maanden mei en juni. Veruit de meeste van deze punten zijn pas de afgelopen 4 weken boven water gekomen, daarom deze late notitie aan de vooravond van het GS besluit. Zoals al eerder gemeld, vinden wij dat zorgvuldigheid boven snelheid behoort te gaan, vandaar dat de benoemde zaken in deze notitie voor ons team belangrijk zijn om tot een eerlijke vergelijking te komen. Wij wensen u als gedeputeerde een wijs besluit toe & zien graag dat we heldere afspraken maken op alle genoemde punten, met name op de kostenverschillen, om dit proces ook netjes af te sluiten. Daarnaast willen wij nog melden dat voor een dergelijk groot en ingrijpend project de politici van de grondgebiedgemeenten, alsook de belanghebbende bewoners, eigenlijk meer tijd behoren te krijgen om alle geproduceerde stukken en rapporten ordentelijk te kunnen verwerken.
Tussen publicatie MER rapporten (vermoedelijk 16 mei) en de hoorzitting (inspraak) van de Statencommissie op 1 juni heeft men maar 2 weken de tijd om zich in te lezen & reactie te formuleren. Voor een dergelijk groot project, wat ook een zeer grote ruimtelijke ingreep en grote politieke keuze betreft voor de Leidse regio, zijn wij van mening dat dit wel erg strak staat gepland. Ons team is redelijk goed ingewerkt in de materie. Echter andere partijen, organisaties en bewoners hebben dit privilege niet gehad. Met vriendelijke groet, mede namens de rest van het team, Gijs Holla en Joost Klimbie