INTERUNIVERSITAIR CENTRUM VOOR ARBEIDSRECHT I.CA.-reeks ARBEIDSMARKTRECHT Arbeidsbemiddeling en terbeschikkingstelling van werknemers Headhunting - Outplacement - Plaatsing - Selectie - Uitzendarbeid - Werving ROGER BLANPAIN Algemene reeks 2 Vierde en herwerkte uitgave 2011 rk. die Keure
INHOUD LIJST VAN MEEST GEBRUIKTE AFKORTINGEN XIX INLEIDENDE BESCHOUWINGEN. EEN "HELPENDE HAND" 1 Een vlotte arbeidsmarkt 1 Actief arbeidsmarktbeleid 1 Zelf aanwerven of terbeschikkingstelling 1 Waaier van maatregelen 2 Arbeid is geen koopwaar 2 Overheidsmonopolie 2 Privé-initiatief 2 Internationale wetgeving 3 Een nieuwe wind 3 Aanhoudende uitdagingen 4 Wij scoren niet zo goed 7 Vragen 7 Inhoud van het boek 7 DEEL I. BEGRIPPEN EN DEFINITIES 9 HOOFDSTUK I. ALGEMENE BESCHOUWINGEN 9 Afdeling I. Spraakverwarring 9 Afdeling II. Een dynamische definitie 10 HOOFDSTUK II. ARBEIDSBEMIDDELING 12 Afdeling I. Personeelsadvertenties. Kennisgeving van vacante betrekkingen 12 Afdeling II. Selectie en werving 12 Afdeling III. Plaatsing van werknemers 13 Afdeling IV. Headhunting of executive search 13 Afdeling V. Outplacement 14 Afdeling VI. Loopbaanbegeleiding 15 Afdeling VII. lobbeurzen en campus recruitment 16 HOOFDSTUK III. TERBESCHIKKINGSTELLING VAN PERSONEEL 17 Afdeling I. Uitzendarbeid 17 Afdeling II. Onderaanneming 17
Afdeling III. Uitlening van personeel 18 Afdeling IV Depannage 18 Afdeling V. Detachering 18 Afdeling VI. Serviceverlening (met uitrusting) 18 Afdeling VII. Leasing van personeel 18 Afdeling VIII. Studieopdrachten 19 Afdeling IX. Tewerkstelling in groep 19 Afdeling X. Buurtdiensten en -banen 19 Afdeling XI. Skill-pooling 19 DEEL II. HET NORMATIEF KADER 21 HOOFDSTUK I. INTERNATIONAAL: DE INTERNATIONALE ARBEIDSORGANISATIE 22 Afdeling I. Het Verdrag Nr. 96 betreffende de bureaus voor arbeidsbemiddeling tegen betaling (bureaux de placement payants) 22 Afdeling II. Het Verdrag Nr. 181 betreffende de particuliere bureaus voor arbeidsbemiddeling (agences d'emploi privées) 23 1. Doelstelling 23 2. Begrippen 23 I. Particulier bureau voor arbeidsbemiddeling 23 II. Werknemers 24 III. Verwerking van persoonsgegevens 24 3.Toepassingsgebied 24 4. Statuut van de bureaus voor arbeidsbemiddeling 25 5. Vrijheid van vakvereniging en collectief onderhandelen 25 6. Gelijke behandeling 25 7. Verwerking van persoonlijke gegevens 25 8. Kosteloosheid 26 9. Migrerende werknemers 26 10. Kinderarbeid 26 11. Handhaving 26 12. Sociale rechten 26 13. Verantwoordelijkheid van de bureaus en de inleenbedrijven (gebruikers) 27 14. Samenwerking: publiek-privaat 27 15. Toezicht 28 16. Gunstiger bepalingen 28 17. Herziening 28 18. Opzegging 28 19. Goedkeuring van het verdrag 29 Evaluatie 29 VI
HOOFDSTUK II. EUROPEES: DE EUROPESE UNIE 30 Afdeling I. Gelijke behandeling en toegang tot het arbeidsproces 30 Afdeling II. Arbeidsbemiddeling en het mededingingsbeleid 31 1. Headhunting 31 I. De feiten 31 II. Prejudiciële vragen 33 III. Oordeel van het Hof 34 2. Uitzendarbeid 36 I. De feiten 37 II. Prejudiciële vragen 37 III. Oordeel van het Hof 39 3. Arbeidsbemiddeling 41 I. De feiten 41 II. Prejudiciële vraag 42 III. Oordeel van het Hof 43 4. Plaatsing tegen betaling 44 5. De Europese regelgeving samengevat 45 6. De verhouding tussen de internationale en de Europese normering 46 Afdeling III. Het vrij verrichten van diensten 46 1. In het algemeen 46 I. Toepassingsgebied 46 A. Dienst 47 1. Materieel 47 2. Personeel 47 B. Tegen betaling 48 C. Tijdelijk 48 D. Grensoverschrijdend 49 II. Verbod van beperkingen en van discriminatie 49 A. Beperkingen 50 B. Discriminatie 50 III. Geoorloofde beperkingen en ongelijke behandeling 51 A. Openbaar gezag, openbare orde, veiligheid en gezondheid 51 1. Openbaar gezag 51 2. Openbare orde, veiligheid en gezondheid 52 a. Toepassingsgebied 52 b. Beperkingen om redenen van openbare orde. openbare veiligheid of volksgezondheid 53 1) Algemene beginselen 53 2) Bescherming tegen verwijdering 53 3) Volksgezondheid 54 4) Kennisgeving van besluiten 54 5) Procedurele waarborgen 54 B. Beperkingen op grond van de rule of reason 55 2. Bescherming van werknemers - Overzicht van de rechtspraak 56 I. Toepassing van nationale wetgeving en CAO's: Rush Portuguesa 56 II. Verfijning van het algemeen beginsel 58 VII
A. De Vander Eist-case 58 1. Feiten 58 2. Oordeel van het Hof 59 B. De Arblade-case 61 1. Feiten 62 2. Wetgeving en collectieve arbeidsovereenkomsten van het werkland 62 3. Beoordeling 64 C. De zaak-andré Mazzoleni 66 1. Feiten 66 2. Minimumloon 66 3. Geldende beginselen 66 D. De Finalarte Sociedade de Construccdo Civil Lda-case 69 1. De nationale regeling: vakantie met behoud van loon in de Duitse bouw 69 2. De hoofdgedingen en de prejudiciële vragen 70 3. Antwoorden van het Hof van Justitie 71 E. De zaak-portugaia Construccöes Lda 76 1. Feiten 76 2. De prejudiciële vraag 76 3. Antwoord van het Hof 76 F. Commissie/Duitsland: evenredigheid 79 G. Commissie!Italië: bijkantoor en borgsom 82 H. Commissie/Duitsland: werkvisum 83 I. Commissie/Spanje: particuliere beveiliging 85 J. De Viking-case vrijheid van vestiging 85 K. De Laval-ca.se vrijheid van diensten 88 L. De Rüjfert-case: collectieve arbeidsovereenkomsten? 91 Samenvatting 93 1. Uitgangspunt: geen toegang tot de arbeidsmarkt 93 2. Verbod van discriminatie en van beperkingen 93 3. Beperkingen omwille van algemeen belang zijn geoorloofd 94 4. Bescherming van werknemers = een algemeen belang = recht van werkland 95 5. Recht van het land van oorsprong wanneer er vergelijkbare verplichtingen zijn 95 6. De opgelegde regel moet noodzakelijk en evenredig zijn ten aanzien van de beoogde bescherming 96 3. De terbeschikkingstelling van werknemers met het oog op het verrichten van diensten 97 I. Genesis van de richtlijn van 1996 97 II. Rome I en de richtlijn 96/71 98 III. De richtlijn 96/71 99 A. Toepassingsgebied t.a.v. ondernemingen 100 1. Ondernemingen, gevestigd in de EU/EER 100 2. Ondernemingen, gevestigd in derde landen 100 3. Gevallen van terbeschikkingstelling 101 B. Ter beschikking gestelde werknemers 102 VIII
C. Arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden 103 1. De harde kern 103 2. Rechtsbronnen 104 3. De harde kern arbeidsvoorwaarden in detail 104 a. Maximale werk- en minimale rustperioden 104 b. Minimumaantal betaalde vakantiedagen 104 c. Minimumloon 105 l.loon 105 2. Insolventie van de werkgever 105 3. Uitzendarbeid 106 d. Veiligheid en gezondheid 107 e. Gezondheid, veiligheid en hygiëne op het werk 107 f. Beschermende maatregelen met betrekking tot de arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden van zwangere of pas bevallen vrouwen, kinderen en jongeren 107 g. Gelijke behandeling van mannen en vrouwen, alsmede andere bepalingen inzake discriminatie 108 4. Uitzonderingen op de "harde kern" 108 5. Gunstiger voorwaarden 109 6. Verruiming: algemeen verbindend verklaarde CAO's of scheidsrechterlijke uitspraken 110 D. Verdere verruiming: openbare orde 111 E. Samenwerking inzake informatie 114 F. Handhaving 116 l.borg 116 2. Vertaling en melding 120 3. Een Europese detacheringsverklaring en visum en aangifteprocedure 121 a. Voorkoming van misbruiken 122 b. Naleving van loon- en arbeidsvoorwaarden 122 c. Vaste werknemers 122 4. De rol van de sociale partners inzake handhaving 123 G. Bevoegde rechtsmacht 123 H. Opvolging door de Europese Commissie 123 1. Omzetting en tenuitvoerlegging 123 2. Richtsnoeren 124 3. Bescherming van werknemers 124 Afdeling IV Arbeidsovereenkomst betreffende uitzendarbeid 125 1. Algemeenheden 126 I. Doel van de richtlijn 126 II. Toepassingsgebied 126 III. Definities 126 IV. Toegelaten uitzendarbeid 127 2. Arbeidsvoorwaarden 127 I. Gelijke behandeling (art. 5) 127 II. Toegang tot werk, collectieve voorzieningen en beroepsopleiding (art. 6) 128 A. Vacatures 128 B. Vrijheid van arbeid 128 IX
C. Gratis voor werknemers 129 D. Toegang tot bedrijfsvoorzieningen 129 III. Vertegenwoordiging van de uitzendkrachten 129 IV. Informatie van de werknemersvertegenwoordigers 129 3. Uitvoering 129 HOOFDSTUK III. NATIONAAL: BELGIË EN DE GEWESTEN 130 Afdeling I. België 130 1. Plaatsing van werknemers: het IA.O.-Verdrag Nr. 181 130 2. Terbeschikkingstelling van werknemers 130 I. De wet van 24 juli 1987 130 A. Een algemeen verbod van terbeschikkingstelling 130 B. Geoorloofde terbeschikkingstelling door een werkgever in het algemeen 131 1. Terbeschikkingstelling zonder delegatie van gezag 132 2. Terbeschikkingstelling mits voorafgaande toelating door de bevoegde ambtenaar 134 3. Terbeschikkingstelling die uitzonderlijk is 134 a. Voorwaarden 134 b. Schriftelijke overeenkomst 135 c. Arbeidsvoorwaarden 135 d. Verplichtingen van de gebruiker 135 1) Hoofdelijke aansprakelijkheid 135 2) Arbeidsreglementering 141 C. Sanctionering 141 1. Nietigheid 141 2. Gebruiker wordt werkgever 142 3. Hoofdelijke aansprakelijkheid 142 D. Handhaving 142 1. Toezicht 142 2. Strafbepalingen 142 II. Terbeschikkingstelling overeenkomstig andere wettelijke bepalingen 143 A. Terbeschikkingstelling door het OCMW 143 B. Sociale Maribel 144 C. Terbeschikkingstelling in het kader van werkgevers verbanden 144 D.Invoeginterim 145 E. Terbeschikkingstelling van gemeentelijk personeel 148 F. Terbeschikkingstelling van werknemers tot bevordering van buurtdienst en -banen 148 1. Definities 149 2. Erkende ondernemingen: voorwaarden 150 3. De erkenning 153 4. Dienstencheques 153 5. De arbeidsovereenkomst dienstencheques 154 6. Welzijn 155 H. Terbeschikkingstelling in het kader van een tewerkstellingstraject 155 X
III. Arbeidsvoorwaarden en sociale documenten 156 A. Arbeidsvoorwaarden 15 7 B. Sociale documenten 159 IV. Uitzendarbeid 160 A. Genese en inhoud van de nationale regelingen 162 1. De wet van 28 juni 1976 162 2.DeC.A.O.'sNr. 36: de NAR 164 3. Gedragscode ter preventie van rassendiscriminatie 165 4. De wet van 24 juli 1987 165 B. Juridisch karakter van de wet 167 1. Wet van openbare orde? 167 2. Kaderwet 168 C. Geldingsgebied van de wet. Internationaal Privaat Arbeidsrecht 170 D. Het voorwerp van de uitzendarbeid: tijdelijke arbeid 172 1. Het begrip: tijdelijke arbeid 172 a. Vervanging van een vaste werknemer 172 1) Vaste werknemer 172 2) Reden van vervanging 174 a) Schorsing van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst 174 b) Einde van de arbeidsovereenkomst 176 i)duur 176 ii) Procedure 176 3) Vervanging door een werknemer van eenzelfde beroepscategorie 178 b. Tijdelijke vermeerdering van werk 178 c. Uitzonderlijk werk 179 d. Artistieke prestaties 185 e. Tewerkstellingstelling in het kader van een tewerkstellingstraject 186 f. Tewerkstellen van risicogroepen 186 1) De langdurig werklozen 187 2) De laaggeschoolde werklozen 187 3) De gehandicapten 187 4) De deeltijds leerplichtigen 187 5) De herintreders 187 6) De bestaansminimumtrekkers 188 7) Oudere werklozen 188 8) Migranten 188 2. Beperking of verbod van tewerkstelling van uitzendkrachten 188 E. Het juridisch statuut van de uitzendkracht 190 1. Kwalificatie van de verhouding uitzendkracht-uitzendbureau 190 a. Voorwerp en aard van de arbeidsovereenkomst 191 b. Vorm van de arbeidsovereenkomst 194 c. Onthaal 197 d. Proefbeding 198 e. Inhoud van de arbeidsovereenkomst 199 2. Het arbeidsreglement 204 XI
XII 3. De beloning van de uitzendkracht 204 4. Sociale voordelen bij C.A.O. 208 a. Vergoeding bij economische of technische werkloosheid 208 b. Hulp aan uitzendkrachten bij het bekomen van een lening 209 c. Een bijkomende vergoeding in geval van langdurige ziekte 209 d. Een bijkomende vergoeding in geval van arbeidsongeschiktheid 210 e. Verplaatsingskosten 211 f. Pensioenpremie voor uitzendkrachten 211 5. Veiligheid 213 6. De anciënniteit van de uitzendkracht 216 7. De beëindiging van de arbeidsovereenkomst 217 8. Verbod van tewerkstelling bij gebruiker na afloop van de overeenkomst: niet-bestaande 218 F. Het juridisch statuut van de gebruiker 219 1. De overeenkomst gebruiker-uitzendbureau 219 2. De verplichtingen ten aanzien van de uitzendkracht 221 3. Berekening van het aantal door de gebruiker tewerkgestelde werknemers 222 4. De ondernemingsraad 223 a. Inlichtingen over de structuur van de tewerkstelling 224 b. Inlichtingen over de evolutie van de tewerkstelling 224 c. Inlichtingen over de tewerkstellingsvooruitzichten voor het komende dienstjaar 225 d. Genomen of geplande sociale maatregelen inzake tewerkstelling 225 5. De verantwoordelijkheid van de gebruiker voor de schade veroorzaakt door een uitzendkracht G. Het juridisch statuut van het uitzendbureau H.De vakbondsafvaardiging van de uitzendkrachten I. Het Paritair Comité voor de Uitzendarbeid 1. Oprichting en samenstelling 2. Bevoegdheid 3. Het Fonds voor bestaanszekerheid a. Doel b. Toepassingsgebied c. Beheer d. Financiering e. Uitkeringen en rechthebbenden f. Duur 4. Het Fonds voor vorming van uitzendkrachten J. Handhaving van de wet 1. Toezicht op de uitvoering van de wet 2. Sanctionering van de wettelijke bepalingen a. Burgerlijke sancties b. Strafrechtelijke sancties 3. Commissie van goede diensten 3. Arbeidsbemiddeling 225 226 227 229 229 229 231 231 232 232 234 237 237 237 239 239 240 240 242 245 246
I. Gelijke behandeling: toegang tot het arbeidsproces en tot een zelfstandig beroep 246 II. Evenredige participatie op de arbeidsmarkt 249 III. Waals Gewest: bestrijding van bepaalde vormen van discriminatie 251 A. Begripsomschrijving 252 B. Rechtvaardiging van direct onderscheid 253 C. Specifieke rechtvaardigingsgronden 253 D. Positieve acties en redelijke aanpassingen 254 E. Bemiddeling 254 IV. Brussels Gewest: strijd tegen discriminatie en de gelijke behandeling op het vlak van de tewerkstelling 255 V. Kennisgeving van vacante betrekkingen 257 VI. Werving en selectie 258 A. Plichten van de werkgever 258 B. Andere verbintenissen van de ondertekenende partijen 259 VIL Medische onderzoeken 260 A. Finaliteit 261 B. Proportionaliteit 261 C. Transparantie 261 VIII. Outplacement 261 A. Rechtsbronnen 261 1. CAO Nr. 51 en CAO Nr. 82 261 2. De gedragscode 266 B. De rol van de VDAB 266 C. Begrip en vormen van outplacement 266 1. Begrip 266 2. Vormen van outplacement 267 a. Individueel outplacement 267 b. Collectief outplacement 268 c. Outplacement op aanvraag van de werknemer 268 d. Herplaatsing 268 D. De verhouding werkgever-outplacementbureau 268 1. Juridische aard van de overeenkomst werkgever-bureau 268 2. Verplichte inhoud van de overeenkomst 269 3. Kostprijs 270 E. De verhouding: werkgever-werknemer 271 1. Outplacementovereenkomst 271 a. Aard van de overeenkomst 271 b. Inhoud van de overeenkomst 272 c. De plichten van de werknemer 273 2. Outplacement in de tijd 273 a. In de loop van de arbeidsovereenkomst 273 b. In de loop van de opzeggingstermijn 273 c. Na het beëindigen van de arbeidsovereenkomst 274 3. Collectief outplacement 275 4. Outplacement en faillissement 275 F. De verhouding outplacementbureau-werknemer 276 G. Inspraak van de werknemersvertegenwoordigers 276 1. Informatie en consultatie 277 XIII
2. Recht op bijstand 277 3. Beslissende bevoegdheid: ondernemingsraad 277 H. Recht op outplacement voor werknemers van 45 en ouder 277 1. Toepassingsgebied 278 2. Dienstverlening: kwaliteitscriteria 278 3. Duur van de begeleiding 280 4. Andere bepalingen 280 I. Outplacement en bevordering van de tewerkstelling van werknemers ontslagen in het kader van herstructureringen 280 Afdeling II. De Gewesten 281 DEEL III. REGLEMENTERING VAN OPENBARE DIENSTEN EN PRIVATE BUREAUS VOOR ARBEIDSBEMIDDELING 283 HOOFDSTUK I. HET VLAAMSE GEWEST 283 Afdeling I. De Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling (VDAB) 283 1. Opdracht 283 2. Werkwijze 285 I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. Het Handvest van de werkzoekende A. Toepassingsgebied B. Rechten van de werkzoekende Algemene arbeidsbemiddeling Outplacement Andere arbeidsbemiddeling: bureaus voor kosteloze arbeidsbemiddeling Uitzendarbeid De lokale werkwinkels VDAB 285 285 285 288 289 290 290 290 292 293 EURES Afdeling II. Private bureaus voor arbeidsbemiddeling 294 1. Algemene beschouwingen 294 I. Een nieuwe lei 294 A. Het decreet van 13 april 1999 294 B. Het decreet van 10 december 2010 296 II. Basisbeginselen 296 1. Erkenning en/of registratie mededelingsplicht 296 2. Beschermingsbepalingen 298 3. Administratieve vereenvoudiging 299 4. Verruiming van de definitie van private arbeidsbemiddeling 299 5. Toezicht-en sanctiebepalingen 299 2. Begrippen en toepassingsgebied 299 I. Begrippen 299 II. Toepassingsgebied 301 3. Voorwaarden inzake private arbeidsbemiddeling 302 I. Algemene voorwaarden 303 XIV
II. Bijkomende voorwaarden 306 A. Algemene bepalingen inzake arbeidsbemiddeling 306 B. Voorwaarden van professionele deskundigheid 308 C. Specifieke voorwaarden: commissielonen sportbeoefenaars en schouwspelartiesten 309 Afdeling III. Uitzendarbeid 312 1. Specifieke voorwaarden inzake uitzendactiviteiten 312 2. Erkenning 314 I. Algemeen 314 II. Afzonderlijke erkenning bouw en artistieke sector 314 III. Uitzendbureau buiten het Vlaams Gewest 315 IV De Adviescommissie voor uitzendactiviteiten 315 A. Opdracht 315 B. Samenstelling 315 C. Benoeming 316 D. Onverenigbaarheden 316 E. Werkingsregelen 316 V Procedure 317 A. De aanvraag 317 1. Maatschappelijke zetel of kantoor in Vlaams Gewest 317 2. Maatschappelijke zetel of kantoor in een ander Gewest of lidstaat EER 318 3. Maatschappelijke zetel of kantoor buiten de EER 318 B. Afhandeling van het dossier 319 VI. Duur van de erkenning 319 VII. Intrekking of omzetting van de erkenning 320 VIII. Overdracht van een verleende erkenning 321 3. Gedragscodes 322 I. Algemene Gedragscode 323 II. Gedragscode voor outplacementbureaus 325 III. De gedragscode uitzendactiviteiten 326 4. Samenwerking private en publieke bureaus 329 5. Klachtenprocedure 329 6. Toezicht, handhaving en sancties 330 7. Slotbepalingen 333 8. Inwerkingtreding 334 HOOFDSTUK II. HET BRUSSELSE EN HET WAALSE GEWEST 335 Afdeling I. In het algemeen 335 Afdeling II. De publieke arbeidsbemiddeling 335 1. Het Waals Gewest 335 I. FOREM 335 A. Algemeen 335 B. Bevoegdheden 336 II. De Waalse maatschappij voor arbeidsbemiddelingsdiensten tegen betaling 338 XV
A. Oprichting en opdrachten 338 B. Werking 338 2. Het Brussels Gewest: de ACTIRIS 338 I. Bevoegdheden 339 II. Beheer 339 Afdeling III. De private arbeidsbemiddeling 340 1. Het Waals Gewest: de registratie en de erkenning van arbeidsbemiddelingsbureaus 340 I. Definities 340 II. Voorafgaande registratie van het arbeidsbemiddelingsbureau 342 III. Voorafgaande erkenning van het uitzendbureau 343 A. Voorwaarden voor de toekenning van de voorafgaande erkenning 343 B. Procedure tot toekenning van de voorafgaande erkenning 344 IV Verplichtingen opgelegd aan het geregistreerde arbeidsbemiddelingsbureau en aan het erkende uitzendbureau 346 A. Verplichtingen opgelegd aan het geregistreerde arbeidsbemiddelingsbureau 346 B. Verplichtingen opgelegd aan het erkende uitzendbureau 348 V. Opschorting en intrekking van de registratie van het arbeidsbemiddelingsbureau of van de erkenning van het uitzendbureau 350 VI. Advies-en overlegcommissie inzake arbeidsbemiddeling 351 2. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het gemengd beheer van de arbeidsmarkt 352 I. II. III. IV V. VI. Definities Opdracht Vergunning Voorwaarden Erkenning van de privétewerkstellingsagentschappen Fonds ter bevordering van de werkgelegenheid 352 353 354 354 355 356 BESLUITEN BIBLIOGRAFIE 357 361 XVI
BIJLAGEN I. Verdrag betreffende particuliere bureaus voor arbeidsbemiddeling (Verdrag Nr. 181 aangenomen door de Internationale Arbeidsconferentie,Genève, 19 juni 1997) 373 II. Uitzendarbeid 379 Bijlage I. Model "werkpostfiche" 379 Bijlage II. Aanvraag tot erkenning uitzendarbeid 383 XVII